Araştırma Makalesi/Research Article.

Transkript

1 Arştırm Mklesi/Reserh Artile AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ DERGİSİ (4) 7(): 9-4 Vermikompost ve tvuk güresinin yzlık kğın (Cuurit pepo L. v. Skız) verim ve klitesi ile toprğın zı kimysl özellikleri üzerine etkileri The effet of vermiompost nd hiken mnure on yield nd qulity of summer sqush (Cuurit pepo L. v. Skiz) nd some soil hemil properties İsmil Emrh TAVALI, İlker UZ, Şule ORMAN Akdeniz Üniversitesi Zirt Fkültesi Toprk Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü 77 Antly Sorumlu yzr (Corresponding uthor): İ.E. Tvlı, e-post (e-mil): MAKALE BİLGİSİ Alınış trihi 8 Nisn 4 Düzeltilme trihi 3 Myıs 4 Kul trihi 3 Hzirn 4 Anhtr Kelimeler: Orgnik güre Vermikompost Bitki esleme Toprk klitesi ÖZ Bu çlışmd yzlık kk (Cuurit pepo L.v. Skız) yetiştiriiliğinde orgnik gürelerden vermikompost ve tvuk güresinin kullnım olnklrı rştırılmıştır. Çlışm çık trl koşullrınd tesdüf prselleri deneme desenine göre 4 tekerrürlü olrk yürütülmüştür. Denemede güreler Kontrol (K), vermikompost VK = kg d -, VK = kg d -, VK 4=4 kg d - ; tvuk güresi TG 3= 3 kg d -, TG 6=6 kg d - şeklinde toprğ uygulnmıştır. Deneme sonund lınn toprk örneklerinde ph değerinin kontrole göre zldığı, EC ve orgnik mdde kpsmlrının ise önemli düzeyde rttığı elirlenmiştir. Toprk tuzluluğundki (EC) rtış itki gelişimini inhie edeek istenmeyen düzeylere ulşmmıştır. Toprğın toplm N, lınilir P, Fe, Mn ve Zn kpsmı güre uygulmlrı ile kontrole göre rtış göstermişken; değişeilir K, C, Mg ve lınilir Cu önemli ir değişiklik göstermemiştir. Vermikompostun VK 4 ve tvuk güresinin TG 3, TG 6 uygulmlrı diğer uygulmlr göre kk verimi (toplm verim, erkeni verim, itki syısı, meyve syısı, ortlm meyve ğırlığı) ve klitesi (.,. ve 3. klite) ile toprk kimysl özellikleri üzerine önemli pozitif etkiler göstermiştir. ARTICLE INFO Reeived 8 April 4 Reeived in revised form 3 My 4 Aepted 3 June 4 Keywords: Orgni fertilizer Vermiompost Plnt nutrition Soil qulity ABSTRACT In this study, potentil utiliztion of vermiompost nd hiken mnure in summer sqush growing (Cuurit pepo L.v. Skiz) nd their effet on some soil hemil properties were investigted. The study ws onduted in open field onditions with rndomized lok design with four replites. Tretments inluded ontrol (K); vermiompost VK = kg d -, VK = kg d -, nd VK 4= 4 kg d - ; hiken mnure TG 3= 3 kg d -, nd TG 6= 6 kg d -. At the end of the experiment, ph vlues were found to e lower in soils treted with vermiompost nd hiken mnure ompred to the ontrol. On the other hnd, EC nd orgni mtter ontents of soils mended with orgni fertilizers were signifintly higher thn those of the ontrol soil. The inrese in EC vlues did not our in level to use ny slinity prolem. Totl N, ville P, Fe, Mn nd Zn onentrtions in soils inresed with pplition of vermiompost nd hiken mnure ompred to the ontrol. Exhngele K, C, Mg, nd ville Cu ontents, however, did not show ny signifint hnge. The vermiompost tretment VK 4 nd hiken mnure tretments TG 3 nd TG 6 showed signifint positive effets on yield (totl yield, erly yield, numer of plnt nd fruit, verge fruit weight) nd qulity ( st, nd, nd 3 rd grde), nd soil hemil properties.. Giriş Düny seze üretiminde kkgil türleri rsınd özellikle yzın trl ve lçk tünellerde üretilen yemeklik kklr önemli ir yer tutmktdır. Kklrın meyve özellikleri çeşitlere göre değişirken, meyve rengi genellikle koyu, ort ve çık yeşil, zı çeşitlerde srı-turunu renklidir. Yzlık kklr içinde Skız, Girit, Su, Asm kğı yer lırken, ülkemizde genellikle çık yeşil (Skız) ve koyu yeşil (Girit) kklr üretilmekte, ölgelere göre tüketim lışknlıklrı ile yetiştirme miktrlrı değişmektedir (Vurl ve rk. ). Ülkemiz kk üretimi içerisinde önemli ir yer tutn ve u nedenle ekonomik önemi yüksek oln yzlık kğın gürelenmesinde genellikle kimysl güreler kullnılmktdır. Kğın orgnik mddee zengin toprklrı sevmesi ve orgnik ir güre oln vermikompostun fiziksel ve kimysl Akdeniz Üniversitesi Zirt Fkültesi

2 Tvlı ve rk./akdeniz Univ. Zirt Fk. Derg. (4) 7(): 9-4 özelliklerinin uygun olmsındn dolyı vermikompost yzlık kk yetiştiriiliğinde kullnılileek orgnik mteryllerden irisi olileek durumddır. Bugüne kdr irçok rştırıı çlışmsınd doğrudn vey kimysl gürelerle irlikte vermikompostu vey tvuk güresini kullnmıştır. Arnon ve rk. (3) trl denemesi şeklindeki çlışmlrınd ier, domtes ve çilek yetiştirmek için sırsıyl 4, 8 ve 7 kg d - dozund uyguldıklrı vermikompostun domtes ve ierde sürgün uzunluğu, yprk lnı ve çilekte ise meyve pzr değerini önemli ornd rttırdığını ildirmişlerdir. Bun krşın, Singh ve rk. (8) trfındn ypıln çlışmd; 5, 5, 75 ve kg d - vermikompost ve tvsiye edilen dozd kimysl güre uygulmsı ile çilek yetiştiriiliği ypılmış ve vermikompost uygulmsının kimysl güre uygulmsın kıysl çileğin pzr değerini düşürdüğü, un krşın çilek yetiştiriiliği için en uygun vermikompost dozunun 75 kg d - olduğu elirtilmiştir. Diğer trftn, Mynrd (99) domtes, ier ve ptlın ile yürüttüğü çlışmsınd en iyi sonuu dekr ton tvuk güresi kompostunun (% N) verildiği uygulmdn lmıştır. Kompost %43 tvuk güresi+%4 t güresi+%9 mntr kompostu+%4 smndn oluşmuştur. Trımsl üretimde kullnıln orgnik güreler sdee uygulndığı itkiye yrrlı olmmkt, ir sonrki itkiye dh iyi ir ortm sğlyilmektedirler. Toprğın su ve esin elementi tutm kpsitesini, ktyon değişim kpsitesini de rtırmktdırlr. Yine orgnik gürelerde yıknm ile oln zot kyı kimysl gürelere göre dh z olduğundn çevre korum çısındn d önem tşımktdırlr (Jkse ve Miheli 999). Bşt zot olmk üzere iyi irer esin elementi kynğı olmlrının ynısır orgnik mddee zengin ypılrı seeiyle toprğın kimysl özelliklerini iyileştirerek itkisel üretime ktkı sunduklrı ilinen vermikompost ve tvuk güresinin kullnıldığı çlışmmızd u gürelerin yzlık kğın verim ve klitesine oln etkilerinin tespit edilmesi sonuu kk yetiştiriiliğinde kullnım olnklrı elirlenmeye çlışılmıştır.. Mteryl ve Yöntem Bu çlışm, Antly ili Elmlı ilçesine ğlı Akçy eldesinde ( K, D) ulunn ir üretii trlsınd çıkt yürütülmüştür. Deneme lnı iklim özellikleri Çizelge de, deneme toprğın it zı sonuçlrı ise Çizelge de verilmiştir. Arştırmd, orgnik mdde kynğı olrk piysd tiri olrk stıln vermikompost ve tvuk güresi kullnılmıştır. Kullnıln vermikompostun ph sı 7.7, EC si 9 µs m -, orgnik mddesi %47.75 ve C:N ornı 4:; tvuk güresinin ise ph sı ise 6.98, EC si 37 µs m -, orgnik mddesi %49.8 ve C:N ornı d 3: olrk elirlenmiştir. Vermikompost (VK) ve tvuk güresinin (TG) toplm N, lınilir P, değişeilir K, C, Mg, lınilir Fe, Zn, Mn, Cu nliz sonuçlrı Çizelge 3 de verilmiştir. Çlışmd gürelerin uygulm dozlrı şu şekildedir: K: güre uygulnmmış, VK : kg d -, VK : kg d - (tvsiye edilen doz), VK 4 : 4 kg d -, TG 3 : 3 kg d - (tvsiye edilen doz), TG 6 : 6 kg d -. Deneme, öneki ümlede elirtilen dozlrd 6 frklı uygulm ile 4 tekerrürlü olrk tesdüf prselleri deneme desenine göre yürütülmüştür. Vermikompost ve tvuk güresi 3.5. trihinde prsellere krıştırılmış ve yklşık hft süreyle inküsyon ırkılmıştır. Denemede itkisel mteryl olrk İskender çeşidi yzlık kk (Cuurit pepo L. v. Skız) kullnılmış ve kk tohumlrı trly dikilmeden öne fide olrk yetiştirilmiştir. Bu mçl : torf:perlit ortmın tohumlr ekilmiş ve fide şmsın (3-4 hft) kdr gerekli kım işleri ypılmıştır. Dikime hzır hle gelen kk fideleri 5 m lik prsellere her Çizelge. Denemenin yürütüldüğü lnd yılı zı iklim özellikleri. Tle. Climte hrteristis on experiment region in. Aylr Yğış Mksimum Minimum Nispi Nem (mm) Sıklık ( C) Sıklık ( C) (%) Myıs Hzirn Temmuz Ağustos Eylül Çizelge. Deneme toprğının zı fiziksel ve kimysl özellikleri. Tle. Physil nd hemil properties of soil used in the study. Özellik Toprk (- m) Değerlendirme Kynklr Bünye Killi Ağır tekstürlü Ülgen ve Yurtsever (974) ph (:.5 su) 7.9 Hfif lkli Jkson (967) EC (:.5 su) µs/m 35 Tuzsuz MLen (98) Kireç (%) 3. Kireçli Ülgen ve Yurtsever (974) Orgnik mdde (%).5 Az Blk (965) Toplm N (mg kg - ) 9 Az Blk (957) Alınilir P (mg kg - ) 7.3 Az Olsen ve Sommers (98) Değişeilir K (mg kg - ) 54 Yeterli Kr (995) Değişeilir C (mg kg - ) 8 Yüksek Kr (995) Değişeilir Mg (mg kg - ) 5 Ort Kr (995) Alınilir Fe (mg kg - ).7 Az Lindsy ve Norvell (978) Alınilir Zn (mg kg - ).6 Az Lindsy ve Norvell (978) Alınilir Mn (mg kg - ) 4.95 Yeterli Lindsy ve Norvell (978) Alınilir Cu (mg kg - ). Yetersiz Lindsy ve Norvell (978) Çizelge 3. Denemede kullnıln vermikompost (VK) ve tvuk güresinin (TG) kimysl özellikleri. Tle 3. Chemil properties of vermiompost (VK) nd hiken mnure (TG) used in the study. Orgnik Güre N P K C Mg Fe Zn Mn Cu % mg kg - VK TG Akdeniz Üniversitesi Zirt Fkültesi

3 Tvlı ve rk./akdeniz Univ. Zirt Fk. Derg. (4) 7(): 9-4 prselde itki olk şekilde (6x4m) 7.5. trihinde dikilmiş ve her prsel eşit miktrd sulnmıştır. Verim, hstlrd toplnn meyveler klite sınıflrın göre yrıldıktn sonr elirlenmiştir. Ayrı her hstt meyve syısı elirlenmiş olup, toplm verimin toplm meyve syısın ölünmesi ile ortlm meyve ğırlığı tespit edilmiştir. İlk hst 3.6. d gerçekleştirilmiştir. Hftd 3 hst ile toplm 48 hst ypılmış olup, ilk 5 hst erkeni verim olrk değerlendirilmiştir. Denemenin sonlndırılm trihi oln 3.9. d uygulmlrın tekerrürlerini temsil edeek şekilde her prselden -3 m derinlikten lınn toprk örnekleri hv kurusu hle getirildikten sonr mm lik elekten elenmiştir. Toprk örneklerinin ph lrı Jkson (967) göre :.5 toprk:su krışımınd, EC :.5 toprk:su krışımınd (MLen 98), orgnik mdde modifiye Wlkey-Blk metodun göre (Blk 965) elirlenmiştir. Toplm N modifiye Kjeldhl metodu (Blk 957), lınilir P Olsen metodu (Olsen ve Sommers 98), değişeilir K, C ve Mg nlizleri monyum sett metodun (Kr 995) ve lınilir Fe, Zn, Cu ve Mn nlizleri ise DTPA metodun göre (Lindsy ve Norvell 978) ypılmış ve ICP-OES ihzınd okunmuştur. Güre örneklerinde ise toprkt kullnıln metotlr göre ph, EC, orgnik mdde ve toplm zot elirlenmiş unun ynı sır P, K, C, Mg, Fe, Mn, Zn ve Cu nlizleri için güre örnekleri yş ykılıp (4:,HNO 3 :HCIO 4 ) ICP-OES ihzınd u elementlerin konsntrsyonlrı elirlenmiştir. Anlizler sonuund elde edilen veriler SPSS 7. pket progrmı kullnılrk vryns nlizi ile irlikte %5 önem seviyesinde Dunn çoklu krşılştırm testine ti tutulmuştur (Yurtsever 984). 3. Bulgulr ve Trtışm 3.. Orgnik güre uygulmlrının toprğın zı kimysl özellikleri üzerine etkisi Güre uygulmlrının toprğın ph, EC ve orgnik mdde değerlerine etkileri Çizelge 4 de verilmiştir. Güre uygulmlrı toprk ph sını kontrole göre isttistiksel olrk önemli (p<.5) düzeyde zltmıştır. Ank ph dki u düşüşle ilgili uygulmlr rsınd frklılık olmdığı elirlenmiştir. Uygulmlr ğlı olrk toprk ph sınd kontrole göre meydn gelen düşüş.-.4 irim rlığınd gerçekleşmiştir. Tvuk güresinin (Sims ve Wolf 994; Meder ve rk. ; Eghll ) ve vermikompostun (Lee ve rk. 4; Gutierrez-Mieli ve rk. 7; Azrmi ve rk. 8) toprğın ph sını düşürüü etkide ulunduğu enzer çlışmlrd d vurgulnmktdır. Ayrı, Sğlm ve rk. (993) trfındn orgnik mddenin prçlnmsı ile orty çıkn ve çeşitli yrışm şmlrınd ulunn humus ileşiklerinin toprk sitliğine yrdımı oln ir etken olduğu, orgnik mddenin prçlnmsı sırsınd çeşitli orgnik sitlerin orty çıktığı, toprkt ulunn kteri ve kök fliyetlerinin rtmsı sonuund oluşn CO in su ile irleşerek H CO 3 oluşturduğu; oluşn u orgnik ve inorgnik sitlerin ir H + kynğı olup toprk ph ının düşmesine neden olduğu ildirilmektedir. Toprğın EC değeri uygulmlr ğlı olrk kontrole göre isttistiksel yönden önemli (p<.) rtışlr göstermiştir. Öyle ki, VK 4, TG 3 ve TG 6 uygulmlrının en yüksek EC değerini veren uygulmlr olduğu tespit edilmiştir. Ank, EC değerlerindeki u rtışlr toprkt tuzluluğ neden olileek oyutlr ulşmmıştır. Nitekim, VK un toprk tuzluluğunu iddi oyutlrd rttırmdığı zı çlışmlrd vurgulnmıştır (Anonymous 99; Prkin ve Berry 994; Doue ve Brown 998; Lee ve rk. 4; Grk ve rk. 9). Tvuk güresi de yüksek dozlrd kullnılmdığı tkdirde toprkt tuzluluğ neden olmmktdır (Ayknlı 995; Brown ve rk. 995; Ceyhn ve rk. ). Toprğın orgnik mdde kpsmı uygulmlrdn önemli (p<.) düzeyde etkilenmiş olup yine VK 4, TG 3 ve TG 6 uygulmlrının toprğın orgnik mdde değerine etkisi en yüksek düzeyde gerçekleşmiştir. Uygulmlr ğlı olrk deneme toprğının orgnik mdde içeriği kontrole göre.6-.5 irim rlığınd rtış göstermiştir. Azrmi ve rk. (8) trfındn ypıln ir çlışmd trl domtesi yetiştirilen toprğ VK uygulmsı ile orgnik mddenin rttırılildiği tespit edilmiştir. Mynrd (99) ve Brown ve rk. (993) yptıklrı çlışmlrd TG nin toprğın orgnik mddesini rttırdığını elirlemişlerdir. Güre uygulmlrının toprğın mkro esin elementlerine (N, P, K, C ve Mg) etkileri Çizelge 5 de gösterilmiştir. Toprğın N ve P kpsmlrı üzerine güre uygulmlrı kontrole göre önemli rtış (p<.) sğlmıştır. En yüksek rtışlr VK 4, TG 3 ve TG 6 uygulmlrınd elde edilmiştir. Azot ve fosforun, orgnik mddelerin yrışmsı ile toprğ kzndırıln en önemli itki esin elementleri rsınd yer ldığı ilinmektedir. Toprğın N ve P kpsmını tvuk güresine enzer şekilde rttırilme özelliğinde oln vermikompostun itki üyümesini teşvik edii özelliğinin olduğu, inek güresi vermikompostunun N ve P zengin olduğu ildirilmiştir (Lzno ve rk. 8). Benzer şekilde, vermikompostun toprğın N ve P kpsmını rttırildiği ypıln çlışmlrl vurgulnmıştır (Klems 996; Nethr ve rk. 999). Diğer trftn, toprğın K, C ve Mg kpsmı üzerine uygulmlrın etkisi isttistiksel olrk önemli ulunmmıştır. Güre uygulmlrı, Cu hriç, toprğın Fe, Mn, ve Zn kpsmlrını isttistiksel olrk önemli (p<.) düzeyde etkilemiştir (Çizelge 6). Mikro elementlerin toprklrdki kritik sınır değerleri Fe için.5 ppm> noksn; Zn için.5 ppm> noksn; Mn için. ppm> yetersiz; Cu için. ppm> yetersiz olrk ildirilmektedir (Lindsy ve Norvell 978). Vermikompost ve tvuk güresi uygulmlrı toprğın Fe, Zn ve Cu içeriğinin u kritik sınır değerlerinin üzerine çıkmsını sğlyıp, toprğın u elementlere zenginleşmesine neden olmuştur. Anliz edilen mikro esin elementleri içerisinde uygulmlr ğlı olrk elirlenen en yüksek konsntrsyon değerleri Fe için VK, VK 4, TG 3, TG 6 ; Zn için TG 3, TG 6 ; Mn için VK 4, TG 3, TG 6 uygulmlrındn elde edilmiştir. Toprğın Fe ve Mn kpsmı üzerine vermikompost ve tvuk güresi uygulmlrının etkisi enzer şekilde olmsın krşın; Zn kpsmı üzerine tvuk güresi uygulmlrı vermikompost uygulmlrındn dh etkili olmuştur. Tvuk güresi gii toprğın Fe, Mn ve Zn kpsmını rttırilen vermikompostun uygulndığı toprklrın mikroelement kpsmını rttırdığı zı çlışmlrl d orty konulmuştur (Hshemimjd ve rk. 4; Azrmi ve rk. 8; Suthr 9). Toprğın Cu içeriğinde ise her iki gürenin de iririne çok ykın şekilde rtış neden olduğu nk u rtışın kontrole göre önemli olmdığı tespit edilmiştir. Akdeniz Üniversitesi Zirt Fkültesi

4 Tvlı ve rk./akdeniz Univ. Zirt Fk. Derg. (4) 7(): 9-4 Çizelge 4. Güre uygulmlrının toprğın ph, EC ve orgnik mddesine etkileri. Tle 4. Effet of tretments on soil ph, EC nd orgni mtter. Özellik Güre uygulmlrı Önemlilik K VK VK VK 4 TG 3 TG 6 (P değerleri) ph 8.7 z EC (µs m - ) Orgnik mdde (%) Z : Stırlrd Dunn testine göre %5 önem düzeyinde frklı ortlmlr yrı hrflerle gösterilmiştir. Z : Within rows men followed y different letters re signifintly different t the 5% level ording to Dunn s multiple rnge test. Çizelge 5. Güre uygulmlrının toprğın zı mkro esin elementi kpsmlrın etkileri. Tle 5. Effet of tretments on mro nutrient ontent of soil. Özellik Güre uygulmlrı Önemlilik K VK VK VK 4 TG 3 TG 6 (P değerleri) N (mg kg - ) 59. z P (mg kg - ) 5.78d K (mg kg - ) 5.95 y C (mg kg - ) Mg (mg kg - ) Z : Stırlrd Dunn testine göre %5 önem düzeyinde frklı ortlmlr yrı hrflerle gösterilmiştir. Z : Within rows men followed y different letters re signifintly different t the 5% level ording to Dunn s multiple rnge test. Y : Önemli değil. Y : Not signifint. Çizelge 6. Güre uygulmlrının toprğın zı mikro esin elementi kpsmlrın etkileri. Tle 6. Effet of tretments on miro nutrient ontent of soil. Özellik Güre uygulmlrı Önemlilik K VK VK VK 4 TG 3 TG 6 (P değerleri) Fe (mg kg - ).7 z Zn (mg kg - ).6e.d Mn (mg kg - ) 4.95d Cu (mg kg - ). y Z : Stırlrd Dunn testine göre %5 önem düzeyinde frklı ortlmlr yrı hrflerle gösterilmiştir. Z : Within rows men followed y different letters re signifintly different t the 5% level ording to Dunn s multiple rnge test. Y : Önemli değil. Y : Not signifint. 3.. Orgnik güre uygulmlrının kk itkisinin verim ve klitesine etkisi Kk itkisinin verim değerleri kımındn toplm verim ve erkeni verim, klite kımındn.. ve 3. klite verim değerleri ile toplm meyve syısı ve ortlm meyve ğırlığı üzerine uygulmlrın etkisi Şekil de verilmiştir. Toplm verim (ANOVA F:=68.4, p<.), erkeni verim (F=4.7, p<.5),, ve 3. klite verim ve toplm meyve syısı (F=53.68; 53.73; 8.5; 8.8, p<.) üzerine güre uygulmlrın etkisi isttistiksel olrk önemli ulunmuştur. Diğer trftn, kk meyvelerinin ortlm ğırlığı ve prseldeki itki syısı üzerine güre uygulmlrının etkisi isttistiksel olrk önemsiz ulunmuştur. Toplm verim hem vermikompost hem de tvuk güresi uygulmlrın ğlı olrk rtış göstermiş, nk tvuk güresi (TG 3 ve TG 6 ) vermikompost uygulmlrın göre dh yüksek verim elde edilmesini sğlmıştır. Vermikompost uygulmlrı kendi rlrınd değerlendirildiğine en yüksek toplm verim VK 4 uygulmsındn elde edilmiştir. Tvuk güresinin çok iyi ir esin kynğı olduğunu gösteren irçok çlışm mevut olup, ulgulr u çlışmnın sonuçlrını destekler niteliktedir. Ceyhn ve rk. () domtes yetiştiriiliğinde değişik hyvnsl gürelerden en iyi sonuu (6.3 ton d - toplm verim) 5 ton d - tvuk güresi uygulmsı ile lmışlrdır. Brown ve rk. (995) domtes yetiştiriiliğinde inorgnik güre ve tvuk güresini krşılştırmışlr, tvuk güresinden dh fzl verim lmışlrdır. Erkeni verim, güre uygulmlrı sonuund kontrole göre önemli düzeyde etkilenmiş; tvuk güresi ve vermikompost erkeni verimi iririne ykın miktrlrd rttırmıştır (Şekil ). Elde edilen u sonuç, tvuk güresi ve vermikompostun içerdiği esin elementlerinin kk itkisinin üyüme ve gelişmesini teşvik ederek itkinin erken dönemindeki meyve oluşumunu rttırdığı ve u etkinin özellikle pzrlm çısındn olumlu sonuçlr doğurğını orty koymktdır. Birini ve. klite verim, güre uygulmlrı ile irlikte kontrole göre önemli düzeyde rtış göstermiştir. Bu rtışl irlikte genel olrk vermikompost ve tvuk güresi uygulmlrı rsınd önemli ir frklılık olmdığı tespit edilmiştir. Diğer trftn, 3. klite verimde güre uygulmlrı sonuund en yüksek rtışın TG 6 uygulmsınd olduğu ve unu VK ve TG 3 uygulmlrının tkip ettiği görülmüştür. Ayrı, diğer uygulmlr ile kontrol rsınd önemli frklılık oluşmdığı elirlenmiştir. Birini klite verimin toplm verim içindeki pyı VK 4 uygulmsınd %48.7, TG 3 uygulmsınd %49.46 ve TG 6 uygulmsınd ise %48.7 olrk hesplnmıştır. Güre uygulmlrı ile prsellerde fide olrk yetiştirilen kk itki syılrı yetiştirme periyodu oyun çevre koşullrındn (öek zrrlrı, hstlık etmenleri v.) kontrole göre dh z etkilenmiştir. Böylee, itki ve meyve syılrının güre uygulnn prsellerde kontrole göre dh fzl olduğu tespit edilmiştir. Ank, u duruml ilgili olrk genelde TG ve VK uygulmlrı rsınd önemli frklılık elirlenmemiştir. Diğer trftn, ortlm meyve ğırlıklrı çısındn uygulmlr rsınd önemli ir frlılık olmdığı tespit edilmiştir. Akdeniz Üniversitesi Zirt Fkültesi

5 Meyve syısı (det m - ) Ortlm meyve ğırlığı (g - meyve) 3.Klite verim (t d - ) Bitki syısı (det m - ).Klite verim (t d - ).Klite verim (t d - ) Toplm verim (t d - ) Erkeni verim (t d - ) Tvlı ve rk./akdeniz Univ. Zirt Fk. Derg. (4) 7(): e d,5,5 3,5 3,5,5,5 d,5,5,5,8,6,4,,4,,8,6,4, Uygulmlr Uygulmlr Şekil. Güre uygulmlrının kk itkisinin toplm verim, erkeni verim,.,. ve 3. klite verim değerleri ile prseldeki itki syısı, toplm meyve syısı ve ortlm meyve ğırlığı üzerine uygulmlrın etkisi. Değişik hrflerle gösterilen değerler rsınd p<.5 düzeyinde frklılık ulunmktdır. Figure. Effet of tretments on totl yield, erly yield, qulity ( st, nd, 3 th grde yield), plnt numer in plot, totl fruit numer nd vrge fruit weight of summer sqush. Vlues with different letters re signifintly different t the 5% level. 4. Sonuç Vermikompostun VK 4 ve tvuk güresinin TG 3, TG 6 uygulmlrı kk verimi ve klitesi ile toprk kimysl özellikleri üzerine önemli pozitif etkiler göstermiştir. Dolyısıyl her iki güre de yzlık kk yetiştiriiliği için uygun olileek özelliklere shiptir. Tvuk güresi uygulmlrını kendi rlrınd değerlendirdiğimizde TG 6 uygulmsı ile tiri olrk tvsiye edilen doz oln TG 3 uygulmsı rsınd isttistiksel olrk önemli frklılıklr olmmsı nedeniyle TG 3 dozu uygulmsının üretii çısındn dh ekonomik olğı görülmektedir. Vermikompost uygulmlrı kendi rlrınd değerlendirildiğinde ise VK 4 uygulmsı tiri olrk tvsiye edilen doz oln VK uygulmsın göre dh olumlu ve pozitif etkilere neden olmuştur. Bu nedenle yzlık kk üretiminde kliteli ve yüksek verim elde etmek için vermikompostun VK 4 dozu tvsiye edileilir. Denemede kullnıln gürelerden özellikle vermikompostun değişik özelliklere ship toprklrd irden fzl üretim sezonund frklı kültür itkilerinin yetiştirilmesini kpsyn çlışmlrd kullnılmsı ile ülkemiz trımsl üretiminde toprkt orgnik mdde miktrının rttırılmsın yönelik lterntif çözümler üreteeği düşünülmektedir. Teşekkür Bu çlışmnın gerçekleştirilmesinde üyük emekleri ulunn Antly İli Elmlı İlçesi Akçy Beldesi (Mhllesi) önder çiftçilerinden Selmi UYSAL ve eşi Ayşe UYSAL teşekkür ederiz. Akdeniz Üniversitesi Zirt Fkültesi

6 4 Tvlı ve rk./akdeniz Univ. Zirt Fk. Derg. (4) 7(): 9-4 Aknowledgment We thnk Selmi UYSAL nd Ayşe UYSAL, who re leding frmers in Akçy-Elmlı-Antly region, for their ssistne. Kynklr Anonymous (99) Vermigro premium erthworm soil produt. sold y nyon reyling, Sn Diego, C. worm wth, Edution Deprtment of South Austrli. Arnon NQ, Edwrds CA, Biermn P, Metzger JD, Lee S, Welh C (3) Effets of vermiomposts on growth nd mrketle fruits of field-grown tomtoes, peppers nd strwerries. Pedoiologi 47: Ayknlı Ü (995) Orgnik gürelerin zotlu gürelerle irlikte kullnım olnklrı, pmuk, uğdy ve. ürün mısır verimine etkileri ile toprğın esin ilnçosu. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Menemen Arştırm Enstitüsü Yyınlrı, Genel yyın no., Rpor seri no. 39, Menemen-İzmir. Azrmi R, Giglou MT, Tleshmikil RD (8) Influene of vermiompost on soil hemil nd phsil properties in tomto (Lyopersium esulentum) field. Afrin Journl of Biotehnology 7(4): Blk CA (957) Soil-Plnt reltionships. nd Edition. New York: John Wiley nd Sons Press. 79 p. Blk CA (965) Methods of Soil Anlysis. Prt, Amerin Soiety of Agronomy Press. pp Brown JE, Gillim CH, Shumk RL (993) Commeril snp en response to fertilistion with roiler litter. Hortiulturl Siene 8(): 9-3. Brown JE, Gillim CH, Shumk RL, Porh DW, Donld JO (995) Comprison of roiler litter nd fertiliser on prodution of tomto, Lyopersion esulentum. Journl of Vegetle Crop Prodution (): Ceyhn Ş, Yoldş F, Mordoğn N, Çkıı H () Domtes yetiştiriiliğinde frklı hyvnsl gürelerin verim ve kliteye etkisi. II. Seze Trımı Sempozyumu -3 Eylül, Isprt, s Doue BM, Brown GG (998) Life in omplex ommunity. In: Edwrds C (Ed), Funtionl intertions etween erthworms, orgni mtter, miroorgnisms nd plnts. St Luie Press, pp Eghll B () Soil properties s influened y phosphorus- nd nitrogen-sed mnure nd ompost pplitions. Agronomy Journl 94: Grk VK, Gupt R, Kushik P (9) Vermiomposting of solid textile mill sludge spiked with ow dung nd horse dung: pilot-sle study. Interntionl Journl of Environment nd Pollution 38(4): Gutierrez-Mieli FA, Sntigo-Borrz J, Molin JAM, Nfte CC, Aud-Arhil M, Llven MAO, Rinon-Rosles R, Dendooven L (7) Vermiompost s soil supplement to improve growth, yield nd fruit qulity of tomto (Lyopersium esulentum). Bioresoure Tehnology 98: Hshemimjd K, Klsi M, Golhin A, Shritmdri H (4) Comprison of vermiompost nd omposts s potting medi for growth of tomtoes. Journl of Plnt Nutrition 7(6): 7-3. Jkson ML (967) Soil hemil nlysis. nd Edition, Mdison, Wisonsin: Prllel Press. 95 p. Jkse M, Miheli R (999) The influene of orgni nd minerl fertilistion on vegetle growth nd N vilility in soil. Preliminry results. At Hortiulture 56: Kr B (995) Bitki ve toprğın kimysl nlizleri: III. toprk nlizleri. A.Ü.Z.F. Eğitim, Arştırm ve Geliştirme Vkfı Yyınlrı, Yyın No: 3, Ankr. Klems D (996) The effets of vermiompost on the yield nd hemil omposition of tomto. Zeszyty-Prolemowe-Postepow- Nuk-Rolnizyh 437: Lzno C, Brndon-Gomez M, Dominguez J (8) Comprison of the effetiveness of omposting nd vermiomposting for the iologil stiliztion of ttle mnure. Chemosphere 7: 3 9. Lee JJ, Prk RD, Kim YW, Shim JH, Che DH, Rim YS, Sohn BK, Kim TH, Kim KY (4) Effet of food wste ompost on miroil popultion, soil enzyme tivity nd lettue growth. Bioresoure Tehnology 93: -8. Lindsy WL, Norvell WA (978) Development of DTPA soil test for zin, iron, mngnese nd opper. Soil Siene Soiety of Ameri Journl 4(3): Meder P, Flieh A, Duois D, Gunts L, Fried P, Niggli U () Soil fertility nd iodiversity in orgni frming. Siene 96: Mynrd AA (99) Intensive vegetle prodution using omposted niml mnures. Bulletin Connetiut Agriulturl Experiment Sttion No. 894, 3 p. MLen EO (98) Soil ph nd lime requirement. p In A.L. Pge et l. (ed.) Methods of soil nlysis, prt. Agronomy. Monogr. 9, nd ed. ASA nd SSSA, Mdison, WI. Nethr NN, Jyprsd KV, Kle RD (999) Chin ster [Cllistephus hinensis (L)] ultivtion using vermiompost s orgni mendment. Crop Reserh, Hisr 7(): 9 5. Olsen SR, Sommers LE (98) Phosphorus. In: Sprks DL (Eds). Methods of Soil Anlysis: Prt 3-Chemil Methods. Mdison, Wisonsin: Amerin Soiety of Agronomy Press. pp Prkin T, Berry E (994) Nitrogen trnsformtions ssoited with erthworm sts. Soil Biology nd Biohemistry 6: Sğlm MT, Bhtiyr M, Cngir C, Tok HH (993) Toprk Bilimi. Trky Üniversitesi Tekirdğ Zirt Fkültesi Toprk Bölümü Ders Kitı, Andolu Mt Ti. Koll. Şti., Tekirdğ. Sims JT, Wolf DC (994) Poultry wste mngement. Agriulturl nd environmentl issues. Advnes in Agriulture 5: -83. Singh R, Shrm RR, Kumr S, Gupt RK, Ptil RT (8) Vermiompost sustitution influenes growth, physioligil disorders, fruit yield nd qulity of stwerry (Frgri x nnss Duh). Bioresoure Tehnology 99: Suthr S (9) Impt of vermiompost nd omposted frmyrd mnure on growth nd yield of grli (Allivum stivum L.) field rop. Interntionl Journl of Plnt Prodution 3(): Ülgen N, Yurtsever N (974) Türkiye Güre ve Güreleme Reheri. Toprk ve Güre Arştırm Enstitüsü Teknik Yyınlr Serisi, No:8, Ankr. Vurl H, Eşiyok D, Dumn İ () Kültür sezeleri (Seze Yetiştirme). Ege Üniversitesi Zirt Fkültesi Bhçe Bitkileri Bölümü. Bornov, İzmir. Yurtsever N (984) Deneysel İsttistik metotlr. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Toprk ve Güre Arştırm Enstitüsü Müdürlüğü Yyın No:, Teknik Yyın No: 56, Ankr. Akdeniz Üniversitesi Zirt Fkültesi