Dijital (Kâğıtsız-Akıllı) Hastaneler

Transkript

1 Önce Dijital, Sonra Fiziksel Taşkın Kılıç (Ph.D). Dijital (Kâğıtsız-Akıllı) Hastaneler Dijital hastane konsepti son yıllarda sağlık sektöründe ön plana çıkan uygulamalardan birisidir. Bu kapsamda Avrupa ve Türkiye de birçok hastane kendisini dönüşüm sürecine sokup dijital hastane belgesi almak için akreditasyon çalışmaları başlatmıştır. Örneğin, 2015 yılında Türkiye deki hastaneler HİMSS 1 (akreditasyon kurumu) tarafından denetlenerek toplam 18 hastane Stage 6 (6.seviye), bir hastane ise en üst seviye olan Stage 7 dijital hastane belgesi aldı. Dijital Hastane; yüksek kalitede sağlık hizmet sunabilmek için klinik ve idari iş akış süreçlerine bilgi ve iletişim teknolojilerini entegre ederek, hastane hizmetlerini duvarların dışındaki bireylere (evlere, acil istasyonlara vb.) taşımakta, diğer taraftan birbirinde uzak mesafedeki sağlık çalışanlarını ve birimlerini birbirine bağlamaktadır. Dijital hastane, tıbbi cihazlar, akıllı bilgi sistemleri, tesis kontrol sistemleri, otomatik taşıma sistemleri, konum tabanlı hizmetler, sensörler ve dijital iletişim araçları gibi çeşitli gelişmiş teknolojiler ve uygulamaları süreçlere entegre ederek personel verimliliği sağlamak, hastane işlemlerini hızlandırmak, süreç kalitesini artırmak ve hasta güvenliğini sağlamaya katkıda bulunur (47). 1 HIMSS 1961 yılında kurulmuş; dünya çapında sağlık hizmeti veren kurum ve kuruluşla birlikte bünyesinde 600 şirket ve 250 dernek/vakıf barındıran; Amerika, Avrupa ve Asya da yapılanmaları bulunan ve kâr amacı gütmeyen bir organizasyondur. Kuruluş amacı bilgi teknolojilerinin, sağlık hizmetleri sunumunda ve geliştirilmesinde en uygun düzeyde kullanımını sağlamaktır. EMRAM ile hastanelerin dijital olma seviyeleri uluslararası düzeyde derecelendirilmektedir. Bu süreçte, sağlık kuruluşunun işleyişinde bilişim teknolojilerini kullanma seviyesi denetlenerek akredite edilir. HIMSS başvuruda bulunan hastanelerin dijital süreçlerini değerlendirmek ve seviyelerini belirlemek için dünyaca kabul edilen akreditasyon ve standart modeli olan EMRAM'ı kullanmaktadır. Bu model ile hastaneler 1 ile 7 arasında seviyelendirilerek dijital sürecini altıncı ve yedinci seviyeye kadar tamamlamış hastaneler belgelendirilmektedir. HIMSS EMRAM seviyelendirmesi ile hastanelerin sürekli gelişen sağlık bilişimi teknolojilerine uluslararası standartlarda uyum sağlamasını kolaylaştırmaktadır.

2 Sağlık Bakanlığının göre; Dijital Hastane; idari, mali ve tıbbi süreçlerde azami düzeyde bilişim teknolojilerinin kullanıldığı bir hastaneden her türlü iletişim aracı ve tıbbi cihazın birbiriyle ve diğer bilgi sistemleriyle entegre olduğu, sağlık çalışanları ve hastaların tele tıp ve mobil tıp uygulamalarıyla hastane içinden veya dışından veri alışverişinde bulunabildiği hastaneye kadar geniş bir yelpazede tanımlanabilir(48). Bir hastanenin dijital hastane olabilmesi için HİMSS tarafından değerlendirilip belgelendirilmesi gerekmektedir. İlgili değerlendirme kriterleri ve seviyeleri aşağıdaki tabloda aktarılmıştır. Tabloda yer alan kriterler yerine getirildiğinde HİMSS kurumuna müracaat edilmektedir. HİMSS tarafından görevlendirilen uzmanlar ilgili hastaneyi yerinde inceleyip, yayınlanan kriterlere uygunluk gösterdiği derecede, puanlandırmakta ve bunu belgelendirmektedirler. Tablo- HIMSS EMRAM Dijital Hastane lendirmesi (Stages)Aşamaları ve Kriterleri (49): : Hastane, artık bu seviyede hizmet sunumunda hiçbir şekilde kâğıt doküman kullanmamaktadır. Bütün veriler, dokümanlar ve tıbbi görüntüler elektronik ortamda işlem görmektedir. Dijital ortamda depolanan veriler, sağlık bakımının kalitesini artırmak, hasta güvenliğini sağlamak, etkili hizmet sunmak için analiz edilir ve kullanılır. İlgili veriler elektronik halde yetkili kişi ve kurumların (Yönetim, diğer hastaneler vb.) kullanımı ve bilgi alışverişi için hazır halde standardize edilir. Hastane bütün hizmet süreçlerinden veri devamlılığını sağlar ve bunları yayınlar. Bu seviyede kan ürünleri gibi sağlık bakım malzemeleri de kapalı ilaç sistemi vasıtasıyla hizmete sunulur. Tam donanımlı ve sürümlü bir doktor dokümantasyon sistemi en azından bir yatan hasta kliniği alanı için uygulamadadır. Üçüncü seviye klinik karar destek sistemi bütün klinik süreçlerde kılavuzluk sağlar. Kapalı devre ilaç yönetim sistemi ve dozları kodlanmış ilaç sistemi tamamen uygulamadadır. Hasta güvenliğini maksimum seviyeye çıkarmak için, elektronik ilaç yönetim kaydı, eczane ile entegre bilgisayarlı doktor istem girişi/e-reçete ve Barkodlama ya da RFID (radyo frekanslı kimlik tanımlama) gibi diğer otomasyonlu tanımlama teknolojileri ve otomasyonlu dağıtım sistemleri uygulanmaktadır. Bu sayede Yanlış İlaç Kullanımını önlemek için geliştirilen 5 doğrulama (doğru hasta, doğru ilaç, doğru doz, doğru yol ve doğru zaman) ilkesine uygun şekilde hasta kimlik bilgileri ile ilaç barkotu yatak yanında doğrulanmaktadır. Tam donanımlı Radyoloji Görüntü Arşivi ve İletişim Sistemindeki (PACS- picture archive and communication systems) tıbbi görüntüler, intranet vasıtası ile bütün doktorların erişimine ve başka yerlere gönderimine sunulmaktadır. Bu seviyede Kardiyoloji bölümüne ait görüntü dökümanları (EKG vb.) PACS sistemine dâhil edilmişse extra puan alınır. Bu seviyede kanıta dayalı tıbbi protokollere dair klinik karar destek sistemlerinin ikinci aşaması mevcuttur. Bu sistemle herhangi bir lisanslı Klinisyen Bilgisayarlı Doktor İstem Giriş sistemi ile order yazabilir ve hemşireyi verilere ulaşması için ekleyebilir. Eğer bir yatan hasta hizmet alanında, Bilgisayarlı Doktor İstem Girişi uygulaması kullanıyorsa ve önceki aşamaları tamamlamışsa bu aşama da tamamlanmış demektir.

3 Hemşire bakımı ile ilgili klinik belgeler (hayati bulgular çizelgesi, izlem formları, bakım planları) ve/veya elektronik ilaç yönetim kaydı, istem girme ve takip sistemlerinin en az bir hizmet sürecinde elektronik hasta kayıtları ve klinik veri deposuyla bütünleşik olması gerekir. Klinik karar desteğin ilk aşaması, istem girmede hataların kontrol edilmesi için uygulanıyor olabilir. İlaç/ilaç, ilaç/gıda, ilaç/laboratuvar etkileşimleri genellikle eczane içinde bulunur. Görüntü arşivindeki tıbbi görüntüler kurumun iç ağı (intranet) vasıtasıyla sistemle üzerinden radyoloji dışındaki doktorlar için de ulaşıma mümkün olmalıdır. Ana yardımcı klinik destek birimleri bilgi sistemleri doktorun hastalara ait her türlü tıbbi bilgi ve sonucu görebileceği bir sisteme veri göndermektedir. Bu sistem, Elektronik Hasta Kaydı veya Klinik Veri Arşivi ne veri göndermekte, geri dönüş almakta ve alt sistemlere iletebilmektedir. Sistem görüntü dökümanları almaya ve iletmeye ayrıca hastaneler arasında bilgi alışverişi sağlamaya müsaittir. Ana klinik destek birimlerde (eczane, laboratuvar ve radyoloji) dijital sistemlerin kurulduğunu ifade eder. Ana klinik destek birim (eczane, laboratuvar ve radyoloji) ve süreçlerin dahi, dijital ortamda yer almadığı hastaneleri ifade eder. Bir Dijital Hastane Örneği- Tire Devlet Hastanesi Özellikle burada, büyük bir mutlulukla şunu belirtmek isterim ki; Hollanda da araştırma yaparken HİMSS firması yetkilileri ile görüşme fırsatım oldu. Kendileri Türkiye sağlık sistemindeki dönüşümlerden ve sertifika verdikleri dijital hastanelerdeki uygulamaların başarısından bahsettiler. Orada ülkemizde dijital hastane belgesi alan (Stage 6 ve Stage 7) hastanelerin ismini benimle paylaştılar. Bu listede (aşağıdaki görselde görüldüğü üzere) özellikle Dijital Hastane sınıflamasında en üst basamak olan Stage 7 belgesi alarak, Türkiye de ilk ve tek, Avrupa da ise bu seviyeye ulaşmış, 4 hastaneden biri olarak, müthiş bir başarı yakalamış İzmir ili Tire Devlet Hastanesi vardı 2. 2 Not: Türkiye de ilk Dijital Hastane Belgesi (Stage 6) ile 2013 yılında Ankara Gazi Mustafa Kemal Devlet Hastanesine verilmiştir.

4 Aslında Avrupa da Stage 7 belgesi alan, 4 hastaneden birisi, araştırma yaptığım Hollanda da Radboud Universitesi Medical Center idi. Bu hastaneyi ziyaret ettim. Ancak bu bölümde Hollanda da Dijital Hastane Belgesi alan bir hastane yerine, ülkemizde bize daha yakın olan; aynı standartlara ve aynı denetime tabi olup aynı belgeyi alan Tire Devlet Hastanesini örnek hastane olarak ele almayı tercih ettim. Bu vesileyle siz kımetli okuyucularımızın huzurunda, ülkemiz adına bize yaşattıkları bu başarıdan dolayı Hastane Başhekimi / Yöneticisi Op. Dr. Fatih Hayali ve ekibini yürekten kutluyorum.

5 Tire Devlet Hastanesinin Dijital Hastane olma yolundaki ilgili bilgileri hastane başhekim yardımcısı Uz. Dr. Elife Özkan ile yaptığım görüşme ve web sitelerinden elde ettiğim bilgilere istinaden aktaracağım. Tire Devlet Hastanesinde Dijital Hastane, Stage 7 Kapsamında, Yapılan Düzenlemeler: Hasta kayıdı, yatış ve diğer klinik işlemler, konsültasyon ve sevkler kağıtsız olarak dijital platformdan yapılmaktadır. Hastanede e-reçete kullanılmaktadır. MR, Röntgen, EKG, kan ve diğer yapılan test (işitme testi vb.) istemleri kâğıtsız olarak bilgisayar ortamında yapılmakta, yine bu istemlere ait sonuçlar dijital ortamda sunulmaktadır. Bu sonuçlara hem sağlık görevlileri hem de hastalar istedikleri yerden telefon ve tabletler aracılığıyla ulaşabilmektedirler. Üretilen bütün veriler (kayıtlar, sonuçlar, faturalar vb.) dijital ortamda arşivlenmekte ve bilgi güvenliği sağlanmaktadır. Hekimlerin tedavi orderları anlık olarak ve uzak erişim sağlanarak tamamen online ortamda yapılmaktadır. Hasta odalarında bulunan bilgisayar terminali sayesinde hemşireler uyguladıkları tedavileri hiçbir evrak ve kâğıt kullanmadan sisteme girmekte, bu sayede eczane, stok takip ve faturalama sistemi anlık olarak giriş-çıkışları kayıt altına alabilmektedir. Kapalı Devre İlaç Sistemi sayesinde, doğru ilaç, doğru zamanda, doğru dozda doğru hastayla uygulanmaktadır.

6 Hastanedeki bütün idari evrak ve yazışmalar (Yasa gereği satın alma evrakları hariç) elektronik sistemde takip edilmekte ve e-imza kullanılmaktadır. Kaynakları tam zamanlı görebilmek için bütçe ve stok uyarı sistemleri gibi programlar kullanılmaktadır. Yangın, güvenlik, elektrik, su, doğalgaz gibi altyapı unsurlarının merkezi sistemle takibi yapılmaktadır. Acil durumlarda bu teknolojiler devreye girebilmektedir. Hastanede üretilen hiçbir veri kaybolmamakta, istenildiği an her yerden ulaşılabilmektedir. Kâğıt kullanımı olmadığı için kırtasiye giderlerinden tasarruf sağlanmaktadır. Akıllı yazılımlar sayesinde, hastane hizmetleri hızlı ve etkin yapılabilmektedir. Yukarıda sıralanan uygulamalar Dijital-Kâğıtsız Hastane sınıflamasında en üst seviye olan 7. Basamak için yapılması gerekenlerdir. Bunun yanında yine ülkemizde Stage 6 belgesi alan Giresun ili Tirebolu Devlet Hastanesini ziyaret ederek ( yıllarında görev yaptığım kurum) Hastanenin İdari ve Mali İşler Müdürü Tahsin Tacal ile Dijital Hastane belgesini nasıl aldıklarını ve hangi uygulamaları yaptıklarını görüştük. Sayın Tacal, Stage 6 belgesi alabilmek için hastanenin en az bir kliniğinde bütün işlemlerin (ilaç takibi, hasta kaydı vb.) dijital ortamda yapılması gerektiğini, bu kapsamda Hastanenin Çocuk Hastalıkları Kliniğini dijital bir yapıya kavuşturduklarını ve HİMSS tarafından sıkı bir denetimden geçip bu belgeyi Tirebolu Devlet Hastanesi Başhekimi Sn. Op. Dr. Mehmet Yılmaz Salman ile birlikte İspanya da yapılan bir törenle aldıklarını ifade etti. Özetle; Dijital Hastane Konsepti; İş süreçlerinde hız ve verimliliği artırmakta, Kâğıt ve belge giderlerini sıfırlamakta, İnsan kaynaklı hataları (yanlış ilaç verme vb.) elimine etmekte,

7 Sadece hastane duvarlarının içerisinde değil, uzak mesafelerden tanı ve tedavi süreçleri yönetilebilmekte, Veriler yetkili birim, diğer sağlık kuruluşları ve hasatalarca anlık olarak ve geriye doğru istenildiği zaman elde edilebilmekte, Sensörler, kameralar ve erken uyarı ssitemleri vb. araçlar sayesinde insan takibine gerek kalmadan bazı işler (örneğin, kan testinin çok yüksek çıkmasını uyaran yazılım) yönetilebilmekte, Karar destek sistemleri sayesinde hızlı ve doğru karar verilmekte, Yalın yönetim felsefesine uygun bir yapı oluşmakta, Birimler ve kurumlar arasında bağlantı sağlayarak örgütsel körlük oluşmasını engellemektedir. Diğer taraftan, dijital hastane konsepti; kapsadığı akıllı, yeşil ve kâğıtsız hastane modelleri ile sağlık işletmelerine %35 oranında verimlilik kazandırdığı belirtilmektedir(50). Kaynak: Kılıç, T. (2016). e-sağlık ve Teletıp Hollanda ve Dünyadan İyi Uygulama Örnekleriyle, AZ yayınları