İZMİR VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ İZMİR İLİ 2004 YILI ÇEVRE DURUM RAPORU

Transkript

1 İZMİR VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ İZMİR İLİ 2004 YILI ÇEVRE DURUM RAPORU İZMİR

2 İÇİNDEKİLER Sayfa No (A) COĞRAFİ KAPSAM A.1.Giriş 1 A.2.İl ve İlçe Sınırları 2 A.3.İlin Coğrafi Durumu 3 A.4.İlin Topoğrafyası ve Jeomorfolojik Durumu 3 A.5.Jeolojik Yapı ve Stratigrafi 5 A.5.1.Metamorfizma ve Mağmatizma 10 A.5.2.Tektonik ve Paleocoğrafya 13 (B)DOĞAL KAYNAKLAR B.1.Enerji kaynakları 17 B.1.1.Güneş 17 B.1.2.Su Gücü 17 B.1.3.Kömür 17 B.1.4.Doğalgaz 17 B.1.5.Rüzgar 17 B.1.6.Biyokütle 18 B.1.7.Petrol 19 B.1.8.Jeotermal Sahalar 19 B.2.Biyolojik Çeşitlilik 19 B.2.1.Ormanlar 19 B.2.2. Çayır ve Mera 21 B.2.3. Sulak Alanlar 22 B.2.4. Flora 23

3 B.2.5.Fauna 23 B.2.6. Milli Parklar,Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı, Tabiatı Koruma Alanları ve Diğer Hassas Yöreler 23 B.3.Toprak 24 B.4.Su Kaynakları 24 B.4.1.İçme Suyu Kaynakları ve Barajlar 24 B.4.2.Yeraltı Su Kaynakları 25 B.4.3.Akarsular 28 B.4.4.Göller ve Göletler 30 B.5.Mineral Kaynaklar 30 B.5.1.Sanayi Madenleri 32 B.5.2.Metalik Madenler 32 B.5.3.Enerji Madenleri 37 B.5.4.Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler 38 ( C) HAVA (ATMOSFER VE İKLİM) C.1.İklim ve Hava 42 C.1.1.Doğal Değişkenler 43 C Rüzgar 43 C Basınç 49 C Nem 49 C Sıcaklık 50 C Buharlaşma 51 C Yağışlar 51 C Yağmur 52 C Kar Dolu Sis ve Kırağı 52

4 C Seller 53 C Kuraklık 53 C Mikroklima 55 C.1.2.Yapay Etmenler 55 C Plansız Kentleşme 55 C Yeşil Alanlar 55 C Isınmada Kullanılan Yakıtlar 56 C Endüstriyel Emisyonlar 56 C Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar 56 C.2.Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynaklar 57 C.2.1.Kükürtdioksit Konsantrasyonu ve Duman 65 C.2.2.Partikül Madde (PM) Emisyonları 67 C.2.3.Karbonmonoksit Emisyonları 67 C.2.4.Azotoksit (NOx) Emisyonları 68 C.2.5.Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları 68 C.3.Atmosferik Kirlilik 69 C.3.1.Ozon Tabakasının İncelmesinin Etkileri 69 C.3.2.Asit Yağmurlarının Etkileri 69 C.4.Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan Etkileri 69 C.4.1.Doğal Çevreye Olan Etkileri 69 C Su Üzerindeki Etkileri 70 C Toprak Üzerine Etkileri 70 C Flora ve Fauna Üzerine Etkileri 70 C İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 70 C.4.2.Yapay Çevreye (Görüntü Kirliliği Üzerine)Olan Etkileri 71

5 C Görüntü Kirliliği Üzerine Etkileri 71 (D)SU D.1.Su Kaynaklarının Kullanımı 72 D.1.1. Yeraltı Suları 72 D.1.2. Jeotermal Kaynaklar 81 D.1.3. Akarsular 81 D.1.4. Göller, Göletler ve Rezervuarlar 84 D.1.5. Denizler 84 D.2.Doğal Drenaj Sistemleri 85 D.3.Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri 86 D.3.1.Yeraltı Suları ve Kirlilik 87 D.3.2.Akarsularda Kirlilik 88 D.3.3.Göller, Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik 88 D.3.4.Denizlerde Kirlilik 88 D.4.Su ve Kıyı Yönetimi Strateji ve Politikalar 89 D.5.Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri 90 D.5.1.Tuzluluk 91 D.5.2.Zehirli Gazlar 91 D.5.3.Azot ve Fosforun Yol Açtığı Kirlilik 91 D.5.4.Ağır Metaller ve İz Elementler 92 D.5.5.Zehirli Organik Bileşikler 93 D Siyanürler 93 D Petrol ve Türevleri 93 D Polikloro Naftalinler ve Bifeniller 94 D Pestisitler ve Su Kirliliği 94

6 D.5.5. Gübreler ve Su Kirliliği 95 D.5.6.Çözünmüş Organik Maddeler 95 D.5.7.Patojenler 95 D.5.8.Askıda Katı Maddeler 96 D.5.9.Radyoaktif Kirleticiler ve Su Kirliliği 96 (E)TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI E.1.Genel Toprak Yapısı 97 E.2.Toprak Kirliliği 99 E.2.1.Kimyasal Kirlenme 100 E Atmosferik Kirlenme 100 E Atıklardan Kirlenme 101 E.2.2.Mikrobiyal Kirlenme 101 E.3.Arazi 102 E.3.1.Arazi Varlığı 102 E.3.1.1Arazi Sınıfları 102 E Kullanma Durumu 102 E.3.2.Arazi Problemleri 103 (F)FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER F.1. Ekosistem Tipleri F.1.1.Ormanlar 105 F Ormanların Ekolojik Yapısı 105 F İlin Orman Envanteri 107 F Orman Varlığının Yararları 107 F Orman Kadastro ve Mülkiyet 110 F.1.2. Çayır ve Meralar 110

7 F.1.3. Sulak Alanlar 111 F.1.4. Diğer Alanlar (Stepler vb) 112 F.2. Flora F.2.1. Habitat ve Toplulukları 114 F.2.2. Türler ve Populasyonları 114 F.3. Fauna F.3.1. Habitat ve Toplulukları 116 F.3.2. Türler ve Populasyonları 116 F.3.3. Hayvan Yaşama Hakları 121 F Evcil Hayvanlar 121 F Sahipli Hayvanlar 121 F Sahipsiz Hayvanlar 122 F Nesli Tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Evcil ve Yaban Hayvanlar 122 F Hayvan Hakları İhlalleri 123 F Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü Kuruluşlarla İşbirliği 123 F.4. Hassas Yöreler Kapsamında Olup (*) Bölümündeki Bilgilerin İsteneceği Alanlar F.4.1. Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar 124 F Sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. Maddesinde Tanımlanan ve Bu Kanunun 3. Maddesi Uyarınca Belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları F Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Uyarınca Çevre ve Orman Bakanlığı nca Belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları

8 F Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 2. Maddesinin a - Tanımlar Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı Olarak Tanımlanan ve Aynı Kanun ile 3386 Sayılı Kanunun (2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) İlgili Maddeleri Uyarınca Tespiti ve Tescili Yapılan Alanlar F Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamında Olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları F /9/1988 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 17 nci ve 1/7/1999 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Yönetmelikle Değişik 18.,19. ve 20. Maddelerinde Tanımlanan Alanlar F /11/1986 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49. Maddesinde Tanımlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri F Sayılı Çevre Kanunu nun 9. Maddesi Uyarınca Bakanlar Kurulu Tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri Olarak Tespit ve İlan Edilen Alanlar F Sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan Yerler F Sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar F Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda Belirtilen Alanlar F Sayılı Mera Kanununda Belirtilen Alanlar 136 F Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde Belirtilen Alanlar F.4.2. Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslararası Sözleşmeler Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar F /2/1984 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (BERN Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlardan Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları nda Belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları

9 F /05/1994 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi (RAMSAR Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlar 141 F.4.3. Korunması Gereken Alanlar 141 F Tarım Alanları: Tarımsal Kalkınma Alanları, Sulanan, Sulanması Mümkün ve Arazi Kullanma Kabiliyet Sınıfları I, II, III ve IV Olan Alanlar, Yağışa Bağlı Tarımda Kullanılan I. ve II. Sınıf ile, Özel Mahsul Plantasyon Alanlarının Tamamı F Mesire Yerleri; 6831 Sayılı Orman Kanununa Tabi Alanlarda Halkın Rekrasyonel Kullanımını Düzenleyip, Kullanımının Doğal Yapının Tahribine Neden Olmadan Yönlendirilmesini Sağlamak Üzere Ayrılan Alanlar (*) Hassas Yöreler Kapsamına Giren F.4. Bölümündeki Alanlar İçin İstenen Bilgiler 1. Alanın Resmi Adı 2. Coğrafi Konumu ve Koordinatları (Rakım vb. bilgiler dahil) 3. Alanı 3.1. Toplam Alan (km 2 ) 3.2. Kara Yüzeyi (km 2 ) 3.3. Su Yüzeyi (km 2 ) 3.4. Kıyı Uzunluğu (m) 4. Alanın Açıklamalı Tanıtımı 5. Yasal Konumu 6. Yerleşimler ve Nüfusları 7. Sosyo-ekonomik-Kültürel-Tarihsel Özellikler 8. Fiziksel Özellikler (Karasal-Denizsel) 8.1. İklim Özellikleri 8.2. Jeomorfoloji (Topografya vb. morfolojik özellikler) 8.3. Jeoloji (Varsa sedimantoloji ile ilgili bilgiler de dahil) 8.4. Hidroloji-Hidrojeoloji (Yerüstü ve yeraltı suları, varsa jeotermal kaynaklar da dahil) 8.5. Toprak Yapısı 8.6. Flora ve Fauna (Karasal, denizsel ve iç sular kapsamında, özellikleri, endemik ve tehdit altındaki) 9.Alan Kullanımı ve Mevcut Durumu (Tarım-envanter ve mülkiyet bilgileri varsa dahil, turizm, rekreasyon, ulaşım ve altyapı, vb.) 10. Mevcut Sorunlar (Hassas Bölgenin Doğal Yapıdan Uzaklaştığı Alanlar, vb.)

10 (G) TURİZM G.1.Yörenin Turistik Değerleri 147 G.1.1.Yörenin Doğal Değerleri 147 G Konum 147 G Fiziki Özellikler 148 G.1.2.Kültürel Değerler 151 G.2.Turizm Çeşitleri 159 G.3.Turistik Altyapı 162 G.4.Turist Sayısı 169 G.5.Turizm Ekonomisi 170 G.6.Turizm-Çevre İlişkisi 170 (H)TARIM VE HAYVANCILIK H.1.Genel Tarımsal Yapı 171 H.2.Tarımsal Üretim 173 H.2.1. Bitkisel Üretim 173 H Tarla Bitkileri 173 H Buğdaygiller 173 H Baklagiller 174 H Yem Bitkileri 174 H Endüstriyel Bitkiler 175 H Bahçe Bitkileri 177 H Meyve Üretimi 177 H Sebze Üretimi 180 H Süs Bitkileri 183 H.2.2. Hayvansal Üretim 184

11 H Büyükbaş Hayvancılık 185 H Küçükbaş Hayvancılık 186 H Kümes Hayvancılığı ( Kanatlı Üretimi) 186 H Su Ürünleri 186 H Kürk Hayvancılığı 187 H Arıcılık ve İpekböcekçiliği 187 H.3. Organik Tarım 188 H.4. Tarımsal İşletmeler 189 H.4.1. Kamu İşletmeleri 189 H.4.2. Özel İşletmeler 189 H.5. Tarımsal Faaliyetler 190 H.5.1. Pestisit Kullanımı 190 H.5.2. Gübre Kullanımı 190 H.5.3. Toprak Kullanımı 192 (I)MADENCİLİK I.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler 192 I.1.1. Sanayi Madenleri 192 I.1.2. Metalik Madenler 194 I.1.3. Enerji Madenleri 197 I.1.4. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler 197 I.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri 197 I.3. Cevher Zenginleştirme 197 I.4. Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri 198 I.5. Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla Yapılan Rehabilitasyon Çalışmaları 198

12 (J) ENERJİ J.1. Birincil Enerji Kaynakları 198 J.1.1.Taşkömürü 198 J.1.2.Linyit 199 J.1.3.Asfaltit 199 J.1.4.Bitümlü Şist 199 J.1.5.Hampetrol 199 J.1.6.Doğalgaz 199 J.1.7.Nükleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum) 199 J.1.8.Orman 199 J.1.9.Hidrolik 199 J.1.10.Jeotermal 200 J.1.11.Güneş 202 J.1.12.Rüzgar 203 J.1.13.Biyokütle 203 J.2. İkincil Enerji Kaynakları 204 J.2.1. Termik Enerji 204 J.2.2. Hidrolik Enerji 204 J.2.3. Nükleer Enerji 204 J.2.4. Yenilenebilir Elektrik Enerjisi Üretimi 205 J.3. Enerji Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı 205 J.4. Enerji Tasarrufu İle İlgili Yapılan Çalışmalar 206 (K) SANAYİ VE TEKNOLOJİ K.1.İl Sanayinin Gelişimi, Yer Seçimi Süreçleri ve Bunu Etkileyen Etkenler 207

13 K.2.Genel Anlamda Sanayinin Gruplandırılması 208 K.3.Sanayinin İlçelere Göre Dağılımı 211 K.4.Sanayi Gruplarına Göre İşyeri Sayıları ve İstihdam Durumları 212 K.5.Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı 213 K.6.Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler 214 K.6.1.Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği 214 K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği 219 K.6.3.Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirliliği 220 K.6.4.Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği 221 K.6.5.Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar 221 K.7.Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı 221 (L) ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME L.1.Altyapı 221 L.1.1.Temiz Su Sistemi 221 L.1.2.Atık Su Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi 222 L.1.3.Yeşil Alanlar 223 L.2.Ulaşım 224 L.2.1.Karayolları 224 L Karayolları Genel 224 L Ulaşım Planlaması 225 L Toplu Taşım Sistemleri 229 L Kent İçi Yollar 229 L Araç Sayıları 229 L.2.2.Demiryolları 230 L Kullanılan Raylı Sistemler 230

14 L Taşımacılıkta Demir Yolları 230 L.2.3.Deniz, Göl, Nehir Taşımacılığı 231 L Limanlar 231 L Taşımacılık 231 L.2.4.Havayolları 232 L.3.Haberleşme 233 L.4.İlin Plan Durumu 234 L.5.İldeki Baz İstasyonları 236 (M)YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS M.1.Kentsel ve Kırsal Planlama 237 M.1.1.Kentsel Alanlar 237 M Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri 237 M Kentsel Büyüme Deseni 237 M Planlı Kentsel Gelişme Alanları 241 M Kentsel Alanlarda Yoğunluk 241 M Kentsel Yenileme Alanları 242 M Endüstri Alanlarda Yer Seçimi 242 M Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar 244 M.1.2.Kırsal Alanlar 245 M Kırsal Yerleşme Deseni 245 M Arazi Mülkiyeti 246 M.2.Altyapı 246 M.3.Binalar ve Yapı Çeşitleri 246 M.3.1.Kamu Binaları 246 M.3.2.Okullar 247

15 M.3.3.Hastaneler ve Sağlık Tesisleri 248 M.3.4.Sosyal ve Kültürel Tesisler 248 M.3.5.Endüstriyel Yapılar 248 M.3.6.Göçer ve Hareketli Barınaklar 250 M.3.7.Otel, Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar 251 M.3.8.Bürolar ve Dükkanlar 252 M.3.9.Kırsal Alanda Yapılaşma 253 M.3.10.Yerel Mimari Özellikler 253 M.3.11.Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyaller 254 M.4.Sosyo-Ekonomik Yapı 255 M.4.1. İş Alanları ve İşsizlik 255 M.4.2. Göçler 256 M.4.3. Göçebe İşçiler (Mevsimlik) 256 M.4.4. Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı 257 M.4.5. Konut Yapım Süreçleri 257 M.4.6. Gecekondu Islah ve Önleme Bölgeleri 258 M.5.Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri 260 M.5.1 Görüntü Kirliliği 261 M.5.2.Binalarda Ses İzolasyonu 261 M.5.3.Havaalanları ve Çevresinde Oluşturulan Gürültü Zonları 261 M.5.4.Ticari ve Endüstriyel Gürültü 261 M.5.5.Kentsel Atıklar 261 M.5.6.Binalarda Isı Yalıtımı 261 M.6.Nüfus 262 M.6.1.Nüfusun Yıllara Göre Değişimi 262

16 M.6.2.Nüfusun Yaş, Cinsiyet ve Eğitim Gruplarına Göre Dağılımı 262 M.6.3.İl ve İlçelerin Nüfus Yoğunlukları 263 M.6.4.Nüfus Değişim Oranı 263 (N) ATIKLAR N.1.Evsel Katı Atıklar 265 N.2.Tehlikeli ve Zararlı Atıklar 267 N.3.Özel Atıklar 268 N.3.1.Tıbbi Atıklar 268 N.3.2.Atık Yağlar 270 N.3.3. Bitkisel ve Hayvansal Atık Yağlar 270 N.3.4.Pil ve Aküler 271 N.3.5.Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller 271 N.3.6.Tarama Çamurları 271 N.3.7.Elektrik ve Elektronik Atıklar 272 N.3.8.Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar 272 N.4.Diğer Atıklar 272 N.4.1.Ambalaj Atıkları 272 N.4.2.Hayvan Kadavraları 272 N.4.3.Mezbaha Atıkları 273 N.5.Atık Yönetimi 273 N.6.Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonu 273 N.7.Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve Transfer İstasyonları 274 N.8.Atıkların Bertaraf Yöntemleri 275 N.8.1.Katı Atıkların Depolanması 275 N.8.2.Atıkların Yakılması 277

17 N.8.3.Kompost 277 N.9.Atıkların Geri Kazanımı ve Değerlendirmesi 277 N.10.Atıkların Çevre Üzerine Etkileri 279 (O)GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM O.1.Gürültü 281 O.1.1 Gürültü Kaynakları 281 O.1.1.1Trafik Gürültüsü 281 O Endüstri Gürültüsü 284 O İnşaat Gürültüsü 284 O Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler 285 O Havaalanları Yakınında Oluşan Gürültü 285 O.1.2. Gürültü ile Mücadele 286 O.1.3. Gürültünün Çevreye Olan Etkileri 287 O Gürültünün Fiziksel Çevreye Olan Etkileri 287 O Gürültünün Sosyal Çevreye Olan Etkileri 288 O.1.4. Gürültünün İnsanlar Üzerine Olan Etkileri 288 O Fiziksel Etkileri 288 O Fizyolojik Etkileri 289 O Psikolojik Etkileri 289 O Performans Üzerine Etkileri 290 O.2. Titreşim 290 (P) AFETLER P.1.Doğal Afetler 291 P.1.1.Depremler 292 P.1.2.Heyelan ve Çığlar 293

18 P.1.3.Seller 294 P.1.4.Orman,Otlak ve Sazlık Yangınları 295 P.1.5.Ormanlar Üzerinde Biyotik ve abiyotik Faktörlerin Etkileri 295 P.1.6.Fırtınalar 296 P.2. Diğer Afetler 296 P.2.1. Radyoaktif Maddeler 298 P.2.2. Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli Atıklar 303 P.2.3. Tehlikeli Maddeler 304 P.3.Afetlerin Etkileri ve Yardım Talepleri 304 P.3.1.Sivil Savunma Birimleri 306 P.3.2.Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri 306 P.3.3.İlkyardım Servisleri 307 P.3.4.Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden İskanı 307 P.3.5.Tehlikeli ve Zararlı Maddelerin Sınırlararası Taşınımı İçin Alınan Tedbirler 307 P.3.6.Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar 308 ( R) SAĞLIK VE ÇEVRE R.1.Temel Sağlık Hizmetleri 310 R.1.1.Sağlık Kurumlarının Dağılımı 311 R.1.2.Bulaşıcı Hastalıklar 312 R İçme, Kullanma ve Sulama Suları 314 R Denizler 316 R Zoonoz Hastalıklar 317 R.1.3.Gıda Hijyeni 317 R.1.4.Aşılama Çalışmaları 318

19 R.1.5.Bebek Ölümleri 318 R.1.6.Ölümlerin Hastalık,Yaş ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı 318 R.1.7.Aile Planlaması Çalışmaları 319 R.2.Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskleri 320 R.2.1.Kentsel Hava Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 320 R.2.2.Su Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 320 R.2.3.Atıkların İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 322 R.2.4.Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 329 R.2.5.Pestisitlerin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 330 R.2.6.İyonize Radyasyondan Korunma 330 R.2.7. Baz İstasyonlarından Yayılan Radyasyonun İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 331 (S) ÇEVRE EĞİTİMİ S.1.Kamu Kuruluşlarının Çevre Eğitimi ile İlgili Faaliyetleri 332 S.2.Çevre İle İlgili Gönüllü Kuruluşlar ve Faaliyetleri 333 S.2.1.Çevre Vakıfları 334 S.2.2.Çevre Dernekleri 337 S.2.3.Çevreyle İlgili Federasyonlar 346 (T) ÇEVRE YÖNETİMİ VE PLANLAMA T.1.Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi 347 T.2.Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı,Korunması ve Geliştirilmesi T.3.Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin, Çevrenin Taşıma Kapasitesini Aşmayacak Biçimde Planlanması T.4.Çevrenin İnsan-Psikososyal İhtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması T.5.Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlaması 353

20 TABLO VE LİSTELER Sayfa No Orman Alanları Tablosu (Tablo.1) 19 İl Dahilindeki Orman İçi Dinlenme ve Mesire Yerleri Tablosu (Tablo.2) 21 Oluşumlarına göre Toprak Sınıfları Tablosu (Tablo.3) 24 Akarsuların Mevsimlik Debisi (Tablo 4) 29 İzmir İli Mineral Kaynakları (Tablo 5) 30 İlimiz Metalik Madenleri Tablosu (Tablo.6) 32 İlimizde Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzeme Ocakları Tablosu (Tablo.7) 38 İzmir Meteoroloji İstasyonları Tablosu (Tablo.8) 43 İzmir de Değişik Meteoroloji İstasyonlarında Ortalama Rüzgar Hızları Tablosu (Tablo.9) Güzelyalı Meteoroloji İstasyonunda Ölçülen Aylık Toplam Buharlaşma Miktarları Tablosu (Tablo.10) Güzelyalı Meteoroloji İstasyonunda Ölçülen Aylık Toplam Yağışlar Tablosu (Tablo.11.) Büyükşehir Belediyesi İmar Müdürlüğü nce Yapımı Planlanan Yeşil Alanlar(Tablo.12) İzmir de Trafiğe Çıkan Kara Taşıtı Türlerine Göre Yıllık Emisyonlar (ton/yıl) Tablosu (Tablo.13) SO 2 ve Partikül Madde Parametrelerinin Sezon ve Yıllara Göre Değişimi Tabloları (Tablo.14) Türkiye de Uzun Ve Kısa Vadeli Hava Kalitesi Sınır Değerleri (Tablo.15) 66 Dünya Sağlık Örgütünün Avrupa Bölgesi İçin Önerdiği Bazı Parametreler İçin Sınır Değerleri Tablosu (Tablo.16) 67 İlimizde Bulunan Jeotermal Kaynaklar (Tablo 17) 81 İzmir İli Akarsular Ortalama Mevsimlik Debileri Tablosu ( m 3 /sn) (Tablo.18) 82 Havzalardaki Tabii ve Göllerin Özellikleri (Tablo.19) 86

21 Akarsu Havzalarının Drenaj Alanı,Ortalama Akış ve Brüt Su Kuvvetli Potansiyeli Değerleri Tablosu (Tablo.20) 87 İzmir İli Tarım Topraklarının Tuzluluğu Tablosu (Tablo.21) 97 İzmir İli Tarım Topraklarının Kireç Durumu Tablosu (Tablo 22) 97 İzmir İli Tarım Toprakları Organik Maddesi Tablosu (Tablo 23) 98 Toprak Derinlikleri ve Eğim Grupları Tablosu (Tablo.24) 99 İzmir İli Tarım Topraklarının Bünyesi Tablosu (Tablo 25) 99 İzmir İli Tarım Topraklarının Reaksiyonu Tablosu (Tablo 26) 100 Oluşumlarına Göre Toprak Sınıfları Tablosu (Tablo.27) 102 İzmir in Toprak Sınıfları ve Bunun Toplam Alan Payları Tablosu (Tablo.28) 103 İzmir İli Toprakları Toprak Derinlikleri ve Eğim Grupları Tablosu (Tablo 29) 104 İzmir İli Islaha Muhtaç Arazi Bilgileri Tablosu (Tablo 30) 104 İzmir İlinde Tuzluluk ve Sodikliğin Kapladığı Alanlar Tablosu (Tablo 31) 105 Orman Kadastro Çalışmaları (Tablo.32) 110 İlimiz Arkeolojik Sit Alanları Tablosu (Tablo.33) 129 Arazilerin Tarımsal Potansiyele Göre Sınıflandırılması Tablosu (Tablo.34) 141 Turistik Nitelikteki Otel Motel Pansiyon ve Apart Otellerin Sayısı (Tablo.35) 162 Turistik İlçelerimizin Altyapı Durumları (Tablo.36) 163 Turizm İşletme Belgeli Yeme-İçme ve Eğlence Yerlerinin Sayıları (Tablo.37) 163 İzmir İli Turizm Belgeli Konaklama Tesisleri (Tablo.38) 164 İzmir Turizm Hareketleri 12 Aylık Dönem (Tablo.39) /99/2000 Yıllarında İzmir İline En Çok Giriş Yapan İlk 4 Ülke Sıralaması (Tablo.40) 165 Belgeli Yeme-İçme Tesislerinin Sayısı (Tablo.41) 166 Turizm Belgeli Yat İşletmeleri (Tablo.42) 166

22 Seyahat Acentalarının 2003 Yılına ve Gruplarına Göre Sayıları (Tablo.43) 166 Turizm Bakanlığı Belgeli Konaklama Tesislerinin Tür Ve Sınıflarına Göre Dağılımı (Tablo.44) 167 Tesislerin Bölgelere Göre Dağılımı (Tablo.45) 168 Yıllara Göre Turist Sayısı ( Tablo.46) 170 İzmir İli Sınır Kapılarından Giriş Yapan Turist Sayısı (Tablo.47) 170 İzmir İlinde Tarımsal Ürünler Üretim Miktarı (Tablo.48) 172 İzmir İli Hububat Ekilişi Ve Üretimi (Tablo.49) 175 İzmir İli Endüstri Bitkileri Ekilişi Ve Üretimi (Tablo.50) 176 İzmir İli Baklagil Ekilişi ve Üretimi (Tablo.51) 177 İzmir İlinde Ait Hayvan Sayıları (Tablo.52) 184 İlimizde Sektörel Bazda Faaliyet Gösteren İşletmeler (Tablo.53) 189 İzmir İli Tarım Toprakları Yarayışlı Fosfor Analiz Sonuçları (Tablo.54) 191 Toprakta Yarayışlı Fosfor Analiz Sonuçları (Tablo.55) 191 Toprak Kullanımı (Tablo 56) 192 İlimiz Sanayi Madenleri (Tablo.57) 192 İlimiz Metalik Madenleri (Tablo.58) 194 İlimizde bulunan Linyit Yatakları (Tablo.59) 197 İzmir'deki Güneşlenme Süreleri Ve Ortalama Işının Şiddetleri Tablosu (Tablo.60) İldeki Ortalama Rüzgar Hızı, En Hızlı Rüzgar Yönü Ve Hızı, Ortalama Kuvvetli Rüzgar Gün Sayısı Tablosu (Tablo.61) Kullanım Yerlerine Göre Elektrik Enerjisi Tüketimi Tablosu (Tablo.62) 205 Yıllara ve Abone Durumlarına Göre Enerji Tüketimi (Tablo.63) 205 Sanayilerin İlçelere Göre Dağılımı (Tablo.64) 212 İlçelerimizde Sanayinin Sektörel Dağılımı Ve Ortalama Çalışan Sayıları Tablosu (Tablo.65) 212

23 Elektrik Dağıtım Müessesesi nin Dağıtım Yerlerine Göre Enerji Tüketimleri ve 213 İmalat Sanayinde Çevirici Güçleri (Tablo.66) Motorlu Araçlara Ait İstatistikler Tablosu (Tablo.67) 229 Antik Kentler ve Ören Yerleri Tablosu (Tablo.68) Öğretim Yılı Metropol Dışı İlçe Bazında Resmi Okul Sayısı (Tablo.69) Öğretim Yılı Metropol İlçe Bazında Resmi Okul Sayısı (Tablo.70) 248 İzmir İli Turizm Belgeli Konaklama Tesisleri (Tablo.71) 252 İş Alanlarının Sektörlere Göre Dağılımı (Tablo.72) 256 İzmir İli Arazi Varlığı ve Dağılımı Tablosu (Tablo.73) 257 İzmir de İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı Tarafından Gerçekleştirilen Toplu Konut Uygulamaları Tablosu (Tablo.74) 258 Nüfusun Yıllara Göre Gelişimi (Tablo.75) 262 Nüfusun Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı (Tablo.76) 262 İl ve İlçelerin Nüfus Yoğunlukları Tablosu (Tablo.77) 263 Nüfus Değişim Oranı Tablosu (Tablo.78) 263 Ocak 2004 ile Eylül 2004 Tarihleri Arasında Ölçülen Harmandalı Düzenli Depolama Tesisi ve Uzundere Kompost Fabrikası na Gelen Aylık Ortalama Çöp Miktarı (Tablo.79) 274 Taşıtlar İçin İzin Verilebilir Üst Gürültü Seviyeleri (Tablo.80) 281 Şehir İçi CD,BLV,Mesken Bölgelerindeki Gürültü Seviyeleri (Tablo.81) 283 Gürültüye Maruz kalma Süreleri ve Seviyeleri (Tablo.82) 288 Gürültü Seviyelerinin İnsan Vücudundaki Fizyolojik Cevabı (Tablo.83) 289 İlimizde Meydana Gelen Geçmiş Depremler Tablosu (Tablo.84) 293 Afetler İl Acil Yardım Planında Görevli Personel ve Araç Sayısı Listesi (Tablo.85) 305 Sağlık Bakanlığına Bağlı Tesislerin İlçelere Dağılımı (Tablo.86) 312 İzmir Bölgesindeki 2003 Yılı Bulaşıcı Hastalıkların Aylara Dağılımı (Tablo.87) 313 Sağlık Müdürlüğü Bölgesindeki 2003 Yılı Bulaşıcı Hastalıkların Orantılı Ölüm 314

24 Hızları (Tablo.88) İzmir Metropol Alan İçme Suyu Kaynakları (Tablo.89) 315 Dezenfeksiyon Noktaları ve Dezenfeksiyon Cinsi (Tablo.90) 316 Bebek Ölüm Sayıları (Tablo.91) 318 Bebek Ölümlerinin Hastalık, Yaş Ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı (Tablo.92) 318 İzmir İl Ve İlçelerinde Çevre Konusunda Faaliyet Gösteren Sivil Toplum Kuruluşları (Tablo.93) 337

25 A.COĞRAFİ KAPSAM A.1.GİRİŞ Batıda Ege Denizi ile çevrili olan İzmir İli, kuzeyde Balıkesir,doğuda Manisa, güneyde Aydın İlleri ile komşudur. Yüzölçümü km2 olan İzmir İlinin 28 ilçesi vardır. İl, yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı olan Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Yazların sıcak ve kurak geçmesi alçak yamaçlarda maki adı verilen bitki örtüsünün yayılmasını sağlar. İzmir İlinin nüfusu 2000 yılı genel nüfus sayımına göre dir. İzmir in Ege Denizi nde uzun bir kıyısı vardır. İkliminde elverişli olması deniz mevsiminin oldukça uzun olmasını sağlar. Ortalama deniz suyu sıcaklıkları yılın sekiz ayı 20 C nin üzerindedir. İzmir İlinde doğal bitki örtüsünü hem korumak, hem de halkın kullanımına açmak için orman içi dinlenme yerleri düzenlenmiştir. İzmir in 22 km. kuzeyinde Yamanlar Dağı üzerinde Kızılçam, Karaçam ve Söğüt ağaçlarının bulunduğu Karagöl Orman İçi Dinlenme Yeri halka açılmıştır. İzmir-Çeşme yolu üstünde Uzunkuyu Çeşme ye 8 km. uzaklıkta, Seferihisar a 8 km. uzaklıkta Teos, İzmir e 24 km. uzaklıkta Aydın yolu üzerinde Efeoğlu, İzmir-Salihli yolu üzerinde Belkahve, Gümüşsuyu yakınlarında Derebağı ve Bozdağ yakınlarında Mermeroluk orman içi dinlenme yeri olarak hazırlanmıştır. Yeraltı kaynak suları bakımından zengin olan İzmir ilinde halkın sağlık ve dinlenme gereksinimini karşılayan kaplıcalar ve içmeler vardır. Urla nın Malgaca İçmecesi, Çeşme nin Şifne İçmecesi ve Menemen İçmecesi ünlüdür. Yeraltı sularından kaplıca olarak da yararlanılmaktadır. İzmir in Agamemnon Kaplıcası, Bergama nın Mahmudiye, Paşa Kaplıcaları, Çeşme nin Şifne Kaplıcası, Dikili nin Nebiler Kaplıcası ve Bademli Kaplıcası, Menemen in Bozköy Kaplıcası, Seferihisar ın Cuma Doğanbey in Dikmen Pınarı kaplıcaları v.b. ünlüdür. Yapılan kazılar İzmir in yerleşim tarihinin İ.Ö yıllarına kadar indiğini gösterir. İzmir, Eski Smyrna Kenti üstüne geliştiği için bu antik kentten günümüze çok az kalıntı gelebilmiştir. Bayraklı da yapılan kazılardan İ.Ö. III.yy. dan IV. yy. a kadar uzanan dönemle ilgili kalıntıların bir bölümü ortaya çıkarılmış Athena Tapınağının kalıntılarıda bu kazılar sonucu bulunmuştur. Kadifekale çevresinde surların bir bölümü günümüze kalmıştır. Roma 1

26 egemenliği sırasında büyük bir ticaret merkezi olan liman yakınında büyük bir agorası olduğu bilinir. Bir başka agorada Namazgah semtinde yapılan kazılarla ortaya çıkarılmıştır. Kent içinde ayrıca tarihsel camiler ve hanlar yer alır; Faik Paşa Camisi, Hacı Hüseyin Camisi, Kestane Pazarı Camisi,Salepçioğlu Camisi Kızlarağası Hanı bu tarihsel yapılar arasında sayılır. A.2. İL VE İLÇE SINIRLARI : İlçeler : 1. Aliağa 2. Bayındır 3. Bergama 4. Beydağ 5. Bornova 6. Buca 7. Çeşme 8. Çiğli 9. Dikili 10.Foça 11.Karaburun 12.Kemalpaşa 13.Kınık 14.Kiraz 15. Menderes 16. Menemen 17. Narlıde 18. Ödemiş 19. Seferihisar 20. Selçuk 21. Tire 22. Torbalı 23. Urla 24. Karşıyaka 25. Gaziemir 26. Konak 27. Balçova 28. Güzelbahçe 2

27 A.3. İLİN COĞRAFİ DURUMU: İzmir ili Anadolu Yarımadası nın batısında ve kıyı şeridinde, Ege Denizi nin doğusunda Enlem, Boylam arasında bulunmaktadır. Yüzölçümü km2 dir. İlimizin komşu illeri, kuzeyde Balıkesir, doğuda Manisa ve güneyde Aydın dır. İzmir in Uç Noktaları Doğu-Kiraz İlçesinin doğusunda İzmir-Aydın-Manisa illeri sınırlarının bileşimi Enlem Boylam Batı-Çeşme Yarımadasının Sakız Adasına uzanan Tekeburnu Kuzey-Madran Dağlarının kuzeyinde Güney-Kuşadası Körfezinde Sınır İller ve Kıyıları Balıkesir (Kuzeyde) Manisa (Doğuda) Aydın(Güneyde) Ege Denizi (Batıda) Uzunluğu (km) A.4. İLİN TOPOĞRAFYASI VE JEOMORFOLOJİK DURUMU Bilindiği üzere Ege Bölgesi morfolojisi üçüncü ve dördüncü jeolojik zamanda oluşmuştur. Kuzeyden ve güneyden Alp kıvrımlarının etkisiyle sıkışarak, büyük çöküntü alanları, kırıklar ve fay hatları meydana gelmiştir. Bu morfoloji bugün kendisini denize dik inen dağlar ve aralarındaki vadilerde gösterir. İzmir, Ege Kıyı Bölgesinin tipik bir örneği gibidir. Kuzeyde Madra Dağları, güneyde Kuşadası Körfezi batıda Çeşme yarımadasının Tekne Burnu, doğuda ise Aydın-Manisa il sınırları ile çevrilmiş, km2 lik bir alana yayılan İzmir batıda kendi adıyla anılan körfezle birleşmektedir. Batı Anadolu sahilinin orta kısmında yer alan Oğlak Adası yanında başlayan körfez, onun karşısında bulunan Karaburun da sona erer. Oğlak adasının 13 mil güneydoğusuna inildiğinde, körfezin doğuya doğru uzanarak iç İzmir Körfezini oluşturduğu görülür. Körfezin uzunluğu Karaburundan Yenikale Geçitine kadar mil, toplamı ise 26 mil kadardır. Genişliği en az 1.2 milden en çok 5 mil e kadar değişir. 3

28 38-24 kuzey enlemi ile doğu boylamında bulunan İzmir'in içinde bulunduğu Ege Bölgesi fay sisteminin doğu-batı doğrultusunda uzanan tektonik hatlar, körfezi aralarındaki çukura alırlar. Körfezin güney sahilini takip eden fay üzerinde Urla İçmeleri Balçova (Agamemnon) Ilıcaları ve suyu kısmen ılık olan Meles Kaynakları (Halkapınar) yer alır. İzmir morfolojisi farklı görünümler taşır. İli üç yönde çevreleyen ve yerleşim alanının arkasını kuşatan dağlar ve bunların oluşturduğu horizonal çizgiler ile yerleşim alanının yoğunlaştığı sahil çizgisi arasında kalan ve yer yer iç kısımlara kadar uzanan sahil şeridi ve düzlükler üzerinde çevre dağlarında kopup sıçraması, tepeler morfolojik bünyenin temel çizgilerini meydana getirir. Dağlar arasındaki verimli ovalar ve vadiler ılımlı deniz ikliminin içerilere kadar etkili olmasını sağlar. En yüksek noktasında (Karatepe ) 1075 metreye ulaşan Yamanlar Dağı ve onun yamaçlarından oluşan Silsile, İzmir'i kuzeyden çevreleyen arazi yükselmeleridir. Yamanlar silsilesi kuzeyde Dumanlı ve Kara Hasan Dağları ile devam eder. Ova düzlüklerinin kuzey batısında irili ufaklı tepe ve tepecikler halinde sahile kadar inen Sivri Dağ, Ayrı Dağ, Şaphane Dağı ve Kara Dağ yer alır. İzmir 'in güney ve güney batısını kuşatan Karabelen Dağları Yamanlara göre daha sert ve dik karekterlidir. Şehrin doğusunda en belirli arazi yükselmesi Nif Dağı (1510 m) ve onun batıya uzanan tepeleridir. Gerilerde Mahmut Dağları ve Boğazlar ile birleşerek uzun ve sarp görünüşlü silsileyi oluşturan Nifler Belkahve yöresinden başlıyarak alçalır,bir yandan Bornova diğer yandan da Buca sırtlarını teşkil eder. Kuzey-güney doğrultusunda 200 km. doğu-batı doğrultusunda ise 180 km. genişliğinde olan İzmir'de denizden yükseklik 50 cm. başlıyarak Basmane yöresine doğru tatlı bir meyille 7 metreye ulaşır ve tepelere doğru artar. Bu yükseklik kuzeyde Madra Dağları nda 1250 metreyi geçerken, bu dağların güneyinde yer alan ve 126 km. uzunluğundaki Bakırçay ın suladığı ve Çandarlı Körfezine kadar uzanan Bakırçay Ovası nda azalır. Bakırçay Ovası nın güneyinde yer alan Yunt Dağları kendi doğusundaki Sultan Dağı ve güneyindeki Dumanlı Dağları ile birleşir. Dumanlı Dağlarını güneyinde Türkiye'nin ve bölgenin en verimli ovasını sulayan ve ona adını veren 405 km. uzunluğundaki Gediz Irmağı yer alır. Gediz Irmağı kendi adıyla anılan verimli Gediz Deltası nı oluşturarak Menemen boğazından geçer ve denize dökülür. İzmir'de irili ufaklı göller bulunmaktadır. Bunların başlıcaları Bozdağ ın batısında tatlı suyu, oluşturduğu doğal bitki örtüsü ve temiz havasıyla Gölcük Gölü, Yamanlar dağı üzerindeki tipik krater gölü olan Karagöl, Torbalı-Selçuk 4

29 arasında sığ bir göl olan Belevi Gölü ve Küçük Menderes Nehri nin getirdiği alivyonlardan oluşan Çakal Boğaz Gölü dür. Genel olarak dantel gibi işlenmiş çok girintili ve çıkıntılı bir sahil çizgisine sahip olan İzmir Körfezi, Bostanlı ile İnciraltı arasında 30 km. uzunluğundaki sahili oluşturur. Bütün sahil boyunca içerilere doğru bu genç toprak örtüsü doğuda Bornova, kuzeyde ise Karşıyaka düzlüklerini örterek, yeşil bitki örtüsünü ve ziraate elverişli toprakları oluşturur. Sahili çevreleyen yüksek tepelerde ise kırmızı Akdeniz toprak mataryalini içeren taşlık arazi, üzeri birkaç santimetre kalınlığında kahverengi toprak ile kaplıdır. Buca yöresi toprağıda kuru tarla ziraatçiliğine elverişli orta verimlilikte kahverengi toprak tabakasıyla örtülüdür. İzmir'in coğrafi konumunun turistik yerleşime, özellikle kıyı bandında elverişli olduğu rahatlıkla belirtilebilir.girintili ve çıkıntılı kıyı bandı doğal olarak sayısız güzellikte koy, sahil ve plajların oluşumu ile sonuçlanır. Gümüldür, Özdere, Foça, Karaburun, Çeşme sahil ve plajlarının İzmir için büyük bir turistik önem taşıdığı bilinmektedir. Öte yandan aynı doğal yapı, bir çok balıkçı barınağının veya yat yanaşma yerlerinin oluşmasına neden olmuştur. Bu sahil çizgisi Ülkemiz ve İzmir açısından önemi görmezlikten gelinemeyecek olan körfezin ve limanın görünümünü tamamlar. İzmir doğal bir turizm ve liman kentidir. A.5. JEOLOJİK YAPI VE STRATİGRAFİ Stratigrafi İzmir İlinin stratigrafik istifine bakıldığında en altta Paleozoyik yaşlı temel kayaçlar ve onların üzerinde Tersiyer tortuları izlenir. a)paleozoik İzmir ilinin en yaşlı kayaç birimleri,menderes Masifini oluşturan Paleozoik yaşlı temel kayaçlarıdır.özellikle ilin güneyinde geniş yüzlekler veren Menderes Masifinin çekirdeği mikaşist ve paragnyslardan oluşmakta olup,bunlar aşamalı olarak metablastik gözlü gnays ve sonunda anatektik granitik gnaysa geçiş yaparlar.mika-şist ve gnayslardaki mineral topluluğu disten-stavrolit-almandinbiotit-muskovit-plagioklaz-kuvars'tır. Ana kayaçların genellikle prekambriyen ve/veya en alt paleozoik yaşlı olduğuna inanılmaktadır. Çekirdek pek çok sayıda zımpara taşı ve diasporit yatakları ile karakterize edilen düşük dereceli mikaşist, fillit ve mermerlerden oluşan bir örtü ile kuşatılmıştır.şistler litostratigrafi korelasyonu ile alt paleozoik olarak 5

30 değerlendirilmiştir.mermerler için ise Devonien, karbonifer veya permo-triyas yaş tahmin ediliyor. Örtü içindeki metamorfizma çok belirgin ve düzenli bir şekilde tavandan tabana doğru artmakta, bunun da çekirdekteki migmatitleşmeye bağlı olduğu düşünülmektedir.kritik mineral toplulukları farklı derecedeki metamorfizmaya sahip olan yeşil şist fasiyesine işaret etmektedir (örneğin; granat-biotitmuskovit-albit-kuvars kloritoid-muskovit-paragonit-kuvars). Yukarıda adı geçen örtü alt veya şist ile üst veya mermer örtü olarak ikiye ayrılmaktadır. Alt örtü çoğunlukla merceksel ardalanmalar halindeki mermerler, metakonglomeralar içerir.çeşitli tiplerdeki düşük dereceli metamorfizmaya uğramış pelit ile pisamitlerden oluşmaktadır. Üst örtü yaklaşık olarak bütünüyle karbonatlı kayaçlardan meydana gelmiştir.bunların orjinal kalınlıklarının birkaç bin metreye kadar ulaştığı olasıdır.burada neritik fasiyesin etkin olduğu tahmin edilmektedir. Dolomitik mermerler istifin en alt kısımlarını oluştururlar. Karbonifer Yaşlı Alandere Formasyonu:Ildır ve Reis Dere Köyleri arasında mostra verir ve koyu kahverengi ve siyah renklerde krinoid sapları içeren bol fosilli kireç taşlardan oluşmuştur. Alandere formasyonu ayrıca Ildır'ın kuzeydoğusu ile eski Balıklıova Köyü batısında dar bir alanda yüzler vermektedir. Reisdere çevresinde bu birim masif iç yapılı gri ve açık kahverengi kireç taşlarından oluşmaktadır. Buradaki kireç taşlarının da en belirgin özelliği bol oranda Krinoid sapı ve mercek fosilleri içermesidir. Ildır'ın kuzey doğusunda bu birim siyah renkli bol fosilli kireç taşları, intra - formasyonal çakıl taşları ve ender olarakta yeşil kum taşı ara katıklarından oluşmaktadır. Tabanı Karaburun Yarımadası nda görülmeyen Alandere formasyonunun yüzeyleyen kesimi 300 m'nin üzerinde, kalınlık verir. Alandere formasyonunun üst dokanağı Ildır'dan, Gerence Körfezine giden yol boyunca görülür ve koyu siyah renkli kireç taşlarından oluşan alt triyas kayaları doğrudan, açık gri renkte bol sünger spikülleri içeren mikritik dokuda kireç taşlarıyla oturur. Tam dokunak boyunca oksidasyon yüzeyi ve karstik erime boşluklu bir zon görülür. 6

31 b)mesozoik Karareis Formasyonu: Bu birim boz renkli kum taşları, çamur taşları,ince tabakalı siyah çörtler ve pelajik kireç taşları merceklerinden yapılıdır. Birimin üst bölümlerinde mafik denizaltı volkanitleri ve tüfleri bulunur. Karareis formasyonu fosilce fakirdir; merceksel kireç taşları yer yer dolomitleşmiştir ve yer yer ise sünger spikülleri ve radyolaryalar içerir. Karesis Formasyonu kırıntılı tortul girdisi bol deniz ortamı ürünüdür. Bu ortamda pelajik kireç taşları ve tabakalı çört mercekleri tortullaşmıştır.yer yer olistostromal arakatkılar ve 500 m. boya erişen blokların varlığı tektonikce aktif bir tortullaşma alanına işaret etmektedir. Derinleşen ve açılan bu erken Triyas Havzası içinde zaman zaman mafik volkanizma oluşmuştur ve daha sonra Ladiniyen sırasından açılması durmuş olan havzada platform koşulları hakim olarak Cami Boğazı formasyonu üstte tortullaşmıştır. Gerence Formasyonu : Bu formasyonu çörtlü ince tabakalı kireç taşları marn,ammonitli kırmızı kireç taşları, kırmızı-yeşil çörtüler ve kumtaşı ara katkılarından oluşan bir özelliğe sahiptir. Gerence formasyonu heterojen litolojik özelliktedir ve kısa mesafelerde yanal fasiyes değişimi gösterir. Gerence Formasyonu'nun orta ve üst bölümlerinde kireç taşı ve çört kırıntılarından oluşan çakıl taşı ara katkıları yaygındır. Gerence Formasyonu en ince olduğu yerlerde m. kalınlık verir ve Balıklıova kuzeyinde 500 m.'nin üzerinde bir kalınlığa erişir. Gerence formasyonu üzerinde geçişli bir dokunakla Cami Boğazı formasyonu gelir. Her iki birimin sınırında sarı renkli ince orta kalınlıkta kireç taşları bulunur ve bunlar üstte doğru yavaş yavaş Cami Boğazı formasyonunun masif ve gri renkli pembe damarlı kireç taşlarına geçer. Cami Boğazı Formasyonu : Cami Boğazı formasyonu beyaz ve açık gri renklerde masif kireç taşlarından oluşmuştur. Formasyonu morfolojisi, komşu birimlere oranla belirgin sarptır. Bu birim denize giren grubunun, (Karareis ve Gerence formasyonları ) hem Karareis formasyonunu ve hemde Gerence formasyonunu üstlenmektedir.birimin alt kesimleri pembe damarlı olmasıyla tipiktir ve bu özelliği nedeniyle antik çağlarda mermer olarak işletilmiştir.çoğu kez çıplak gözle fosilsiz izlenimi vermesine rağmen, ince kesitlerde bol oranda alg yığışımı içerdiği ve foraminifer ostrakod, krinoid,sünger ve gastropat kavkı parçalarından oluşan biyolastik özellikte olduğu görülür. Güvercinlik Formasyonu: Bu formasyon stromatolitik laminalı dolomitler megalodonlu kireç taşları ve arada kırmızı renkli kum taşı merceklerinden 7

32 oluşmuştur.alt kesimde sarı renkli megalodonlu ince tabakalı kireç taşları ile başlar ve üste doğru stromatolitik laminalı dolomitler ile devam eder.güvercinlik formasyonunun alt dokanağı Cami formasyonu ile geçişlidir.üst dokanağı Nohutalan formasyonu ile geçişli ilişki sunar.bu birim oldukça sığ bir karbonat tortullaşma havzasında oluşmuştur.tortullaşmanın oluştuğu alana, zaman zaman kırıntılı malzeme girdisi gelişmiş ve çapraz katmanlama sunan kum taşı mercekleri oluşmuştur. Nohutalan Formasyonu: Düzgün katmanlı, gri renkli kireç taşları ile dolomitik kireç taşları Nohutalan formasyonunu oluşturur.bu birim en açık biçimde Balıklıova'nın kuzeyinde,barbaros Köyü çevresinde ve Karaburun Yarımadası nın doğusunda Urla İçmeler de görülür.nohutalan biriminin alt bölümü gri renkli orta - kalın katmanlı ve sıvama megalodon fosilleri içeren kireç taşlarından oluşmuştur.daha üst düzeylerde ortalama cm. kalınlıkta tabakalanma sunan kireç taşları ve dolomitik kireç taşları yaygındır.birimin alt kesimleri Liyas yaşını (Alt Jura) vermektedir.nohutalan formasyonu sığ denizel platform koşullarında oluşmuştur.alt kesimleri gel-git düzlüğü ve sahil açığı karbonat tortullaşma ortamı ürünüdür.özellikle orta ve üst kesimlerinde bol alg bryozoa,mercan, lamelli yığışımları resifal bir ortamı belirtir. İzmir Flişi: Kretase yaşlı İzmir flişi ilin birçok yerinde özellikle İzmir Körfezi ile Doğanbey Bucak Merkezi arasında geniş bir saha kaplar.genellikle koyu esmer renkli olan flişler,çeşitli killi şist, mikalı kumtaşı,arkoz,konglomera,kristalen veya dolomitik kalker, kırmızımtrak pembe veya grimsi esmer renkli şistli kalker ve radiolaritlerle temsil olunmuştur.bu tabakaları bazen kuvars,bazen kalsit,bazen de her iki minerale ait damarlar kesmiştir.flişler içinde baskın olan çeşitli killi şistler ve bazen çok kristalize kireç taşları bu formasyonunu oldukça şiddetli bir kıvrımlanmaya ve başkalaşıma uğramış olduğunu göstermektedir.izmir Körfezi ile Seferihisar ve Doğanbey arasında yeralan flişlerde dar alanlarda yer yer serpantinler yüzeylemektedir.koyu yeşil,siyah veya açık yeşil renkli serpantinler sert ultrabazik kayaçların alterasyonu sonucu oluşmuştur.oldukça kırıklı bir yapı gösterirler.serpantinler sekonder olarak klorit içermektedirler.serpantin oluşurken selonder olarak da magnetik oluşmuştur.tekstür çok kataklastiktir. Melanj: İzmir-Ankara zonunun tipik birimidir.bloklu yapıya sahiptir, (Kretase Campanian-Danian) yaşlıdır. Birim çeşitli boyutlarda ultramafit,radyolarit,çörtlü kireç taşı, tüfit, çamur taşı,mermer ve değişik litolojik birimler karmaşığıdır. c)tersiyer Yaşlı Magmatik Kayaçlar: a)kozak Plütonu:Tersiyer yaşlı ilk kaya birimi olup ismini Kozak bucağından alan Kozak Plütonu genellikle gri renkli, orta taneli, bol çatlaklı ve 8

33 eklemlidir.küresel ayrışma gösteren plüton sık sık aplit damarları ile kesilmiş ve granodiyoritik bileşimdedir.granodiyorit parfirdaykları genellikle Alt Triyas yaşlı çökelleri yer yer keserek kontakt metamorfizmaya uğratmıştır.dokanaklarda bu formasyonlara ait anklavlar içerir.olasılı yerleşme yaşının Eosen-oligosen olduğu düşünülmektedir.ancak bazı araştırmacılar tarafından çeşitlli yöntemlerle yapılan yaş tayinleri sözkonusu plütonun yaşının Miyosen'e kadar çıkabileceğini düşündürür. b)yuntdağı Volkaniteri:İl sınırları içerisinde geniş alanlar kapsamaktadırlar. Bunlar Akyürek ve Sosyal ( 1983 ) tarafından Yuntdağı volkanitleri olarak adlandırılmıştır. Avolkanitler içinde çeşitli türde lavlar, tüfler, silisleşmiş tüfler aglomeralar ve laharlar ayırtlanmıştır. Lavlar, siyah, gri, bordo ve sarı, yer yer çok sert ve bol çatlaklı olup akma yapıları izlenir. Genellikle dom şeklinde izlenirler ve bazı yerlerde de volkan çivilerine rastlanmaktadır. Özellikle Bergama grabeni içindeki domlar tipik olup graben ve domlar parçalanmıştır. Lavlar genellikle andezitlatit andezit-dasit ve riyodasitik bileşimdedirler.tüfler daha çok dasitik, riyodasitik ve latit andezitik bileşimde, gri,sarı, beyaz renklerde olup yer yer kaolenleşmişlerdir. Beyaz hamur içinde küçük biotik ve cam parçaları ilk bakışta göze çarpar. Laharlar orta ve iri boyutta, köşeli, genellikle andezit bileşimli çakıl ve bloklardan oluşmuşlardır. Volkan bacalarından su ile doymuş materyalin sellenmelerle eteklere doğru kamalarıyla oluşmuşlardır ve genellikle tüf matrikslidirler.aglomeralar tüf matriks içinde yer alan andezit ve dasit bileşiminde kayaç parçalarından oluşmuştur. Yuntdağı Volkanitleri, Dikili, güneyinde, Dikili - Çandarlı İlçe merkezleri arasında yoğun olup bu bölge Kozan ve diğerleri (1982) tarafından Karadağ volkanik alanı olarak adlanmıştır. Yuntdağ Volkanitleri, karasal çökellerden oluşan Soma Grubunun altında,üstünde,bazen de lav akıntıları ve tüfit düzeyleri şeklinde içinde yeralırlar.yutdağı ve volkanitleri Soma Grubu çökelimi süresinnce değişik evrelerle devam ettiği ve orta Miyosen'den -Pliyosen'e değin etkinliklerini sürdürdüklerini öne sürmek mümkündür. Yuntdağı volkanitlerinin toplam kalınlığı yaklaşık 550 m. kadardır. c)rahamlar Aglomerası : İzmir ilinde yer yer Miyosen Tortulları üzerinde, yer yer de onunla girik olarak kalın aglomera yataklanmaları bulunmaktadır. Akyürek ve Soysal (1993) tarafından Rahmanlar Aglomerası olarak adlanan bu aglomeralar arasında tüfit ve silttaşı düzeyl eride yer alır. Genellikle yarı köşeli ve yuvarlak andezit ve dasit çakıl ve bloklarının tüfsel bir matriksle tutturulmalarından oluşurlar. Yaklaşık 400 m. kalınlığa erişebilen bu 9

34 birimler Yuntdağı volkanitlerinin oluştuğu dönemden sonra, bölgede bulunan yersel göllere taşınan çeşitli boyuttaki volkanik malzemenin göl ortamında çökelmesi ve çimentolanması ile oluşmuşlardır. Soma Grubu a)miyosen Yaşlı Sedimanlar : Bunlar kireçtaşı, marn, kumtaşı ve konglemeralardan meydana gelmektedir. Kireçtaşı yer yer bitkisel malzeme içerikli sert,gri-bej renkli, marnlar sert, plaket kırınımlıdır. Konglemera ve kumtaşı sert, karbonat çimentolu olup, malzemesini yakın olduğu temel birimlere göre şist, mermer kireçtaşı ve ultrabazik kayaçlar oluşturur. Birimin kırmızı-şarabi-kahverengi-bej-gri renkleriyle alacalı bir görünümü vardır. üste doğru konglomera azalmakta olup, gri-bej renkli kumtaşı-silttaşı -marn-kiltaşı içeren bir litoloji gösterir. Miyosen yaşlı istifin kalınlığı yaklaşık m. kadardır, kömür damarları içerir. b) Pliyosen yaşlı sedimanlar gevşek tutturulmuş kiltaşı - silttaşı - kumtaşıkonglemera veya tutturulmamış kum, çakıl litolojisi ve bordo-kahverengi -şarabi renk ağırlığıyla karakterestiktir. Alta doğru sert, silisifiye, erime boşluklu kireçtaşları görülmektedir. Alüvyonlar sahadaki en geç oluşuklar olup, pliyosen yaşlı sedimaların üzerinde yer almaktadır. Burada Büyük Dere ve nehirlerin varolması sonucunda genç alüvyonlar oluşarak geniş alanları kaplamışlardır. Kökenleri farklı birçok kayaçtan türemiş kil-silt-kum-çakıl-blok şeklinde eski nehir çökelleri olan bu oluşumlar bütün birimlerin üzerinde yeralmaktadırlar. A.5.1. METAMORFİZMA VE MAĞMATİZMA a)mağmatizma Menderes Masifi içindeki mikalar üzerinde K-A ve Rb-Srmetotlarıyla yapılan jeokronolojik yaş ölçümleri milyon yıl yaş vermiştir. Bu devirden hemen sonra geniş bir volkanizma başlamıştır. Bu veriye göre ve de birçok araştırmacının da belittiği gibi Menderes masifinde Oligosen'den sonra bir sıcaklıkla cephesi yükselimi oluşmuştur. Sıcaklığa bağlı metamorfizma bölgedek i granodiyoritleri az da olsa etkilemiştir. Bu zaman aralığında (Eosen-Oligosen ) granit intrüzyonlar oluşmuştur. Kozak Plütonu da böyledir. Alt Miyosen 'in üst-orta Miyosen'in altı ( Burdigaliyen - Vindoboniyen) yaş aralığında yer yer fışkıran ve tortullaşmaya çok az katkı veren volkanizma,alt 10

35 Pliyosen yaş aralığında daha kuvvetli fışkırarak, tortullaşmaya daha çok katkı yapmıştır. Neojen Volkanitleri ( Yuntdağ Volkanitleri ) Geniş bir alanda yayılım gösterirler. Riyolitlerden bazaltlara kadar bir dizi gözlenirler. Saptanan en büyük yüzeyler andezitikdirler.yapılan etütler volkanitlerin, hem asidik hemde bazik bir kimyasal bileşime sahip olduğunu göstermiştir. Dikili - Çandarlı - Bergama Volkanitleri : Yaygın bir kalkalkalin ilk defa orta Miyosende etkin olmuştur. Dasitik, riyodasitik lav ve tüflerle kandini göstermiştir. Volkanizma Üst Miyosen'e değin süre gelmiş ve daha sonra andezitik türde lavlar, tüf ve aglomeralar geniş alanlarda yüzlekler vermiştir. Lavlardan yapılan radyometrik yaş ölçümlerinde 18,5;18,2;17,6;17,3 ve 16,7 milyon yıl gibi değerler bulunmuştur. Orta Miyosen'de başlayan bu kalkalkalin (kabuksal malzeme ürünü ) volkanizma Üst Miyosen'e dek sürmüş olup, Akyürek ve Soysal (1978) tarafından "Yuntdağ Volkanitleri" olarak adlandırılmıştır. Dikili-Bergama çevresinde volkanitler, yer yer laahar, yer yer de lav akıntıları şeklinde depolanmıştır. Silisleşmiş tüfler ve perlit yataklarını da yer yer izlemek olasıdır. Daha sonra üst Pliyosen'e dek volkanik bir suskunluk yaşandıktan sonra, etkinleşen volkanizma alkali ve bazaltik lavlar oluşmuştur. Alkali ve bazaltik lavlar çok geniş olup kendilerinden yaşlı tüm kaya birimlerini kesmişler ve üzerlerinde lav akıntıları şeklinde yüzlekler vermişlerdir. Dokanaklarda pişme zonlarını izleyebiliriz. Foça Volkanitler : Bu yörede kalkalkalin hem de alkalin lavlar bir arada bulunurlar. Her iki farklı mağmanın karışımları söz konusudur. Daha az yaşlı olan kalkalkalin seri, kalın tüf katmanları, hibritik-latidik ve riyolitik lavlardan oluşur. Bunları üstleyen alkali seri (hawait-mujearit-nefelin-olivin-bazalt) KB yönlü faylar boyunca dizilirler. Alkali serinin Foça'daki ilk ürünleri cürufumsu, lavlardır.yapılan radyometrik yaş ölçümleri 16,5 milyon yıl yaş vermiştir. Bu orta Miyosen'e karşılık gelir ( Savaşçın 1975 ve 1978 ) Foça Volkanitleri daha doğuda ve GB da izmir-menemen çevresinde de geniş yayılım gösterirler.dasitik lavlarda yapılan radyometrik yaş belirlemesi 19,2 milyon yıl değer vermiştir. ( Borsa ve diğerleri,1972). 11

36 Karaburun - Çeşme Volkanitleri : Karaburun çevresi ve Çeşme nin doğusunda Alt-Orta Miyosen yaşlı kalkalkalin volkanizma yüzlekler verir,latit-andezit,andezit, dasit ve riyodasit türde lavlar izlenir. Yapılan radyometrik yaş belirlemelri 21,3,19,3,18,2,17,3 ve 17 milyon yıl gibi değerler vermiştir. ( Borsi ve diğerleri 1972).Buda; Orta-Üst Miyosen zaman aralığına karşılık gelir. Araştırmacılara alınan 19 örneğin ana element kimyasal analizleri sonucuna göre ; Karaburun - Çeşme Volkanitleri alkali-silis içeriklerine göre sınıflandırıldıklarında subalkalin kesimde kalırlar.taylar sınıflamalarında andezit ve dasit olarak adlanabilirler.streckeisen üçgen diyagramların da ise latit-andezit, andezit, dasit ve riyodasit türde oldukları anlaşılır. Ayrıca küçük dayklar biçiminde yer yer de alkali bazaltik nitelikli lavları da izleyebiliriz. Karaburun -Çeşme Volkanitleri daha batıdaki Sakız Adası nda da yüzlükler verirler. Urla Cumaovası Volkanitleri : Urla-Seferihisar - Cumaovası yörelerinde alkalin nitelikli, Orta Miyosen yaşlı hem bazik hem de asitik bir volkanizma etkimdir. Lavlar alkali bazaltik (hawait) trakitik, alkali riyolitik ve riyolitik türdedir. Alkali nitelikte olan bazaltik kayaçlar Urla Bölgesi nde hawaitlerden, alkali trakitlere kadar değişen bir farklılaşma gösterirler.bu seri kabuk altından türemiş alkali bazaltik bir mağmanın kabuk içine yavaş yerleşme ve bu yerleşme sırasındaki ortaç kimyadaki depolanmanın farklılaşması sonucu oluşmuştur. ( İnnocenti ve Mezzuoli,1972). Bazık kayaçların kimyasal bileşimi ve rb. Sr. İzotopik bileşimleri, bunların alt kabuk olduğunu belirtir. Seferihisar ve Comaovası yörelerinde ise asidik, alkali riyolitik bir volkanizma görülür. Bu lavlar ise araştırıcılara göre alkali bazik mağma yükselimi sonucu gelişen anatektik olayların ürünleridirler. Alkali riyolitik kayaçlar yer yer perlit türündedir. ve Cumaovası yöresinde belirgin volkanik domları oluştururlar. Domları oluşturan bu riyolit ve perlit türündeki çeşitli camsı kayaçlarda yapılan kimyasal analizler bölgedeki volkanizmanın iki evreli olduğunu söyletir. (Özgenç,1978). Bölgedeki alkali bazik ve alkali asidik lavlar bir arada bulunurlar. Bulunan radyometrik yaş, ( 11,3, 11,9 ve 12,5 milyon yıl ) Orta Miyosen'dir. b) Metamorfizma İzmir İlinde özellikle güneyinde geniş yüzlekler veren Menderes Masifi nin çekirdeğini oluşturan ana kayaçlar ( gnays ve gözlü gnays) genellikle prekambriyen ve/veya en alt palezoik yaşlı olup,kaledonian veya daha yaşlı metamorfizma ile değişime uğramıştır. 12