İSKOÇYA DA DÜZENLENMESİ ÖNGÖRÜLEN BAĞIMSIZLIK REFERANDUMU

Transkript

1 İSKOÇYA DA DÜZENLENMESİ ÖNGÖRÜLEN BAĞIMSIZLIK REFERANDUMU 1. İskoçya da 18 Eylül 2014 tarihinde bağımsızlık referandumu düzenlenecektir. Konu, hem İskoçya da hem de İngiltere de gündem teşkil etmekte ve muhtemel etkileri göz önünde bulundurularak uluslararası toplum tarafından da takip edilmektedir. 2. İskoçya ya, İskoçya yı referanduma taşıyan sürece ve mevcut duruma ilişkin temel veriler aşağıda sunulmaktadır: a. İstatistikî Veriler: (1) İskoçya; İngiltere, Galler ve Kuzey İrlanda ile birlikte Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallık ı oluşturan dört ülkeden biridir. İskoçya, km² yüzölçümü ile Birleşik Krallık ın toplam yüzölçümünün yaklaşık %32,3 ünü; 27 Mart 2011 tarihinde yapılan son nüfus sayımı verilerine göre olarak kaydedilen nüfusu ile de Birleşik Krallık ın toplam nüfusunun yaklaşık %8,4 ünü oluşturmaktadır. Yüzölçümü ve nüfus oranının da ipucu verdiği şekilde İskoçya, nüfus yoğunluğu düşük bir ülkedir; nitekim 2010 yılı verilerine göre km² başına 67 kişi ile 4 ülke arasında en düşük nüfus yoğunluğuna sahip olan İskoçya dır. 1 (2) İskoçya da kullanılan temel dil İngilizce olmakla birlikte İskoçça ve İskoç Galcesi de kullanılmaktadır nüfus sayımı sonuçlarına göre İskoçya da kişi, bir diğer ifadeyle nüfusun yaklaşık %1,3 ü Galce konuşabilmekte, yazabilmekte ya da okuyabilmektedir. İskoç kimliğinin önemli bir parçası olarak kabul edilen İskoçça ile ilgili nüfus sayımı kaynaklı bu tarz bir veri bulunmamaktadır, zira Birleşik Krallık Hükümeti nin 2001 yılında onayladığı Bölgesel veya Azınlık Dilleri Avrupa Şartı çerçevesinde Hükümet tarafından bir dil olarak mütalaa edilmeye başlanan İskoçça ile ilgili bir soruya ilk kez 2011 tarihinde yapılan nüfus sayımında yer verilmiş olup, bu soruyla ilgili veriler henüz açıklanmamıştır yılında yapılan İskoçya kaynaklı resmi bir çalışmada ise yaklaşık 1,5 milyon kişinin bu dili konuşabildiği ifade edilmiştir. 2 (3) 2011 nüfus sayımının 21 Mart 2013 tarihinde açıklanan verilerine göre, İskoçya da 65 yaş ve üzeri nüfus ilk kez 15 yaşın altındaki nüfustan fazladır. Sayım sonuçlarına göre İskoçya nüfusunun %17 si 65 yaş ve üzeri kişilerden oluşurken, nüfusun %16 sı 15 yaşın altındadır. (4) 2011 nüfus sayımının din ile ilgili verileri İskoçya için henüz açıklanmamıştır nüfus sayımı sonuçları ise %42,4 ü İskoçya Kilisesi ne 3 bağlı olmak ve %15,9 u da Katolik olmak 1 Birleşik Krallık ulusal istatistik enstitüsü web sitesi: ve İskoçya nüfus sayımı sonuçlarına ilişkin web sitesi: 2 Avrupa Konseyi web sitesi: https//wcd.coe.int/viewdoc.jsp?id=115181&site=coe 3 İskoçya da 16 ıncı yüzyıl reform hareketi sırasında Presbiteryen inancını benimseyen ulusal kilise. 1/13

2 üzere İskoç halkının %65 inin Hıristiyan olduğunu göstermektedir. Bahse konu sayım sonuçlarına göre, İskoçya nüfusunun %27,6 sı herhangi bir dine mensup değildir. 4 (5) Birleşik Krallık Ulusal İstatistik Ofisi nin 29 Mayıs 2012 tarihli verilerine göre 2010 yılında Birleşik Krallık ta olarak kaydedilen kişi başına düşen brüt harcanabilir gelir, aynı yıl için İngiltere de , İskoçya da , Galler de ve Kuzey İrlanda da olarak kaydedilmiştir. (6) 13 Mart 2013 tarihli verilere göre, 2011 yılında Birleşik Krallık ta milyon olarak gerçekleşen toplam Brüt Katma Değer in 5 %85,8 ini İngiltere, %8,2 sini İskoçya, %3,6 sını Galler ve %2,3 ünü Kuzey İrlanda oluşturmaktadır. 6 (7) Birleşik Krallık Ulusal İstatistik Ofisi tarafından 13 Mart 2013 tarihinde Bölgesel Ekonomik Göstergeler başlığı altında yayımlanan verilere göre, 2012 yılının son çeyreğinde işsizlik oranları İngiltere de %7,86, İskoçya da %7,71, Galler de %8,64 ve Kuzey İrlanda da %7,84 olarak kaydedilmiştir. b. İskoçya nın Birleşik Krallık ın Parçası Haline Gelmesinin Tarihçesi: (1) İngiltere Kraliçesi I. Elizabeth in varis bırakmadan ölmesi üzerine, kraliçenin en yakın akrabası olarak İskoçya Kralı VI. James tahta geçmiştir. I.James adıyla 1603 yılında taç giyen kral, İskoçya ile birlikte, İngiltere yi, 12 inci yüzyıldan beri değişen derecelerde İngiliz tacı altında bulunan İrlanda yı ve 1536 da İngiltere ile siyasi olarak birleşen Galler i Londra dan yönetmeye başlamıştır. (2) I.James in, İngiltere ve İskoçya yı hukuki ve siyasi olarak tam bir birlik haline getirme arzusu, İngilizlerin kimliklerini kaybetme korkusu nedeniyle gerçekleşememiştir. Taçların Birliği olarak adlandırılan bu dönemde iki ülke bir tek kral altında ayrı ayrı varlıklarını sürdürmeye devam etmiştir. Bununla birlikte, müteakip birleşme sürecinin temelinin bu dönemde atıldığını söylemek yanlış olmayacaktır. Nitekim, I.James İngiltere Kralı olmasaydı, İngiltere ve İskoçya nın modern ulus devletler olarak ayrı ayrı gelişimlerini sürdüreceklerini savunanların mevcudiyeti bu düşünceyi doğrular niteliktedir. (3) Birleşme yolundaki ikinci adım, 1707 yılında önce İskoç Parlamentosu, daha sonra İngiliz Parlamentosu tarafından kabul edilen Birleşme Yasası (Act of Union) ile atılmıştır. Bahse konu yasa ile birleşen iki krallık tek bir parlamento ile yönetilecekti. Fransızlarla uzun süren savaşlardan yorgun düşen İngilizler, bu birleşme vasıtasıyla ülkelerinin tek kara sınırından Üretim faaliyetinde bulunan herhangi bir birim tarafından meydana getirilen değeri ifade eden brüt katma değer, ürünün değerinden üretim için gerekli olan ara tüketimin değerinin çıkarılması ile bulunur ve ekonomik performansın en önemli göstergelerinden biridir. (stats.oecd.org/glossary/detail.asp?id=1184) Ayrıca, Brüt Katma Değer + ürünler üzerindeki vergiler - ürünler üzerindeki teşvikler=gayrisafi Yurtiçi Hasıla formülü de brüt katma değer ile gayrisafi yurtiçi hasıla ilişkisini açıklamaktadır. ( /13

3 gelebilecek olası bir tehdidi bertaraf etmiş ve bir ada devlet olmanın savunmada sağlayabileceği üstünlüğe kavuşmuş oluyorlardı. İskoçlar ise bu birleşme ile hem İngiltere deki, hem de İngiliz kolonilerindeki piyasalara serbest giriş hakkı elde etmiş oluyorlardı. Bu birleşme sonrasında oluşan yeni krallık Büyük Britanya olarak adlandırılmıştır. İskoçlar bu birleşmeden sonra tacı ele geçirmek üzere en önemlileri 1715 ve 1745 tarihlerinde olmak üzere birkaç kez ayaklanmışlarsa da başarılı olamamışlardır. (4) İngiltere ve İskoçya nın birleşmesinden yaklaşık 100 yıl sonra 1800 de çıkarılan yeni bir Birleşme Yasası ile İrlanda Parlamentosu da dağıtılmış ve tıpkı İskoç parlamenterlere olduğu gibi İrlandalı parlamenterlere de Birleşik Krallık Parlamentosu nda temsil hakkı verilmiştir. Bu gelişme ile oluşan yeni ülkenin adı ise Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı olmuştur. (5) Bu birleşme sürecinin, en azından şimdilik son adımı ise, 1922 yılında İrlanda Adası nın güneyinde bağımsız İrlanda Cumhuriyeti nin kurulması ve Ada nın kuzeyinin Birleşik Krallık a bağlı kalması ile atılmıştır. Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı c. Birleşik Krallık ile İskoçya İlişkilerinde 1900 lerden Günümüze Kadar Yaşanan ve Bağımsızlık Referandumu Kararına Götüren Gelişmeler: (1) İskoçlar, kendi kültürleri ve geleneklerine bağlı, geçmişlerini sürekli canlı tutan, İngilizlerden farklı olduklarını vurgulayarak ulusal kimliklerini ön plana çıkaran ve tarihe önem veren bir millet olagelmiştir. Bununla birlikte, İskoç milliyetçiliğinin somut sonuçlar doğuracak biçimde canlanması ancak 20 nci yüzyılda gerçekleşmiştir. Konjonktürün, tam bağımsızlık hedefiyle 1934 te kurulan SNP nin izlediği politikaların, 1970 lerde Kuzey Denizi ndeki petrol ve doğalgaz yataklarının işletilmeye başlanmasının, Margaret Thatcher ın İskoçya ya yönelik tutumunun bu canlanmada etkili olduğunu söylemek mümkündür. (2) İskoçya yı bağımsızlık referandumuna taşıyan ilk somut adım, 1978 yılında İskoçya ve Galler için ayrı ayrı çıkarılan ve yetki devri (devolution) öngören yasalar çerçevesinde 01 Mart 1979 tarihinde yapılan referandum olmuştur. Bahse konu referandumda söz konusu yasa 3/13

4 hükümlerinin uygulamaya geçirilmesinin istenip istenmediği sorulmuştur. Galler halkının %79,7 hayır oyu kullandığı referandumda, İskoçlar %51,6 ile yetki devri öngören yasanın uygulamaya geçirilmesini desteklemişlerdir. Ancak, ilgili yasaya eklenmiş olan evet oylarının toplam seçmen sayısının %40 ını aşması zorunluluğu nedeniyle referandum sonuçlarına rağmen yetki devri gerçekleşememiştir. 7 (3) Bağımsızlık referandumu yolundaki ikinci önemli adım 1997 yılında gerçekleştirilen referandum ile atılmıştır yılında yapılan genel seçimlerden zaferle çıkan Tony Blair liderliğindeki İşçi Partisi nin seçim programında öngörülen Galler ve İskoçya ya yetki devrine yönelik olarak bu iki ülkede referandum yapılmıştır. Galler halkına sadece kendi parlamentolarını isteyip istemedikleri sorulurken, İskoç halkına bu soru ile birlikte, İskoç Parlamentosu nun vergileri değiştirme yetkisine sahip olmasını isteyip istemedikleri yönündeki soru da yöneltilmiştir. Galler de yapılan referanduma halkın ancak %50,3 ü katılmış ve katılanların %50,3 ü Galler in kendi parlamentosuna sahip olması yönünde oy kullanmıştır. 8 İskoç halkının ise %60,4 ü referandumda oy kullanmış ve katılanların %74,3 ü İskoçya nın kendi parlamentosuna sahip olması fikrini desteklemiştir. Parlamentolarının vergileri değiştirme yetkisine sahip olmasını savunanların oranı ise %63,5 olarak gerçekleşmiştir. 9 (4) 1997 referandumu sonuçları çerçevesinde 1999 yılında 129 üyeli İskoçya Parlamentosu kurulmuştur. Sağlanan yetki devri uyarınca, egemen devletin sahip olduğu yasama ve yürütme yetkilerinin bir bölümü Birleşik Krallık Parlamentosu ve hükümetinden bu parlamentoya ve parlamentonun seçtiği yürütme organlarına devredilmiştir. Yetki devrinde hukuken üniter devlet özelliği korunmakta ve merkezi parlamentonun yetki devrini geri çevirmek veya değişiklik yapmak hakkı bulunmaktadır. Yetki devrinden yararlanan birimlerin egemenliği yoktur. Ana hatları itibariyle anayasa, savunma, ulusal güvenlik, dış politika, vatandaşlık ve göç gibi konular Birleşik Krallık Parlamentosu nun uhdesinde olup, bu konuların dışındaki sağlık, eğitim, sosyal hizmet, barınma ve ekonomik kalkınma gibi alanlarda İskoçya ve Galler deki yerel parlamentolar yasama faaliyetinde bulunabilmektedir. 10 (5) İskoçya Parlamentosu nun açılmasının ardından bağımsızlık referandumuna giden süreci hızlandıran müteakip gelişme, İskoç milliyetçiliğinin önderliğini yapan İskoçya Ulusal Partisi(SNP) nin Mayıs 2007 de yapılan seçimlerden birinci parti olarak çıkması olmuştur. Kraliçe nin, İskoçya Birinci Bakanı 11 olarak görevlendirdiği SNP Lideri Alex Salmond tarafından kurulan azınlık hükümeti, bağımsızlık referandumu önerisi içeren taslak bir yasa hazırlamıştır. Ancak muhalefetin destek vermemesi üzerine bahse konu öneri hayata geçirilememiştir The 1997 Scottish Referendum:An Analysis of the Results ( İskoçya Birinci Bakanı, İskoçya nın siyasi lideri ve İskoç Hükümeti nin başıdır. İskoçya nın ilk üç Birinci Bakanı İşçi Partisi nden olup, İskoçya Ulusal Partisi lideri Alex Salmond İskoçya nın 4 üncü Birinci Bakanı dır. 4/13

5 (6) Mayıs 2011 tarihinde yapılan seçimlerde bu kez çoğunluk sağlayarak iktidara gelen SNP, beş yıllık iktidarı süresince, bağımsızlık referandumu sözü veren manifestosuna bağlı kalacağını bir kez daha açıklamış, bağımsızlık referandumu ile ilgili çalışmalarını yoğunlaştırmıştır. (7) İskoçya yı bağımsızlık referandumuna taşıyacak son önemli adım, İskoç ve Birleşik Krallık Hükümetleri arasında yapılan müzakereler sonucunda 15 Ekim 2012 tarihinde İskoçya Birinci Bakanı Salmond ile Birleşik Krallık Başbakanı Cameron tarafından imzalanan Edinburg Anlaşması ile atılmıştır. Söz konusu Anlaşma; özetle, referandumun 2014 yılı sonundan önce gerçekleştirilmesi, tam tarihin İskoç Parlamentosu tarafından belirlenmesi, referandumda bağımsızlık ile ilgili tek bir sorunun sorulması, sorunun sadece iki cevabı olması, bahse konu sorunun İskoç Parlamentosu tarafından belirlenmesi ve Seçim Komisyonu 12 tarafından gözden geçirilerek sorunun anlaşılabilirliği hususunda Birleşik Krallık Parlamentosu na bildirimde bulunulması, 16 ve 17 yaşındakilerin de referandumda oy kullanabilmelerine ilişkin kararın İskoç Parlamentosu tarafından alınması hususlarını içermektedir. 13 (8) SNP Hükümeti, Edinburg Anlaşması nda yer alan yukarıda maruz maddeler çerçevesinde hazırladığı İskoç Bağımsızlık Referandumu Yasa Tasarısı nı 21 Mart 2013 tarihinde İskoç Parlamentosu na sunmuştur. Hâlihazırda ilgili Komite tarafından değerlendirilmekte olan ve yapılan ilk değerlendirmede Komite tarafından olumlu yaklaşılan tasarıda özetle, referandumda İskoçya bağımsız bir ülke olmalı mı? (Should Scotland be an independent country?) sorusunun yöneltilmesi ve cevap seçeneklerinin evet ve hayır olması, daha önce bir gereklilik doğması durumunda tarihin değiştirilmesi mümkün olacak şekilde referandumun 18 Eylül 2014 te yapılması ve referanduma 16 ve üstü yaşlardakilerin katılması hususları yer almaktadır. 14 d. İskoçya nın Olası Bağımsızlığı Bağlamında Tartışılan Temel Konular: (a) İskoç Toplumunun Bağımsızlığa Bakışı: İskoçya Sosyal Araştırmalar Merkezi tarafından 2012 yılında gerçekleştirilen ve sonuçları Ocak 2013 tarihinde açıklanan kamuoyu araştırmasına göre İskoç halkının %23 ü bağımsızlığı desteklerken, %61 i yetki devri yapılacak alanların artırılmasından yanadır. Bağımsızlık Yetki Devri İskoç Parlamentosu nun Kaldırılması/Sıfır Yetki Devri 12 Birleşik Krallık Parlamentosu tarafından oluşturulan, siyasi partilerin ve seçimlerin finansmanına ilişkin hususları düzenleyen, seçimlerin ve referandumların başarılı bir şekilde yürütülmesi için çalışan bağımsız bir kurumdur. 13 Anlaşma metni: Independence Referendum Bill/b25s4-introd.pdf 5/13

6 Aynı araştırma, esasen bağımsızlık anlamına gelen, İskoçya ile ilgili tüm kararların İskoç Parlamentosu tarafından alınması gerektiği fikrini destekleyenlerin %35; savunma ve dışişleri dışında tüm alanlarda yetki devrinden yana olanların %32; mevcut durumun muhafazasını savunanların %24 ve kararların Birleşik Krallık Hükümeti tarafından alınmasını tercih edenlerin %6 olduğunu göstermektedir. 15 Bağımsızlık Azami Yetki Devri Mevcut Durumun Sıfır Yetki Devri Muhafazası İskoç Parlamentosu nun her konuda yetkili olması şeklinde formüle edilen bağımsızlık fikrinin İskoçlar arasında daha fazla taraftar bulmasının dikkat çekici olduğu; yöneltilen soru ile kamuoyunun yönlendirilebileceğini de gösteren bu durumun, bağımsızlığın; ekonomi, İskoçya nın uluslararası kuruluşlardaki üyeliği, Birleşik Krallık ile ilişkilerin geleceği, savunma giderleri gibi çeşitli alanlardaki belirsizlik ve endişeler nedeniyle İskoç halkının bir kısmını ürkütüyor olmasından kaynaklandığı değerlendirilmektedir. İskoçya daki çeşitli kamuoyu araştırma şirketleri tarafından gerçekleştirilen daha güncel araştırmalarda ise bağımsızlığa verilen desteğin %30 un üzerinde olduğu görülmektedir. Nitekim, referandumda yöneltilecek soruyu Şubat 2013 tarihlerinde kişiye yönelten bir kamuoyu araştırmasında %32 evet, %52 hayır cevabı verildiği; karar vermediğini ifade edenlerin oranının da kayda değer bir şekilde %16 olduğu görülmektedir. Bahse konu araştırmaya göre, Edinburg Anlaşması nın imzalandığı Ekim 2012 tarihinden bu yana, bağımsızlığı destekleyenlerin oranı %4 artarken, karşı çıkanların oranı %3 azalmıştır. 16 (b) İskoçya Parlamentosu ndaki Siyasi Partilerin Görüşleri: Holyrood olarak adlandırılan ve 129 parlamenterden oluşan İskoç Parlamentosu nda İskoçya Ulusal Partisi (69), İşçi Partisi(37), Muhafazakâr Parti(15), Liberal Demokratlar(5) ve Yeşiller Partisi(2) olmak üzere 5 siyasi parti temsil edilmektedir. Meclis te 1 bağımsız parlamenter bulunmaktadır /13

7 Bağımsızlık referandumu fitilini ateşleyen SNP, bağımsızlık fikrine odaklı politikalar yürütmekte ve bağımsızlık için ülkedeki milliyetçi eğilimi artırmaya çalışmaktadır. Referandum tarihinin, İskoçların İngilizleri yendiği Bannockburn Savaşı nın 700 üncü yıldönümüne denk getirilmesinin de bu çabadan kaynaklandığı düşünülmektedir. Financial Times tarafından yapılan bir araştırmaya atıfta bulunarak 17, İskoçya nın, Londra ve İngiltere nin güneydoğu bölgesinden sonra Birleşik Krallık ın en müreffeh bölgesi olduğunu ve İskoçya da kişi başına düşen brüt katma değerin Birleşik Krallık ortalamasının %99 una tekabül ettiğini ifade eden SNP lideri Salmond, bağımsızlık referandumunu bir neslin hayatında bir kez sahip olabileceği bir imkân olarak tanımlamaktadır. Kuzey Denizi petrol ve doğalgaz rezervlerinin yaklaşık 1,5 trilyon toptan satış değeri olduğunu ve ulusal kaynaklarının tamamına erişimi durumunda İskoçya nın, refah seviyesi bakımından OECD ülkeleri arasında 6 ıncı sırada olacağını savunan Salmond, bu sıralamada Birleşik Krallık ın 16 ıncı sırada yer alacağını ifade etmektedir. SNP Hükümeti tarafından 06 Mart 2013 tarihinde açıklanan İskoçya nın kamu gelirleri ve harcamalarına ilişkin verilerde de İskoçya nın mali olarak Birleşik Krallık tan daha güçlü olduğu; 2011/2012 döneminde Birleşik Krallık gelirlerinin %9,9 unu sağlayan İskoçya nın buna karşılık kamu harcamalarının ancak %9,3 ünü aldığı; Kuzey Denizi petrol ve doğalgaz gelirlerinin nüfus temelli bir hesaplamada %8,4 ünün, coğrafi temelli bir hesaplamada ise %94 ünün İskoçya tarafından sağlandığı belirtilmekte ve bağımsızlık referandumunun İskoçya yı ilgilendiren temel ekonomik kararların İskoçya tarafından alınması için bir fırsat olduğu vurgulanmaktadır. 18 İskoç Parlamentosu nda SNP dışında bağımsızlığı destekleyen tek parti Yeşiller Partisi dir. Ancak Parlamento daki diğer partiler, İskoçya nın Birleşik Krallık ın bir parçası olarak daha iyi ve daha güçlü bir ülke olacağı; bağımsızlık sonrasında kamu finansmanı, savunma gibi çeşitli alanlarda bir belirsizlik yaşanacağı; BM Güvenlik Konseyi üyesi Birleşik Krallık tan ayrılan bir İskoçya nın uluslararası etkinliğinin azalacağı; AB üyesi olsa dahi AB nin üç büyükleri arasında yer almayacağı için İskoçya nın diğer büyük AB ülkelerinin belirleyeceği politikalara uymak zorunda kalacağı gibi argümanlarla bağımsızlığa karşı çıkmaktadırlar. Bağımsızlık konusunda süre giden bu tartışmalar arasında 4-9 Şubat 2013 tarihlerinde yapılan bir kamuoyu araştırmasına göre, geçtiğimiz Ekim ayından bu yana SNP nin oy oranı %3 artarak %43 olarak kaydedilmiştir. 19 (c) İngiliz Toplumunun İskoçya nın Bağımsızlığına Bakışı: İskoçya nın bağımsızlık referandumu konusundaki tartışmalar doğal olarak İskoç kamuoyuna odaklanmaktadır. Ancak, İngiliz kamuoyunun olası bir ayrılık konusunda ne düşündüğünün de önem arz ettiği değerlendirilmektedir Government Expenditure & Revenue Scotland : /13

8 Sosyal Araştırmalar Ulusal Merkezi tarafından yapılan kamuoyu araştırmasında, 2011 yılında İngilizlerin %26 sının İskoçya nın bağımsızlığını desteklediği görülmektedir. Bu, 4 İngiliz den 1 inin İskoçya nın bağımsızlığına olumlu baktığı anlamına gelmektedir. Kendi parlamentosuna sahip olan, ancak Birleşik Krallık a bağlı bir İskoçya fikrini, yani mevcut durumun korunmasını savunan İngilizlerin oranı ise %44 olarak kaydedilmiştir. Bir parlamentosu olmaksızın Birleşik Krallık a bağlı bir İskoçya görmek isteyenlerin oranının %19 olduğu araştırmada İskoçya ya daha fazla alanda yetki devredilmesiyle ilgili bir soruya yer verilmemiştir. Bahse konu araştırmada zikredilen bu verilerin önceki yıllardaki değişimi de aşağıdaki şekilde kaydedilmiştir. İskoçya Nasıl Yönetilmelidir? Bağımsız Kendi Parlamentosu ile Birleşik Krallık a Bağlı Parlamentosu Olmaksızın Birleşik Krallık a Bağlı Bilmiyorum Bu kamuoyu araştırmasında yöneltilen bir diğer soru, İskoçların, kamu harcamalarından hak ettiklerinden çok daha fazlasını aldıklarına inananların oranının %22 olduğunu göstermektedir. 20 Bu oranın İskoçya nın bağımsızlığını destekleyenlerin oranına yakın olması, İskoçya yı mali bir yük olarak görenlerin bağımsızlığı destekledikleri düşüncesini doğurmaktadır. (d) AB ve NATO Üyelikleri: İskoçya nın olası bağımsızlığı ile ilgili olarak en çok tartışılan hususlardan biri, bağımsız bir İskoçya nın AB ve NATO üyeliğidir. AB Üyeliği: AB üyeliğinin, Londra nın vesayetinden çıkıp, Brüksel in vesayetine girmek anlamına geleceğini savunarak bağımsız bir İskoçya nın AB üyeliğine karşı çıkanlar varsa da, İskoçya Hükümeti AB üyeliğine olumlu bakmaktadır. Birleşik Krallık Hükümeti, bağımsızlık durumunda İskoçya nın; AB, NATO gibi kuruluşlara üye olmak için yeniden başvurması gerektiğini ifade etmesine rağmen, SNP lideri Salmond, uzun süre, bağımsız İskoçya nın otomatik olarak AB üyesi olacağını, yeniden başvurması gerekmeyeceğini savunmuştur. Ancak Salmond, 09 Nisan 2013 tarihinde Brookings Enstitüsü nde yaptığı konuşmada, bağımsızlık referandumunu müteakip AB içinde devam etmek yönündeki niyetlerini beyan edeceklerini dile getirmiş ve AB ile üyelik müzakerelerinden bahisle, İskoçya nın, insanları hâlihazırda AB üyesi olan, AB bütçesine net katkı sağlayan ve AB müktesebatını uygulayan bir ülke olarak müzakerelere başlayacağını; bağımsızlık tarihi olarak öngördükleri Mart 2016 tarihine kadar üyelik müzakerelerinin tamamlanabileceğine /13

9 inandığını ifade etmiştir. Salmond ayrıca, bağımsız İskoçya için takip edilecek en iyi para politikasının, mevcut koşullarda tek para birimi olarak devam ettirilmesi çok zor olan Avro yu değil, neredeyse aynı verimlilik oranlarına sahip oldukları İngiltere nin para birimi olan pound u kullanmak olduğunu dile getirmiştir. 21 Oysa Birleşik Krallık, kendisine tanınmış olan opt-out (istisnadan yararlanma hakkı - ilgili politikaya katılmama hakkı) imkânı ile Avro bölgesi dışında kalma hakkına sahiptir. Danimarka nın da sahip olduğu bu hak, 2004 tarihli genişlemeden bu yana AB nin yeni üyelerine tanınmamaktadır. Üyeler, gerekli koşulları sağlamaları halinde Avro bölgesine katılmak durumundadır. Bu durumda, bağımsız olması ve AB üyesi olup gerekli koşulları sağlaması halinde İskoçya nın Avro alanı dışında kalma alternatifine sahip olmayacağı anlaşılmaktadır. AB nin İskoçya nın bağımsızlığıyla ilgili tutumuna bakıldığında, Birliğin, İskoçya nın olası bağımsızlığı konusunda herhangi bir görüş beyan etmekten imtina ettiği görülmektedir. Nitekim Lordlar Kamarası nın ilgili komitesinin İskoçya nın Bağımsızlığının Birleşik Krallık a Ekonomik Etkileri konusunda Avrupa Komisyonu ndan görüş talep eden 29 Ekim 2012 tarihli mektubuna Avrupa Komisyonu Başkanı Barroso tarafından verilen 10 Aralık 2012 tarihli cevapta, AB nin geleceğe yönelik olası senaryolar hakkında yorum yapmaktan kaçındığı ifade edilmektedir. Bununla birlikte aynı cevabi mektupta, herhangi bir üye ülkenin bir parçasının bağımsız olması halinde, bağımsız olan ülkenin AB açısından üçüncü ülke konumunda olacağı ve AB Antlaşmaları nın yeni kurulan bu ülkenin topraklarında geçerliliğini yitireceği belirtilmekte; AB Antlaşması nın 49 uncu maddesi çerçevesinde, Antlaşma nın 2 nci maddesinde belirtilen ilkelere saygı gösteren her Avrupa ülkesinin üyelik için başvurabileceği ifade edilmektedir. 22 Bu ifadeler, AB nin, bağımsızlığı halinde İskoçya yı üçüncü bir ülke olarak kabul edeceğini ve üyelik başvurusu ile başlayan mutat Birliğe katılım prosedürlerini uygulayacağını göstermektedir. NATO üyeliği: Daha önce NATO üyeliğine karşı olan SNP, geçtiğimiz yıl bu konudaki duruşunu değiştirmiştir. Bu politika değişikliği çerçevesinde SNP lideri Salmond, bağımsız İskoçya nın, uluslararası topluma yönelik yükümlülüklerinin bilincinde olarak 5 inci madde kapsamındaki kolektif savunma taahhütlerini yerine getireceğini, NATO tarafından gerçekleştirilecek barışı koruma operasyonları ya da askeri operasyonlara meşruiyet temelinde katılacağını ve bu kapsamda BM Şartı na uygun hareket edilmesinin aranacağını ifade etmektedir. İskoçya nın NATO üyeliği konusundaki tartışmaların önemli bir veçhesini nükleer silahlar konusu teşkil etmektedir. Zira İskoçya Hükümeti, NATO üyesi ülkelerin çoğunluğunun nükleer silahlara sahip olmadığını ve yaklaşık 5 milyon 250 bin nüfusu olan İskoçya nın nükleer _the _ EU_Barroso s_reply_to_lord_tugendhat_ pdf 9/13

10 silahlara ev sahipliği yapmasının anlamsız olduğunu savunmaktadır. Hükümet ayrıca, Birleşik Krallık ın İskoçya nın batı kıyısındaki Faslane Deniz Üssü nde konuşlandırılmış olan Trident Nükleer Sistemi nin İskoçya topraklarından çıkarılmasını da talep etmektedir. Birleşik Krallık Başbakanı Cameron, Kuzey Kore ve İran dan gelebilecek nükleer tehdide karşı Trident Nükleer Sistemi nin muhafaza edilmesi gerektiğini savunurken, NATO Genel Sekreteri Rasmussen de, Birleşik Krallık ın bağımsız stratejik nükleer kuvvetlerinin geçtiğimiz 45 yıl boyunca Müttefiklerin bağımsızlığının ve güvenliğinin sağlanmasına yardım ettiğini ve bu önemli kabiliyetlerin İttifak a yönelik tehditlere karşı önemli bir rol oynamaya devam edeceğini ifade etmiştir. 23 İskoçya Hükümeti nin nükleer silahlar konusundaki bu tutumu, NATO nun Kasım 2010 tarihli Stratejik Konsepti nde dünyada nükleer silahlar var olduğu müddetçe NATO nun nükleer bir İttifak olarak kalacağı ve Müttefiklerin güvenliğinin en büyük garantisinin İttifak ın, özellikle de Amerika Birleşik Devletleri nin stratejik nükleer kuvvetleri olduğu; Birleşik Krallık ve Fransa nın kendi başlarına bir caydırıcılık rolüne sahip olan bağımsız nükleer kuvvetlerinin de genel caydırıcılığa ve Müttefiklerin güvenliğine katkı sağladığı yönündeki ifadelerine işaret edilerek eleştirilmektedir. Bu çerçevede nükleer şemsiyeden yararlanmak istemekle birlikte bu konuda sorumluluğa girmek istememekle itham edilen İskoçya Hükümeti, bu eleştiriler karşısında 28 NATO üyesinden sadece 3 tanesinin nükleer güç olduğunu ve hiçbir NATO ülkesinin, topraklarında nükleer silah bulundurmaya zorlanmadığını dile getirmektedir. İskoçya Hükümeti nin bağımsız İskoçya nın savunma politikası hakkındaki tutumuna da bu başlık altında yer verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir. SNP Hükümeti, hâlihazırda Birleşik Krallık savunma bütçesine 3,2 milyar katkı sağladıklarını, ancak bunun yaklaşık 1,8 milyar tutarındaki kısmının doğrudan İskoçya ile ilgili olarak kullanıldığını ifade etmektedir. 19 Ekim 2012 tarihli SNP Kongresi nde kabul edilen karara göre SNP, bağımsız İskoçya için 2,5 milyar lık bir savunma bütçesi öngörmektedir. Bu rakam, gayrisafi yurtiçi hâsılanın %2 ilâ %1,7 sine tekabül etmektedir ki bu, NATO ve AB üyesi ülkeler arasında üst sıralarda yer alacak bir savunma harcamaları - gayrisafi yurtiçi hâsıla oranına karşılık gelecektir. 24 Bununla birlikte İskoçya Birinci Bakanı Salmond, bağımsız İskoçya nın, büyüklüğü ve NATO gibi uluslararası kuruluşlara yapacağı katkıya mütenasip, gerçekçi ancak nükleer olmayan bir savunma gücü oluşturacağını dile getirmektedir. Nitekim, Kongre de alınan kararda, İskoç Silahlı Kuvvetleri nin sürekli ve yedek personelden oluşacağı ve Faslane de yer alacak Birleşik Kuvvetler Karargâhı ndan yönetileceği hususları yer almaktadır. 25 İskoçya nın bağımsızlık olasılığı konusunda NATO da hiçbir tartışma gerçekleştirilmediği, ancak tıpkı AB de olduğu gibi NATO da da, bağımsız bir İskoçya nın yeni bir ülke olarak kabul /13

11 edileceği ve üyelik konusunda mutat prosedüre tâbi tutulacağı görüşünün mevcut olduğu yönünde haberler bulunmaktadır. Bağımsızlığını kazanması durumunda İskoçya nın, yeni bir ülke olarak AB ve NATO ya ve diğer uluslararası kuruluşlara yeniden üyelik başvurusu yapmak durumunda kalacağı anlaşılmaktadır. Gerek AB den, gerek NATO dan, İskoçya nın bağımsızlığı durumunda Birleşik Krallık ın bu kuruluşlardaki üyeliğine halel gelmeyeceği yönünde mesajlar geldiği de bu başlık altında not edilmesi gereken bir diğer husustur. Bu durumda Birleşik Krallık Hükümeti nin, AB üyeliğinden ayrılma yönünde devam etmekte olan tartışmalar ayrılık yönünde nihayetlenmediği takdirde AB deki ve bilhassa Trident Nükleer Sistemi ile ilgili bir uzlaşma sağlanamaması durumunda NATO daki süreçte İskoçya ya zorluk çıkarması muhtemel görünmektedir. (e) Kuzey Denizi Petrol ve Doğalgaz Gelirleri: SNP Hükümeti nin, bağımsızlığın ekonomik boyutu ile ilgili olarak en güçlü şekilde kullandığı argüman, Kuzey Denizi ndeki enerji kaynaklarının kontrolü hususudur. Hükümet, coğrafi temelli bir hesaplamada Kuzey Denizi ndeki petrol ve doğalgazdan elde edilecek gelirlerin %94 ünün İskoçya tarafından sağlandığını savunmaktadır. Londra nın bu varsayıma karşı çıkacağı ve İskoçya nın bağımsızlığı durumunda karasularının sınırlandırılması konusunun iki ülke arasında anlaşmazlığa sebebiyet verecek hususlardan biri olacağı değerlendirilmektedir. Birleşik Krallık Kıta Sahanlığı ve İskoçya Sınırı 26 Birleşik Krallık Doğalgaz ve Petrol yatakları 27 Öte yandan, İskoçya Hükümeti nin Kuzey Denizi ndeki rezervlerle ilgili fazla iyimser olduğunu, önümüzdeki yıllarda üretim artışı kaydedilse dahi daha sonra azalacak üretimi bertaraf edecek yeni rezervler bulunacağı konusunda bir emare bulunmadığını; üstelik petrol ve doğalgaz 26 İskoçya Hükümeti Denizcilik Direktörlüğü tarafından çizilen kıta sahanlığı haritası ( Publications/2013/03/1859/ /13

12 gelirlerinin enerji fiyatlarının hareketliliği nedeniyle istikrarlı olmadığını ve bağımsız İskoçya nın enerji fiyatlarındaki hareketlilikten daha fazla etkilenir hale geleceğini savunan görüşler de bulunmaktadır. Rezervlere ilişkin farklı görüşler nedeniyle, bağımsız İskoçya nın bu kaynaktan elde edeceği ve satış gelirlerinin yanısıra vergi ile lisans gelirlerini de kapsayan toplam gelirlere ilişkin net bir öngörüde bulunmak kolay olmasa da, bu konunun Birleşik Krallık ve bağımsız İskoçya arasında tartışmalı konular arasında yer alacağını anlamak zor değildir. 3. SONUÇ: a. 300 yılı aşkın bir süredir devam eden bir birlikteliğin ardından İskoçya, esasen İskoç toplumunda uzun zamandır değişen seviyelerde var olan ve Birleşik Krallık ın İskoçya Parlamentosu na yetki devretmesine neden olan bağımsızlık fikrini, 18 Eylül 2014 tarihinde düzenlenmesi öngörülen referandumda halkın görüşüne sunacaktır. b. Birleşik Krallık ın, birliğini korumak adına vermekte olduğu mücadele, başta benzer ayrılıkçı eğilimlerin bulunduğu ve İskoçya nın bağımsızlığının sebep olabileceği domino etkisi nden korkan İspanya gibi ülkeler olmak üzere, tüm dünya tarafından ilgiyle takip edilmektedir. c. Güncel kamuoyu yoklamaları; İskoç halkının yaklaşık %30 unun bağımsızlığı desteklediğini, Birleşik Krallık içinde yer almaya devam etmekten yana olanların ise %50 civarında olduğunu göstermektedir. Bağımsızlığa en yakın oldukları mevcut konjonktürde dahi desteğin %30 larda seyrettiği göz önünde bulundurulduğunda; ekonomi, güvenlik, uluslararası ilişkiler gibi çeşitli alanlarda bağımsızlık sonrasına ilişkin belirsizlikler ve endişeler nedeniyle, İskoç halkının çoğunluğunun Birleşik Krallık tan ayrılmayı tercih etmediği değerlendirilmektedir. d. Referandum tarihine kadar geçecek yaklaşık 1,5 yıllık zaman zarfında bağımsızlık ve birlik taraftarlarının yapacakları propaganda çalışmalarının etkinliği; bu çalışmaların mevcut kararları ve bilhassa %16 gibi yüksek bir oranda var olan kararsızları etkileme olasılığı; Avro bölgesindeki krizin seyri; Kuzey Kore, İran gibi çeşitli alanlarda yaşanabilecek ve küresel etkileri olabilecek gelişmeler; Kuzey Denizi ndeki petrol ve doğalgaz kaynaklarına ilişkin yeni gelişmeler referandum sonucunu etkileme olasılığı bulunan temel hususlardır. Ancak, güncel kamuoyu yoklamalarının sonuçları ve son 35 yılda yapılan kamuoyu yoklamalarında bağımsızlık fikrine verilen desteğin %50 nin üzerine çıkmadığı göz önünde bulundurulduğunda, mevcut koşullarda referandumdan bağımsızlık kararının çıkmasının kolay olmadığı düşünülmektedir. e. Bağımsızlığa temkinli yaklaşan İskoç halkının; İskoçya Parlamentosu na daha fazla alanda yetki devri yapılmasını, ancak savunma ve dışişleri gibi alanların Birleşik Krallık Hükümeti tarafından yürütülmesini tercih ettiği anlaşılmaktadır. Birleşik Krallık Hükümeti nin referandumun tek soru ile sınırlandırılması konusundaki ısrarı nedeniyle, İskoç halkına daha fazla yetki devri konusunda bir soru yöneltilmeyecektir. İskoç halkının bu eğiliminin, birliğin İskoçya nın da yararına olduğu hususunda iknaya dayalı yumuşak bir üslup benimsemiş olan Londra tarafından 12/13

13 kullanılabileceği ve kamuoyu yoklamalarında bağımsızlık taraftarlarının arttığı yönünde sonuçlar çıkması halinde, muhtemelen referanduma yakın bir zamanda, daha fazla yetki devri vaadinde bulunulabileceği düşünülmektedir. f. Ancak, 300 yıl önce dahi olsa zamanında egemen bir ülkeye sahip olan ve ulusal kimliklerini muhafaza eden insanların yaşadığı bir bölgeye yetki devredilmesinin paradoksal bir durum olduğu düşünülmektedir. Zira, bağımsızlık isteklerini bastırabilmek için kullanılan bu yöntem ile geçici bir çözüm sağlanarak üniter devlet yapısı korunsa dahi, yetki devredilen birimin merkezden uzaklaşmasına, bağımsızlık ümitlerinin canlı tutulmasına ve zaman içinde zımnen ya da alenen bağımsızlık tehdidi ile daha fazla yetki talebinde bulunulmasına kapı açıldığı değerlendirilmektedir. Nitekim, İskoç halkının bağımsızlığa en fazla destek verdiği dönemin 1997 yetki devri referandumu öncesi olduğu, bu desteğin İskoçya Parlamentosu nun açılması ile birlikte çok ciddi bir düşüş kaydettiği ve bir daha o düzeye çıkmadığı; buna rağmen Birleşik Krallık Hükümeti nin bir bağımsızlık referandumu yapılmasını engelleyemediği göz önünde bulundurulduğunda, daha fazla yetki devrinin, kısa vadede bir çözüm teşkil etse dahi, bağımsızlık taleplerini tamamen ortadan kaldırmasının mümkün olmadığı değerlendirilmektedir. 13/13