COGRAFI BILGI SISTEMLERI BILISIM GÜNLERI / FATIH ÜNIVERSITESI / KASIM 2001

Transkript

1

2 HEYELAN RISK BÖLGELERI Heyelanlar birbirleri ile yakindan alakali pek çok nedenlerden ötürü meydana gelmektedir ve bunlarin meydana gelme zamani ve yerlerini önceden tespit etmek güçtür. Bununla birlikte nedensel faktörlerin dogru bir sekilde etüd edilmesi ile birlikte bir sahanin heyelan açisindan düsükten fazlaya dogru siralanan risk zonlamasi yapilabilir. Böylece bu zonlar içerisinde kalan alanlarda yapilacak her türlü insaat ve kazi faaliyetlerinde mevcut riske göre önlem ve tedbirler alinmak sureti ile heyelanlarin etkilerinden kurtulunmaya çalisilir. Ayni amaçlar çerçevesinde çalisma sahasinin da; özellikle jeoloji ile egim degerleri karsilastirilmak sureti ile dijital ortamda heyelan risk haritasi olusturulmustur (Sekil 7). Bu haritaya göre çalisma sahasi heyelan açisindan düsük, orta ve yüksek derecede riskli bölgeler olmak üzere üç bölüm içerisinde siniflandirilmistir. Sahanin heyelan risk haritasinda, egim degerlerinin 5 derecenin üzerinde oldugu Gürpinar Formasyonu nun zayif ve tutturulmamis kil, kum ve siltten olusmus kisimlari heyelan açisindan en yüksek riskli bölgeleri olusturmaktadir. Yine Çukurçesme ve Gürpinar Formasyonu nun birlestigi sinirlarda egim degerinin 5 nin üzerinde oldugu alanlar bu gurup içerisinde yer almaktadir. Çünkü sahadaki heyelanlarin çogu Çukurçesme Formasyonu nun çakil ve kumlu birimlerinin Gürpinar Formasyonu nun kil ve marn birimleri üzerinde, yer alti suyunun etkisi ile, kaymalari sonucu meydana gelmektedir. Gürpinar Formasyonu nun 5 nin altinda egim degerlerine sahip alanlari ile Çukurçesme ve Güngören Formasyonu nun 5 nin üzerinde egim degerine sahip alanlari orta derecede riskli bölgeler grubunu olusturmaktadir. Genel olarak kireçtaslari ile karakterize edilen Bakirköy Formasyonunun yüzeylendigi alanlar ise egim degeri 5 nin altindadir. Bu alanlar ile Atmaca ve Kavakli dereleri ile batidaki Haramidere nin vadi tabanlari heyelan açisindan düsük riskli bölgeler grubunu olusturmaktadir. Foto 2: Gürpinar batisinda heyelandan zarar görmüs istinat duvarlari. Photo 2: Damaged retaining walls in the western part of Gürpinar.

3

4 Düsük Derecede Riskli Bölgeler Genel olarak sahanin kuzeyindeki akarsu vadileri arasinda kalan sirtlar ve güneydeki vadi tabanlari bu bölge içerisinde yer almaktadir. Bu alanlarda ileriki yillarda, arazi kullanim sekillerinde büyük bir degisiklik olmadigi müddetçe, maddi ve manevi kayiba neden olacak bir heyelan olayinin meydana gelmesi beklenmemektedir. Ancak bina ve alt yapi tesislerinin yeterli kalite ve saglamlikta yapilmamasi, ufakta olsa bazi problemlere neden olabilir. Bu bölge içerisinde yer alan vadi tabanlari heyelan açisindan riskli bulunmasa da sivilasma gibi diger zemin problemleri açisindan risk tasimaktadirlar. Orta Derecede Riskli Bölgeler Genel olarak kiyi boyunca ve vadi yamaçlarinda kusak halinde uzanan bu alanlar heyelan açisindan orta derecede riskli bölgeleri olusturmaktadir. Bu alanlarda ileriki yillarda altyapi tesislerine ve binalara zarar verebilecek bir heyelan olayinin olma ihtimali orta düzeydedir. Bununla birlikte gerek insan müdehalesi gerekse dogal nedenlerle olsun yamaç dikligi, yagis miktari ve yogunlugu, drenaj özellikleri ve arazi kullanimidaki degisiklikler bu ihtimali arttirmaktadir. Bu nedenle, bu kusak içerisinde kalan bölgelerde her hangi bir kazi ya da insaat sirasinda yamaç dengesinin bozulmamasina dikkat edilmesi ve etkili önlemlerin alinmasi gerekmektedir. Yüksek Derecede Riskli Bölgeler Çalisma sahasinin akarsu agizlari disinda kalan tüm kiyi kesimleri ile vadiler boyunca egim degerinin 5 nin üzerinde oldugu yamaçlar heyelan açisindan yüksek derecede riskli bölgeleri olusturmaktadir. Geçmiste daha büyük ölçekli heyelanlara sahne olmus bu alanlar, günümüzde de aktif heyelanlarin meydana geldigi sahalari olusturmaktadir. Birbirinden bagimsiz olarak pek çok heyelan kayma yüzeylerinin gelistigi bu kusakta günümüzde oldugu gibi ileride de yüksek derecede heyelan olma ihtimali vardir. Bu heyelanlarin meydana geldikleri alanlarda bulunan bina ve altyapi hizmetlerine zarar verme ihtimalleri de yüksektir. Halihazirda heyelana bagli olarak büyük maddi zararlarin meydana geldigi bu alanda zararlari ve heyelanlari azaltmak için acil önlemler alinmasi gerekmektedir. Bu kusak zorunlu kalinmadikça ve gerekli tedbirler alinmadigi müddetçe yapilasmaya açilmamalidir. SONUÇ Çalisma sahasi heyelan risk bölgeleri açisindan üç gruba ayrilmistir. Bunlardan yüksek risk derecesine sahip bölgeler 11 km² lik bir alan kaplamakta ve tüm sahanin % 27 sini olusturmaktadir. Orta derecede riskli bölgeler 16 km² ve düsük derecede riskli bölgeler ise 15 km² lik bir alan kaplamaktadir. Çalisma sahasinin genel olarak kiyi boyunca uzanan yüksek derecede heyelan riski tasiyan alanlari stabilite açisindan büyük problemlere sahip olmasina ragmen hizli bir biçimde yapilasmaya sahne olmaktadir yil öncesine kadar bos olan bu alanlar, özellikle Gürpinar in bati ve güneyi, günümüzde basta villalar olmak üzere konutlar tarafindan isgal edilmistir. Bu alanda hiç bir önlem alinmadan insa edilen evlerin çogu heyelan olayina bagli olarak çesitli ölçülerde zarar görmüslerdir (Foto 1, 2). Bu bölgelerde heyelani önlemek için yapilan istinat duvarlari da geregi gibi yapilmamalari ve hareket eden kütlenin derin olmasindan dolayi pek etkili olmamistir. Yine bazi yamaçlarda heyelani önlemek için dikilen agaçlarin devamli sulanmasi yeni heyelanlarin olusmasina adeta davetiye çikartmaktadir. Bölgede büyük maddi zararlar ile karsilasilmasinin en önemli nedeni arastirma yapmadan rastgele seçilen alanlarda plansiz yapilasmaya gidilmesidir. Bu nedenle çalisma sahasinda heyelandan kaynaklanan zarari durdurmak veya en azindan azaltmak için, heyelan risk haritasinda belirtilen, yüksek riskli bölgelerde yapilasmaya izin verilmemeli bu alanlar yesil alan olarak kullanilmalidir. Çok zorunlu hallerde ise gerekli jeolojik, jeomorfolojik ve hidrolojik arastirmalar yapildiktan ve önlemler alindiktan sonra eger uygun ise buna izin verilmelidir. Yine orta derecede riskli alanlarda ise çesitli nedenlerden ötürü yapilan kazilarda yamaç dengesinin bozulmamasina dikkat edilmeli ve bu bölgelerde bu gibi faaliyetlerin heyelana neden olabileceginin unutulmamasi gerekmektedir. Ayni sekilde özellikle bölgede heyelan açisindan kritik egim degerine (5-25º) sahip yamaçlarda insa edilen binalarin yamaca yükleyecegi asiri agirligi ve bunun sonucunda yamaç dengesinin bozulabilecegi ve yamacin harekete geçebileceginin de unutulmamasi gerekmektedir. Bunlarin disinda bitki örtüsünden tamamiyle yoksun olan tüm kiyi ve

5 vadi yamaçlarinda uzun kök sistemine sahip türler ile agaçlandirma çalismalarina baslanmalidir. Ancak bu çalismalar sirasinda sulama dogru bir sekilde yapilmali, yamacin hidrolojik dengesinin bozulmasi dikkate alinarak yüksek egim degerine sahip alanlarda asiri sulama yapilmamalidir. KAYNAKLAR Akartuna, M., (1953), Çatalca Karacaköy Bölgesinin Jeolojisi, Istanbul Üniv. Fen Fak. Monografileri, 13: 88. Ariç, C., (1955), Haliç-Küçükçekmece Gölü Bölgesinin Jeolojisi (Doktora Tezi, I.T.Ü Maden Fak., 1955) I.T.Ü Maden Fak Yay. Carrara A., Cardinali M., Guzzetti F., Reichenback P., (1995), GIS Technology in Mapping Landside Hazard, Geographical Information Systems in Assessing. Natural Hazards, p , Kluwer Acad. Publ., Dordrecht, The Netherlands. Çapkin, D., C., (1993), Avcilar Kavsagi-Haramidere Kavsagi (E5) Baglanti Yolu Heyelan Incelemesi, Basilmamis Yüksek Lisans Tezi, Ist. Ünv. Fen Bil. Enst. Jeoloji Müh. A. D. Uygulamali Jeoloji Programi, DeGraff, J.V., (1987), Landslide Hazard on Dominica, West Indies. Final Report submitted to the Commonwealth of Dominica, W.I. and department of Regional Development, Organization of American States, Washington, D.C., 25pp. Ercan, A., (1990), Gürpinar Beldesi Yermühendislik Projesi, Yeralti Aramacilik Billimsel Arastirma Kurulusu, cilt 1, 2, Istanbul. Erol, O., Altin, B. N., (1991), Binkiliç-Karacaköy Dolayinin Jeomorfolojisi, Istranca Daglari Güneydogusu, Trakya, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Cografya Arastirmalari, sayi 3. Gürpinar Belediyesi, (2000), Imar Plani Revizyonuna Esas Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporu, TEM Jeoteknik Mühendislik ltd. sti, Ankara. Istanbul Büyük Sehir Belediyesi, Harita Müdürlügü; Sahanin 1996 yilina ait 1/5.000 ölçekli topografya haritalari ve hava fotograflari. Sayar, C., (1977), Istanbul Yeni Iskan Yöreleri Geoteknik ve Sismik Etüdü, Cilt I, Büyükçekmece- Küçükçekmece Göller Arasi Yöre, B.Ü. Deprem Mühendisligi Arastirma Enstitüsü raporu, Sen, S., (1994), Çekmece Gölleri Arasindaki Bölgenin Jeoloji ve Sedimanter Özellikleri, Basilmamis Yüksek Lisans Tezi, Ist. Ünv. Fen Bil. Enst. Jeoloji Müh. A. D. Genel Jeoloji Programi. Tezcan, S., (1977), Istanbul Yeni Iskan Yöreleri Geoteknik ve Geodinamik Etüdü, Bogaziçi Üniv., Istanbul Belediyesi. Vardar, A. T., (1978), Long-Term Stability Analysis of Natural Slopes in Cekmece Region, Unpublished M. Sc. Thesis, Bogazici University, Civil Engineering Department. Varnes, D.J., (1978), Slope movement and types and process. In Landslides: Analysis and Control, Edited by R. L. Schuster and R. J. Krizek. Transportation Research Board, National Academy of Science, Washington, Special Report 176: Yakuplu Belediyesi, (2000), Istanbul-Büyükçekmece Yakuplu Belediye Alaninin Yerlesim (kent) Jeoljisi Açisindan Yerlesime Uygunluk Amaçli Mühendislik Jeolojisi ve Jeoteknik Arastirma Projesi, Çagil Mühendislik Müsavirlik San. ve Tic. Ltd. Sti., Istanbul. Zarif, I. H., (1996), Küçükçekmece-Büyükçekmece Gölleri Arasindaki Alanin Yamaç Stabilitesi, Basilmamis Doktora Tezi, Ist. Ünv. Fen Bil. Enst. Jeoloji Müh. A. D. Uygulamali Jeoloji Programi.