ANKARA İLİ KIZILCAHAMAM İLÇESİ TIBBİ VE AROMATİK BİTKİ ENVANTERİ RAPORU

Transkript

1 ANKARA İLİ KIZILCAHAMAM İLÇESİ TIBBİ VE AROMATİK BİTKİ ENVANTERİ RAPORU Proje Koordinatörü Proje Sorumlusu Danışman Proje No :Vet.Hek. Ahu KAYALARLI ACARTÜRK : Zir. Müh. Adem BÜYÜKHAN : Araş. Gör. Mesut UYANIK (Ankara Üni. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü) : TR51/15/DFD/0045 ANKARA 2016

2 İÇİNDEKİLER ŞEKİLLER LİSTESİ... 3 TABLOLAR LİSTESİ... 3 İLÇENİN MEVCUT TARİHİ, COĞRAFİ DURUMU... 4 Tarihi Durumu:... 4 Coğrafi Durumu:... 4 İklim Durumu:... 4 Zirai Mücadele Durumu:... 4 Toprak Yapısı:... 5 Hakim Rüzgar, Yön ve Şiddetleri:... 5 Step Ekosistemi:... 6 Çayır Ekosistemi:... 6 Dere Kenarı Ekosistemi:... 6 Biyolojik Yapı:... 6 Flora:... 7 TARIMSAL ARAZİ VARLIĞI VE DAĞILIMI İlçenin Tarımsal Yapısı: Üretilen Bitkisel Ürünler BİTKİ SAĞLIĞI ÇALIŞMALARI MEVCUT BARAJLARIMIZ Kurtboğazı Barajı: Eğrekkaya Barajı: Akyar Barajı: Bayındır (Çamlıdere) Barajı:

3 ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 1. Familya Spektrumu Şekil 2. Arazi Varlığı ve Dağılımı Şekil 3. Tarım Alanları ve Dağılım TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1. Kızılcahamam İlçesi Uzun Yıllara ( Üretim Sezonunda ) ait m² ye düşen Aylık Yağış Miktarı (m²/kg)... 5 Tablo 2. Toplanan Bitkilerin Büyük Bitki Gruplarına Göre Dağılımları... 9 Tablo 3. Araştırma Bölgesinden Toplanan Türlerin Familyalara Göre Dağılımları... 9 Tablo 4. İlçenin Arazi Varlığı ve Dağılımı Tablo 5. Tarım Alanlarının Dağılımı Tablo 6. Sulama Durumu Tablo 7. Tarla Ürünleri Üretimi (2014 Üretimi) Tablo 8. Sebze Üretimi (2014 Üretimi) Tablo 9. Meyve Üretimi (2014 üretimi) Tablo 10. Tarımsal Ürün İşleme Tesisleri Tablo 11. Tarımsal İş Yerleri Tablo 12. Destekler

4 İLÇENİN MEVCUT TARİHİ, COĞRAFİ DURUMU Tarihi Durumu: Kızılcahamam, Yabanabad adıyla 1356 yılında İlçe merkezi bugünkü Demirciören köyü olarak kurulmuştur yılında Ankara Valisi İzzet Paşa tarafından Çorba adıyla eskiden nahiye olan bugünkü Pazar köyüne taşınmıştır yılında Vali Suphi Bey tarafından yol güzergâhı üzerinde bulunması ve şifalı kaplıcaları nedeniyle İlçe merkezi Kızılcahamam a taşınmıştır. Coğrafi Durumu: Kızılcahamam coğrafi konumu itibarı ile Ankara nın kuzeybatısında bulunmaktadır. Kızılcahamam doğudan Çubuk, batıdan Çamlıdere, Kuzeyden Çerkeş ve Gerede, güneyden Ayaş ve Kazan, güneybatıdan Güdül ilçeleri ile çevrilidir. İl merkezine 80 km uzaklıkta olup, İlçenin yüzölçümü 1.664,85 km 2 ve İlçe merkezinin rakımı 975 m dir. Genelde dağlık bir yapıya sahip olan ilçenin önemli dağları Aluç Dağı, Beykaya, Yıldırım ve Kavaklı dağlarıdır. İlçenin Kocaçay, Kirmir Çayı ve Kurtboğazı Deresi önemli akarsularıdır. İlçenin şifalı kaplıcaları ve maden suları meşhurdur. İlçenin 109 mahallesi bulunmaktadır. İlçe nüfusu olup, bunun i İlçe Merkezinde, 8.633' ü ise ilçemiz mahallelerinde yaşamaktadır. İklim Durumu: İlçede karasal iklim hâkimdir. Kışları soğuk ve karlı, yazları sıcak ve kuraktır. Yağmurlar genelde ilkbaharda yağar. İlçenin ormanlık olması nedeniyle her mevsimde az çok yağış düşer. Yılın 99 günü açık geçmektedir. Yılda 45 gün 30 0 C nin üstünde sıcaklık görülür. Ocak ve şubat aylarında sıfırın altına düşmektedir. İlçe 39 gün karla kaplı olup 108 gün don olayına rastlanır. İlçenin ortalama sıcaklığı 10, 5 0 C dir. En yüksek sıcaklık ağustos ayında 34, 4 0 C, en düşük sıcaklık şubat ayında -20, 5 0 C olarak tespit edilmiştir. Ortalama nem oranı % 66 dır. En yüksek nem kış aylarında % 76, en düşük nem eylül ayında % 4 olarak ölçülmüştür. İlçede rüzgâr olarak Yıldız sık görülmektedir. Bazen Lodos ve batı rüzgârları etkisi görülmektedir. Zirai Mücadele Durumu: Yöremizde global ve yoğun zirai ilaç kullanımı yok denecek kadar azdır. Hatta hiç yoktur diyebiliriz. 4

5 Toprak Yapısı: İlçemiz genellikle dağlık ve ormanlık bir yapıya sahiptir. Tarımsal arazi azdır. İlçemizde toprak yapısı ağırlıklı olarak 6 7. sınıf orman toprağıdır. İlçemiz topografyası oldukça engebeli olup, kaya topluluklarının sertliği nedeniyle sarp yamaçlı vadi ve tepeler oluşmuştur. Aşınma niteliği farklı kayaçların düzensiz yayılmaları nedeniyle, dorukların gidişi belirli bir düzen göstermezler. Akarsu ağ dallı budaklı örneklidir. Kuru dereler oldukça dik yatak eğimlidir. Çeşitli jeolojik etüt verilerinin değerlendirilmesi ışığında, bölgede denizsel birimlerin bulunmadığı ancak Kızılcahamam ın GD sinde muhtemelen Pliyosen yaşlı alan gölsel çökellere rastlanmıştır. Alüvyon, akarsu vadilerini dolduran genç çökellerdir. Bölgenin tümünü kaplayan birimler volkanik lav, aglomera ve tüflerdir. Tablo 1. Kızılcahamam İlçesi Uzun Yıllara ( Üretim Sezonunda ) ait m² ye düşen Aylık Yağış Miktarı (m²/kg) YIL OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK TOP. M²/KG ,8 46,9 50,7 52,7 82,2 0,9 41,3 22,6 3,3 5,9 67,9 280,2 661, ,2 11,6 74,1 111,3 23,3 27,1 38,6 35,7 26,3 37,2 40,1 15,3 480, ,2 88,6 7,8 69,4 33,7 14,3 3,9 31, ,2 8,3 77,7 491, ,1 31,7 51,3 39,3 46,4 36,3 4,3 15,4 17,2 16,1 58,2 16,3 515, ,9 84, ,3 87,9 36,7 31,3 6,3 12,3 21,7 32,1 34,9 657, ,1 98,2 37,9 21,3 46, ,9 0,8 82,5 59,9 51 2,2 508, ,9 12,5 21,8 35,9 22,5 27, ,2 0,5 12,4 62,2 115,7 409, ,3 12, ,1 26,5 2,3 2, ,5 44,5 24,5 384, ,4 156,3 70,4 101,1 52,9 43,2 37,3 11,6 26, ,3 164,4 876, ,9 119,2 51,2 55,5 56, ,9 1,2 16,5 134,6 35,1 88,4 710, ,3 39,4 55, ,1 13,8 8,8 95,6 0 90,1 573, ,2 32,2 24,4 79,4 22,4 38,2 28,8 12,4 17,8 21,4 125,2 640, , ,4 38, ,6 7,6 Yağış yok 19.Şub 8.Nis ,8 15,8 62,6 98, ,6 3,4 7,6 71,4 56,6 13,4 99,4 675, ,2 55,6 57, Hakim Rüzgar, Yön ve Şiddetleri: Hakim rüzgarların yönü 5102 esme sayısı ile Kuzey- Doğu ve 3757 esme sayısı ile kuzey yönündedir. Esme şiddeti bakımından ise; Güney- 5

6 Güneydoğu (3,8 m/sn) ile, Kuzey-Kuzeydoğu (3,7 m/s) yönleri istikametleri başta gelmektedir. Step Ekosistemi: İrili ufaklı taşlı bir yapıya sahip alvea yayılış gösteren step toplulukları tek tabakalı bir yapıya sahiptir. Step topluluklarının başlıca karakteristik türleri Thymys sipyleus subsp. rosulan, Alyssum sibiricum, Arenaria ledebauriana var. ledebauriana, Teucrium chamaedrys subsp. syspirense ve Festuca valesiaca, Tanacetum armenum, Sedum pallidum var. pallidum, Trifolium hybridum var. anatolicum, Hypericum orientale dir. Çayır Ekosistemi: İlçe sınırlarımız dahilinde bulunan çayırlar % 100 örtüşe sahip ve tek tabakalı bir yapı gösterirler. Çayır ekosistemlerinin karakteristik türleri; Eleocharis palustris, Euphrasia pectinata, Elatine alsinastrum, Agrostis stolonifera, Phleum bertolonii, Trifolium hybridum subsp. anatolicum, Rumex tuberosus subsp. tuberosus, Trifolium campestre, Potentilla recta, Helichrysum arenarium subsp. aucheri, Plantago lanceolata, Poa pratensis ve Lotus corniculatus dır. Dere Kenarı Ekosistemi: İlçemiz sınırları içinde yazları suları çok azalan ya da kuruyan Batılganın Dere ve Küçük Soğuksu Dere v.b. kenarlarında Salix alba, Ranunculus repens, Mentha longifola subsp. typhoides var. typhoides, Lysimachia vulgaris, Datisca cannabina, Tussilago farfaradır. Dere içlerinde gruplar halinde yer kaplayan Viburnum lantana, Poa angustifolia, Elymus caninus, Rubus canescens türlerinin yanı sıra daha az sayıda Rosa canina, Berberis crataegina, Cerasus mahaleb, Colutea cilicica ve Jasminum fruticans gibi çalılar da bulunmaktadır. Biyolojik Yapı: İlçemizin biyolojik yapısını ortaya koymak için öncelikle biyolojik çeşitliliği oluşturan türler ve bunların yaşam ortamları tespit edilmiştir. Bu amaçla, uygun dönemlerde bulunabilecek türler uzmanlık alanlarının gerektirdiği yöntemlere uygun olarak flora (Tohumlu ve Tohumsuz Bitkiler), omurgasız (Böcekler ve Planktonlar) ve omurgalı (İki yaşamlılar, Sürüngenler, Kuşlar, Memeliler) gruplarına ait örnekler toplanmış veya kayıtlar 6

7 yapılmıştır. Ayrıca literatür kayıtları taranmış ve elde edilen sonuçlar ilgili bölümlerde açıklanmıştır. Flora: Bitkilerin vejetasyon devresine rastlayan Mart-Ekim aylarında periyodik olarak gerçekleştirilen arazi çalışmalarında bitki örnekleri toplanarfak. Örnekler, yöntemine uygun olarak en az ikişer adet olmak üzere üzerinde çiçek, meyve ve yaprak gibi organları ile toplanmaya özen gösterilmiştir. Örnekler toplanırken gerekli hallerde notlar alınmıştır. Toplanan örnekler preslenerek kurutulmuş ve daha sonra herbaryum materyali haline getirilmiştir. Vasküler bitkilerin teşhisinde Davis (1965, 1988) in Flora of Turkey and East Aegean Island vol. I-X. vexi cilt, Güner et all adlı eserlerden ve komşu ülke floralarından yararlanılmış teşhisinde güçlükle karşılaşılan örnekler herbaryum örnekleri ile karşılaştırılarak kontrol edilmiştir. Tohumsuz bitki örnekleri de uygun dönemlerde yöntemine uygun olarak toplanmış ve ilgili floralar yardımıyla teşhis edilmiştir. Bir ülke ya da bölgedeki türlerin listesine Flora denir. Flora terimi daha çok Eğreltiler ve Tohumlu Bitkiler gibi iletim demetli bitkiler (Vasküler Bitkiler) için kullanılmaktadır. Diğer bitki grupları için Alg Florası, Liken Florası, Karayosun Florası gibi özel ifadeler kullanılır. Dünyadaki Yaşam Kuşakları (Biyomlar), bitkilerinin oluşturduğu vejetasyon tiplerine veya formasyonlarına göre adlandırılır. Tropikal Yağmur Ormanları, Savan, Çöl, Ilıman Bölgenin Yaprak Döken Ormanları, Tayga (İğne Yapraklı Ormanlar), Tundra gibi Bunun nedeni dünyanın her yerinde yeryüzünün aspektine (görünüşüne) bitkilerin egemen olmasıdır. Bir yerin florası o yerde uzun yıllar yapılan arazi çalışmaları sonucu toplanan bitki materyallerinin değerlendirilmesi ile ortaya çıkarılabilir. Yurdumuz bitkileri üzerinde yapılan yaygın arazi çalışmaları uzun yıllar tohumlu bitkiler ile eğreltiler üzerinde yoğunlaştırılmıştır. Yosun, mantar ve likenler üzerindeki çalışmalar ise son yıllarda yerli botanikçiler tarafından yoğunlaştırılmış ise de bu gruplar üzerindeki çalışmalar tohumlu bitkilere göre oldukça azdır. 7

8 Davis; tamamı 10 ciltten oluşan Flora of Turkey ve the East Aegean Islands I-X adlı eseri yayınlamıştır. Daha sonra yerli botanikçilerin A. Güner, N.Özhatay, T.Ekim, K.H.C. Başer katkısıyla Floranın 11. cildi çıkartılmıştır. Uzun yıllardan beri araştırılmasına karşın ülkemiz florası henüz kesin olarak saptanamamıştır. Nitekim son yıllarda Türk ve yabancı botanikçiler tarafından yeni taksonların, yeni yayılış alanlarının bulunması ve Türkiye için yeni kayıtların çıkması bu fikri desteklemektedir. Yurdumuzun floristik çalışmalar açısından bugünkü durumu Davis ve Hedge (1974) (Harita. Şema 7) tarafından yayınlanan makalede üç grup altında ele alınmış ve Türkiye de çok iyi bilinen alanların dahi ayrıntılı olarak araştırılması gereği vurgulanmıştır. Türkiye değişik iklim, topografya, toprak özellikleri ve ihtiva ettiği e yakın çiçekli bitki türü (tür altı takson dahil), floristik çeşitlilik bakımından ılıman kuşağın en zengin ülkelerinden birisidir 1. Bu çeşitlilik başta ekosistem çeşitliliği olmak üzere iklimsel, edafik, topoğrafik vb. çeşitliliklerin bir yansımasıdır. Türkiye florası bir taraftan Orta Avrupa, değer taraftan Asya ile ilişkilidir. Uralların batısından itibaren tüm kıta Avrupa sında civarında tür olduğu düşünülürse, Türkiye nin Floristik Çeşitlilik bakımından bir kıta özelliği gösterdiği söylenebilir. Türkiye florası zengin olmanın yanı sıra ihtiva ettiği 3000 civarındaki endemik tür ile de diğer ülkeler arasında önemli bir yere sahiptir. Kızılcahamam ilçesi genelinde kireçsiz kahverengi orman toprakları yaygın olup sadece akarsu yataklarında alüvyonlu topraklar hâkim duruma geçer. İlçemiz sınırlarında bulunan Soğuksu Milli Park P.H.Davis'in Grid sistemine göre A4 karesinde yer almaktadır. Milli Park florası Eyüboğlu, Ö., tarafından yılları arsında araştırılmıştır. Milli Parktan 113 mantar türü, 116 Karayosunu ve iletim demetli bitkilerden ise 74 familyaya ait 428 tür ve tür altı takson tespit edilmiştir. 1 Güner, A., ve Ark.,

9 Tablo 2. Toplanan Bitkilerin Büyük Bitki Gruplarına Göre Dağılımları BÖLÜM SINIF ALT SINIF FAMİLYA CİNS TÜR Fungi Musci Pteridophyta Spermatophyta Gymnospermae Angiospermae Dicotyledone Monocotyledone 9 73 Araştırma alanımızda en zengin familyalar Asteraceae ve Fabaceae dir. En zengin 10 familyanın toplam türlere oranı % 64 dür. Geri kalan 64 familyaya dağılmış türlerin oranı ise % 36 dir. Tablo 3. Araştırma Bölgesinden Toplanan Türlerin Familyalara Göre Dağılımları FAMİLYA TÜR SAYISI Asteraceae 51 Fabaceae 43 Poaceae 41 Lamiaceae 25 Caryophyllaceae 21 Rosaceae 21 Caryophyllaceae 21 Apiaceae 20 Scrophulariaceae 18 Brassicaceae 16 Diğer 151 Toplam 428 9

10 Caryophyllac eae Scrophularia ceae Diğer Apiaceae Asteraceae Lamiaceae Brassicaceae Fabaceae Fabaceae Rosaceae Poaceae Asteraceae Lamiaceae Brassicaceae Fabaceae Fabaceae Rosaceae Poaceae Apiaceae Scrophulariaceae Caryophyllaceae Diğer Şekil 1. Familya Spektrumu Milli Park ın İç Anadolu'nun kuzey batı kısımlarında yer alması ve çeşitli orman bitki gruplarını da içermesi nedeniyle İç Anadolu'nun Xero-Euxin kuşağını temsil etmektedir. Bu durum floristik yapıda da kendini gösterir. Alanda Avrupa-Sibirya kökenli türlerin oranı İran- Turan kökenli türlere eşittir 2. Bu durumda alanın Avrupa-Sibirya Bitki Coğrafyası Bölgesi ile İran-Turan Bitki Coğrafyası Bölgeleri arasında bir geçiş kuşağında olduğunun bir göstergesidir. Milli Park florasında 50 endemik tür tespit edilmiştir. TARIMSAL ARAZİ VARLIĞI VE DAĞILIMI Tablo 4. İlçenin Arazi Varlığı ve Dağılımı TOPLAM ALANA ORANI KULLANILIŞ BİÇİMİ ALAN (HA) (%) Tarım Alanı 18395,5 11,05 Çayır-Mera Alanı 1731,4 1,04 Ormanlık ve Fundalık Alan 84325,6 50,65 Tarım Dışı Arazi, Yerleşim Alanları 62031,5 37,26 TOPLAM ADIGÜZEL, N. VE VURAL, M. 1995, KIZILCAHAHAM SOĞUKSU MİLİ PARKI (ANKARA) VEGETASYONU, Turkish Journal of Botany, 19;

11 Tarım Dışı Arazi, Yerleşi m Alanları 37,26% Tarım Alanı(D a) 11,05% Çayır- Mera 1,04% Ormanlı k ve Fundalık Alan(Da ) 50,65% Şekil 2. Arazi Varlığı ve Dağılımı Tablo 5. Tarım Alanlarının Dağılımı TARIM ALANLARI KULLANILIŞ ŞEKLİ ALAN (HA) İÇİNDEKİ ORANI (%) Tarla Arazisi Ekilen Nadas 14306, , ,5 Sebze Arazisi 294 1,3 Meyvelik Arazi 795 4,1 Diğer (Kullanılmayan) ,1 TOPLAM 18395,5 100 Tarla Arazisi (Da) 78,5% Sebze Arazisi (Da) 1,3 % Meyve arazisi (Da) 4,1% Diğer (Da) 16,1% Şekil 3. Tarım Alanları ve Dağılım 11

12 Tablo 6. Sulama Durumu TOPLAM TARIM ALANI (DA) SULANAN ALAN (DA) ORAN (%) SULANMAYAN ALAN (DA) ORAN (%) , ,74 İlçenin Tarımsal Yapısı: Üretilen Bitkisel Ürünler Tablo 7. Tarla Ürünleri Üretimi (2014 Üretimi) SIRA EKİLEN ÜRETİM ÜRÜN ADI NO ALAN(DA) (TON) VERİM(KG/DA) 1 Buğday(kuru+sulu) / / /300 2 Arpa(kuru+sulu) / /90 255/300 3 Nohut Patates Fasulye (kuru/sulu) 300/245 30/43 100/175 6 Silajlık Mısır Fiğ ( yeşil ot ) Yonca (yeşil ot) Korunga (yeşil ot) Kuru Soğan Aspir

13 Tablo 8. Sebze Üretimi (2014 Üretimi) SIRA EKİLEN VERİM ÜRÜN ADI NO ALAN(DA) (KG/DA) ÜRETİM(TON) 1 Domates(sofralık) Domates(salçalık) Karpuz Kavun Fasulye (Taze) Biber (dolmalık) Biber(Sivri) Biber (Çarliston) Marul (göbekli) Marul (kıvırcık) ,2 11 Hıyar (sofralık) Ispanak Pırasa Maydonoz Balkabağı Kabak (sakız) Soğan (taze) ,5 SIRA NO ÜRÜN ADI Tablo 9. Meyve Üretimi (2014 üretimi) EKİLEN ALAN (DA) ÜRETİM (TON) VERİM (KG/AĞAÇ) 1 Elma(golden) Elma (starking) Elma (Amasya) Elma (Grannsmith) 10 14, Elma (Diğer) Armut Üzüm (kg/da) 8 Kiraz Vişne Ceviz , Ayva

14 Tablo 10. Tarımsal Ürün İşleme Tesisleri Beyaz Et - Kesimhane Kombina Kırmızı Et 1 ( Belediye Mezbahası) Süt İşleme Tesisi - Bal İşleme Tesisi - Kuluçkahane - Yem Fabrikası - Un Fabrikası 1 Meyve Suyu Tesisi, Konserve Fabrikası vb. - Meyve Kurutma Tesisi 1 Mantar Üretim Tesisi - Sebze Paketleme Tesisi 1 Tablo 11. Tarımsal İş Yerleri Yem Bayii 6 adet Özel Veteriner Kliniği 3 adet Zirai Mücadele İlaç Bayii 3 adet Gübre Bayii 2 adet Ziraat Makineleri Bayii - BİTKİ SAĞLIĞI ÇALIŞMALARI Tablo 12. Destekler TOPLAM TOPLAM DESTEKLE TOPLAM DESTEKLEME ME ÇİFTÇİ SAYISI ALAN (DA) MİKTARI (TL) Mazot Desteği (2014) , ,68 Fark Ödemeleri Desteği ,38 (2014) Kimyevi Gübre Desteği , ,73 (2014) Yem Bitkileri Desteği (2014) 1 15, ,67 Sertifikalı tohum Kullanım Desteği (Güzlük) (2015) , ,25 14

15 MEVCUT BARAJLARIMIZ Kurtboğazı Barajı: Azami su hacmi metreküptür. Barajı; Bahtılı, Mera, Kınık, Pazar, Uzunöz, Bostan, Kayıcık, Batak, İğmir, Kirazlı, Eneğim ve Karaboya dereleri beslemektedir. Eğrekkaya Barajı: Kızılcahamam a 3 km uzaklıkta yapılmış olup, azami su hacmi metreküp tür.15 km lik mm hat ile Kurtboğazı Barajını beslemektedir. Barajı Çekerek ve Sey dereleri beslemektedir. Akyar Barajı: Azami su hacmi metreküptür. Barajı Berçin Deresi beslemektedir. Bayındır (Çamlıdere) Barajı: Ankara ya su temin eden en büyük baraj olup toplam hacmi metreküptür. Çamlıdere Barajını; Acun, Çay, Eşik, Akpınar, Çayır, Değirmenözü ve Avluçayır dereleri beslemektedir. 15