572

Transkript

1 RADYO, TELEVİZYON, HABERLEŞME TEÇHİZATI VE CİHAZLARI İMALATI Hazırlayan M. Ali KAFALI Kıdemli Uzman

2 572

3 1. SEKTÖRÜN TANIMI Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları imalatı ISIC Revize 3 sınıflandırmasına göre, imalat sanayii alt ayrımında 32 no lu gruplandırma içinde yer almaktadır. 3 ve 4 lü sınıflamaya göre bu grup içinde yer alan sektörler aşağıda verildiği gibidir: 32 (Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları imalatı) 321 (Elektronik valf ve elektron tüpleri ile diğer elektronik parçaların imalatı) 3210 (Elektronik valf ve elektron tüpleri ile diğer elektronik parçaların imalatı) 322 (Radyo ve televizyon vericileri ile telefon ve telgraf hattı teçhizatı imalatı) 3220 (Radyo ve televizyon vericileri ile telefon ve telgraf hattı teçhizatı imalatı) 323 (Televizyon ve radyo alıcıları; ses ve görüntü kaydeden veya üreten teçhizat ve bunlarla ilgili araçların imalatı) 3230 (Televizyon ve radyo alıcıları; ses ve görüntü kaydeden veya üreten teçhizat ve bunlarla ilgili araçların imalatı) Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları imalatı NACE REV 1.1 sınıflandırmasına göre, imalat sanayii alt ayrımında 32 no lu gruplandırma içinde yer almaktadır. Bu grup içinde yer alan sektörler ise aşağıdaki gibidir: 32 (Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları imalatı) 321 (Elektronik valf ve tüpler ile diğer elektronik parçaların imalatı) 3210 (Elektronik valf ve elektron tüpleri ile diğer elektronik parçaların imalatı) 322 (Radyo ve televizyon vericileri ile telefon ve telgraf hattı teçhizatı imalatı) 3220 (Radyo ve televizyon vericileri ile telefon ve telgraf hattı teçhizatı imalatı) 323 (Televizyon ve radyo imalatı; ses ve görüntü kaydeden veya çoğaltan teçhizat ve bunlarla ilgili cihazların imalatı) 3230 (Televizyon ve radyo imalatı; ses ve görüntü kaydeden veya çoğaltan teçhizat ve bunlarla ilgili cihazların imal) 573

4 2. SEKTÖRDEKİ FİRMA SAYISI Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları imalatı sektöründe faaliyet gösteren firmaların önemli bir bölümü İstanbul bölgesinde bulunmaktadır. İstatistiki Bölge Sınıflandırması Düzey 2 ye göre (devlet sektörünün tamamı ile özel sektörde 10 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerini kapsayan 2001 Genel Sanayi ve İşyerleri Sayımı sonuçlarına göre), Türkiye genelinde 32 no lu sektörde faaliyet gösteren firma sayısı 63 olup imalat sanayii genelindeki firma sayısının 0,56 sını oluşturmaktadır. Sektör genelinde yer alan 63 adet işyerinin, 57,1 i İstanbul bölgesinde yer almakta iken, 14,3 ü Ankara, 11,1 i İzmir, 4,8 i Kocaeli, 4,8 i Manisa bölgesinde bulunmaktadır. Tekirdağ, Balıkesir, Adana, Bursa, Aydın, bölgelerinde de 1 er firma faaliyet göstermekte olup bu bölgelerin sektörel işyeri sayısı içindeki toplam payları 7,9 dur. Söz konusu bu 10 Düzey 2 bölgesi, Türkiye genelindeki firma sayısının tamamını kapsamaktadır. Ülke genelinde 16 Düzey 2 bölgesinde (Konya, Hatay, Kayseri, Samsun, Trabzon, Erzurum, Ağrı, Malatya, Van, Gaziantep, Antalya, Kırıkkale, Zonguldak, Kastamonu, Şanlıurfa ve Mardin) ise, faaliyet gösteren herhangi bir firma bulunmamaktadır yılı itibariyle sektördeki firmalara ait kurulu çevirici güç kapasitesi Bg-Hp (beygir gücü) olup bunun 63,6 sı İstanbul bölgesinde, 17,8 i Ankara, 6,6 sı Manisa, 1,2 si İzmir, 0,9 u da Kocaeli bölgesindeki firmalara aittir. Sektör genelindeki kurulu çevirici güç kapasitesi, ülke geneli imalat sanayii kurulu çevirici güç kapasitesinin 0,42 sini teşkil etmektedir. Sektör genelinde çalışanların sayısı incelendiğinde; kişi olan sektör ortalama çalışan sayısı, Türkiye geneli imalat sanayiinde çalışan sayısının 1,46 sını oluşturduğu görülmektedir. Yıllık ortalama çalışan sayısının 51,3 ü İstanbul bölgesindeki firmalarda iken, sektörde çalışanların 20,7 si Ankara, 17,9 u Manisa, 0,9 u İzmir, 0,4 ü de Kocaeli bölgesindeki firmalarda istihdam edilmektedir yılı itibariyle sektör tarafından yaratılan katma değer 1,247,2 milyon YTL olup ülke geneli imalat sanayiinde yaratılan katma değerin 3,06 sını oluşturmaktadır. Yaratılan katma değerin 62,1 i İstanbul bölgesindeki firmalara ait olup bunu sırasıyla 18,4 ile Manisa, 14,0 ile Ankara, 0,1 ile İzmir bölgesi izlemektedir. 574

5 Tablo 1: Radyo, Televizyon, Haberleşme Teçhizatı ve Cihazları Sektöründe Faaliyet Gösteren Firma Sayısı Düzey 2 Bölgesi Firma sayısı Çalışanların Yıllık Ortalama Sayısı Kurulu Çevirici Güç Kapasitesi Katma Değer Adet Kişi Bg-Hp YTL İstanbul 36 57, , , ,1 Tekirdağ 1 1,6 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Balıkesir 1 1,6 0 0,0 0 0,0 0 0,0 İzmir 7 11, , , ,1 Aydın 1 1,6 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Manisa 3 4, , , ,4 Bursa 1 1,6 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Kocaeli 3 4,8 68 0, , ,2 Ankara 9 14, , , ,0 Konya 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Antalya 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Adana 1 1,6 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Hatay 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Kırıkkale 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Kayseri 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Zonguldak 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Kastamonu 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Samsun 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Trabzon 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Erzurum 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Ağrı 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Malatya 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Van 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Gaziantep 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Şanlıurfa 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Mardin 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Türkiye , , , ,0 Not: Özel sektöre ait tesis sayısı 2 ve altında ise işyeri sayısının dışındaki istatistikler, Kanun gereği gizli olarak değerlendirilerek, sektör toplamı içinde verilmektedir. 575

6 3. ÜRETİM VE KAPASİTE KULLANIM ORANI 3.1. Üretim Endeksindeki Gelişmeler İmalat sanayiine ait genel endeks değeri son yıllarda artış eğilimi göstermektedir döneminde istikrarsız bir seyir izleyen imalat sanayi sektörü, 2001 den sonra sürekli artış kaydetmiştir yılında 100 olan endeks değeri 2001 yılında 92,4 e kadar gerilemişken, 2002 yılından itibaren artış trendine girmiş ve 2006 yılında (Ocak-Nisan dönemi ortalaması) 136,2 düzeyine yükselmiştir. Aynı dönemde Radyo, Televizyon, Haberleşme Teçhizatı ve Cihazları sektörü üretim endeks değeri de artan bir seyir izlemiştir yılında 100 olan sektör üretim endeks değeri 2000 yılına kadar artmış ve 2000 yılında 163,8 olmuştur yılında 149,0 a düşen sektörel üretim endeksi, 2002 yılından 2005 yılına kadar artmış ve 2006 yılında düşmüştür. Radyo, Televizyon, Haberleşme Teçhizatı ve Cihazları sektörü üretim endeks değeri dönem olarak değerlendirildiğinde arasında ciddi bir artış göstermiş 1997 yılında 100 olan üretim endeks değeri yaklaşık üç kat artarak 2006 yılında (Ocak-Temmuz dönemi ortalaması) 303,6 olarak gerçekleşmiştir. Tablo 2: Üretim Endeksi (Üretim değeri ağırlıklı, yıllık ortalama) Yıllar İmalat Sanayii Endeks Değişim Endeks Değişim Endeks Değişim Endeks Değişim Endeks Değişim ,0-100,0-100,0-100,0-100, ,1 0,1 124,6 24,6 102,6 2,6 79,0-21,0 137,6 37, ,9-4,2 134,1 7,6 91,1-11,2 66,5-15,8 153,6 11, ,1 6,5 163,8 22,1 116,5 27,9 63,9-3,9 192,3 25, ,4-9,5 149,0-9,0 120,8 3,7 43,6-31,8 178,9-7, ,5 10,9 225,2 51,1 189,5 56,9 28,8-33,9 280,7 56, ,0 9,3 269,0 19,4 208,8 10,2 27,8-3,5 337,2 20, ,7 10,4 363,0 34,9 233,1 11,6 24,3-12,6 459,6 36, ,6 4,8 380,3 4,8 200,2-14,1 12,9-46,9 485,4 5, * 136,2 5,1 303,6-20,2 176,3-11,9 5,4-57,9 388,7-19,9 ((*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek itibariyledir. 576

7 Endeks GRAFİK 1 : ÜRETİM ENDEKSİNDEKİ GELİŞMELER (Yıllık Ortalama) (1997=100) 600,0 500,0 400,0 300,0 200,0 100,0 0, İmalat Sanayii Üretim endeksi alt sektörler itibariyle incelendiğinde; sektör üretim endeksinde dönemsel olarak düşüş kaydeden tek alt sektörün 322 kodunda bulunan Radyo, televizyon vericileri ile telefon ve telgraf hattı teçhizatı imalatı sektörü olduğu görülmektedir döneminde sektör üretim endeksinde 203,6 oranında bir artış olurken, 322 kodlu alt sektörde yaklaşık olarak 95 lik bir gerileme görülmektedir. Aynı dönemde diğer alt sektörlerden 321 kodunda yer alan Elektronik valf ve elektron tüpleri ile diğer elektronik parçaların imalatında 76,3, ve 323 kodlu Televizyon ve radyo alıcıları; ses ve görüntü kaydeden veya üreten teçhizat ve bunlarla ilgili araçların imalatında ise 288,7 oranında bir artış olmuştur. Üretimdeki fiziki artışların bir göstergesi olan üretim endeksindeki gelişmeler aylık bazda değerlendirildiğinde ise, Ocak 2005 de 377,0 olan sektör üretim endeksinin, Temmuz 2006 da 188,6 ya düştüğü dikkati çekmektedir. Ocak 2006 da endeks değeri bir önceki yılın aynı ayına göre 10,3 düşerken, Temmuz 2006 da, bir önceki yılın aynı ayına göre 41,1 oranında azalış göstermiştir. Temmuz 2006 da endeks değeri bir önceki aya göre ise 19,6 oranında düşüş kaydetmiştir. Temmuz 2006 itibariyle 7 aylık ortalama üretim endeksi bir önceki yılın 7 aylık ortalamasına göre de 13 oranında gerilemiştir. Aynı dönemde imalat sanayi üretim endeksinde ise 6,7 lik bir artış söz konusu olup sektördeki düşüş dikkat çekmektedir. 577

8 Tablo 3: Üretim Endeksi (Üretim değeri ağırlıklı, bir önceki aya göre değişme) Yıllar İmalat Sanayii Endeks Değişim Endeks Değişim Endeks Değişim Endeks Değişim Endeks Değişim 2005/1 116,6-377,0-177,8-16,5-480,4-2005/2 112,1-3,9 340,2-9,7 224,3 26,2 9,1-44,6 434,4-9,6 2005/3 130,1 16,0 343,0 0,8 210,5-6,2 12,6 38,0 437,2 0,6 2005/4 129,3-0,6 431,9 25,9 171,4-18,6 9,8-22,3 553,4 26,6 2005/5 133,6 3,4 327,8-24,1 151,0-11,9 9,2-6,3 419,2-24,2 2005/6 134,1 0,3 265,4-19,0 154,8 2,5 8,9-2,8 338,6-19,2 2005/7 128,8-3,9 320,2 20,6 165,4 6,8 8,0-10,4 409,5 20,9 2005/8 130,2 1,1 366,2 14,4 223,0 34,9 11,1 38,5 467,4 14,1 2005/9 142,6 9,5 481,2 31,4 204,1-8,5 11,3 2,4 616,3 31,9 2005/10 131,3-7,9 453,9-5,7 247,6 21,3 13,8 21,5 579,7-5,9 2005/11 129,2-1,6 419,2-7,6 250,0 1,0 28,1 104,4 530,8-8,4 2005/12 137,0 6,0 437,7 4,4 222,0-11,2 16,2-42,4 558,5 5,2 2006/1 107,4-21,6 338,1-22,8 159,0-28,4 4,3-73,2 433,8-22,3 2006/2 118,5 10,3 341,5 1,0 147,1-7,5 4,0-9,0 438,4 1,1 2006/3 143,0 20,7 373,4 9,3 148,9 1,2 5,5 38,7 479,2 9,3 2006/4 139,0-2,8 343,5-8,0 201,0 35,0 7,7 40,1 439,3-8,3 2006/5 146,2 5,2 272,4-20,7 148,6-26,1 5,9-23,4 348,5-20,7 2006/6 148,8 1,8 234,7-13,8 144,3-2,9 3,5-40,1 300,5-13,8 2006/7 141,1-5,2 188,6-19,6 214,8 48,9 4,9 38,4 239,8-20,2 Endeks GRAFİK 2: ÜRETİM ENDEKDİNDEKİ GELİŞMELER (Aylık) 700,0 600,0 500,0 400,0 300,0 200,0 100,0 0,0 Ocak-2005 Şubat-2005 Mart-2005 Nisan-2005 Mayıs-2005 Haziran-2005 Temmuz-2005 Ağustos-2005 Eylül-2005 Ekim-2005 Kasım-2005 Aralık-2005 Ocak-2006 Şubat-2006 İmalat Sanayii Mart-2006 Nisan-2006 Mayıs-2006 Haziran-2006 Temmuz

9 Tablo 4: Üretim Endeksi (Üretim değeri ağırlıklı, bir önceki yılın aynı dönemine göre değişme) Yedi Aylık Yıllık Temmuz Ortalama İmalat Sanayii 0,1 6,5 10,9 9,3 10,4 4,8-2,6 9,5 2,8 6, ,6 22,1 51,1 19,4 34,9 4,8-2,1-41,1-1,5-13, ,6 27,9 56,9 10,2 11,6-14,1-8,2 29,9-21,6-7, ,0-3,9-33,9-3,5-12,6-46,9-78,8-38,9-55,9-51, ,6 25,2 56,9 20,1 36,3 5,6-0,9-41,4-0,6-12, Kapasite Kullanım Oranındaki (KKO) Gelişmeler Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları imalatı sektöründe kapasite kullanım oranı (KKO) civarında seyretmektedir. Sektör genelinde gerçekleşen bu KKO ları, imalat sanayii genelinde gerçekleşen KKO nın (75-80) üzerindedir döneminde aralığında seyreden ve imalat sanayi genel kapasite kullanım oranlarının altında kalan sektörel kapasite kullanım oranları 1997 yılından itibaren 80 lerin üzerine çıkmış ve 2003 yılında, en yüksek değeri olan, 91,8 olarak gerçekleşmiştir. Alt sektörler itibariyle değerlendirildiğinde ise, sektörde en yüksek KKO 323 kodlu televizyon ve radyo alıcıları; ses ve görüntü kaydeden veya üreten teçhizat ve bunlarla ilgili araçların imalatında gerçekleşmektedir. Bu sektördeki kapasite kullanım oranı pek çok yıl sektör genelinden ve imalat sanayi genelinden daha yüksek düzeyde bulunmaktadır. Aynı zamanda sektör üretimi içinde en yüksek paya sahip olan televizyon ve radyo alıcıları; ses ve görüntü kaydeden veya üreten teçhizat ve bunlarla ilgili araçların imalatında kapasite kullanım oranı, son üç yılda az da olsa düşmüş ve 2003 de 93,1, 2004 te 92,1, 2005 de 84,0 ve 2006 Ocak-Temmuz dönemini kapsayan yedi aylık dönemde ise ortalama olarak 82,0 olarak gerçekleşmiştir. 579

10 Yıllar Tablo 5: Kapasite Kullanım Oranı (Üretim değeri ağırlıklı, Yıllık Ortalama,) İmalat Sanayii ,8 66,3 70,9 60,8 70, ,8 64,3 60,8 47,6 72, ,2 69,6 59,4 49,3 76, ,0 72,0 77,9 71,3 71, ,4 71,4 85,3 77,3 68, ,6 70,6 85,7 78,1 67, ,9 46,4 56,6 43,2 47, ,6 56,6 65,5 51,3 60, ,0 62,7 71,3 70,7 60, ,4 80,4 92,3 75,6 83, ,5 81,9 88,8 75,6 84, ,4 79,5 78,1 64,8 86, ,9 91,0 86,5 74,1 94, ,9 76,1 70,0 71,4 77, ,4 83,8 64,0 64,6 85, ,4 91,8 78,5 64,7 93, ,3 91,2 70,0 73,4 92, ,3 83,6 81,8 66,1 84, * 80,6 81,9 81,8 72,6 82,0 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek itibariyledir. GRAFİK 3: KAPASİTE KULLANIM ORANI (Üretim Değeri Ağırlıklı, Yıllık Ortalama, ) İmalat Sanayii Kapasite kullanım oranındaki gelişmeler aylık bazda değerlendirildiğinde ise, Ocak 2005 de radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazların imalatı sektöründe KKO 89,3 iken, Temmuz 2006 da 79,7 düzeyine düşmüştür yılı ortalama KKO 83,6 düzeyinde iken, 2006 yılının yedi aylık döneminde 580

11 ortalama KKO 81,9 olmuştur. İmalat sanayii genelinde ise Ocak 2005 de 76,6 olan KKO nın, Temmuz 2006 da 82,2 seviyesine yükseldiği görülürken, 2005 yılı genelinde imalat sanayii genelinde ortalama KKO 80,3, 2006 yedi aylık dönemde ise 80,7 oranında gerçekleştiği dikkati çekmektedir. Tablo 6: Kapasite Kullanım Oranı (Üretim değeri ağırlıklı, ) Aylar İmalat Sanayii Ocak ,6 89,3 66,0 65,2 89,8 Şubat ,1 87,1 74,4 74,9 87,3 Mart ,5 89,2 58,7 69,8 90,1 Nisan ,8 87,7 89,0 64,3 88,2 Mayıs ,3 85,2 84,2 67,2 85,5 Haziran ,4 70,2 88,6 66,6 70,1 Temmuz ,6 72,3 89,8 74,3 72,1 Ağustos ,8 75,1 88,4 52,9 75,2 Eylül ,7 84,1 88,1 72,9 84,3 Ekim ,3 84,9 90,1 67,8 85,4 Kasım ,9 95,3 80,3 56,8 96,6 Aralık ,7 83,2 84,0 60,1 83,6 Ocak ,4 72,1 87,9 68,2 71,9 Şubat ,2 88,9 86,9 80,2 89,1 Mart ,7 86,9 79,5 76,8 87,1 Nisan ,3 86,1 78,5 74,2 86,4 Mayıs ,6 82,3 88,6 73,7 82,3 Haziran ,1 81,7 78,3 72,6 81,9 Temmuz ,2 79,7 78,2 59,8 80,0 GRAFİK 4: AYLIK KAPASİTE KULLANIM ORANLARI (Üretim Değeri ağırlıklı, ) Ocak-2005 Şubat-2005 Mart-2005 Nisan-2005 Mayıs-2005 Haziran-2005 Temmuz-2005 Ağustos-2005 Eylül-2005 Ekim-2005 Kasım-2005 Aralık-2005 Ocak-2006 Şubat-2006 Mart-2006 Nisan-2006 Mayıs-2006 Haziran-2006 Temmuz-2006 İmalat Sanayii 581

12 3.3. Üretim Değerindeki Gelişmeler 1 Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları sektöründe, 2005 yılı itibariyle toplam milyon YTL değerinde üretim gerçekleşmiştir. Bu üretim değerinin 96,4 ü 323 kodlu televizyon ve radyo alıcıları ses ve görüntü kaydeden veya üreten teçhizat ve bunlarla ilgili araçların imalatı, 1,5 i 321 kodlu elektronik valf ve elektron tüpleri ile diğer elektronik parçaların imalatı, 2,1 i 322 kodlu radyo televizyon vericileri ile telefon ve telgraf hattı teçhizatı imalatı alt sektöründe üretilmiştir. Tablo 7: Üretim Değeri (Cari Fiyatlarla) Yıllar İşyeri Sayısı Milyon YTL İşyeri Sayısı Milyon YTL İşyeri Sayısı Milyon YTL İşyeri Sayısı Milyon YTL * (*): 2006 değerleri ikinci çeyrek itibariyledir. Üretim değeri USD bazlı değerlendirildiğinde, sektördeki üretim artışının, imalat sanayiinin geneline oranla daha yüksek olduğu dikkat çekmektedir. Nitekim, döneminde imalat sanayii genelinde toplam üretim artışı 82,8 olurken, 32 no lu radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları imalatındaki artış 193 olmuştur. Sektör genelinde üretilen ürünlerin üretim değerinin Türkiye imalat sanayii geneli içindeki payı incelendiğinde, 32 no lu sektörün ülke imalat sanayii üretimi içindeki payının döneminde 1,81 ile 2,90 arasında değiştiği görülmektedir. 32 no lu radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları sektörü üretim değerinin imalat sanayi üretim değeri içindeki payının zaman içinde arttığı dikkati çekmektedir. Nitekim, 1997 de imalat sanayii üretim değeri içinde sektörün payı 1,81 iken bu pay, 2005 yılında en yüksek seviyesi olan 2,90 a yükselmiştir. 1 Burada verilen üretim değerlerinin sektör genelinin toplam üretim değeri değil, ankete yanıt veren firmaların toplam üretim değeri olduğu ve üretim değerindeki değişmelerin (artma ya da azalma anlamında) sektörün performansının yanısıra, zaman içinde ankete katılan firma sayısındaki değişmeden de kaynaklanabileceğini belirtmek gereklidir. Bu bölüm, sektörün toplam üretim büyüklüğü hakkında bir fikir verilmesi amacıyla hazırlanmıştır. 582

13 Üretim değerindeki artış alt sektörler itibariyle incelendiğinde ise en yüksek artış 314 le 321 no lu sektörde olmuş, 323 no lu sektör ise 279 artış kaydetmiştir. 322 no lu Radyo, televizyon vericileri ile telefon ve telgraf hattı teçhizatı imalatında ise 75 gibi önemli oranda bir düşüş görülmektedir Tablo 8: Üretim Değerindeki Değişme (Milyon USD) () Yıllar Milyon USD Değişim Milyon USD Değişim Milyon USD Değişim Milyon USD Değişim ,0 15 7, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,3 86-1, , , ,2 89 3, , , ,0 82-8, , * , (*): 2006 değerleri ikinci çeyrek itibariyledir. 583

14 4. DIŞ TİCARET DURUMU Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları sektöründe, 1995 yılı itibariyle 1,3 milyar USD olan dış ticaret hacmi (ithalat + ihracat) yıllar itibariyle artış göstererek 2005 yılında 7,7 milyar USD düzeyine yükselmiştir. Sektörün dış ticaret hacmi döneminde 600 oranında artış göstererek yaklaşık yedi katına çıkmıştır. Dış ticaret hacmi en çok artan alt sektör 323 no lu televizyon ve radyo alıcıları; ses ve görüntü kaydeden veya üreten teçhizat ve bunlarla ilgili araçların imalatı olmuş ve döneminde yaklaşık 11 kat artmıştır. 321 no lu elektronik valf ve elektron tüpleri ile diğer elektronik parçaların imalatında ise yaklaşık 300 lük bir artış olmuş ve 1995 deki 429 milyon dolar olan dış ticaret hacmi 2005 yılında 1,7 milyar dolara yükselmiştir. 322 no lu radyo ve televizyon vericileri ile telefon ve telgraf hattı teçhizatı imalatında da benzer bir gelişme söz konusu olup 1995 yılında 545 milyon dolar olan dış ticaret hacmi 300 artarak 2,2 milyar dolar düzeyine yükselmiştir. Aynı dönemde imalat sanayi toplam dış ticaret hacmi yaklaşık olarak 240 artmıştır. Yıllar Tablo 9: Radyo, Televizyon, Haberleşme Teçhizatı ve Cihazları Milyon USD İmalatı Dış Ticaret Hacmi Değişim Milyon USD Değişim Milyon USD Değişim Milyon USD Değişim , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , * (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları sektörünün 2005 yılı itibariyle toplam 7,75 milyar USD olan dış ticaret hacminin yaklaşık olarak yarısını (49,36) televizyon ve radyo alıcıları; ses ve görüntü kaydeden veya üreten teçhizat ve bunlarla ilgili araçların imalatı (323 no lu alt sektör) oluştururken, 28,34 ünü radyo televizyon vericileri ile telefon ve telgraf hattı teçhizatı imalatı (322 no lu alt sektör), 22,30 unu elektronik valf ve elektron tüpleri ile diğer elektronik parçaların imalatı (321 no lu alt sektör) oluşturmaktadır. 584

15 4.1. İhracattaki Gelişmeler Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları imalatı sektöründe 2005 yılı itibariyle 3,15 milyar USD düzeyinde bir ihracat gerçekleşmiş olup bunun büyük bir kısmı (95,80) 323 no lu televizyon ve radyo alıcıları; ses ve görüntü kaydeden veya üreten teçhizat ve bunlarla ilgili araçların imalatı alt sektörü tarafından gerçekleştirilmiştir. 321 no lu elektronik valf ve elektron tüpleri ile diğer elektronik parçaların imalatının sektör ihracatı içindeki payı 1,15, 322 no lu radyo televizyon vericileri ile telefon ve telgraf hattı teçhizatı imalatının payı ise 3,05 dir döneminde sektör genelinde ihracat değeri 1146 oranında bir artış gösterirken, aynı dönemde elektronik valf ve elektron tüpleri ile diğer elektronik parçaların ihracatı 252, radyo televizyon vericileri ile telefon ve telgraf hattı teçhizatı ihracatı 157, televizyon ve radyo alıcıları; ses ve görüntü kaydeden veya üreten teçhizat ve bunlarla ilgili araçların ihracatı ise 1371 oranında artış göstermiştir. Tablo 10: Radyo, Televizyon, Haberleşme Teçhizatı ve Cihazları Sektörü İhracatı Yıllar Bin USD Değişim Bin USD Değişim Bin USD Değişim Bin USD Değişim , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , * (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. 585

16 Bin USD GRAFİK 5: YILLARA GÖRE İHRACAT 3,500,000 3,000,000 2,500,000 2,000,000 1,500,000 1,000, , Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları sektörünün toplam ihracat ve imalat sanayii ihracatı içindeki payı incelendiğinde ise, sektör ihracatının gerek toplam ihracat gerekse imalat sanayii ihracatı içindeki payının sürekli olarak artış gösterdiği dikkati çekmektedir. Nitekim, sektörün 1995 yılında toplam ihracat içindeki payı 1,17, imalat sanayii ihracatı içindeki payı 1,31 iken 2005 yılında toplam ihracat içindeki payı 4,29, imalat sanayi ihracatı içindeki payı da 4,58 düzeyine yükselmiştir. Aynı şekilde döneminde, 323 no lu televizyon ve radyo alıcıları; ses ve görüntü kaydeden veya üreten teçhizat ve bunlarla ilgili araçların imalatı alt sektörü ihracatının gerek toplam ihracat gerekse imalat sanayii ihracatı içindeki payı da devamlı şekilde artmış, 1995 de toplam ihracat içindeki payı 0,95, imalat sanayi ihracatı içindeki payı 1,07 iken 2005 yılında toplam ihracat içindeki payı 4,11 e, imalat sanayi içindeki payı 4,39 a çıkmıştır. 321 no lu elektronik valf ve elektron tüpleri ile diğer elektronik parçaları ihracatının 1995 yılında toplam ihracat ve imalat sanayi ihracatı içindeki 0,05 olan payı dönem içinde farklı değerler almasına rağmen 2005 yılında yine 0,05 olarak geçekleşmiştir. 322 no lu radyo televizyon vericileri ile telefon ve telgraf hattı teçhizatı ihracatının 1995 yılında toplam ihracat içindeki payı 0,17, imalat sanayi ihracatı içindeki payı 0,19 iken 2005 yılında toplam ihracat içindeki payı 0,13 e, imalat sanayi içindeki payı 0,14 e gerilemiştir. 586

17 Tablo 11: Radyo, Televizyon, Haberleşme Teçhizatı ve Cihazları İhracatının Toplam İhracat ve İmalat Sanayii İhracatındaki Payı() Yıllar ,17 1,31 0,05 0,05 0,17 0,19 0,95 1, ,36 1,54 0,08 0,09 0,34 0,39 0,94 1, ,79 2,01 0,06 0,06 0,24 0,27 1,49 1, ,20 3,58 0,07 0,08 0,38 0,43 2,74 3, ,90 3,22 0,08 0,09 0,27 0,30 2,55 2, ,46 3,77 0,08 0,08 0,35 0,38 3,04 3, ,20 3,48 0,05 0,06 0,37 0,40 2,78 3, ,37 4,67 0,06 0,06 0,22 0,23 4,09 4, ,12 4,39 0,05 0,05 0,18 0,20 3,89 4, ,56 4,84 0,04 0,05 0,15 0,16 4,37 4, ,29 4,58 0,05 0,05 0,13 0,14 4,11 4, * 3,46 3,68 0,06 0,07 0,12 0,13 3,28 3,48 (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. (1): Toplam ihracat içindeki payı (2): İmalat sanayii İhracatı içindeki payı 4.2. İthalattaki Gelişmeler Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları sektöründe ithalat miktarı ihracata oranla daha yüksek seviyededir yılı itibariyle, sektörde yaklaşık olarak 4,6 milyar USD düzeyinde bir ithalat yapılmış olup bunun 36,79 unu elektronik valf ve elektron tüpleri ile diğer elektronik parçaların imalatı, 45,66 sını radyo ve televizyon vericileri ile telefon ve telgraf hattı teçhizatı imalatı, 17,55 ini ise televizyon ve radyo alıcıları; ses ve görüntü kaydeden veya üreten teçhizat ve bunlarla ilgili araçların imalatı ürünleri oluşturmaktadır. Sektörde, 1995 yılında 1 milyar USD civarında olan ithalat, döneminde yaklaşık olarak 347 oranında artmıştır dönemi ithalatı alt sektörler itibariyle değerlendirildiğinde en yüksek artışın; 685 artışla televizyon ve radyo alıcıları; ses ve görüntü kaydeden veya üreten teçhizat ile ve bunlarla ilgili araçların imalatında olmuş, radyo ve televizyon vericileri ile telefon ve telgraf hattı teçhizatı imalatındaki artış 313 ve elektronik valf ve elektron tüpleri ile diğer elektronik parçaların imalatı alt sektöründeki İthalat artışı ise 304 civarında gerçekleşmiştir. 587

18 Tablo 12: Radyo, Televizyon, Haberleşme Teçhizatı ve Cihazları Sektörü İthalatı Yıllar Bin USD Değişim Bin USD Değişim Bin USD Değişim Bin USD Değişim , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , (*) (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. Bin USD 5,000,000 4,500,000 4,000,000 3,500,000 3,000,000 2,500,000 2,000,000 1,500,000 1,000, ,000 0 GRAFİK 6: YILLARA GÖRE İTHALAT Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları sektörünün toplam ithalat ve imalat sanayii ithalatı içindeki payı incelendiğinde ise, sektöre ait ithalat değerinin gerek toplam ithalat içindeki payının gerekse imalat sanayii ithalatı içindeki payının çok az bir yükseliş kaydettiği görülmektedir. Nitekim, 1995 de toplam ithalat içinde 2,88 olan sektör ithalatının payı 2005 de 3,94 e yükselmiş, imalat sanayii ithalatı içinde 3,60 olan payı da 4,88 düzeyine gelmiştir döneminde, alt sektörlerin tamamında gerek toplam ithalat gerekse imalat sanayii ithalatı içindeki paylarında artış gözlenmektedir. 588

19 Tablo 13: Radyo, Televizyon, Haberleşme Teçhizatı ve Cihazları Sektörü İthalatının Toplam İthalat ve İmalat Sanayii İthalatı İçindeki Payı () Yıllar ,88 3,60 1,17 1,47 1,42 1,78 0,29 0, ,19 3,95 1,32 1,63 1,33 1,64 0,54 0, ,00 4,88 1,66 2,03 1,70 2,08 0,64 0, ,13 6,03 1,80 2,12 2,67 3,14 0,66 0, ,73 9,27 2,08 2,50 4,95 5,93 0,70 0, ,33 9,04 1,90 2,34 4,65 5,73 0,78 0, ,92 6,23 2,06 2,61 2,32 2,94 0,53 0, ,53 5,64 2,49 3,10 1,51 1,88 0,53 0, ,37 5,44 2,21 2,75 1,49 1,86 0,67 0, ,64 5,63 2,14 2,60 1,78 2,16 0,72 0, ,94 4,88 1,45 1,80 1,80 2,23 0,69 0, * 3,35 4,24 1,14 1,45 1,50 1,90 0,70 0,89 (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. (1): Toplam ithalat içindeki payı (2): İmalat sanayii ithalatı içindeki payı 4.3. İhracatın İthalatı Karşılama Oranı Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları imalatı sektöründe dış ticaret dengesi, Türkiye nin aleyhine yönelik bir gelişim göstermektedir yılı itibariyle sektör genelinde 776,5 milyon USD düzeyinde bir dış ticaret açığı söz konusu iken, bu açık, 2005 te 1,5 milyar USD seviyesine yükselmiştir yılında 25 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı (ihracat/ithalat), takip eden yıllarda sürekli artarak 2005 de ise en yüksek seviyesi olan 69 düzeyine gelmiştir. Dış ticaret dengesindeki mevcut durum alt sektörler itibariyle değerlendirildiğinde, döneminde televizyon ve radyo alıcıları; ses ve görüntü kaydeden veya üreten teçhizat ve bunlarla ilgili araçların imalatı sektöründe 1996 yılı hariç dış ticaret fazlası verildiği görülmektedir. Bunun dışında kalan diğer iki alt sektörde ise döneminde ihracat/ithalat oranı çok düşük miktarlarda olup ithalat fazlası görülmektedir. Başka bir ifadeyle bu iki alt sektörde de dış ticaret dengesi açık vermektedir dönemi itibariyle imalat sanayii genelinde ihracatın ithalatı karşılama oranı yükselirken, aynı şekilde Türkiye geneli ihracat/ithalat oranı da artış kaydetmiştir. Nitekim, 1995 de 67,45 olan imalat sanayii ihracat/ithalat oranı, 2005 de 73,04 e çıkarken, Türkiye geneli ihracat/ithalat oranı da 60,59 dan 62,9 a yükselmiştir. 589

20 Tablo 14: Yıllar İtibariyle İhracat/İthalat Oranı Yıllar X-M (Bin USD) X / M () X-M (Bin USD) X / M () X-M (Bin USD) X / M () X-M (Bin USD) X / M () * (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir GRAFİK 7: İHRACATIN İTHALATI KARŞILAMA ORANI (X / M)

21 4.4. Sektörün Dış Ticaretteki Rekabet Gücü Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler olarak adlandırılan RCA kavramı, sektörlerin dış ticaretteki rekabet gücünü tespit etmek amacıyla hesaplanan RCA değerlerini kapsamaktadır. RCA değeri 50 ve üzerinde olan sektörler (RCA>50) Rekabet Gücü Yüksek, RCA değerleri 50 den büyük, 50 den küçük olan sektörler (50>RCA>-50) Rekabet Gücü Sınırda, RCA değerleri 50 den küçük sektörler (-50>RCA) ise Rekabet Gücü Düşük sektörler olarak belirlenmiştir. Dış ticaret istatistikleri kullanılarak hesaplanan rekabet gücü endeksi (RCA) rakamları incelendiğinde, 32 no lu radyo,televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları sektörüne ait dönemi yıllık RCA değerlerinin 8,5 ile 98,1 arasında değerler aldığı ve ortalama RCA değerinin 43,2 olup rekabet gücünün sınırda olduğu görülmektedir. Sektörün rekabet gücü sınırda olmakla birlikte yıllar itibariyle rekabet gücünün yükselen bir seyir izlediği ve son yıllarda pozitif değerler aldığı dikkat çekmektedir yılında 90,3 olan sektörel RCA değeri 2006 yılında 3,4 e kadar yükselmiştir. Sektör RCA değerleriyle sınırda bir rekabet gücüne (RCA değerinin 50 den büyük, 50 den küçük olması) sahip olmakla birlikte, sektörün rekabet gücünün artış yönünde bir eğilim gösterdiği dikkati çekmektedir. Alt sektörler itibariyle rekabet gücüne bakıldığında ise, dönemi itibariyle 321 ve 322 no lu sektörlere ait ortalama RCA değerlerinin -50 den küçük olduğu, başka bir ifadeyle düşük rekabet gücüne sahip olduğu görülürken, rekabet gücüne ait bu eğilimin sabit olduğu dikkati çekmektedir. 321 no lu elektronik valf ve elektron tüpleri ile diğer elektronik parçalar alt sektöründe RCA değerleri 284,7 ile 387,4 arasında değişirken, 322 no lu Radyo ve televizyon vericileri ile telefon ve telgraf hattı teçhizatın imalatı alt sektörüne ait RCA lar 135,3 ile 290,8 arasında değerler almaktadır. 323 no lu Televizyon ve radyo alıcıları; ses ve görüntü kaydeden veya üreten teçhizat ve bunlarla ilgili araçların imalatı alt sektörü ise 32 no lu sektörde rekabet gücü yüksek olan tek alt sektördür. Bu sektörün RCA değeri 1995 yılında 119,1 iken 1996 yılında 55 e düşmüş daha sonraki yıllarda artan bir trend izlemiş ve 2002 yılında en yüksek değeri olan 203,9 a yükselmiş takip eden yıllarda ise gerilemiş ve 2006 yılında 154,2 olarak gerçekleşmiştir. 591

22 RCA Ort. Tablo 15: Radyo, Televizyon, Haberleşme Teçhizatı ve Cihazları Sektörü RCA Değerleri Yıllar ,3-320,1-210,9 119, ,0-284,7-135,3 55, ,6-337,3-194,4 84, ,2-319,2-194,1 143, ,1-323,6-290,8 129, ,9-320,7-258,5 135, ,0-370,1-184,0 165, ,7-373,6-193,8 203, ,8-377,5-209,4 176, ,7-387,4-249,6 180, ,5-337,5-262,3 178, * 3,4-290,9-251,8 154,2 Skoru -43,2-336,9-219,6 143,7 Değer Sınırda Düşük Düşük Yüksek Eğilim Artıyor Azalıyor Azalıyor Artıyor RCA Eğilim Artıyor Artıyor Azalıyor Sabit (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. Skor GRAFİK 8: REKABET GÜCÜ ENDEKSİ

23 5. VERİMLİLİK DURUMU 5.1 Üretimde Çalışanlar Endeksi 1997=100 temel yıllı üretimde çalışanlar endeksi, döneminde radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları imalatı sektöründe yükselmiştir. Sektörde üretimde çalışanlar endeksi 1997 yılında 100 iken 2001 yılında en düşük değeri olan 95,9 a gerilemiş daha sonraki yıllarda artarak 2006 yılında 158,8 olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde imalat sanayii genelinde üretimde çalışanlar endeksi sürekli düşmüş ve 1997 yılındaki 100 olan değeri 2006 yılında 84,3 e kadar gerilemiştir. Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları imalatı alt sektörler bazında değerlendirildiğinde üretimde çalışanlar endeksinin 321 ve 322 no lu alt sektörlerde düşüş, 323 no lu sektörde ise artış kaydettiği görülmektedir. Özellikle 322 no lu sektördeki düşüş dramatik düzeylerde olmuş, 1997 yılında 100 olan üretimde çalışanlar endeksi yaklaşık olarak yarıdan fazla gerilemiş ve 2006 yılında 46,8 olarak gerçekleşmiştir. 323 no lu alt sektör ise tüm diğer bölümlerde olduğu gibi radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları sektörünün en parlak sektörü olmuş ve 1997 yılında 100 olan üretimde çalışanlar endeksi 2006 yılında 204,4 düzeyine yükselmiştir. Tablo 16: Üretimde Çalışanlar Endeksi (1997=100) Yıllar İmalat Sanayii ,0 100,0 100,0 100,0 100, ,2 124,4 113,3 96,2 135, ,2 117,3 82,9 79,6 132, ,1 111,9 90,3 72,5 126, ,7 95,9 76,7 57,8 110, ,2 112,2 83,7 52,8 134, ,7 131,0 97,7 49,2 161, ,4 154,7 93,8 48,1 197, ,8 159,6 86,5 45,7 207, * 84,3 158,8 90,9 46,8 204,4 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. 593

24 Endeks GRAFİK 9: ÜRETİMDE ÇALIŞANLAR ENDEKSİ (1997=100) 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0, İmalat Sanayii 5.2. Üretimde Çalışılan Saat Endeksi döneminde 1997=100 temel yıllı üretimde çalışılan saat endeksi, gerek imalat sanayii genelinde gerekse radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları sektöründe, üretimde çalışanlar endeksindeki rakamlara çok yakın değerler almış ve eğilim olarak da aynı yönde bir gelişme göstermiştir. Tablo 17: Üretimde Çalışılan Saat Endeksi (1997=100) Yıl İmalat Sanayii ,0 100,0 100,0 100,0 100, ,5 121,4 117,6 89,8 133, ,2 112,6 79,5 77,2 127, ,1 109,5 83,7 71,7 124, ,0 93,1 70,1 58,3 106, ,7 119,3 78,8 54,2 145, ,3 132,9 94,7 47,8 165, ,6 167,1 93,2 43,5 218, ,7 159,3 82,7 40,9 209, * 82,7 151,7 86,5 41,3 197,3 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. 594

25 Endeks GRAFİK 10: ÜRETİMDE ÇALIŞILAN SAAT ENDEKSİ (1997=100) 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0, İmalat Sanayii 5.3. Üretimde Çalışan Kişi Başına Kısmi Verimlilik Endeksi Üretimde çalışan kişi başına üretim (emek verimliliği) olarak adlandırılan kısmi verimlilik endeksi, döneminde, gerek imalat sanayii genelinde gerekse radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları sektöründe artış eğilimi göstermiştir de 100 olan endeks değeri, döneminde, imalat sanayii genelinde 61,6 oranında artarak 161,6 olurken, radyo televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları imalatında 90,9 oranında artarak 190,9 olmuştur Tablo 18: Üretimde Çalışanlar Verimlilik (Kişi Başına Üretim) Endeksi (1997=100) Yıllar İmalat Sanayii ,0 100,0 100,0 100,0 100, ,0 100,0 90,2 85,2 101, ,2 114,3 111,5 83,6 115, ,5 146,3 131,7 89,5 151, ,1 155,0 169,5 75,6 161, ,6 201,2 227,2 54,5 209, ,8 203,9 217,7 56,6 207, ,8 234,6 251,9 50,3 233, ,9 238,0 235,3 28,3 234, * 161,6 190,9 196,8 11,7 189,7 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. 595

26 Endeks GRAFİK 11: ÜRETİMDE ÇALIŞAN KİŞİ BAŞINA KISMİ VERİMLİLİK ENDEKSİ (1997=100) 300,0 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0, İmalat Sanayii Alt sektörler itibariyle çalışan başına üretim endeksi incelendiğinde, 321 ve 323 no lu alt sektörlerde endeks değerinin arttığı görülürken, 322 no lu alt sektörde dramatik bir düşüş olmuştur. Bu sektörde üretimde çalışanlar verimlilik endeks değeri 1997, 100 kabul edildiğinde 2006 yılında yaklaşık olarak 88 düşmüş ve 2006 yılında 11,7 olarak gerçekleşmiştir. En yüksek verimlilik artışının 321 ve 323 no lu sektörlerde olduğu dikkati çekmektedir döneminde televizyon ve radyo alıcıları; ses ve görüntü kaydeden veya üreten teçhizat ve bunlarla ilgili araçların imalatı sektöründeki çalışan başına üretim endeksi 89,7 oranında artarken, 321 no lu elektronik valf ve elektron tüpleri ile diğer elektronik parçaların imalatı sektöründeki endeks değerinde 96,8 oranında bir artış meydana gelmiştir. 596

27 5.4. Üretimde Çalışılan Saat Başına Kısmi Verimlilik Endeksi Üretimde çalışılan saat başına üretim (emek verimliliği) olarak adlandırılan kısmi verimlilik endeksi, döneminde, hem imalat sanayii genelinde hem de radyo, televizyon,haberleşme teçhizatı ve cihazları sektöründe artış eğilimi göstermiştir de 100 olan endeks değeri, döneminde, imalat sanayii genelinde 64,5 oranında artarak 164,5 olurken, radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları sektöründe 99,8 oranında artarak 199,8 olmuştur. Tablo 19: Üretimde Çalışılan Saat Başına Kısmi Verimlilik Endeksi (1997=100) Yıllar İmalat Sanayii ,0 100,0 100,0 100,0 100, ,7 102,5 86,7 90,0 103, ,5 119,1 116,1 86,1 120, ,7 150,1 143,7 92,8 155, ,9 160,0 187,3 75,1 167, ,9 188,9 241,5 53,1 193, ,1 200,6 226,3 58,5 201, ,1 217,8 257,3 55,6 211, ,8 241,5 249,1 31,4 235, * 164,5 199,8 209,5 13,2 196,7 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. Endeks GRAFİK 12: ÜRETİMDE ÇALIŞILAN SAAT BAŞINA KISMİ VERİMLİLİK ENDEKSİ 300,0 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0, İmalat Sanayii 597

28 6. FİYATLARDAKİ GELİŞMELER Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları sektöründeki fiyat değişimleri incelendiğinde, döneminde, sektör genelindeki fiyat artışlarının hem imalat sanayiinin hem de genel Toptan Eşya Fiyat Endeksindeki (TEFE) artıştan daha düşük düzeyde olduğu görülür. Nitekim, Ocak 1995 de 148,5 olan TEFE değeri (1994=100), Aralık 2004 te 8.403,8 olmuştur. Başka bir ifadeyle döneminde genel TEFE değeri 55,6 kat artmıştır. Aynı dönemde imalat sanayii endeks değeri 54,7 kat artarken, radyo, televizyon haberleşme teçhizatı ve cihazları sektöründeki fiyat değişimi 21,2 kat olmuştur. Alt sektörler itibariyle TEFE deki değişim incelendiğinde, döneminde en yüksek fiyat artışının 321 no lu Elektronik valf ve elektron tüpleri ile diğer elektronik parçaların imalatı sektöründe olduğu görülür. İncelenen dönemde, bu sektördeki fiyat artışı 28,2 kat olmuştur. Aynı dönemde 322 no lu radyo ve televizyon vericileri ile telefon ve telgraf hattı teçhizatı imalatı sektörü fiyat endeksindeki değişim 21 kat, 323 no lu televizyon ve radyo alıcıları; ses ve görüntü kaydeden veya üreten teçhizat ve bunlarla ilgili araçların imalatı alt sektörü fiyat endeksindeki değişim 21,6 kat olmuştur TEFE deki değişim incelendiğinde; radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları sektöründeki yıllık fiyat değişimleri genel olarak imalat sanayi ve Genel TEFE deki değişimlerin altında kalmıştır. Bir başka deyişle sektörel fiyat artışları İmalat Sanayi ve Genel fiyat artışlarından daha düşük gerçekleşmiştir. Tablo 20: TEFE deki Değişim (1994=100) () Yıllar Genel TEFE İmalat Sanayii ,9 80,6 35,1 65,6 23,2 66, ,0 91,2 66,8 71,1 64,9 70, ,3 47,1 57,8 31,8 61,5 50, ,9 76,7 50,4 70,7 60,0 30, ,7 29,4 27,0 13,0 20,3 43, ,6 96,1 78,6 142,8 85,6 63, ,8 29,7 36,8-0,7 29,1 55, ,9 12,6-11,6 1,3-14,7-5, ,8 14,8 1,8 1,3 5,5-4,9 598

29 GRAFİK 13: FİYAT ENDEKSİNDEKİ GELİŞMELER (1994=100) 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0-20,0-40, Genel TEFE İmalat Sanayii Fiyat değişimleri Ocak 2005-Ağustos 2006 dönemi itibariyle değerlendirildiğinde ise, 2003=100 bazlı Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) nin genel olarak 18,1 puan, imalat sanayinin 21,3 puan, radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları sektörünün ise 5,7 puan arttığı görülmektedir. Alt sektörler itibariyle değerlendirildiğinde 321 no lu sektörün Ocak 2005 te 84,4 olan ÜFE değerinin 23 puan artarak Ağustos 2006 da 107,4, 322 no lu sektörün Ocak 2005 teki 94,9 olan ÜFE değerinin 15,4 puan artarak 110,3 düzeyinde gerçekleştiği görülmektedir. 323 no lu sektörün ÜFE değerinde ise Ocak 2005 e göre 5,9 puanlık bir düşüş sözkonusu olup 2006 Ağustos itibariyle 80,2 düzeyinde gerçekleştiği dikkat çekmektedir. Bir başka deyişle 323 no lu televizyon ve radyo alıcıları; ses ve görüntü kaydeden veya üreten teçhizat sektöründe reel anlamda fiyat düşüşü olmuştur. 599

30 Tablo 21: Aylık ÜFE Değerleri (2003=100) Aylar Genel ÜFE İmalat Sanayii Ocak ,6 117,5 91,8 84,4 94,9 86,1 Şubat ,8 117,7 95,0 79,7 98,5 89,2 Mart ,3 119,5 93,6 84,5 98,4 84,0 Nisan ,7 121,8 95,5 82,4 101,6 83,7 Mayıs ,0 121,3 95,7 85,0 101,6 84,1 Haziran ,4 121,8 93,5 89,4 98,4 83,3 Temmuz ,5 121,4 90,9 86,4 95,9 80,6 Ağustos ,7 123,2 92,1 87,4 97,9 79,9 Eylül ,7 125,1 92,0 98,3 97,0 80,5 Ekim ,5 125,6 91,9 94,5 96,7 80,9 Kasım ,4 123,2 91,3 91,8 96,6 79,5 Aralık ,3 122,5 91,2 99,7 96,7 78,3 Ocak ,7 123,7 90,7 99,8 97,0 77,4 Şubat ,0 123,8 89,7 98,3 95,9 76,5 Mart ,3 124,4 89,6 99,3 95,9 76,4 Nisan ,8 126,8 91,0 108,1 97,3 77,2 Mayıs ,3 130,6 95,0 119,9 108,8 76,7 Haziran ,6 137,7 102,2 110,0 118,1 83,0 Temmuz ,8 139,7 101,3 107,7 115,1 83,2 Ağustos ,7 138,8 97,5 107,4 110,3 80,2 Not: TÜİK, Aralık 2004 tarihine kadar olan dönemde açıklamakta olduğu 1994=100 bazlı, ISIC Revize 3 sektör sınıflandırmasına göre Toptan Eşya Fiyat Endeksi ni (TEFE), Ocak 2005 tarihinden itibaren 2003=100 bazlı olarak, Nace Revize 1.1 sektör sınıflandırmasına göre Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) adı altında açıklamaktadır. 600

31 Endeks GRAFİK 14: AYLAR İTİBARİYLE ÜFE DEĞERİ (2003=100) 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 Ocak-2005 Şubat-2005 Mart-2005 Nisan-2005 Mayıs-2005 Haziran-2005 Temmuz-2005 Ağustos-2005 Eylül-2005 Ekim-2005 Kasım-2005 Aralık-2005 Ocak-2006 Şubat-2006 Mart-2006 Nisan-2006 Mayıs-2006 Haziran-2006 Temmuz-2006 Genel ÜFE İmalat Sanayii Ağustos =100 bazlı Aylık ÜFE endeksindeki değişimi yüzde cinsinden incelendiğinde; Ocak 2005-Ağustos 2006 döneminde Genel ÜFE de 14,4, İmalat Sanayinde 16,9, radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları sektöründe 6,6 artış olduğu görülmektedir Ocak-2006 Ağustos ayını kapsayan 20 aylık dönemde radyo televizyon haberleşme teçhizatı ve cihazları sektöründeki toplam fiyat artışı hem fiyatlar genel düzeyinden hem de imalat sanayindeki toplam fiyat artışlarından daha düşük seviyede gerçekleşmiştir. Söz konusu dönemde radyo televizyon haberleşme teçhizatı ve cihazları sektöründeki fiyat artışlarının önemli bir kısmı 321 no lu sektör olmak üzere 321 ve 322 no lu alt sektörlerden kaynaklanmıştır. Aynı dönemde 323 no lu alt sektörde ise fiyatlar düşmüş yani televizyon ve radyo alıcıları; ses ve görüntü kaydeden veya üreten teçhizat ve bunlarla ilgili araçlar ucuzlamıştır. 601

32 Aylar Tablo 22: Aylık ÜFE Değişimi (2003=100) Genel ÜFE İmalat Sanayii Ocak Şubat ,1 0,1 3,5-5,6 3,8 3,7 Mart ,3 1,5-1,6 6,1-0,1-5,9 Nisan ,2 2,0 2,0-2,6 3,2-0,4 Mayıs ,2-0,4 0,2 3,2 0,0 0,5 Haziran ,5 0,4-2,2 5,2-3,1-1,0 Temmuz ,7-0,4-2,8-3,4-2,6-3,3 Ağustos ,0 1,5 1,3 1,2 2,1-0,8 Eylül ,8 1,5 0,0 12,4-0,9 0,7 Ekim ,7 0,4-0,2-3,9-0,3 0,5 Kasım ,9-1,9-0,7-2,9-0,2-1,7 Aralık ,0-0,6-0,1 8,6 0,1-1,6 Ocak ,0 1,0-0,5 0,1 0,4-1,1 Şubat ,3 0,1-1,2-1,6-1,2-1,1 Mart ,2 0,5-0,1 1,1 0,0-0,2 Nisan ,9 2,0 1,5 8,8 1,4 1,1 Mayıs ,8 3,0 4,4 10,9 11,8-0,7 Haziran ,0 5,4 7,6-8,2 8,6 8,3 Temmuz ,9 1,5-1,0-2,1-2,6 0,2 Ağustos ,7-0,7-3,7-0,3-4,2-3,6 602

33 7. GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ Elektronik valf ve elektron tüpleri ile diğer elektronik parçaların imalatı (321), radyo ve televizyon vericileri ile telefon ve telgraf hattı teçhizatı imalatı (322) ve televizyon ve radyo alıcıları; ses ve görüntü kaydeden veya üreten teçhizat ve bunlarla ilgili araçların (323) imalatından oluşan radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları imalatı (32) sektöründe faaliyet gösteren firmalar, başta İstanbul olmak üzere, Ankara, İzmir, Kocaeli ve Manisa Düzey 2 bölgelerinde yoğunlaşmıştır. Sektörün üretim endeksi (üretim değeri ağırlıklı olarak), yükselme eğilimi göstermektedir. Alt sektörlerden elektronik valf ve elektron tüpleri ile diğer elektronik parçaların imalatı (321) ile televizyon ve radyo alıcıları; ses ve görüntü kaydeden veya üreten teçhizat ve bunlarla ilgili araçların imalatı (323) üretim endeksi sektörel eğilime uygun olarak yükselmiş, radyo ve televizyon vericileri ile telefon ve telgraf hattı teçhizatı imalatı (322) üretim endeksi ise önemli oranda düşmüştür. Bu sektöre ait 1997=100 bazlı endeks değeri, 2005 yılında ortalama olarak 12,9 düzeyine inmiş, Temmuz 2006 itibariyle de ortalama 5,4 olarak gerçekleşmiştir. Sektörde kapasite kullanım oranı civarında olup imalat sanayiine ait genel KKO nın (75-80) üzerinde bulunmaktadır. Alt sektörler itibariyle en yüksek KKO, 323 no lu sektörde (80-85) gerçekleşmekte iken, 321 no lu sektörün KKO 80, 322 no lu sektörün kapasite kullanım oranı ise 70 civarındadır. Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları imalatı ve alt sektörlerin tamamının kapasite kullanım oranları artma eğilimindedir yılında kapasite kullanım oranlarına sahip olan sektör, 2006 yılında yaklaşık puanlık artışlarla oranında kapasite kullanım oranlarına ulaşmıştır. Sektör üretim değeri, imalat sanayii üretim değerinin 2,5-3,0 lık bölümünü oluşturmaktadır yılı itibariyle sektör üretim değerinin tamamına yakınını 96,4 ünü 323 no lu televizyon ve radyo alıcıları ses ve görüntü kaydeden veya üreten teçhizat ve bunlarla ilgili araçların imalatı alt sektörünün üretim değeri oluşturmaktadır. Sektör üretim değeri içinde 321 no lu elektronik valf ve elektron tüpleri ile diğer elektronik parçaların imalatı alt sektörünün payı 1,5, 322 no lu radyo televizyon vericileri ile telefon ve telgraf hattı teçhizatı imalatı alt sektörünün payı 2,1 dir. 32 no lu sektörün dış ticaret hacmi 1995 yılında yaklaşık olarak 1,3 milyar USD iken yıllar itibariyle sürekli artış göstererek 2005 de 7,7 milyar USD seviyesine çıkmıştır. Dış ticaret hacminin yaklaşık olarak 60 ı ithalattan oluşmaktadır de sektörde 4,6 milyar USD ithalat, 3,15 milyar USD ihracat yapılırken, ihracatın ithalatı karşılama oranı 69 dur. Sektör dışa açık bir sektör olup gerek ihracat gerekse ithalat açısından imalat sanayi dış ticaretinin yaklaşık 4,5-5,0 ini oluşturmaktadır. Sektörün dış ticaretteki rekabet gücü incelendiğinde, rekabet gücünün sınırda olmakla birlikte artış eğiliminde olduğu görülmektedir. Alt sektörlerden 321 ve 322 no lu sektörlerin rekabet gücü düşük, 323 no lu sektörün rekabet gücü yüksektir. Sektörün verimlilik endekslerine bakıldığında, sektör genelinde hem üretimde çalışanlar endeksi hem de üretimde çalışılan saat endeksi sürekli olarak artmış, 1997 yılında 100 olan endeks değerleri 2006 yılında sırasıyla 158,8 ve 151,7 seviyesine 603