Transkript

1

2

3

4

5

6

7 LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA? RAPOR ÖZET VE ÖNERLER

8 I

9 LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA?

10 I u eitsiz ilikinin tazmini olarak, Türkiye-AB geri kabul müzakereleri sırasında Türkiye ve AB arasında külfet paylaımı konusunun olmazsa olmazlar arasında yer alması gereklidir.

11 LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA?

12 I

13 LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA?

14 I

15 LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA?

16

17 LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA? I. GENEL: AVRUPA BRL GER KABUL POLTKASI Toplumsal entegrasyon politikalarının önemli bir unsuru olan göç ve göçmen sorunsalı, büyük ölçüde güvenlik politikalarının bir parçası haline gelmitir. Vize kolaylıı ve geri kabul anlamaları, iç güvenlik kaygıları ile dıarıda istikrarı salama ihtiyacının karılanması adına önemli bir dı politika aracı olarak ortaya çıkmıtır.

18 I Kaynak ve transit ülkelerle yapılan anlamalar aracılııyla salanan siyasi diyalog ve bilgi paylaımı gibi unsurların nihai hedefinde önleyici bir politika oluturma mantıının yatmaktadır. Geri kabul anlamalarının özellikle yasadıı göçmenlere yönelik imzacı ülkelere yükledii katı sorumluluk, göçmenlerin AB ülkelerine yasadıı giriini engelleme konusunda önemli bir fırsat olarak deerlendirilmektedir. Geri kabul anlamalarının yasadıı göçle mücadele kapsamında en önemli ayaını, anlamaların kapsamına üçüncü ülke vatandalarının dahil edilmesi oluturmaktadır.

19 Her ne kadar geri kabul anlamaları, karılıklılık ilkesi temeline dayansa da pratikte eitsiz bir iliki mevcuttur. AB geri kabul anlamalarının uluslararası hukuk yükümlülüklerinin ötesinde üçüncü ülke vatandalarının da kabulünü öngörmesi, beraberinde taıdıı siyasi, ekonomik ve sosyal yük nedeniyle imzacı ülkeleri zora sokmaktadır. Vize kolaylıı, üçüncü ülkelerin AB ile müzakerelerinde temel tazmin unsuru olarak ortaya çıkmıtır. LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA?

20 I AB nin geri kabul yaklaımı, hem Birliin vize uygulamaları konusundaki olumsuz imajının yenilenmesi için bir yol hem de kısıtlayıcı göç politikasını dısallatırma aracı olarak deerlendirilebilir.

21 LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA? Özellikle Souk Sava döneminin sona ermesiyle birlikte Avrupa kıtasına yönelen youn yasadıı göç dalgaları, üye devletleri mücadele stratejileri ve denetim olanakları gelitirme konusunda birçok zorluk ile karı karıya bırakmıtır.

22 I

23 LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA? a. b. c. d. e.

24 I

25 LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA? AB, bir örf ve adet hukuku gelitirmek kaydıyla üçüncü ülke vatandalarını da geri kabul kapsamına sokmaya çalımaktadır.

26 I

27 LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA? Üçüncü ülke vatandalarının geri kabulü söz konusunda uluslararası hukuk normundan söz etmek mümkün deildir.

28 I AB yetkilileri karı tarafı ikna etmek amacıyla sık sık karılıklılık ilkesine vurgu yapmaktadır. Fakat karılıklılık ilkesinin Birliin menfaatleri dorultusunda iletildii genel olarak kabul gören bir görütür.

29 LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA?. AB nin istikrarlı uygulamaları neticesinde belli oranda meruiyet zemini kazanan üçüncü ülke vatandalarını geri kabul prensibi siyasi, ekonomik ve sosyal açılardan birçok eletiriye maruz kalmaktadır.

30 I AB tarafından yürütülen geri kabul müzakerelerinin sonuçsuz kalması, büyük ölçüde, anlamaların Avrupa merkezli çıkarlara hizmet etmesine dayanmaktadır. Geri kabul müzakereleri, karı tarafın çıkarlarına sınırlı ölçüde hitap eden AB monolou eklinde ilerlemektedir. Geri kabul anlamaları ayrımcı karakteri ile de mevcut uygulamayı sorunlu hale getirmektedir.

31 LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA? Vize kolaylıı rejiminin kiileri farklı kategorilere ayırması, Birliin sadece elitlerle ilgilendii izlenimini oluturmaktadır. Rusya ve Ukrayna örneinde vize kolaylıı tanınan vatanda kategorileri öyledir: Resmi delegasyon mensupları, uluslararası mal veya yolcu taımacılıında faaliyet gösteren kimseler, iadamları, gazeteciler, uluslararası spor organizasyonlarında görev alacak sporcular ve onlara elik edecek kimseler, yakın akraba ziyaretinde bulunacak kimseler, bilim, kültürel ve sanatsal faaliyetlerde bulunacak kimseler, örenciler ve onlara elik edecek öretmenler.

32 I Konuya tek açıdan yaklaan ve transit ülke kapasitesini göz ardı eden politika, sürdürülebilir bir geri kabul politikası özelinde kapsamlı bir göç yaklaımından uzaklamaktadır. Üçüncü ülke vatandalarının transit ülkelere geri gönderilmesi, yasadıı göçmenlerin halihazırda kötü olan durumlarının daha da kötülemesi ve kötüleen koullar nedeniyle bu kiilerin yeniden Avrupa sınırına dayanması anlamına gelecektir.

33 Büyük kitleler halinde yasadıı göçmen transferinin yaanması, hem kaynak ve transit ülkelerin genel refahını olumsuz etkileyecek hem de bu ülkelerin göç kontrolüne ilikin AB otoriteleri ile ibirlii yapma konusundaki istekliliklerini kaçınılmaz olarak azaltacaktır. Transit ülkeler, yasadıı göçmenleri kaynak ülkelere (vatandaı olduu ülkelere) gönderme konusunda, AB ülkeleri kadar etkin bir siyasi kaldıraca sahip deildir. LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA?

34 I Sonuçları itibariyle AB nin kapsamlı politikalarını açmaza sürükleyen üçüncü ülke vatandalarını içeren geri kabul anlamaları, Birliin göç hedeflerini tamamlayıcılık açısından zedelemektedir.

35 LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA?

36 I

37 II. TÜRKYE BOYUTU: GER KABULÜN MALYET LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA? 2009 Türkiye lerleme Raporu Balık 24: Adalet, Özgürlük ve Güvenlik Yüksek miktarda göç akımı Türk iltica ve göç sistemini baskı altında tutmaya devam etmitir. Bu nedenle, kaynak ülkelerle geri kabul anlamalarının sonuçlandırılması ve sistemin yeniden düzenlenmesi anahtar öneme sahiptir. Türkiye Pakistan, ran ve Libya ile geri kabul anlaması müzakerelerine devam etmitir. Bu raporun hazırlandıı sırada Afganistan ile müzakerelerde bir ilerleme salanamamıtır. Avrupa Komisyonu ve Türkiye arasındaki geri kabul anlamasının sonuçlandırılması AB için bir önceliktir. Türkiye yakın bir tarihte Aralık 2006 da durdurulan resmi müzakerelerin tekrar balatılmasını kabul etmitir. Avrupa Komisyonu ve Türkiye arasındaki geri kabul anlamasının sonuçlandırılıncaya kadar Avrupa Konseyinin sonuç bildirgelerine paralel olarak mevcut geri kabul anlamaları uygulanmalıdır.

38 I Türkiye, Aralık 2009 tarihi itibariyle 6 ülke ile geri kabul ve benzer nitelikteki anlama imzalamıtır. Yaklaık 20 kaynak ve hedef ülke ile de farklı seviyelerde müzakereler yürütülmektedir.

39 LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA?

40 I Yasadıı göçün yönetilmesinde karılaılan birtakım kurumsal yetersizlikler, külfet paylaımında yeterince gözetilmeyen dengeler ve taraflar arasında iyi niyet eksenli bir iradenin ortaya konulamamı olması Türkiye-AB geri kabul müzakerelerindeki temel çekincelerini gözler önüne sermektedir.

41 Uzun yıllar uluslararası göç akımları konusunda kaynak ve transit ülke olarak tanımlanan Türkiye, günümüzde transit ülke konumuna gelmi ve giderek hedef ülke konumuna doru bir evrim geçirmektedir. LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA?

42 I

43 AB üyelii öncesinde ya da Birlik tarafından da belirli koul ve kriterler salanmadan geri kabul anlamasının imzalanması durumunda, AB ülkelerinde bulunan yasadıı göçmenlerin, transit ülke konumundaki Türkiye ye gönderilmelerinin yolunun açılması, Türkiye nin önemli bir çekincesidir. LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA?

44 I AB ile geri kabul anlamasının yürürlüe girmesi durumunda, istatistiki veri (data) yetersizliinin olumsuz sonuçlarının da ortaya çıkma ihtimali yüksektir. Veri yetersizliinin maliyetin hesaplanmasında da olumsuz bir etkisi vardır. Türkiye üzerinden AB ye giden yasadıı göçmenler konusundaki yetersiz veriler, bu konudaki maliyetin olduundan daha az görünerek azımsanmasına neden olabilir.

45 LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA?

46 I Geri gönderilen fakat kendi ülkelerinde yaam standartlarından memnun olmayan kiilerin yurtdıına çıkmak için yeni yollar araması ihtimali, Türkiye yi transit ülke olmaktan çıkarıp hedef ülke konumuna taıyabilir. Hedef ülkeler ise hem sosyo-ekonomik durum hem de güvenlik balamında önemli bir maliyeti üstlenmektedir. Bu anlamda yasadıı göç ve geri kabul konusunda uzun-vadeli ve geni kapsamlı politikaların varlıı önemlidir. Türkiye nin kendi vatandaları açısından yaayabilecei sorun, Almanya ya 1990 lı yıllarda sıınma bavurusu yapan ve sonrasında yasal yerleim hakkı kazanmı kiiler özelinde ortaya çıkabilir.

47 Türkiye nin AB geri kabul görümeleri esnasında anlamanın geçmie etkili olmaması yönünde bir tutum benimsemesi yerinde olacaktır. Transit ülkelerin, önemli derecede ekonomik ve sosyal bir yükü de beraberinde taıyan pek çok yabancı ile ba baa kalma riski oldukça yüksektir. LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA?

48 I Üçüncü ülke vatandalarının geri kabulü, sosyo-ekonomik yükün yanında, yasadıı göçmenlerin barınmasında yaanacak muhtemel sosyal yaam eksiklikleri çerçevesinde uluslararası kurulular tarafından ülke aleyhine raporlar yazılmasına neden olabilir. Güvenli üçüncü ülke, kendi ve üçüncü ülkelerin vatandalarına (sıınmacılar ve göçmenler) baskı uygulamayan ve uluslararası sözlemelerden doan mülteci haklarını tam anlamıyla uygulayan ülkelerdir. Bu konudaki temel kıstas, bu ülkelerin 1951 tarihli Mültecilerin Statüsüne likin Cenevre Sözlemesi ve buna balı 1967 Protokolünün imzalamı olmalarıdır.

49 Geri kabul anlamaları çerçevesinde henüz gündeme gelmese de AB nin corafi kısıtlama dolayısıyla getirdii eletirinin, Ulusal Programda da kısıtlamanın kaldırılması konusunda yükümlülük altına girildii düünülürse, geri kabul anlamalarının imzalanması ardından daha çetin bir baskıya dönümesi beklenebilir. LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA?

50 I

51 LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA? SONUÇ VE ÖNERLER Türkiye nin AB karısındaki mevcut hukuki ve siyasi duruu, ne vize kolaylıı ne de kısa süreli vize muafiyeti seçenekleri ile tatmin edilebilecek durumdadır. Zira Türkiye, 10 yıllık adaylık süreci de dahil 50 yıldır AB ile iliki içerisinde olan ve tam üyelik müzakereleri yürüten bir ülke olarak çok daha imtiyazlı ve üyelik perspektifi ile zenginletirilmi bir muameleyi hak etmektedir. Türkiye ile AB arasındaki ortaklık ilikisinin temel hukuki metni olan Ankara Antlaması, 1970 tarihli Katma Protokol ve belli Ortaklık Konseyi Kararları uyarınca, Türk vatandalarının ayrım gözetilmeksizin vizesiz giri- in ötesinde kazanılmı hakları bulunmaktadır. Ancak süreç içerisinde kararlı bir siyasi iradenin ortaya konulamaması nedeniyle, temel anlamaların hukuki nitelikleri ve Türk vatandalarına salanan belli konulardaki haklar, taraflar arasındaki hukuki rejimi gelitirmede önemli bir rol tanınan Ortaklık Konseyi nin üzerine düen görevi yerine getirmemesi nedeniyle sürüncemede bırakılmıtır. AB üyesi ülkelerde yaayan Türk vatandalarının 1980 li yılların sonu itibariyle yaptıı bireysel bavurular neticesinde ATAD, oluturduu içtihatlar ile Türk vatandalarının hukuki kazanımlarına ıık tutan bir tutum sergilemitir. Üye devletlerin kısıtlayıcı politika anlayılarının aksine ATAD, ortaklık müktesebatında garanti altına alınmı hakların yorumunu, Türk vatandalarının sadece vizesiz giri eklinde deil, bir AB üyesi ülkede yerleme ve hizmet sunma haklarını destekleyecek ekilde gelitirmitir.

52 I

53 LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA?

54 I

55 LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA?

56 I

57 LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA?

58 I *

59 LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA? * *

60 I * *

61 LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA?

62 I

63 LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA?

64 I

65 LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA?

66 I

67 LKLERNDE GER KABUL: HANG ARTLARDA?