Yüzey ve Yüksek Atmosfer Sinoptik Meteoroloji Kodları ve Çizim Haritaları

Transkript

1 ÇOMÜ Coğrafya Bölümü COĞ227 ve COĞ228 Klimatoloji ve Meteoroloji I ve II Ders Uygulamaları İçin Yüzey ve Yüksek Atmosfer Sinoptik Meteoroloji Kodları ve Çizim Haritaları ( ve Güz-Bahar, Güz) ŞUBAT 2016 DA GÜNCELLEŞTİRİLMİŞTİR Prof. Dr. Murat Türkeş (Fiziki Coğrafya ve Jeoloji - Klimatoloji ve Meteoroloji) ÇOMÜ Coğrafya Bölümü Fiziki Coğrafya Anabilim Dalı Emekli Öğretim Üyesi

2 Derslerin Kaynak Kitabı, Sunumlar ve Ders Notları Türkeş, M Klimatoloji ve Meteoroloji. Birinci Baskı, Kriter Yayınevi - Yayın No. 63, Fiziki Coğrafya Serisi No. 1, ISBN: , XXII sayfa, İstanbul. COĞ Klimatoloji ve Meteoroloji I ve II ile COĞ435 Sinoptik Klimatoloji ve Meteoroloji sunum ve ders notları. Derslerde Kullanılan Sinoptik Meteorolojik Harita, Uydu Görüntüsü ve Tahmin Ürünlerinin Temel Kaynağı: Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Ankara

3 SİNOPTİK YÜZEY VE YÜKSEK ATMOSFER HAVA HARİTALARININ HAZIRLANMASI VE ÇİZİMİNDE KULLANILAN SİNOPTİK KODLARIN AÇIKLANMASI Uygulaması Derslerde Yapılır

4 Sinoptik yüzey gözlemlerinin yüzey hava haritasına işlenmesinde kullanılan istasyon modeli ve sadeleştirilmiş açıklaması. İstasyon Modeli Kod Açıklama ff dd ww W VV TT T d T d N PPP ppp a C H C M C L N h h Rüzgar hızı (knot) Rüzgar yönü (onar derece olarak) Şimdiki hava (gözlemin yapıldığı andaki hava) Geçmiş hava (önceki gözlem saatindeki sinoptik gözlemin cinsine göre, 1, 3 ya da 6 saat önceki hava) Yatay görüş uzaklığı (km) Hava sıcaklığı (kuru termometre sıcaklığı) ( C) Doyma noktası ( C) Toplam bulut kapalılığı (gökyüzündeki bulut tutarı) Deniz düzeyine indirilmiş atmosfer basıncı (hpa). İstasyon modelinde basıncın yalnız son üç rakamı gösterilir. Örneğin, hpa, 011 olarak; hpa, 111 olarak; hpa, 966 olarak gösterilir. Son üç saatteki basınç değişikliği ( hpa). Örneğin, basınç geçen üç saatte 1.5 hpa yükselmişse, + 015, düşmüşse -015 olarak gösterilir. Geçen üç saatteki basınç eğiliminin simgesel gösterimi. Örneğin, basınç üç saat öncesine göre düzenli ya da düzensiz sürekli yükseliyorsa, bu durum ( / ) simgesi ile gösterilir. Yüksek bulut çeşidi Orta bulut çeşidi Alçak bulut çeşidi Alçak bulutların ya da yoksa orta bulutların toplam kapalılığı En alçak bulut tabanının yerden yüksekliği RRR Yağış tutarı (mm) t R Yağış dönemi (gözlemden önceki 24 saat içerisinde çeşitli saatlerde gerçekleşen yağışın dönemi)

5 Sinoptik Bulut Gözlem ve Kodlaması Amacıyla Kullanılan Toplam Gökyüzü Kapalılığı Kod No 0 1 Simge Açıklama Bulut yok (hava açık) 1 ya da daha az kapalı 2 2 kapalı 3 3 kapalı 4 4 kapalı 5 5 kapalı 6 6 kapalı 7 7 ya da daha fazla kapalı, ancak 8 değil 8 8 (tam) kapalı 9 Gökyüzü görülemiyor ya da bulut tutarı saptanamadı (1) N = 0 kodlandığı zaman gökyüzü tümüyle açıktır. Çok az olsa bile, bulut varsa N = 1 olarak kodlanır; N = 8 olarak kodlandığında, gökyüzü tümüyle kapalıdır. Gökyüzünde en küçük bir açıklık varsa, N = 7 olarak kodlanır. (2) Bulutlar, sis ya da başka benzer olaylar arasından görüldüğü zaman, bunlar yokmuş gibi bulutların tutarı belirlenir ve rapor edilir. Görülen herhangi bir bulut izi olmaksızın, sis ya da benzeri olaylar arasından gökyüzü ya da yıldızlar görüldüğünde, N= 0 kodlanır. (3) Gökyüzünde altocumulus ya da stratocumulus perlucidus (kapalı havada görülen top top bulutlar) görüldüğünde, bu bulutlar gökyüzünü kaplasa bile aralarında boşluklar bulunduğu için, N = 7 ya da daha az bildirilir ve kodlanır. (4) Cumuliform bulutlar arasındaki boşlukları, stratiform tipi bulutlar kapatmadığı sürece, bulutların arasındaki açıklıklar belirlenir. (5) Hızlı dağılan uçak yoğunlaşma izlerinin kapalılığı, toplam bulut kapalılığına katılmaz. Görece uzun süreli yoğunlaşma izleri ve bunlardan kaynaklanarak geliştiği açık olarak görülen bulut kütleleri, uygun C H veya C M kod rakamlarının kullanılmasıyla bir bulut olarak belirlenir ve toplam kapalılığa alınır.

6 En alçak bulut tabanının yeryüzünden olan yüksekliğinin kodlanması Kod No. h (m) Kodu (h s h s ) , , 05, , 08, , , m ya da daha fazla ya da bulut yok 59 ve üzeri / Bulut tabanının yüksekliği bilinmiyor ya da bulut tabanı istasyonunun yükseltisinden daha alçak ve tavanı istasyondan daha yüksek bir düzeyde. Sinoptik gözlem kodlamasında h s h s olarak gösterilen en alçak bulut tabanının yeryüzünden olan yüksekliği kavramı (h), hava meydanının yükseltisinden yukarıdaki en alçak bulut tabanının yüksekliğine; hava meydanı olmayan meteoroloji istasyonlarında ise istasyon yükseltisine göre daha yukarıda kalan en alçak bulut tabanının yüksekliğine karşılık gelir.

7 Şimdiki Hava Olaylarından Seçilmiş Örnekler ve Simgeleri Hafif yağmur Kar savrulması Orta kuvvette yağmur Toz fırtınası Kuvvetli yağmur Pus Hafif kar Sis (gökyüzü görülüyor) Orta kuvvette kar Sis (gökyüzü görülmüyor) Kuvvetli kar Sis (kırağı birikimiyle birlikte) Hafif çisenti Kuru duman Donan yağmur Donan çisenti Karla karışık yağmur ya da çisenti (orta, kuvvetli) Buz paletleri Buz paleti ya da küçük dolu Sağanağı Dolu sağanağı Yağmur sağanağı Şimşek Kar sağanağı Kuvvetli yağmur sağanağı Oraj Kuvvetli oraj (yağmur ve/ya da kar ile birlikte) Kuvvetli kar sağanağı Kuvvetli oraj (dolu ile birlikte)

8 Rüzgar Hızının Gösterimi Rüzgarın hızı ya da kuvveti, hava kütlesinin hareket hızıdır. Rüzgar hızı; (1) Saniyede metre (m/s), (2) Saatte kilometre (km/saat), (3) Saatte mil (mil/saat) ve (4) Knot olarak gösterilir. Sinoptik haritalarda rüzgar hızı, istasyon modeline knot cinsinden işlenir. Rüzgar hız birimleri ve çevrimleri: 1 m/s= 3.6 km/saat= 1.94 knot 1 knot (kt)= m/s= 1.85 km/saat 1 nautical (deniz) mili= km 1 statute (kara) mili= km

9 Geçmiş Hava Simgeleri (1, 3 ya da 6 saat önceki en önemli hava olaylarını gösterir) Kod No Simge Açıklama 0 Yok Gökyüzü açık ya da çok az bulut var 1 Yok Gökyüzü az bulutlu ya da çok değişken 2 Yok Gökyüzü parçalı bulutlu ya da kapalı 3 Kum ya da toz fırtınası, ya da kar savrulması 4 Sis ya da buz sisi, duman ya da kalın pus 5 Çisenti 6 Yağmur 7 Kar ya da karla karışık yağmur ya da buz paletleri 8 Sağanak(lar) 9 Orajlar (yağışla birlikte ya da değil)

10 Sinoptik yüzey gözlemlerinde kodlanan bilgilerden yararlanarak haritalara işlenen istasyon modelindeki basınç değişikliğinin, zaman özelliği, kodu, simgesi ve eğilim özelliği Zaman Açıklaması Kodu Sembolü Barometrik eğilimin özelliği 0 Basınç yükseliyor, sonra düşüyor Basınç üç saat öncesinden yüksek 1 Basınç yükseliyor, sonra düz gidiyor (değişmiyor); ya da yükseliyor, sonra daha yavaş yükseliyor 2 Basınç düzenli ya da düzensiz yükseliyor 3 Basınç düşüyor ya da düz gidiyor, sonra yükseliyor; ya da yükseliyor sonra daha hızlı yükseliyor Basınç üç saat öncesi ile aynı 4 Basınç düz gidiyor ve 3 saat öncesi ile aynı 5 Basınç düşüyor, sonra yükseliyor ve 3 saat öncesi ile aynı ya da daha düşük Basınç üç saat Öncesinden düşük 6 Düşüyor, sonra düz gidiyor; ya da düşüyor, sonra daha yavaş düşüyor 7 Basınç düzenli ya da düzensiz düşüyor 8 Basınç düz gidiyor ya da yükseliyor, sonra düşüyor; ya da düşüyor, sonra daha hızlı düşüyor

11 Son üç saatteki basınç değişikliği (ppp) ve eğilimine (a) ilişkin bazı gerekli açıklamalar: (1) Gözlem saatinden önceki 3 saatlik dönemde oluşan basınç tandansı ya da başka bir deyişle barometrik eğilimin (a) niteliği, belirli simgelerle gösterilir. (2) Ondalığına kadar son üç saatteki basınç değişikliğinin tutarı (ppp, hpa), istasyonda ölçülen 3 saat önceki aktüel basınç değeri ve gözlem anında kaydedilen aktüel basınç değerinin farkı alınarak bulunur. Örneğin; 3 saat önceki aktüel basınç hpa, gözlem anında ölçülen aktüel basınç hpa olduğunda, basınç değişikliğinin tutarı (ppp) = -1.7 hpa bulunur ve ppp = -017 olarak kodlanır.

12 Yatay Görüş Uzaklığı Kod km m Kod km m Kod km m Kod km Kod km m 00 ile 50 arasındaki kod rakamları 100 er metrelik birimler halinde doğrudan okunur arasındaki kodlar kullanılmaz arasındaki kodlar için, kod rakamından 50 çıkarılır ve geriye kalan sayı kilometre olarak okunur arasındaki kodlar, 5 er km lik aralıklarla belirtilir. Denizde görüş uzaklığını kodlamak için, çizelgede arasındaki kodlar kullanılır. 00 <0.1 < > <0.05 < kullanılmaz

13 Uluslararası Bulut Simgeleri Sembol Bulut İsmi Kısaltma Yükseklik Cirrus Ci Yüksek Cirrocumulus Cc Yüksek Cirrostratus Cs Yüksek Altocumulus Ac Orta Altostratus As Orta Nimbostratus Ns ya da kalın As Alçak/orta Stratus St Alçak Stratocumulus Sc Alçak Cumulus humilis Cu Alçak Cumulus congestus Cu con Alçaktan ortaya (dikine gelişimli) Cumulonimbus Cb (örssüz) Alçaktan yükseğe (dikine gelişimli) Cumulonimbus Cb (örslü) Alçaktan yükseğe (dikine gelişimli)

14 Dönemi t R ile belirtilen zaman içerisinde kaydedilen yağış tutarının (mm, RRR) kodlanması Kod No. Yağış tutarı (mm) Kod No. Yağış tutarı (mm) 000 Kullanılmaz 990 İz ya da fazla mm, RRR = 995, 1.4 mm, RRR = 001, 7.5 mm, RRR = 008, 16.8 mm, RRR = 017, 86.5 mm, RRR = 086, 500 mm, RRR = 500, vb.

15 Yağış Döneminin (t R ) Kodlanması Kod No. Açıklama 1 Gözlem saatinden önceki 6 saatlik dönemde gerçekleşen yağış tutarı 2 Gözlem saatinden önceki 12 saatlik dönemde gerçekleşen yağış tutarı 3 Gözlem saatinden önceki 18 saatlik dönemde gerçekleşen yağış tutarı 4 Gözlem saatinden önceki 24 saatlik dönemde gerçekleşen yağış tutarı 5 Gözlem saatinden önceki 1 saatlik dönemde gerçekleşen yağış tutarı 6 Gözlem saatinden önceki 2 saatlik dönemde gerçekleşen yağış tutarı 7 Gözlem saatinden önceki 3 saatlik dönemde gerçekleşen yağış tutarı 8 Gözlem saatinden önceki 9 saatlik dönemde gerçekleşen yağış tutarı 9 Gözlem saatinden önceki 15 saatlik dönemde gerçekleşen yağış tutarı Sinoptik yüzey hava gözlemlerinin kodlanmasında, yağış dönemi (t R, yağışın son 24 saatlik dönemde belirli bir kurala göre kaç saat önce gerçekleştiği) ve dönemi t R ile belirtilen zaman içerisinde kaydedilen yağış tutarı (RRR), ana sinoptik gözlem saatlerinde (00:00, 06:00, 12:00, 18:00 GMT) RRR için WMO Kod 3590 ve tr için WMO Kod 4019 dikkate alınarak verilir.

16 Sinoptik yüzey hava gözlemi için kısmen sadeleştirilmiş bir istasyon modeli örneği ve açıklaması. Yeryüzündeki koşullar: - Gökyüzü 7/8 kapalı; hava sıcaklığı 15 C, doyma noktası sıcaklığı 14 C; atmosfer basıncı, hpa; hava sağanak yağmurlu; görüş uzaklığı 1 km. Örnek - Rüzgar, kuzeybatıdan knot hızında esiyor. Atmosfer basıncı son 3 saatte önce düşüyor sonra 1.7 hpa yükselerek gözlem anında hpa oluyor ( ). - Dikine gelişimi belirgin cumulus ya da cumulus congestus bulutundan yağmur sağanağı; ayrıca gökyüzünde, yoğun ama gelişme göstermeyen Ci (yüksek) ve Ac ya da dikine gelişimli Ac (orta) bulutları var. - Önceki gözlem saatinde hava yağmurlu (geçmiş hava).

17 Herhangi bir standart basınç düzeyine (örn. 850, 700, 500, 300, 200 ve 100 hpa jeopotansiyel yükseklik düzeylerine) ait sinoptik yüksek atmosfer gözlemlerinin yüksek hava haritalarına işlenmesinde kullanılan standart istasyon modeli ve açıklaması. İstasyon Modeli Kod Açıklama hhh TT DD dd ff Standart basınç düzeyinin yükseltisi (Dm) Hava sıcaklığı ( C) Sıcaklık Doyma Noktası farkı (spread) ( C) Rüzgar yönü (onar derece şeklinde) Rüzgar hızı (knot) Sinoptik yüksek atmosfer gözlemi (500 hpa jeopotansiyel yükseklik düzeyi) için bir istasyon modeli örneği ve açıklaması. 500 hpa standart basınç düzeyindeki koşullar: 500 hpa düzeyinin yüksekliği 564 Örnek dekametre (5640 m); sıcaklık -15 C, hava sıcaklığı-doyma noktası farkı 2 C; rüzgar tam güneyden (180 den) 75 knot hızında esiyor.

18 Cephe ve atmosferik karışıklık çeşitlerini sinoptik yüzey hava haritaları üzerinde göstermek için kullanılan işaretler Cephe ve atmosferik karışıklık (renk) Haritadaki simgesi Soğuk cephe (mavi) Sıcak cephe (kırmızı) Duralar cephe (kırmızı ve mavi) Oklüzyon cephe (eflatun) Oluk (turuncu) Sağanak çizgisi (kırmızı) Kuru çizgi (kahverengi)

19 SEÇİLMİŞ ÖRNEK SİNOPTİK YÜZEY VE YÜKSEK ATMOSFER HAVA HARİTALARININ ÇİZİMİ Uygulaması Derslerde Yapılır