TOKSOPLAZMA. Toksoplazma nasıl bulaşır? Toksoplazma nedir? Toksoplazma nerede bulunur? Toksoplazma kimlerde görülür?

Transkript

1 TOKSOPLAZMA Toksoplazma enfeksiyonu ( Toksoplazmoz ) özellikle immun sistemi düşük kişiler ve anne karnındaki bebekler için tehlikeli olan paraziter bir hastalıkdır. Toksoplazma nasıl bulaşır? Parazit doğada yaygın olarak bulunur. Kediler taşıyıcı ve rezervuardır. Hastalık kedi dışkısıyla bulaşmış gıdalar, sular, eşyalar ile ağızdan bulaşır. En sık az pişmiş et ve çiğ etler ile bulaşır. Hamilelik sırasında bulaşır ise anne karnındaki bebeğe zarar verir. Toksoplazmoz tekrarlayan düşüklere yol açar. Normal insanda toksoplazma hiçbir şikayete neden olmaz ve kendi kendine geçer. Ancak immün sistemi zayıf olan kişilerde beyin ve gözlerde enfeksiyon yapar. Anne karnındaki bebekte ciddi beyin hasarı, zeka geriliği, fiziksel bozukluklar ve düşüğe neden olur. Hamilelerin ve immün sistemi zayıf olanların hastalıktan korunmaları ve tespit edilir ise antibiyotik tedavisi gerekir. Toksoplazma nedir? Toksoplazma dünyada ve ülkemizde yaygın şekilde görülen bir parazittir. Kediler rezervuardır. İmmun sistemi zayıf insanlarda ve anne karnındaki bebeklerde ciddi enfeksiyonlara, sakatlıklara ve ölüme neden olur. Toksoplazma nerede bulunur? Toksoplazma dünyada yaygın şekilde bulunur, normal insanlarda hastalık kısa süreli hafif seyreder ve immün sistem paraziti hapseder. Buna primer enfeksiyon denir. İmmün sistem zayıflar ise parazit canlanır ve hastalık yapar buna aktivasyon denir. Toksoplazma kimlerde görülür? Toksoplazma her yaşta görülebilir her insan hayatı boyunca

2 toksoplazma ile karşılaşır ancak normal kişilerde hastalık grip gibi belirti vermeden geçer. Ancak: Toksoplazma hamilelik sırasında yada hamile kalmadan birkaç ay önce bulaşır ise bebeğe zarar verir. Doğurganlık çağına kadar gelmiş ve hiç toksoplazma geçirmemiş olmak risk teşkil eder. İmmün sistemi bozuk hastalarda Kanser tedavisi görenler, Kontrolsüz diyabetik hastalar, Böbrek yetmezliği olan diyalize giren hastalar, Kortizon kullanan hastalar, Organ nakli yapılmış olan hastalar, HIV + hastalarda Toksoplazma ciddi enfeksiyonlara ve sakatlıklara neden olur. Toksoplazma nasıl ve nereden bulaşır? Toksoplazma doğada bolca bulunur ve ısıya, kuruluğa dayanıklıdır. Kediler hastalığın rezervuarıdır. Taşıyıcı kedi her gün milyonlarca paraziti dışkısıyla etrafa yayar, kedi sağlıklı görünür. İnsanlar gibi doğada birçok memeli ve kuş aynı şekilde hasta olur. Kedilerin parazit tedavisi kısa süreliğine hastalık yaymalarına engel olur ancak bu tedavinin düzenli aralıklar ile tekrarlanması gerekir. Kedi dışkısı ile kontamine olmuş gıdalar, Kontamine sular, İyi pişmemiş etler, Pişmemiş etlerden yapılan gıdalar, Kirlenmiş oyuncaklar, Bahçeler, toprak işleri, Kum havuzlarından kolayca bulaşır. Toksoplazma bağırsaktan vücudumuza geçerek organlarımıza yayılır. Hamilelikte yada hamilelikten birkaç ay önce bulaşırsa bebeğe çok zarar verir.

3 Toksoplazmoz belirtileri nelerdir? Birçok hastada hiçbir şikayet olmaz. İmmun sistemi normal olan insanlarda toksoplazma enfeksiyonu sırasında. Hafif gripal şikayetler, Lenf bezlerinde şişme, Hafif kas ağrıları, dışında şikayet olmaz. İmmün sistem paraziti hapis eder ve hasta normale döner. İmmün yetmezliği olan hastalarda ise çok ciddi beyin, göz enfeksiyonları ve hasarı olur. Toksoplazma teşhisi nasıl konur? Toksoplazma basit kan testleri ile teşhis edilir. Hastalığın akut döneminin tespiti için geliştirilmiş son derece duyarlı testler ile her hamilelikte toksoplazma taraması yapmak gereklidir. Toksoplazma tedavisi var mı? Normal insanlarda tospolazmoz tedavisine gerek yoktur. Hastalar birkaç haftada tamamen iyileşirler. Hamile kadınlar ve immün sistemi zayıf olanlar için akut dönemde antibiyotik tedavisi başlamak gerekir. Toksoplazma nasıl önlenir? Hamile kadınların ve immun sistemi zayıf olanların toksoplazmaya karşı dikkatli olmaları gereklidir. Test yaptırın İmmun sisteminiz zayıf ise toksoplazma testinizi yaptırın, Test pozitif ise doktorunuz hastalığın aktivasyonunu önleyebilir veya gerektiğinde ilaç verebilir. Test negatif ise toksoplazma bulaşmaması için aşağıdaki önlemlere dikkat edebilirsiniz. Hamile kalmayı planlıyor iseniz toksoplazma

4 testinizi yaptırın. Test pozitif ise planınızı 6 ay kadar geciktirebilirsiniz. Hamilelikten 6 ay önce geçirilmiş toksoplazma enfeksiyonu bebeği etkilemez. Test negatif ise önlem alın. Toksoplazma tekrarlayan düşüklerin en sık sebeplerinden birisidir. Eğer hamile iseniz Toksoplazma testinizi mutlaka yaptırın. Bu testin ilk 3 ayda yapılması gerekir. Hamile iseniz, hamile kalmayı planlıyor iseniz yada immün sisteminiz zayıf ise Önlem alın Toprak, kum havuzu, çiçek, bahçe, saksı, kedi beslemek vb. tüm işleri yaparken mutlaka eldiven giyin, Kedi dışkısı olabilecek tüm alanlarda iş yaparken eldiven giyin, Dış aktivitelerden sonra ellerinizi yıkayın, Çiğ ete dokunmayın ve dokunursanız ellerinizi yıkayın, Mutfakta lateks eldiven kullanın, Yemek pişirdikten sonra ellerinizi, kesme tahtasını, bıçak vb. çiğ ete dokunmuş tüm malzemeyi yıkayın, Az pişmiş et yemeyin, çiğ et yemeyin, Etleri ortasındaki pembelik tamamen gidinceye kadar pişirin, etler pişmeden tatmayın, Kedilerden uzak durun, evcil kedilerden de uzak durun, toksoplazma çıkaran kedilerde herhangi bir sağlık problemi görülmez, Kedi kumunu siz değiştirmeyin yada eldiven giyin, ellerinizi yıkayın, Birçok evcil kedide toksoplazma tedavisi kısa süreliğine düzelme sağlar, daha sonra doğadan bulaşan parazit tekrar kolayca kedinin bağırsağına yerleşir. Kediden geçişi engellemek için Tedavi olmuş kedinizin dışarıya çıkmasına izin vermeyin,

5 Düzenli aralıklar ile tedaviyi tekrarlatın, Kedinize çiğ et vermeyin, pişmiş gıda ile besleyin, Dışarıda dolaşan kedilerin evinize gelmesine izin vermeyin, Çiğ et ile beslenen kedilerin evinize gelmesine izin vermeyin. Referanslar: 1. Schwartzman JD, Maguire JH. Systemic Coccidia (Toxoplasmosis). In: Guerrant Rl, Walker DH, Weller PF, editors. Tropical Infectious Diseases: Principals, Pathogens, Practice. 2nd ed. Philadelphia: Churchill Livingstone;2006. p Montoya JG, Liesenfeld O. Toxoplasmosis. Lancet Jun 12;363: Jones JL, Lopez A, Wahlquist SP, Nadle J, Wilson M. Survey of clinical laboratory practices for parasitic diseases. Clin Infect Dis Apr 15;38 Suppl 3:S Holland GN. Ocular toxoplasmosis: a global reassessment. Part II: disease manifestation and management. Am J Ophthalmol Jan;137(1): Holland GN. Ocular toxoplasmosis: a global reassessment. Part I: epidemiology and course of disease. Am J Ophthalmol Dec; 136(6): Jones JL, Ogunmodede F, Scheftel J, Kirkland E, Lopez A, Schulkin J, Lynfield R. Toxoplasmosis-related knowledge and practices among pregnant women in the United States. Infect Dis Obstet Gynecol. 2003;11(3): Jones JL, Dietz VJ, Power M, Lopez A, Wilson M, Navin TR, et al. Survey of obstetrician-gynecologists in the United States about toxoplasmosis. Infect Dis Obstet Gynecol. 2001;9(1): Jones JL, Lopez A, Wilson M, Schulkin J, Gibbs R. Congenital toxoplasmosis: A review. Obstet Gynecol Surv May;56(5): Frenkel JK. Fishback JL. Toxoplasmosis. Hunters Tropical

6 Medicine and Emerging Diseases, 8th Ed., G. Thomas Strickland, Ed. W.B. Saunders and Company. 10. Dubey JP. Toxoplasmosis (Zoonosis Update). J Am Vet Med Assoc Dec 1; 205(11): TİFO Tifo; Paratifo; Enterik Ateş; Tifo ve paratifo hastalığı Salmonella bakterisi ile meydana gelen sistemik enfeksiyon hastalıklarıdır. Tifoya Salmonella typhi paratifoya ise Salmonella paratyphi neden olur. Tifo az gelişmiş ülkelerde alt yapı kanalizasyon sistemlerinin, temiz içme sularının olmadığı ülkelerde, sanitasyon temizlik ve hijyen koşullarına uyulmayan yerlerde salgınlar şeklinde görülür. Tifo tedavi edilmez ise ölüme neden olabilir. Hastalık gıdalar ve sular ile ağızdan bulaşır: Kanalizasyon suları ile kirlenmiş içme ve kullanma suları, Pastörize edilmemiş süt ve süt ürünleri, Tifo hastası yada tifo taşıyan kişilerin hazırladığı gıda ve içecekler, Uygun şeklide saklanmamış gıdalar, Temizlik, sanitasyon ve hijyen koşullarına uyulmaması tifo bulaşmasına yol açar. Bakteri gıdalar ve sular ile ağızdan girdikten sonra barsaklarda yerleşerek çoğalmaya başlar daha sonra kan yoluyla diğer organlara giderek tüm vücutta sistemik enfeksiyona neden olur. Kirli suları kullanmak,

7 İyi bir kanalizasyon ve içme kullanma suyu sisteminin olmaması, Çiğ gıda yemek, Kirli sular ile yıkanmış meyve, sebze ve salata yemek, Kirli sulardan yapılmış buzları kullanmak, Sanitasyon şartlarının kötü olduğu yerlerde yaşamak veya buralara seyahate gitmek tifo hastalığı kapma şansını arttırır. Tifo belirtileri nelerdir? Hastalık mikrop vücuda girdikten 6 ila30 gün içinde başlar. En sık görülen şikayetler: Hastalık aşırı yorgunluk, halsizlik, baş ağrısı ve ateş ile başlar, Ateş ilk 3-4 gün içinde giderek artar, Ateş, ateş özellikle sabahları normal öğleden sonra yükselmeye başlayan ve akşamları 39 dereceyi bulan ateşler şeklinde görülür, Üşüme, titreme, Şiddetli baş ağrısı, Kabızlık yada ishal, Kramp tarzında karın ağrıları, Halsizlik, bitkinlik hali, İştahsızlık, Vücutta pembe döküntü ( özellikle gövdede ), Baş dönmesi, Kas ağrıları, Ense ve boyunda lenf bezlerinin şişmesi, Karaciğer ve dalağın büyümesi en sık görülen şikayetlerdir. Tifo teşhisi nasıl konur? Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcı olur. Tifo teşhisi laboratuvar testleri ile konur. Kan sayımı ( Hemogram),

8 CRP, Sedimantasyon, Tam idrar tahlili, Gruber Widal serolojik testi, Kan kültürü, Dışkı kültürü testler ile konur. Tifo tedavisi : Tifo tedavisinde antibiyotikler kullanılır. Tifo tedavi edilmeden önce oldukça bulaştırıcıdır. Hastaların bir kısmında şikayetler geçse de hasta taşıyıcı olur ve hastalığı bulaştırmaya devam eder. Tifo taşıyıcı hastalar hiçbir şikayetleri olmadan hastalığı dışkı ve idrarları ile yayarlar. Hastalığın tek kaynağı insandır. Tifo doğada başka canlıda bulunmaz. Taşıyıcılar antibiyotik ile tedavi edilmelidirler. Safra kesesinde taş olan taşıyıcılarda ise antibiyotik yetersiz kalır ise ameliyat ile safra kesesinin alınması gerekir. Tedavi edilmeyen hastalarda tifo barsak delinmesi ve ölüme neden olur. Tifo dan korunma: Tifodan korunmanın en önemli yolu iyi bir alt yapı ve kanalizasyon sistemidir. Tifo alt yapısı olmayan kanalizasyon sistemi olmayan veya iyi çalışmayan bölgelerde görülür. İçme ve kullanma suyunun kanalizasyon sitemi ile bulaştığı yerlerde salgınlar yapar. Böyle bölgelerde tifodan korunmanın iki yolu vardır: 1- Aşılanma: tifo aşısı tifonun yoğun olduğu bölgelere seyahat edenler için önerilmektedir. Aşı çok koruyucu değildir ve aşı olmaya rağmen gıdalara dikkat etmek gerekir. 2- Gıdalara karşı dikkatli olmak: tifonun görüldüğü bölgelerde aşağıdaki önlemlere dikkat etmek hastalığın bulaşmasını önleyebilir: Sadece şişe suyu ve şişedeki içecekleri tüketmek,

9 Kaynamamış suları kullanmamak, Buz kullanmamak, Çiğ gıda yememek, Gıdaların iyi piştiğinden emin olmak, Pastörize edilmemiş süt ve süt ürünleri kullanmak, Çiğ sebze ve meyve tüketmemek, meyveleri mutlaka soyarak yemek, çiğ debze ve salata yememek, Çiğ deniz ürünleri yememek tifodan korunmayı sağlayabilir. Referanslar: 1- Centers for Disease Control and Prevention (CDC) 2- World Health Organization (WHO) 3- Public Health Agency of Canada 4- Bhan MK, Bahl R, Bhatnagar S. Typhoid and paratyphoid fever. Lancet Aug 27-Sep 2;366(9487): Centers for Disease Control and Prevention website. Available at: Getting%20vaccinated. Accessed November 18, 2009 TİROİD KANSERİ Tiroid kanseri tiroid dokusundan kaynaklanan kanserdir. Tiroid bezi tiroid hormonunu üretir. Tiroid hormonu vücudumuzun normal çalışması için gereklidir ( bkz:hipotiroidi, Hipertiroidi ). Tiroid bezi boyun ön kısmında bulunur ve kelebek şeklindedir. Tiroid tümörleri bazen nodül şeklinde ortaya çıkabilir, bunlara tiroid nodülleri denir. Tiroid

10 nodüllerinin büyük kısmı kanser değildir. Tüm diğer kanserler gibi tiroid kanserleride vücuda yayılma ve diğer organlara atlama özelliği gösterirler. Tiroid kanserleri giderek artmaktadır. Tiroid kasnerleri göğüs kanserinden 7 kat, Prostat kanserlerinden 6 kat daha hızlı artmaktadır. Kaç çeşit tiroid kanseri vardır? Tiroid kanserleri birkaç çeşittir. Papillar karsinom:tiroid papillar karsinomu en sık görülen tiroid kanseridir. Yavaş büyür, boyundaki lenf bezlerine yayılır. Erken yakalanır ise tedavi şansı çok yüksektir. Folliküler karsinom:en sık rastlanan ikinci tiroid kanseridir. Genellikle tiroid bezinin içinde saklanır, nadiren akciğer, kemik gibi organlara sıçrar. Lenf bezlerine pek gitmez. Erken yakalanır ise tedavi edilebilir. Anaplastik karsinom:tiroid anaplastik karsinomu nadirdir fakat hızla tiroid ve diğer dokulara yayılır, hızlı ilerler. Medullar tiroid kanseri:tiroid içinde bir tümör tespit edilmeden akciğer, karaciğer ve lenf bezlerine yayılır. İki tip medüller kanser vardır: Sporadik Medüller Tiroid Kanseri, Familyal Medüller Tiroid Kanseri. Tiroid Lenfoması:çok nadir görülür. Genellikle Hasimoto tiroiditi hastalarında ortaya çıkar. Tiroid kanseri neden olur? Tiroid kanserine neden olan sebepler bilinmemektedir, ancak bazı tiroid kanserleri genetik özellik göstermektedir. Ailede tiroid kaseri olması risk sebebidir. Radyasyon ve nükleer ışımaların tiroid kanserine yol açtığını gösteren bulgular vardır.

11 Tiroid kanseri riskini arttıran faktörler nelerdir? Aşağıdaki faktörler tiroid kanseri gelişmesi riskini arttıran sebeplerdir. Düşük iyot ile beslenme, Boyun, göğüs bölgesine radyasyon ( özellikle çocuk çağda radyasyona maruz kalmak riski daha çok arttırmaktadır), Ailede tiroid kanseri olması, Tiroid kasnerleri kadınlarda erkeklerden daha sık görülür, 30 yaş üstü, Radyoaktif ışıma, nükleer atıklara maruz kalmak ( özellikle çocuk çağda radyasyon ve nükleer atıklara maruz kalmak tiroid kanser riskini çok arttırır). Tiroid kanseri ne şikayete neden olur? Aşağıda yer alan şikayetler genellikle tiroid kanseri dışındaki sebebplere bağlıdır. Ancak varlığında inceleme gerekir: Boyunda kitle, Kulaklara vuran boyun, ense ağrısı, Boğukluk, seste kabalaşma, Yutma güçlüğü, Nefes almakta zorluk, İnatçı öksürük, Boyunda büyümüş lenf bezleri. Tiroid kanseri nasıl teşhis edilir? Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları genellikle ileri dönemde teşhis koydurur. Erken dönemde tiroid kanseri teşhisi laboratuar ve radyolojik incelemelerle konur. Eğer bir kitle var ise ince iğne aspirasyonu yapılabilir,

12 Kan testleri, Tiroid sintigrafisi; radyoaktif ilaç verilerek tiroid bezinin çalışması görüntülenir, Tiroid Ultrasonu: tiroid nodüllerini kanserlerden ayırmaya yardımcı olur, Cerrahi biyopsi: kesin teşhis koydurur. Tiroid kanserlerinin tedavisi: Tiroid kasnerleri tespit edildikten sonra kanserin durumu tespit edilmeye çalışılır (staging). Kanserin nereye kadar yayıldığı tespit edilmeye çalışılır. Tedavi şekli kanserin yaygınlığına göre planlanır. Cerrahi Tedavi: kanserli tiroid dokusu çıkarılabilir. Radyoaktif İyot Tedavisi:tiroid dokusu ve kanserli dokuyu ortadan kaldırmak ve etraf dokulara zarar vermemek için radyoaktif iyot tedavisi yapılabilir. Bu yöntem tiroid dokusu cerrahi olarak alınamayan, kanseri lenf bezleri ve etraf dokulara yayılmış hastalara uygulanabilir. Radyoterapi:Dışarıdan radyasyon ışını vererek yapılan tedavidir. Kanserli hücrelerin ölmesi ve tümör kitlesinin küçülmesi amacıyla kullanılır. Kemoterapi: kanser hücrelerini öldürmek amacıyla yapılan ilaç tedavisidir. İlaçlar hap, iğne yada kateterle verilebilir. Kanser hücreleri ile beraber normal hücrelerede zarar verebilir. Tiroid kanserleri yukarıdaki tedavi yöntemlerinin bir yada birkaçı ile tedavi edilebilmektedir. Tiroid kasnerinde tedavi başarısı erken teşhise bağlıdır. Erken teşhis tedavi başarısını çok arttırır. Tiroid kanserinden korunma: Tiroid kanserinin gerçek sebebi tam olarak bilinmemektedir. Düzenli Check Up tiroid kanserlerinden korunmanın en iyi yoludur.

13 20-39 yaş arası her 3 yılda bir tiroid muayenesi ve testleri, 40 yaş üstü her yıl tiroid muayenesi ve testleri yapılması korunmanın en güvenli yoldudur. Radyasyona maruz kalmak tiroid kanseri riskini arttırmaktadır, bu ndenle: Gereksiz radyasyon almamak, gereksiz röntgen filmi çektirmememk, Eğer göğüs, boyun bölgesine radyasyon almışsanız tiroid testleri ve muayenenizi sık sık yaptırmanız önerilir. Referanslar: 1. American Cancer Society 2. Thyroid Cancer Survivors Association, Inc Canadian Cancer Society 4. Thyroid Foundation of Canada 5. Beers MH, Fletcher AJ. The Merck Manual of Medical Information Home Edition. New York, NY: Simon and Schuster, Inc.; Bonn D. New hope for thyroid cancer. Lancet Aug 26;356(9231): General information about thyroid cancer. National Cancer Institute, National Institutes of Health (NIH) website. Available at: nt. 8. What are the risk factors for thyroid cancer? American Cancer Society website. Available at: the_risk_factors_ for_thyroid_cancer_43.asp?sitearea=. Updated October 3, Ziegler J. What causes thyroid cancer? J Natl Cancer Inst

14 1997 Dec; 89:1754 TİROİD HASTALIKLARI Çocuklarda büyüme, gelişme, zeka ve okul başarısını etkileyen en önemli hormon tiroid hormonlarıdır. Büyüklerde kilo problemleri, saç ve deri hastalıkları, psikiatrik bozukluklar, açıklanamayan kalp hastalıkları, cinsel güçsüzlük, uyku problemlerinin çoğundan tiroid hastalıkları sorumludur. Tiroid hastalıkları laboratuar testleriyle kolayca teşhis edilebilir. TİROİD HASTALIKLARI Hipertiroidi nedir? Hipertiroidi, tiroid bezinin normalden fazla çalışması sonucu kanda fazla miktarda tiroid hormonu bulunması anlamına gelir. Belirtileri çarpıntı, sinirlilik, terleme, kas zayıflığı, ellerde titreme, zayıflama, saç dökülmesi, kaşıntı, kısırlık, sık dışkılama, adet düzensizliği dir. Bu belirtilerin hepsi birden bir hastada olmaz, ancak biri veya birkaçı bir kişide mevcutsa hipertiroidi den şüphelenilebilir. Hipotiroidi nedir? Kanda normalden çok az miktarda tiroid hormonu bulunması durumudur. Bebeklerde de görülür ve erken tanınıp tedavi edilmezse fiziksel ve zihinsel geriliğe yol açar. Bu nedenle tüm bebeklere tarama testi uygulanmaktadır. Hipotiroidinin belirtileri yorgunluk hissi, üşüme, kendini sürekli uykulu hissetme, kalp hızında yavaşlama, hafıza zayıflaması, konsantrasyon güçlüğü, kas krampları, kilo alma, ses kısıklığı, saçlarda incelme ve dökülme, deride kuruma ve kabalaşma, depresyon,a det düzensizliği, göğüslerden süt

15 gelmesi, kısırlık dır. Hipertiroidi veya hipotiroidi tanısı nasıl konur? Troid hastalıklarının teşhisi laboratuar testleriyle kolayca konur. TİROİD CHECK-UP I NEDİR? Tiroid bezinin çalışmasını ve foknksiyonlarını gösteren kan testleridir. T3, T4, TSH, Serbest T3, Serbest T4 hormontestleri ve kronik tiroid hastalıklarının göstergeleri olan Anti-Tg, Anti-TPO ve TRAb testleri yapılarak tüm troid fonksiyonları ortaya konur ŞİGELLA Basilli Dizanteri;Shigella; Şigelloz; Şigella Gastroenteriti; Şigella Enteriti: Bağırsakların akut iltihabi hastalığıdır. Şigella bakterileri ile meydana gelir, bu bakteriler nedeniyle ortaya çıkan barsak enfeksiyonuna şigelloz denir. Şigella bakterileri birkaç çeşittir: Shigella sonnei, Grup D şigella, birçok şigelloz vakasından sorumludur. Shigella flexneri, yada grup B şigella, Shigella dysenteriae tip 1 dizanteri salgınlarına neden olan türdür. Hastalık gıdalar ve sular ile bulaşır. Hasta insanın dışkısı ile etrafa yayılan bakteriler sanitasyon ve hijyen koşullarının iyi olmadığı ortamlarda sulara ve gıdalara bulaşarak salgınlara neden olur. Bakterinin birkaç tanesi bile

16 hastalık yapmaya yeterlidir. Kalabalık ortamlarda, kamplarda, bakım ve huzur evlerinde salgınlara neden olur. Hastalığın neden olduğu dizanteri ve şiddetli barsak enfeksiyonu yaşlılar, bebekler, çocuklar ve immün sistemi zayıf hastalar için ölümcül olabilir. Şigella belirtileri nelerdir? Bakteri vücuda girdikten 1 ila 7 gün sonra şikayetler başlar. en sık görülen şikayetler: Ani başlayan karın ağrısı Ani başlayan yüksek ateş, Bol sulu, Kanlı, sümüklü ishal, ( ishal başlangıçta suludur daha sonra kanlı sümüklü hale gelir), Dışkıdan sonra rahatlayamama, Bulantı, Kusma görülür. Hastada ishal ve su kaybına bağlı olarak tansiyon düşer, nabzı artar, karın muayenesinde hassasiyet vardır, kan sayımında iltihap hücreleri artar. Şigella teşhisi nasıl konur? Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcı olur. Kesin teşhis laboratuar incelemeleri ile konur. Yukarıdaki şikayetlerin varlığında aşağıdaki testler istenir. Hemogram ( tam kan sayımı), CRP, Sedimantasyon, Dışkı incelemesi, Dışkı kültürü ile teşhis konur. Şigella tedavisi : Dışkıda kan görülmesi her zaman doktor muayenesi gerektiren önemli bir işarettir. Hastalık genellikle ağır seyretmez şikayetler 2 7 günde kendi kendine düzelir. Tedavide amaç hastanın kaybettiği suyu ve tuzu yerine koymaktır. İshal

17 kesici ilaçlar şikayetlerin uzamasına neden olduğundan kullanılmaz. Antibiyotik normalde verilmez ancak İmmün sistemi zayıf olan hastalara, yaşlı ve çocuklara antibiyotik tedavisi başlanır. Aşağıdaki durumlarda hastanın hastaneye yatırılması gerekir: İmmün sistemi bozuk hastalar, Şuuru bulanan hastalar, Ateşi sürekli yüksek olan hastalar, İdrar söktürücü tansiyon ilacı kullanan hastalar, Ağızdan yeterli sıvı alamayan hastalar ın hastaneye yatırılması gerekir. Şigella tehlikeli bir hastalık mıdır? Şigelloz nadiren komplikasyonlara neden olur. En sık ve en tehlikeli komplikasyon dehidratasyon yani aşırı su kaybına bağlı hipotansiyon ve komadır. Dehidratasyon en sık bebek ve çocuklarda, ağızdan sıvı alamayan kişilerde, aşırı kusması olan hastalarda ve idrar söktürücü diüretik kullanan hipertansiyon hastalarında görülür. Bu hastaların mutlaka hastaneye yatırılması ve kaybettikleri suyun damardan verilmesi gerekir. Çocuk ve bebeklerde dil kuruluğu, büyüklerde ise ayağa kalkınca baş dönmesi ve göz kararması aşırı su kaybının işaretidir ve bu hastalar hastaneye götürülmelidir. Şigelloza bağlı diğer bir komplikasyon ise Hemolitik Üremik Sendromdur. Şigella enfeksiyonunu takiben böbrek yetmezliği, kansızlık ve pıhtılaşma bozuklukları ortaya çıkar, ağır bir tablodur. Şigelloz a bağlı nadir görülen bir komplikasyon ise reaktif artrittir. Hastalık sırasında eklemlerde şişme, ağrı ve kızarıklık olur. Şigelloz çocuklarda ağır seyreder. Neredeyse şigelloz geçiren çocukların % 40 ında nörolojik şikayetler ortaya çıkar. En sık görülen nörolojik şikayetler Havale: küçük çocuklarda ateşe bağlı epilepsi atağıdır.

18 Ensefalopati: beyin fonksiyonlarının bozulmasıdır. Ateş, şuur bulanıklığı, baş ağrısı, uykuya meyil ve ense sertliği olur. Menenjitle karışır. Şigella enfeksiyonu sırasında acil durum belirtileri: Şuur bulanıklığı, Havale, Epilepsi benzeri kasılmalar, Baş ağrısı ve ense sertliği olması acil durum işaretidir ve derhal en yakın acil servise başvurmak gerekir. Şigelladan Korunma: Şigella sık görülen, gıdalar ve sular ile bulaşan dizanteridir. Hastalık salgınlara neden olabilir. El yıkama alışkanlığı hastalıktan korunmanın ilk ve en önemli adımıdır. Sanitasyon kuralları ve hijyen kurallarına dikkat etmek, açıkta satılan gıdalardan yememek, buz kullanmamak korunmak için gerekli adımlardır. Referanslar: 1.DuPont HL. Shigella species (bacillary dysentery). In: Mandell GL, Bennett JE, Dolin R, eds. Principles and Practice of Infectious Diseases. 7th ed. Philadelphia, Pa: Elsevier Churchill Livingstone; 2009:chap Ochoa TJ, Cleary TG. Shigella. In: Kliegman RM, Behrman RE, Jenson HB, Stanton BF, eds. Nelson Textbook of Pediatrics. 18th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 196.

19 ŞARBON Antrax; Şarbon inek, keçi, koyun, manda gibi otçul hayvanların hastalığıdır. Hastalık hayvanlardan insanlara temas ve hayvan ürünleri ile bulaşır. Şarbon hastalığının mikrobu Bacillus antracis denen bir bakteridir. Şarbon insana nasıl bulaşır? Hastalık hayvandan insana 3 şekilde bulaşır Deriden bulaşma: Hastalığı taşıyan hayvan ile temas ile bulaşma. Bu hasta hayvanın bakımı, temizliği, kesimi vb. sırasında temas hastalığı bulaştırır. Buna deri şarbonu denir. Yemek ile bulaşma: Şarbonlu hayvanın etinden sütünden yemek ile bulaşma. Buna bağırsak şarbonu denir. Nefesle bulaşma: Şarbon mikrobunun bulunduğu ortamda toz ile havadan nefesle bulaşma olursa buna akciğer şarbonu denir. Hastalık insandan insana bulaşmaz. Şarbon Kimlerde Görülür. Hastalık en çok hayvancılıkla uğraşan çiftçilerde, çobanlarda, kasaplarda, mezhaba çalışanlarında, veteriner hekimlerde, laboratuar çalışanlarında, dericilikle uğraşanlarda görülür. Şarbonun Belirtileri Nelerdir? Deri şarbonu : mikrop deriye bulaştıktan sonra 2 ila 7 gün içinde deride böcek ısırığı şeklinde kızarıklık kabarıklık olur. Birkaç gün içinde bu yaranın ortasında 1 ila 3 cm çapında siyahlık oluşur. Buna kara çıban yada çoban çıbanı da denir. Bu yara ağrısızdır. Etrafı tahta gibi sert ve şiştir. Tedavi edilmez ise hastalık ilerler ve ölümle sonuçlanabilir.

20 Bağırsak şarbonu: mikroplarla bulaşmış et süt vb gıda ürünlerinin yenmesi ile bulaşır. Mikrobun vücuda girmesinden 2 ila 7 gün sonra bulantı, kusma, ateş başlar daha sonra kanlı ishal, kanlı kusma gelişir. Hastalık çok hızlı ve ağır seyreder. Hastayı kısa sürede şoka sokar, erken tedavi edilse dahi hastaların çoğunu kurtarmak mümkün olmaz. Akciğer şarbonu. Tozla bulaşan mikrop birkaç gün sonra grip benzeri şikayetlere sebep olur, ateş çıkar ancak hastalık birkaç gün içinde hızla ilerleyerek ölümle sonuçlanır. Erken tedavi edilse dahi akciğer şarbonu hastalarının çoğu ölümle sonuçlanır. Şarbonun Tedavisi nasıldır? Şarbon hastalığıu erken dönemde yakalanır ise tedavi ile iyileşme şansı vardır. Şarbon tedavisinde etkili antibiyotik ilaçlar vardır ancak hastalık çok hızlı seyrettiği için bağırsak ve akciğer şarbonu hastalarına antibiyotik verilse dahi tedavi imkanı zayıftır. Şarbon tedavisinde en önemli etken zamanında doktora müracaat etmektir. Ciltte yara yada gripal şikayetler yada ishal şarbon belirtisi olabilir. Her türlü şüphede ve şikayette doktora başvurun. Şarbondan Korunmak İçin Neler yapılmalıdır? Şarbon temelde bir hayvan hastalığıdır ve hayvanların bakımı iyi ise şarbonda o oranda az olacaktır. Hayvanlarınıza şarbon aşısı yaptırınız. İnsanlar için şarbon aşısı yoktur. Hayvanlarınızda gördüğünüz her türlü şikayeti zamanında veterinere iletiniz. Kendinizde gördüğünüz her türlü şikayette de doktora başvurunuz. Şarbonlu olduğundan şüphelenilen veya şarbondan ölen hayvanlar asla kesilmemeli ve yüzülmemeli ve yenmemelidir. Böyle bir şüphede derhal bölge veterinerliği

21 çağırılmalıdır. Şarbondan ölen hayvanlar 2 metre derinliğinde çukurlar açılarak üzerine sönmemiş kireç dökülüp gömülmelidir. Bu hayvanların vahşi hayvanlar tarafından yenmesi parçalanması hastalığı yayacaktır. Şarbonlu hayvanların barınakları ahırları boşaltılıp dikkatlice temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Hasta hayvanların barınak ve ahırlarında bulunan gübre yem ve diğer bulaşık malzeme derin çukurlara kireç ile gömülerek imha edilmelidir. Hastalık şüphesiyle yetkili birimler tarafından konulan müşahede ve karantina süresi sona ermeden hayvanlar kesilmemeli ve etleri tüketilmemelidir. Dikkat şarbon ölüm oranı çok yüksek olan ve bölgesel salgınlara sebep olabilecek bir hayvan hastalığıdır. Yukarıdaki şikayetlerden herhangi biri var ise derhal doktora başvurunuz. Hayvanlardaki en küçük şikayetleri dahi veteriner hekime bildiriniz. SU ÇİÇEĞİ Chickenpox; Varicella; Su çiçeği çok bulaşıcı viral, döküntülü bir hastalıktır. Çocukluk çağında yada erişkin yaşta görülebilir. Hastalık ateş, ciltte sıvı dolu, kaşıntılı kabarcıklar, halsizlik ile karakterizedir. Yaş ilerledikçe hastalık daha ağır seyreder. Virüs vücutta saklanır ileri yaşlarda zona yapar. Her mevsimde görülür en çok kış ve ilkbaharda salgınlar yapar. Hastalığın etkeni Varicella zoster virüstür Su çiçeği ve Zona yapar. Su çiçeği en sık 10 yaş altında görülür, zona erişkin yaştan sonra görülür. Hastalık insandan insana bulaşır, hasta

22 kişiler bulaştırıcıdır. Havadan solunumla, hastaya dokunmakla bulaşır. Çok çabuk ve kolay bulaşır, hızlı yayılır. Kuluçka süresi gündür. Daha sonra ciltte içi sıvı dolu kabarcıklar, yoğun kaşıntı, halsizlik, kas ağrıları, ateş başlar. 4. Günden itibaren kaşıntı azalır kabarcıklar kabuklanmaya başlar ve solarak dökülür. Su çiçeği aşısının bulunması ile birlikte su çiçeği vakaları giderek azalmaktadır. Aşı olan çocuklarda su çiçeği ya görülmez yada çok hafif seyreder. Hasta döküntüler başlamadan 2 gün önce hastalığı bulaştırmaya başlar ve döküntüler tamamen kaybolana dek bulaştırıcıdır. Su çiçeği immün sistemi zayıf kişilerde çok ağır seyreder ve birçok komplikasyon ortaya çıkar. Annesi su çiçeği geçirmiş yada aşılanmış bebekler 1 yaşına dek su çiçeği geçirmezler. Annesi su çiçeği geçirmemiş ve aşılanmamış bebekler ise 1 yaş altında su çiçeğini çok ağır geçirirler. Su çiçeği nin belirtileri nelerdir? Hastalığın kuluçka süresi gündür. Hastalık Karın ağrısı, Ateş, İştahsızlık, Baş ağrısı ile başlar bu şikayetler 2-4 gün sürer daha sonra deri döküntüleri başlar. Döküntüler içi sıvı dolu kabarcıklar şeklindedir ve kaşıntılıdır. Döküntüler yüz, göğüs ve saçlı deriden başlayarak tüm vücuda yayılır, Birkaç gün sonra içi irinleşir ve kabuklanmaya başlar, Biri solarken diğeri çıkar, 5. günden sonra yenisi çıkmaz Hastalık mukozalarda da görülür: ağız içi, vajen ve göz kapaklarında da döküntü görülür. Döküntüler yüz ve vücutta daha fazladır, kol

23 bacaklarda daha azdır. Döküntüler iltihaplanmaz ise iz bırakmadan iyileşir. Aşılı çocuklarda da su çiçeği görülebilir ancak daha hafif seyirlidir ve döküntüler 30 taneyi geçmez. Bu çocuklarda hastalık bulaştırırlar. Su çiçeği teşhisi nasıl konur? Hastalık çocuğun şikayeti ve klinik görünüm ile kolayca teşhis edilir. Kan testleri ve döküntüden alınan örnekler in incelemesi ile kesin teşhis konur. Su çiçeği tedavisi: Antiviral tedavi ilk 24 saat içinde başlanmalıdır. 1 yaş altı bebekler, 10 yaş üstü çocuklar Erişkinler, İmmün sistemi zayıf kişilerde Egzema, güneş yanığı ve cilt problemi olan, Steroid kullanan, Aspirin kullanan çocuklar, Akciğer hastalığı olan, Kanser tedavisi gören kişilerde Hastalık ağır seyreder bu nedenle anti viral tedavi gecikmeden başlanmalıdır. Tedavide istirahat şarttır. Günlük köpük banyoları ( ovalama yapmadan ) kaşıntı ve iltihaplanmaları azaltır. Kaşıntı için tedavi verilmelidir. Çocuğun tırnakları kesilerek kaşıntı ve iltihaplanma azaltılmalıdır. Ev halkından risk altında olanlar var ise onlara da koruyucu antiviral tedavi verilebilir. Bütün döküntüler solup döküldükten 5 gün sonraya dek çocuğun dışarı çıkmasına, parka gitmesine, başka çocuklarla oynamasına, okula gitmesine izin verilmemelidir.

24 Su çiçeği tehlikeli bir hastalık mıdır? Suçiçeği genellikle komplikasyonsuz iyileşir. Çok az vakada ve riskli hastalarda virüs tüm vücuda yayılarak beyin ve akciğer iltihaplarına neden olur. Hastalık bağışıklık bırakır, suçiçeği bir daha geçirilmez ancak iyileştikten sonra vücuttan gitmez ve sinir sistemi içinde hayat boyunca saklanır. Hayatın ileri zamanlarında stres ve immün sistemin zayıfladığı zamanlarda yerinden çıkarak tekrar hastalık yapar. Bu hastalık tüm vücuda yayılamaz sadece bir sinir bölgesinde sınırlı kalır buna ZONA denir. Zona geçiren kişi etrafa Suçiçeği bulaştırır. Komplikasyonları: En sık görülen komplikasyon kabarcıkların kaşıma ile mikrop kapması ve iz kalmasıdır. Bu nedenle kaşıntı önleyici anti histaminikler ve köpük banyoları önerilir. Virüsün beyinde ansefalit ve akciğerde pnemoni yapması nadir görülen ancak çok tehlikeli komplikasyonlardır. En sık 1 yaş altı, 10 yaş üstü, erişkin ve immün sistemi bozuk olanlarda görülür. Hastalığı geçirmemiş ve aşı olmamış gebelere bulaşır ise çocuğa çok zarar verir. Gebeliğin ilk 28 haftasında bebeğe geçerse: Buna Varicella Sendromu (yada Konjenital Varicella Sendromu denir ); Bebekte beyin hasarı ( ensefalit, mikrosefali, hidrosefali, beyin gelişiminin tamamen durmasına ) yol açabilir, Bebekte göz hasarı, Bebekte nörolojik hasar, spinal kord hasarı, Vücut gelişim bozukluğu, kol ve bacaklarda gelişim bozukluğu, anüs ve mesane sfinkter bozukluğu, Deri bozukluklarına neden olabilir. Doğurdan hemen sonra yada doğuma birkaç hafta kala bulaşır ise buna Neonatal Varicella denir:

25 Annede erken doğuma neden olabilir, Bebekte suçiçeği ağır seyreder, pnemoni ve diğer komplikasyonlar sık görülür. Çok nadiren kalp, karaciğer ve böbrek iltihabına yol açar. Suçiçeğinden şüphelenildiğinde zaman kaybetmeden doktora başvurulmalıdır. Su çiçeğinden korunma: Hastalık hava yoluyla ve temas yoluyla çok kolay bulaşır, kolayca salgınlar yapar. Toplu taşıma araçları, markette, yuvada, kreşte, okulda her yerde kolayca bulaşabilir. Hastalar döküntü başlamadan önceki 2-4 gün boyunca öksürerek, hapşırarak virüsü etrafa yayarlar. Suçiçeği aşı ile önlenebilen bir hastalıktır. Aşı 1995 yılında kullanılmaya başlanmıştır. Aşı 2 doz halinde yapılır, İlk doz aylarda, İkinci doz 4-6 yaş arasına yapılmalıdır. 13 yaş altı ve hiç hasta olmamış aşı yapılmamış kişilere 4-8 hafta arayla 2 doz aşı yapılması gerekir, Suçiçeği aşısı canlı aşıdır hamilelere ve immün sistemi bozuk kişilere yapılmamalıdır. Suçiçeği ve Zona erişkin aşılaması için doktorunuza danışınız. Hijyen ve sanitasyon kurallarına dikkat etmek bulaşmayı azaltır. Riskli kişiler için hastalık ile karşılaşıldı ise suçiçeği immun globulin verilerek hastalık durdurulmaya çalışılmalıdır. Aşı olmamış kişiler karşılaşma durumunda hemen aşılanarak hastalık hafifletilebilir. Referanslar : 1. Myers MG, Seward JF, LaRussa PS. Varicella-zoster virus. In: Kliegman RM, Behrman RE, Jenson HB, Stanton BF, eds. Nelson Textbook of Pediatrics. 18th ed. Philadelphia, Pa:

26 Saunders Elsevier;2007:chap American Academy of Pediatrics Committee on Infectious Diseases. Recommended immunization schedules for children and adolescents United States, Pediatrics. 2008;121: [PubMed: ] 3. Alan Greene, M.D., Greene Ink, Inc.Centers for Disease Control and Protection ( ). Varicella Pink Book Chapter 20 p289 Communicability. pdf. Retrieved General questions about the disease. Varicella Disease (Chickenpox). CDCP Retrieved Epidemiology of Varicella Zoster Virus Infection, Epidemiology of VZV Infection, Epidemiology of Chicken Pox, Epidemiology of Shingles. Retrieved SPASTİK KOLİT Spastik kolon; irritable barsak sendromu; IBS; İrritable kolon: Spastik kolit sık görülen bir barsak hastalığıdır. Kadınlarda erkeklerden 2 kat daha sık görülür, hastalık erişkin yaşların başlarında başlar, hayat boyu sürer, zaman zaman şiddetlenir. Spastik kolit çok şikayete yol açsa da bağırsaklarda iltihaplanmaya ve ciddi yan etkilere yol açmaz.

27 Spastik kolit in sebebi bilinmemektedir. Kalın bağırsakların aşırı kasılmaları sonucu spasm atakları görülür. Kalın bağırsaklar ruhsal durumlara, gerginliklere, strese, gıda ve ilaçlara karşı aşırı derecede hassastır ve şiddetle kasılır. Bu kasılmalar kramp tarzında karın ağrılarına neden olur. Kramplar bazen ishal bazende kabızlıkla sonuçlanır. Hastalık gastro enterit gibi barsak iltihaplarından sonra daha sık görülür. Arada iyilik dönemleri vardır. Bazı besinler şikayetleri arttırabilir. Spastik kolit kimlerde görülür? Hastalık: Kadınlarda, Ailede spastik kolit olanlarda, Genç erişkinlerde, Stres, Depresyon, Anksiyete si olanlarda daha sık görülür. Spastik kolit belirtileri nelerdir? Spastik kolit hastalarında kramp tarzında karın ağrıları ile birlikte ishal yada kabızlık atakları görülür ( bunlardan yalnızca biri tabloya hakimdir). En sık görülen şikayetler: Kramp tarzında karın ağrıları, İshal ( kansız, mukuslu), Kabızlık ( parça parça, topaklar şeklinde, keçi pisliği gibi), Dışkı ile birlikte mukus çıkması, Aşırı gaz, Şişkinlik, Bulantı, Karında guruldama, Tuvaletten sonra rahatlama olur ancak kısa üre sonra şikayetler yeniden başlar. Şikayetler stres altında, adet dönemlerinde, aşırı yemekle, yağlı yemekle artar.

28 Spastik kolit teşhisi nasıl konur? Spastik kolit için özel bir test yoktur. Hastalık şikayetler ve fizik muayene bulguları ile teşhis edilir. Altta başka hastalıkların olmadığını göstermek için testler yapılır. Dışkı testleri, kan sayımı, sedimantasyon, ve kolonoskopi testleri ile barsağı görmek gerekir. Spastik kolit tedavisi: Spastik kolitin özel bir tedavisi yoktur. Amaç iyilik dönemlerini uzatmak ve şikayetleri kontrol altına almaktır. Tedavide birinci basamak diyet değişiklikleridir. Diyet günlüğü tutmak ve şikayetleri arttıran gıdaları bulmak gerekir. Gıda alerjiniz olabilir testlerinizi yaptırın. Diyet değişikliklerinizi teker teker yaparak sonuçlarını not edin. Aşırı yağlı, Baharatlı, Çiflik ürünleri, süt, Soğan, kabak, lahana, nohut, bulgur, mercimek, fasulye, çerez gibi gaz yapan gıdalar, Alkol, kafein, kola ve gazlı içecekler, taze meyve suları gibi şikayetleri arttıran gıdalardan uzak durunuz. Spastik kolit şikayetlerini azaltmak için : Günde altı öğün beslenin, Az ve küçük öğünlerle beslenin, Bol lifli gıdalar alın, Bol sulu gıdalar alın, Yavaş çiğneyin, Yutarken hava yutmayın, Bol su için, Sebze ağırlıklı beslenin, Izgara gıdalar tüketin, Stresinizi kontrol edin, stresle mücadele etmenin

29 yolunu bulun, Doktorunuzun verdiği ilaçları kullanın. Spastik kolitte ilaç tedavisi: Spastik kolit tedavisinde Spazm çözücü, Ağrı kesici, İshal kesici, Gaz giderici, Anti depresan, Diyetteki lifi arttırcı, Stres azaltıcı ilaçlar kullanılabilir. Egzersiz, hayat tarzı değişiklikleri, biyofeedback, yoga ve rahatlama teknikleri spastik kolit tedavisinde başvurulabilecek diğer yöntemlerdir. Referanslar : 1. American College of Gastroenterology 2. American Gastroenterological Association 3. Irritable Bowel Syndrome Association 4. Health Canada 5. Irritable Bowel Syndrome Association 6. Acidophilus and other probiotics. EBSCO Natural and Alternative Treatments website. Available at: Updated June July 15, Conn HF, Rakel RE. Conns Current Therapy. Philadelphia, PA: WB Saunders Co; Drossman DA. Treatment for bacterial overgrowth in the irritable bowel syndrome. Ann Intern Med. 2006;145: Griffith HW. Griffiths 5-Minute Clinical Consult.

30 Baltimore, MD: Lippincott Williams Wilkins; Halvorson HA, Schlett CD, Riddle MS. Postinfectious irritable bowel syndrome a meta-analysis. Am J Gastroenterol. 2006;101: Irritable bowel syndrome. American Society of Colon and Rectal Surgeons website. Available at: Update October Irritable bowel syndrome. EBSCO DynaMed website. Available at: Updated December Irritable bowel syndrome (IBS). EBSCO Health Library website. Available at: Updated July Irritable bowel syndrome. National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases website. Available at: Update September Murch S. Allergy and intestinal dysmotility evidence of genuine causal linkage? Curr Opin Gastroenterol. 2006;22: Rubin G, De Wit N, Meineche-Schmidt V, Seifert B, Hall N, Hungin P. The diagnosis of IBS in primary care: consensus development using nominal group technique. Family Practitioner. 2006;23: Sleisenger MH, Fordtran JS, Feldman M, Scharschmidt B. Sleisenger Fordtrans Gastrointestinal and Liver Disease. 6th ed. Philadelphia, PA: WB Saunders Co; Talley NJ, Boyce PM, Jones M. Is the association between irritable bowel syndrome and abuse explained by neuroticism? A population based study. Gut. 1998;42: Yan F, Polk DB. Probiotics as functional food in the treatment of diarrhea. Current Opinion in Clinical Nutrition and Metabolic Care. 2006;9: /26/2006 DynaMeds Systematic Literature Surveillance DynaMeds Systematic Literature Surveillance : Mueller-Lissner S, Tytgat GN, Paulo LG, et al. Placebo-and paracetamolcontrolled study on the efficacy and tolerability of hyoscine

31 butylbromide in the treatment of patients with recurrent crampy abdominal pain. Alimentary Pharmacology and Therapeutics. 2006;23: /10/2007 DynaMeds Systematic Literature Surveillance DynaMeds Systematic Literature Surveillance : US Food and Drug Administration. FDA announces discontinued marketing of GI drug, Zelnorm, for safety reasons [press release]. March 30, US Food and Drug Administration website. Available at: /6/2009 DynaMeds Systematic Literature Surveillance DynaMeds Systematic Literature Surveillance : Ford AC, Talley NJ, Spiegel BM, et al. Effect of fibre, antispasmodics, and peppermint oil in the treatment of irritable bowel syndrome: systematic review and meta-analysis. BMJ. 2008;337:a /9/2009 DynaMed Systematic Literature Surveillance DynaMeds Systematic Literature Surveillance : Lee S, Wu J, Ma YL, Tsang A, Guo WJ, Sung J. Irritable bowel syndrome is strongly associated with generalized anxiety disorder: a community study. Aliment Pharmacol Ther. 2009;30(6): /4/2009 DynaMed Systematic Literature Surveillance DynaMeds Systematic Literature Surveillance : Ford AC, Brandt LJ, Young C, Chey WD, Foxx-Orenstein AE, Moayyedi P. Efficacy of 5-HT3 antagonists and 5-HT4 agonists in irritable bowel syndrome: systematic review and meta-analysis. Am J Gastroenterol. 2009;104(7): /11/2010 DynaMeds Systematic Literature Surveillance DynaMeds Systematic Literature Surveillance : Wittmann T, Paradowski L, Ducrotté P, Bueno L, Andro Delestrain MC. Clinical trial: efficacy of alverine citrate/simeticone combination on abdominal pain/discomfort in irritable bowel syndrome: results of a randomized, double-blind, placebocontrolled study. Aliment Pharmacol Ther Dec 10. [Epub ahead of print] 26. 7/16/2010 DynaMeds Systematic Literature Surveillance DynaMeds Systematic Literature Surveillance : Dorn SD. Systematic review: self-management support interventions for irritable bowel syndrome. Aliment Pharmacol Ther May 22.

32 [Epub ahead of print] 27. 1/14/2011 DynaMeds Systematic Literature Surveillance DynaMeds Systematic Literature Surveillance : Pimentel M, Lembo A, Chey WD, et al. Rifaximin therapy for patients with irritable bowel syndrome without constipation. N Engl J Med. 2011;364(1):22 SİFİLİS Frengi; Lues; Sifilis cinsel yolla bulaşan bulaşıcı mikrobik enfeksiyon hastalığıdır. Tedavi edilmez ise beyin, sinir, göz ve iç organlarda ciddi hasarlar yaparak ölüme neden olur. Sifilis Treponema pallidum bakterisi ile meydana gelir. Hastalık sifilis yaraları ile direk temas sonucu bulaşır. En sık bulaşma yolu: Hasta kişi ile cinsel temas, Gebelerde anneden bebeğe geçiş ( konjenital Sifilis ), Kan teması ile bulaşır. Sifilis kimlerde görülür? Sifilis korunmasız cinsel temasta bulunan herkes de ve her yaşta görülebilir en sık: Hasta kişiler il cinsel temasta bulunanlarda, Birden fazla cinsel partneri olanlarda, Korunmasız cinsel ilişkide bulunanlarda, Sifilis lezyonlarına dokunan kişilerde, Başka cinsel yolla bulaşan hastalığı olan kişilerde daha sık görülür.

33 Sifilis belirtileri nelerdir? Sifilis 4 devrede seyreder: 1- Primer Sifilis, 2- Sekonder Sifilis, 3- Latent Sifilis, 4- Tersiyer sifilis. Primer Sifilis ( birinci dönem ) : Hastalık kapıldıktan sonra genellikle genital bölgede tek veya birden çok lezyon ortaya çıkar. Yaralar hastalık bulaştıktan 10 ila 90 gün içinde ortaya çıkar. Hastalık nerden bulaştıysa yara da orda çıkar. Genellikle cinsel temasla bulaştığından genital bölgede çıkar, ancak rektal bölgede, anüste, dilde, ağızda, dudakta, vücudun her yerinde görülebilir. İlk çıkan bu yaraya şankr denir, ağrısız, sert, deriden kabarıktır, zamanla ülserleşir, ortası çukurlaşır, akıntılı hal alır. Bu ilk lezyon 1 ila 5 hafta içinde kendi kendine iyileşir. Ülser kaybolur. Hasta bu dönemde tedavi edilmez ise hastalık 2. Döneme ilerler. Sekonder Sifilis (ikinci dönem ): Primer Sifilisden aylar sonra ortaya çıkar. Vücutta pembe- kırmızı döküntüler görülür, kaşıntı yoktur, döküntüler birden fazla bölgede görülür, 2 6 hafta sürer. İsilik tarzında, Ciltte küçük lekeler tarzında,

34 Kasık bölgesi ve genital bölgede siğiller şeklinde, Ağızda üzeri beyaz plaklar şeklinde, Bozuk para büyüklüğünde batık plaklar şeklinde, Avuç içi ve ayak tabanında hafif kabarık döküntüler şeklinde olabilir. Bu döküntülerin hepsinde bakteri vardır ve hastalık bulaşabilir. Boğaz ağrısı olur, Lenf bezleri şişer, Baş ağrısı, Gripal şikayetler, Ateş, Yorgunluk, halsizlik, Genel vücut ağrıları, Tüm vücutta şişmiş lenf bezleri görülür. Hasta bu dönemde tedavi edilmez ise hatalık üçüncü döneme girer. Latent Sifilis ( sessiz dönem ): Bu dönemde hastalık ilerlemeye devam eder ancak hiçbir şikayete neden olmaz. Bu dönem birkaç yıl sürebilir. Bu dönemde Sifilis testleri pozitiftir. Bu dönem de kendi içinde ikiye ayrılır: a- Erken latent dönem: ilk iki dönemden sonraki bir yılı kapsar ve hastanın hastalığı en çok bulaştırdığı dönemdir. b- Geç latent dönem: bu dönemde hastalar hastalığı çok bulaştıramazlar, ancak hamile kadınlarda hastalık bebeğe bulaşabilir. Bu dönemde yakalanıp tedavi edilemeyen hastalarda hastalık 4. Ve son döneme girer.

35 Tersiyer Sifilis ( son dönem ): Bu dönemde hastalık ilerlemeye devam eder. İlk enfeksiyondan aylar yıllar sonra ortaya çıkar. Günümüzde gelişmiş ülkelerde nadir görülmektedir. Bu dönemde sifilis iç organlara zarar verir en sık: Beyin ve sinir hastalıkları, Göz, Kalp ve damar hastalıkları, Karaciğer, Kemik ve eklem hastalıklarına yol açar. Sifilisin neden olduğu iç organ hasarları ölüme neden olacak kadar ciddi ve ilerleyicidir. Bu dönemde en sık görülen şikayetler: Cilt, kemik ve iç organlarda ortaya çıkan şişlikler ( gumma), Kalp ve damar problemleri, Körlük, Beyin hasarı, nöron hasarı sonucu; Güçsüzlük, Yürüme zorluğu, Dengesizlik, Hafıza güçlüğü, Hezeyanlar, Deliryum, İdrar kaçırma gibi şikayetler görülür. Konjenital Sifilis ( doğumsal sifilis) : Ana karnında bebeğe mikrop bulaşması sonucu ortaya çıkan tablodur. Sifilis mikrobu anne karnında bebeğe çok zarar verir. Günümüzde doğum öncesi yapılan testler sayesinde bu hastalık erken dönemde yakalanmakta ve tedavi edilmektedir. Yakalanamaz ise konjenital Sifilis tablosu ortaya çıkar, Sifilis doğmamış bebekte:

36 Sağırlık, Diş problemleri, Burun problemlerine neden olur. Sifilis teşhisi nasıl konur? Sifilis kan testleri ile kolayca teşhis edilir. Lezyonlar ve fizik muayene teşhiste yardımcıdır. Teşhis için: Kan testleri: VDRL, RPR, TPHA-İ FTA-ABS Lezyonlardan alınan örneklerin incelenmesi teşhis koydurur. Sifilis tedavisi: Penisilin halen sifilis tedavisinde kullanılan temel ilaçtır. Penisiline dirençli Sifilis vakaları henüz daha bildirilmemiştir. Penisilin bakteriyi öldürerek hastalığın ilerlemesini kesin olarak durdurur. Sifilis öyküsü 1 yıldan az olan kişilere 1 doz depo penisilin, Sifilis öyküsü 1 yıldan uzun ise 2-3 doz depo penisilin, Kongenital Sifilis de bebeğe 10 gün kristalize penisilin tedavisi yeterlidir. Penisiline alerjik kişilerde Doksisiklin, Ceftriakson, Tetrasiklin, Azitromisin tedavi amacıyla verilebilir. Sifilis teşhis edilen kişilerin tedavileri tamamlanana dek

37 cinsel temastan kaçınmaları gerekir. Tüm cinsel partnerlerinin testten geçirilmesi gerekir. Sifilis den korunma: Sifilis en sık cinsel temas ile bulaşır. Hastalığın büyük kısmında hastanın görünür hiçbir lezyonu yoktur ve hastalığı bulaştırır. Bu nedenle kimin hasta olduğunu anlamak güçtür. Korunmasız, cinsel temasta bulunmamak, Şüpheli cinsel temastan kaçınmak, Çok eşli olmamak, Şüpheli durumda kondom kullanmak, Şüpheli her durumda doktora başvurmak gerekir. Referanslar: 1. American Social Health Association 2. Centers for Disease Control and Prevention, National Prevention Information Network 3. Canadian Health Network 4. Sex Information and Education Council of Canada 5. Centers for Disease Control and Prevention. Sexually Transmitted Diseases Treatment Guidelines, MMWR 2010;59(No. RR-12): Ferri. Ferris Clinical Advisor: Instant Diagnosis and Treatment. 8th ed. Mosby, An Imprint of Elsevier; 2006

38 SICAK ÇARPMASI Heat Stroke; Sıcak çarpması sıcak ortama uzun süre maruz kalmak veya sıcak ortamda aşırı aktivite sonucu ortaya çıkan bitkinlik ve koma halidir. Sıcak çarpması çok tehlikeli, ölümcül ve hızlı ilerleyen bir durumdur. Sıcak çarpması neden olur? Sıcak çarpması sıcak ortama maruz kalma veya sıcak ortamda aşırı aktivite sonucu ortaya çıkar, sıcak çarpmaları için risk faktörleri şunlardır: Sıcak ortamlar; Hamam, Güneş altında bırakılmış araba, Güneş altında kalmış çadır ve kapalı ortamlar, Plaj, kumsal, Sauna, gibi ortamlarda sıcak çarpması dakikalar içinde ortaya çıkabilir Sıcak ortamlarda aşırı aktivite Plaj oyunları, Güneş altında veya sıcak ortamda uzun süre çalışmak, Güneş altında yapılan yürüyüş, kano, kürek vb aktiviteler, Yetersiz sıvı alımı sıcak çarpmaları için önemli faktörlerdir. Yaşlı ve küçük çocuklarda sıcak çarpması dakikalar içinde ortaya çıkar. Felçli ve hareket edemeyen kişiler sıcaktan kaçamaz, kendilerini koruyamazlar, bu kişilerin sıcak ortamda yalnız bırakılmaması gerekir. Bazı ilaçlar ve maddeler sıcağa karşı vücut savunmasını

39 bozarak sıcak çarpmasını çok hızlandırırlar özellikle: Tansiyon ilaçları, İdrar söktürücüler, Alerji ilaçları, Beta bloker ilaçlar, Anti depresan ilaçlar, Nöroleptik ilaçlar, Kokain ve Alkol kullanımı sıcak çarpmasını çok kolaylaştırır ve hızlandır. Sıcak çarpması belirtileri nelerdir? Hasta sıcak ortamda aniden fenalaşır, kendini halsiz ve yorgun hisseder, fenalaşma ve şuur bulanıklığı dakikalar içinde ortaya çıkar. Hastalığın bu İLK dönemine sıcak bitkinliği de denir bu dönemde: Ateş çıkar ( 37,8 C ve üzerine çıkar), Tansiyon düşer, Nabız hızlanır, Terleme olur, Kas krampları ve kaslarda hassasiyet başlar, Bulantı kusma olur, Baş dönmesi ve sersemlik hali vardır, Baş ağrısı olur. Bu şikayetler dakikalar içinde gelişir, hasta bu dönemde kendini koruyamaz ve yeterli su alamaz vücudu soğutulmaz ise hızla kötüleşir; Hastalığın İKİNCİ dönemine sıcak koması da denir bu dönemde: Ateş 40 C derece ve üstüne çıkar, Aşırı halsizlik ve bitkinlik vardır, Görme bozulur, bulanık görür,