MÜHENDİSLİK BÜROSU proje. kontrol organizasyon. müşavirlik. BİNA HASTA HA NE OKUL FABRİKA GEMİ SİTE MAHALLE ŞEHİR Merin

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "MÜHENDİSLİK BÜROSU proje. kontrol organizasyon. müşavirlik. BİNA HASTA HA NE OKUL FABRİKA GEMİ SİTE MAHALLE ŞEHİR Merin"

Transkript

1 mühendis ve makina MÜHENDİSLİK BÜROSU proje. kontrol organizasyon. müşavirlik BİNA HASTA HA NE OKUL FABRİKA GEMİ SİTE MAHALLE ŞEHİR Merin KURULUŞ 1946 Makina - Elektrik Yük. Mühendisi İSKENDER HUMBARACI Cihangir - Coşkun Sok. 3/1 İSTANBUL TM.MOB.OYOI EUKTRİKOO.413 MAKİNA 00.37» DİPL. 10) 1 Tel : Tlgf. BARAKENDER İSTANBUL ISITMA HAVALANDIRMA KLİMA AKARYAKIT ELEKTRİK SIHHİ TESİSAT 1! LT: 15 SAYI: 157 HAZİRAN: 1970

2 Döküm problemleriniz için ER KUNT'a geliniz Size geniş imkânlarımız ile hizmete hazırız GRİ PİK DÖKÜMLER DİN 1691 STANDARDINA GÖRE ALÜMİNYUM VE HALİTALARI DÖKÜMLER OıN ı??s STANDARDıNA GÖRE BRONZ DÖKÜMLER KALAYLI BRONZ VE KIZIL DÖKÜMLER OIN 1705 STANDARDINA GORt ALÜMİNYUM VE ÇOK MADDELI ALÜMİNYUM BRON2 DÖKÜMLER OIN 1704 STANDARDINA GÖRE PİRİNÇ VE HUSUSİ PİRİNÇ DÖKÜMLER DİN 1714 STANDARDINA GÖRE M M. 200

3 PAIMKURT DİŞLİ ve YEDEK PARÇA SANAYİİ DİŞLİ-AKS-YEDEKPARÇA İhtiyacınız İçin Aradığınız İLERİ İMALAT TEKNİĞİ UYGUN VASIFLI MALZEME MODERN MÜHENDİSLİK KALİTELİ İŞÇİLİK PANKURT TESİSLERİNDE PAIMKURT STANDART REDÜKTÖRLERİMİZ VE ÖZEL REDÜKTÖR İHTİYACINIZ İÇİN MÜTEHASSIS MÜHENDİSLERİYLE KONSTRÜKSİYON BÜROMUZ VE TESİSLERİMİZ EMRİNÎZDEDİR PANKURT SANAYİ Topçular-Kışla Cad. 123 Rami-İstanbul Tel: I Temsilcilik : MEP Mühendislik Koli. Şti. Menekşe Sok. 10 A/1, Ankara - Tel: I M. M. 203

4 MUSTAFA ORCANER TESİS: 1933 VE ORTAKLARI Kgll.SU. SİLİNDİR GÖMLEKLERİ FABRİKASI Tol l e L. sant İZMİR ALYAJLI OLARAK SANTRİFÜJ MAKİNALARINDA DÖKÜM... MODERN CİHAZLARLA FİZİKİ, KİMYASAL, METALURJİK KONTROL OTOMAT TEZGAHLARDA İŞLEM. MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI KALİTE BELGESİNE HAİZ... KAPASİTESİYLE MONTAJ FABRİ- KALARINA GÜVEN VEREN YE- GANE SİLİNDİR GÖMLEKLERİ FABRİKASIDIR... Ergül M. M. 204

5 o KÜRE KAT: o TELEF oicel SOK.EROLAPT-4/1

6 I KALİTE BİR BRULOR YÜKSEK EMNİYETLİ EKONOMİK VERİM İŞLETME ÇALIŞMA UNITHERM Üniversal Isı Tekniği Ltd. Şti. İSTANBUL MERKEZ : İSTİKLAL CAD. 386 KOÇTUĞ HAN KAT 4 BEYOĞLU. TEL : FABRİKA: AVAZAÛA MASLAK YOLU TEL: MÜMESSİLLİKLER : ANKARA : ULUS, ŞEHİT TEĞMEN KALMAZ CAD. NO. 25 TEL : İSTANBUL : NECATIBEV CAD. NO TEL : İZMİR '. HALİT ZİVA BULVARI NO. 31/2 TEL : " «:.^:-Mâ M. M. 206

7 KOLAY MONTAJ UCUZLUK UZUN ÖMÜR NET OKUMA ARIZASIZ ÇALIŞMA MUHTELİF KAPASİTELERDE MODERN ŞEKİL

8

9 Aradığınız sıcaklığı DEMİR DÖKÜM KALORİFER KAZANLARI 9 Demir Düküm kazınılan ü/ellikle kalorıtrr tesi>allaı» h'in >;i iılmı> w;;iııc kazaıılanim 0 D n k ü l l h i r l ı 111:11[ I M I ııj illeti t r l h k n r o/- \ttiia mııka^uıı!< - \kaia'lr --ailaın \r d/ıııı (imürlüılür 9 Künuir \t- fıırl-oı! ile ralısan lıplrri varılır Düküm dilimlerinden müteşekkil oldu»» irin TASI\M \SI U!a\. MONTAJI dasittir 9 liıı üzelliüi >elıeli!\le ın-aala haslarken kazana jıai'a lıajlanıav a \e\;t kazanı nutntı' etmek ıcın (İmar \ikmaüa ılıtı\at- ^üstermez 9 ı* ükseklıjiı azılır. KIIMıı Ha I n -Mı I ıı dü- ŞCI1U' l/.l Uı>\ onunu bozma/ lhııt\: <a tııt'şhur Kh«-ı!i--tabl KIMMIU<*rk İı\ ilk \ ı rn ni' i'irrn!abi'ikala- llildrn lıassıs r /m en nınla imal eıl11 mekl'-ıtı 9 kapa.-iteleri :!.'!.(HM I i;..;.( arasında derişmektedir. >aıisı ali m* i ;ı.!;'< iti be! ı \r ıniilc- ıııaıı k i n i n i n ı^ îin-rııl»-k«-t itııi- kolonlu döküm radyatörleri sayesinde elde edebilirsiniz Ti'ırk - Kraıısız işbirliği İh- memleketimizde Ti'ıi'k liemir hüküm - alırikaları! ;ı r-1 t'ı n < i; u) iniiil edilen ( I lal'l'kk Kidnnlıı 1 hikiinı K'ad valnrlcn modern hayalın iraplarına j'oıv yapılmıştır ınizrl ve kibar bir m'irüııhşc sahiptir emsaline nazaran ",, 1 1 (inha fazla vei'imlidir ve son derece salkımdır (J-500 TÜRK DEMİR DOKUM FABRİKALARI A. Ş. Silâhtar- İstanbul, T,'/.: SAVKİO M. M. 207

10 Itrâjimporl (Çekoslovak) 1 - Friksiyon Pres 2 - Havalı Şahmerdan 3- Abkant Pres 4 - Universal Profil Makas 5 - Eksantrik Pres 6 - Metal ve Plâstik Enjeksiyon Presleri 7 - Hidrolik Pres 8 - Boru Kıvırma Makinesi 9 - Giyotin Makas 10- Çaka Tezgâhı ve diğer özel saç işleme tezgâhları TEŞKİLÂTIMIZ EMRİNİZDEDİR Türkiye Genel Mümessili: ÇELİK MAKİNA TİCARET A. Ş. Tünel Cad. 18, Transtürk Han, Karaköy, İstanbul Tel.: Telg.: ÇELMATED - İstanbul Genel Satıcısı: METAL TİCARET T. A. Ş. Tünel Cad. 18, Transtürk Han, Karaköy, İstanbul Tel.: Telg.: METURAŞ - İstanbul Ankara Mağazası: Çankırı Cad. 15/A - Tel.: TEDİYEDE KOLAYLIK KISA VADELİ TESLİMAT M. M. 208

11 M. M 209 Memleketimizde takım sanayiinin rakipsiz önderi makina takım MITIE endüstrisi MAKİNA-TAKIM ENDÜSTRİSİ A. Ş. yurt ihtiyacının tamamına cevap verebilecek kapasitededir Şirketimiz, şerit testere mevzuunda dünyanın en şöhretli dört markasını istifadenize arzeder: UDDEHOLM SANDViK MARTİN MERKÜR (isveç) şerit testereler (İsveç) makina testere ağızları MİLLER Çift ve Tek Kartal ( Aoııslıtı ııa I tek kartal çift kartal merkur marangoz el testeresi ve pala testereler katrak, kütük ve daire testereler kepenk yayları (Avusturya) şerit testereler ayrıca MTE MARANGOZ MAKİNA MATKAP UÇLARI Sandvik ve Special Germen HSS kalitesinde MAKİNA TESTERELERİ ve m Karbon çeliği Kromlu çelik Krom-Volfram çeliği HSS-Yüksek vasıflı hız çeliğinden demir el testereleri Mamullerimizin bütün ebat ve hatvelerdeki çeşitleri derhal ve kısa vadeli olarak teslime amadedir DlKKAT: Mukina-Takım Endüstrisi mamulleri Türk Standardlaıı Enstitüsü normlarına göre imal edilmekte ve T. M. M. O. B. Makina Mühendisleri Odasının kalite belgesini haizdir Acentesi: Metal Ticaret T.A.Ş. Tünel Caddesi, Transtürk Han 18, Knraköy, İstanbul, T.-l.: Telg.: METURAŞ-ist. Ankara Mağazası: Çankırı Caddesi 15/A, Tel.: Ege Bölgesi Testere Ağızları Acentesi: EGE REÇİNE ve NEFT SANAYİİ Koli. Şti. Fevzipaşa Bulvarı 65/1, Tel.: Kuzey Anadolu Bölgesi Satış Mümessilliği: Gazi Caddesi 53, Samsun, Tel.: Güney Anadolu Bölgesi Satış Mümessilliği: Atatürk Bulvarı, Burduroğlu Apt., Kat 5, Adana, Tel.: 28 80

12 KORTINGIN SÜPER BRÜLÖRÜ KORTtNGtBrülörü 2 seneden beri Avrupa'da satış rekorları kırmaktadır. (1969'un ilk 10 ayında adet satılmıştır) Teğet hava üfleme ve meme Önündeki özel ayar sistemi ile ağır yağ alevini bu derece mükemmelleştirmek şimdiye kadar hiç bir brülörde kabil olmamıştı. Bu üstün yanma sayesinde kazan içersinde randıman düşmesine sebep olan tuğla duvarlar tamamen kaldırılmıştır. Mükemmel alev karakteristiği ve tuğla duvarsız kazan ile KÖRTİNG T Brülörü en iyi normal brülörden % 10 daha ekonomiktir. Özel lans sistemi ve eşsiz konstrüksiyon ile her türlü arızadan tamamen uzaktır, her kazana uyar. Dumansızdır-Kurum yapmaz -temizdir- mükemmeldir. KÖRTİNG BİR.liaillllljjMAKİNE SANAYİ AŞ. Mamulüdür DİĞER MAMULLERİMİZ: Ruggarini Diı*t Motorları Ruggerlni Motopomp grupları STORK Imlab Rotor I u Devridaim Pompaları STORK Çok kademeli Pompalar Merkez: BAY-MAK MAKİNE SANAYİ A. Ş. KÖRTİNG BRÜLÖR ve STORK POMPALARININ ACENTALARI: Adres: Necatibey Cad. No: 44 Karaköy İstanbul Telefon: Telgraf: Forward İstanbul Telex: 406-İst. Forward Fabrika: Yakacık Yolu Soğanlık Sapağı Kartal Telefon: ANKARA Yük. Mak. Müh. Muammer Özdemir Mithat Paşa Cad. No: 65/1 Telefon: ADANA TUSAR Tesisat Mühendislik Yük. Mak. Müh. M. Turgay Saraçoğlu Abidin Paşa Cad. Remo İş Hanı No: 39/40 Telefon: 4250 BURSA Atom Ticaret Koli. Şti. Tophane Cad. No: 5 Telefon: 4438 ELÂZIĞ Hazar Sanayi Koli. Ort. Park Cad. No: 47 Telefon: ERZURUM Necati Topalan ve Ort. Cumhuriyet Cad. Kızılay İş Ham No: 2 Telefon: İZMİR Tük. Mak. Müh. Teoman Baygân Halimağa Çarşısı 861 Sok. No: 47 Telefon: SAMSUN Özdemir Erol ve Ort. Irmak Cad. No: Telefon: 3896 Moran 445 M. M. 210

13 İMALÂTIMIZ Fabrika ~!r<: ve>,ı yo.'... Topçular Ramı - 1 s'.a 1 bı. Sat 15 Merke.:ı Necatıbey Cad No. 84 Karakov istnnb. Ankara Şubesi Anbdriar yolu 4/1 Sı hhiye - Ankara Te; hat Tei : : M. M. 211

14 M.M.O. KALİTE BELGESİNİ HAİZ JHJTERMONAFTA HAKİKİ FUEL-OİL( Ağır yağ) BRÜLÖRLERİ Bayındırlık Bakanlığı genel şartnamesine uygun olup bn süpürmelidir. KOMPRESÖRLÜ TİPLER TİP:FUL TİPiCİT _ m Umumi mutbak ocakları ve kat kaloriferlerinde kullanılır. TİPTIRIN Her nevi ısıtma ve sanayi TİP : 9M tesisleri İçindir. C K Ü T^! î p 1 min m?si f!le n imöl I e C d l il S mi 5 tir Büyük apartmanlar ve sanayi tesislerinin brülörü POMPALI TİP ROTATİF TİP TİP: IS,. «= Isıtma tesisleri için Ağır sanayi tesisleri ve ısı santralları için M.M. 212

15 M.M.O. KALİTE BELGESİNİ HAİZ ü \TERMQMAFTA HAKİKİ FUEL-OİL(Ağır yağ) BRÜLÖRLERİ Bayındırlık Bakanlığı genel şartnamesine uygun ve ön süpürmelı'dir. Yüksek viskozıteli fuel-oil'l saatte 1.5 Kg dan 300 Kg'a kadar yakmak üzere muhtelif tip ve kapasitede imâl edilmiştir. Fotosel kontrollü TAM OTOMATİK veya YARIM OTOMATİK olarak kullanılabilir. Kompresörlü ve Rotatif tiplerde meme değiştirmeden kapasite arttırrlıp azaltılır. TEKNİK BİLGİLER BRÜLÖR TİPİ MOTOR HP KOMPRESÖRLÜ TİPLER FUL/Kuz ine FUL/ 3 _CITJ 1 CIT/ 2 CIT/ 3 CIT/ 4 CIT/ 5 9M/ 1 9M/ 2 9M/ 3 ROTATİF TİPLER ROT/ DM ROT/ FM POMPALI TİPLER ISI / 5 ISI/I 5 ISI/25 ISI/45 ISI/60 _ 0,18 0, , , , YAKIT CİNSİ RWI/San G YAKMA KAPASİTESİ Kg /Saat DO TÜM ELK.SARF Watt/Saat IMALÂTÇı: IMAS IZMIR MAKINA SANAYII ANONIM ŞIRKETI Büro: Gazi Bulvarı No= 87 İZMİR. Tel: 3UK Fabrika: Karabağlar İzmir. Tel: ENEL DİSTRİBÜTÖR: EKLO Turan Muşkara & Hayrettin Yorgancıoğlu Koli. Şti (İZMİR) Gazi Bulvarı No: 87 İZMİR Tel ANKARA :Muhittin Dizdarer.Şehit Teğmen Kalmaz Cad.Modern Çarşı 19/58 Tel: İSTANBUL Tesmak Koli. Şti Necatibey cad. No:74/A KarakÖy Tel ADANA : Ali Şeker. Abidin Paşa Caddesi Remo Han Kat- 3 Tel: 1006 BURSA :Ahmet Şengider, Çakır Hamam Okul Sokak No = 15 Tel: 3535 İSPARTA :Seri Ticaret. Sanayi Çarşısı, İstanbul Cad No=8/A TeLlO 81 KONYA.Genmak Genel Makina Endüstr ve Ticareti Eski Meram Yolu Bayrakçı sanayi sitesi No:9 Tel C 3 Bakım ve Servis ekipleri, Yurdun her yerinde her an emre hazırdır. M. M. 213

16 UDA Kollektif Şirketi Zeki Uluyüce ve Ortakları Isıtma, Havalandırma ve klima Tesisleri Proje, imalât, Taahhüt ve Ticaret İmalâtımız tamamen Türk mühendisliği ve Türk emeğinin urunudur Uygun fiat Gürültüsüz çalışma Yüksek verim Rakipsiz kalite Selanik Cad35/1 Yenişehir-Ankara Telef on: İmalâthane: İskitler Cad. Büyük Sanayi Seçim Sok.32 Telefon: M. M. 214 Külor : 16

17 LUPAMAT HAVA KOMPRESÖRLERİ TAMAMEN OTOMATİK TEK KADEME - ÇİFT KADEME >j Yüksek Randıman Güvenilir Garanti - Uzun Ömür # Bol Yedek Parça m mm -Jf Az Bakım Masrafı r r H av- a e m i > f i t 'ar i ı'. e / d a k. [ epo H-icmi ire SdT.dır aded ı Ad. Sihridir Çapı mm Strok ( Kurs ) boyl. mm Kompresör Dev ir Sav ısı Ci/ddk M o: e B K işletme B a s 11 I ı K;. 1 t. :, '' f /. '. CI. L h 22 i 1! A - /;:/ A 1 ', > L.K L>;:.. <,O5L A - i/55: L>! 2-6 ' 555 i J- J 35 J :. 93J 1 2'.' ; - 24MJ 140 ; i! 50 ;: <6û 350» ;x3 -, ") / /63. r> 90 / / /110 ııo/ııo/ııo 2x110/110/ SO <iO "ı x10 0 H H <ı :uo : t'z< 62/4 10 i K',.' 6 2/5 10 i KL; 62/44 1 UD 62/553 Lt;:j 2-62/ R x3 90/60 110/60 90/90/60 )10/110/70 2x110/110/ x7.5 İt) (> M A K S A Ş MAKİNA SANAYİ A.Ş. Fabrika : 2822 Sokak No. 1-3 İzmir Tel : İrtibat Bürosu ; Cumhuriyet Bul. 88 İzmir Tel : M. M. 215

18 SELNIKEL Isıtma ve Klima Cihazları Sanayii A. Ş. Su borulu sistemde ve paket tipi yüksek basınçlı buhar ve kızgın su kazanları. Lisans ve patent anlaşmasıyla teknik işbirliğinde bulunduğumuz Alman Firmaları: NİCKEL Firmalar Grubu : Heinrich Nickel GmbH-Betzdorf/Sieg Rox Lufttechnische Geratebau GmbH-Köln/Braunsfelt Geluna Lufttechnik u. Apparatebau GmbH-Ottobrunn/München GEBRÜDER FRÖLING Bergisch Gladbach SCHMIDT'SCHE HEISSDAMPF GmbH Kassei Bettenhausen Merkez: Tunus Cad. 5-ANKARA Tel: Fabrika : Büyük Sanayi 1. Cad. No ANKARA Tel : Şube : Büyükdere Cad. No. 18 Şişli - İSTANBUL Tel: İzmir Temsilciliği: intes İnşaat Tesisat Koli. Şti. Tel: M. M. 216

19 Gelişen iş hacmimize bağlı olarak kurulusumuzdaki bir organizasyon değişikliği neticesi AHMET ÖZKÖSEOĞLU ve ORTAKLARI KOLLEKTİF ŞİRKETİ faaliyetlerine 31 mart 1970 tarihinden itibaren PETEK Teknik Malzeme Ticaret AŞ unvanı altında devam etmektedir. Müessesemizin ağır yağ donanımı ve otomatik kontrol malzemeleri konusunda bundan önce olduğu gibi bundan sonra da yine aynı adreste (Necatibey cad. 151-Karaköy) daima emrinizde olduğunu saygı ile bildiririz.

20 RUTUBETLENDİRİCİLERİ TÜRK MÜHENDİSLERİNİN HİZMETİNDE SERALAR OKULLAR MÜZELER BÜROLAR FABRİKALAR SİNEMALAR MATBAALAR HASTANELER LABORATUVARLAR SPOR SALONLARI COMPUTER ODALARI EV VE APARTMANLAR LOKANTA VE PASTANELER UZUN SİİÜg Neşriyatlarımızı İsteyiniz. KOLLEKTIF ŞİRKETİ İmâlat Taahhüt Mümessillik BÜRO : YENİŞEHİR, SAKARYA CAD. 3/6 ANKARA TEL : 12 İS M ATÖLYE : BÜYÜK SANAYİ. SÖĞÜTLÜK SOK. ANKARA TEL : Külor : 17 M. M. 213

21 M M O1O ÇİMENTO FABRİKALARI Ak Çimento Fabrikası Anadolu Çimento Fabrikası Aslan Çimento Fabrikası Bastaş Çimento Fabrikası Nuh Çimento Fabrikası SERAMİK FABRİKALARI Sümerbank - YARIMCA Fb. TEKSTİL FABRİKALARI Sümerbank ADIYAMAN Sümerbank-KARAMAN Sümerbank - DEFTERDAR Sümerbank - NEVŞEHİR Polylen - BURSA KÂĞIT FABRİKALARI Seka - ÇAYCUMA RAFİNERİLER T.P.A.O - BATMAN Batı Raman Tesisleri Petrol Ofisi Ambarlı Tesisleri BP Ambarlı Tesisleri Sanayi Tesislerinin saç kaplı izolasyonlarını tamamen yerli malzeme kullanarak teknik, kaliteli ve tecrübeli iş gücü ile ifa eden kuruluş: TEKNİK İZOLASYON AŞ. Adres: Kabataş - Setüstü Güneş Sitesi No. 5 Güneş Apt. Kat 4 - İSTANBUL, Tel :

22 NA MAKINELE VİNÇLER* KONKASÖRLER» BETONİYERLER» TRANSITMİKSERLER» BETONAJ TESİSLERİ* YIKAMA ELEME TESİSLERİ» KIRMA TESİSLERİ (sabit, seyyar)» AGREGA. BASKÜL VE KÜREKLERİ» BANTLI GOTURUCU VE ELEVÂTÖRLER» NACE MAKİNE SANAYİİ LTD. ŞTİ. YENİ SANAYİ ÇARŞISI GİRİŞ CAD. 14ANKARA TELEFON İSTANBUL TELGRAF. NACEMAK. ANKARA M. M. 220 Külor : 18

23 SOĞUTMA ALANINDA GÜVENEBİLECEĞİNİZ TEK İSİM SOĞUTMA SANAYİİ A. Ş. Geniş Mühendis Kadrosu ve Titiz İmalâtı İle Özlenen Kaliteyi Gerçekleştiren Firmadır İMALÂT PROGRAMIMIZ : Komple soğutma tesisleri Komple klima tesisleri «Climair» (air condition) klima üniteleri (15000 kfrig/h ve kfrig/h kapasiteli) «Cold generator» tipi, klima ve proses için soğuk su üretici, paket halinde cihazlar «Chiller» tipi su veya salamura soğutucu evaporatörler Freon için sulu kondenserler. (Bakır borulu ve makinetolu) Amonyak ehiller ve kondenserleri Evaporatörler, Derin soğutma ve normal evaporatörler (Freon ve Amoniak.) Hava soğutmalı kondenserler. Ara soğutucu, (reciver) sıvı tankı, drayer vesair soğutma cihazları aksamı..< Cold generator,, Soğuk su üretici Müessesemiz, dünyanın en meşhur iki markası olan, dökme çelik gövdeli ve yüksek devirli modern, Amerikan TRANE ve İsveç STAL kompresörleri kullanmaktadır. ALDAG SOĞUTMA SANAYİİ A. Ş. Bahçe Yolu No. 10 Topçular-Rami Tel: Distribütör: Fenni Malzeme Necatibey Caddesi No: 84 Karaköy B.. Dokun; M AK DOK M M. 221

24 BÜTÜN İHTİYAÇLARINIZDA SANAYİ YAĞLARI FUEL OIL KİMYEVİ MADDELERİ 4 HİZMETİNİZDE BPPETROLLERİ AŞ. CUMHURİYET CADDESİ EGE HAN, HARBİYE Telefon : M. M. 222 Basın Organizasyonu 70.06

25 I ISI ve ELEKTRİK CİHAZLARI SANAYİİ KALİTE MODERN TOfiM EKONOMİ Dr. PEREDİ SANAYİ BÜRLÖ^LERİ ( Gasifıcation burner) S«kundtr Hovo Kazan tesisleri Tavlama fırınları Kurutma fırınları Temper fırınları Bakır rafine fırınları Yağ rafine fırınları Kireç, alçı, tuğla vs. fırınları Cam, porselen, emaye vs. fırınları Bilumum sanayi fırınları Yegane homojen bir hararet ve fırın atmosferi temm edebilen sanayi brülörüdur. O'C u 20 mt Hava bir defada verildiği takdirde fırın harareti Hava muhtelif kademeler halinde verildiği takdirde fırın harareti, misal; (700" C istenen bir fırın için) Buhar Kazanları Kcal/h. Boylerli ve Boylersiz Fuel-Oil kalorifer kazanları Kcal/h. Boylerli ve Boylersiz ÇİFT YAKITLI kalorifer kazanları Kcal/h. Çöp imha kazanları kg/h ISSfcd Kat kaloriferi kazanları Kcal/h. Kuzine kazanları Kcal/h. Sanayi Bakanlığı, İhtira Beratı No Bayındırlık Bakanlığı, Seridöpri No. 1.D. KOMPLE KAT. VİLLA ve APARTMAN KALORİFER TESİSLERİ KARIŞTIRICI. - YOLLU VANALARI 10 T den 150 /' kadar Fuel-Oil ile çalışan kazanları düşük sühunet korozyonuna (sülfürik asit aşındırmasına) karşı korumak ve aynı zamanda boyler verimini arttırmak için kullanılır. ı *. i,* 9 ' i 1.!,' I«Ha S I I I ı i i } I YOLLU VANA I 90'C Kazan çıkısı Tesise gidiş Kazana dönüş C 70'C Tesisten dönüş Ankara : KALORİ - Isı Ticaret ve San. Ltd. Şti. ATATÜRK BULVARI 105/ KIZILAY - ANKARA TtLEFON : istanbul: ISEL - İstanbul Şubesi TERSANE CAD. 178/22-23 KARAKÖY - İSTANBUL TELEFON :

26 Külor : M. M. 224

27 ÇUKUROVADA YENİLİKLER YENİLEŞTİRME HİDROLİK HORTUM) MONTAJI VE MİKROFİLM ÇUKUROVA ADANA ANKARA İSTANBUL İZMin KAVA ALAN! KARŞISI MİTHAT PAŞA CAD 13 BCYÜKDERE CAD GAZI BULVARI NO. 420 P. K 82 YENİŞEHİR NO 14 - ŞİŞLİ NO 23 P. K. 608 TflEtON 4/73 TELEFON : C TELEFON : TELEFON TELGRAF VE TELEKS : ÇUKURTA5 Caterpillar Cat ve Traxcavator Caterpillar Tractor Co., ait tescil edilmiş markalardır I M M. 225

28 Daima Tıbbın ve sınai müesseselerin hizmetinde. SİNAİ ve TIBBİ GAZLAR İSTİHSAL ENDÜSTRİSİ A.Ş. Topkapı: Gümüşsüyü Caddesi No. 7 istanbul Tel: (3 hat) Kartal Yakacık Yolu Taş Ocakları Mevkii istanbul Tel: İlancılık M. M. 226

29 DÜNYACA TANINMIŞ ELEKTRİK HIOTÖRLERİ SANAYİ TİPİ, BİR BEYGİRE KADAR GÜÇLERDE HOOVER ELEKTRİK MOTÖRLERİNİN ÖZELLİKLERİ: (1) Monofaze (ayrık fazlı veya kondansatörlü) veya trifaze (2) 2850, 1425 veya 950 devir/dakika (3] 1/8'den 1 beygire kadar muhtelif güçler (4) 110 veya 220 volt (5) Tek veya çift şaft (6) Ayaklı, mafsallı veya flanşlı tespit şekli (7) Rulmanlı veya kaymalı yatak (8) Tamamı alüminyum pres döküm motor mahfazası ş Her türlü bilgi için müracaat: Mataş TİCAfîET A. Ş. Halaskârgazi Cad. 133 Pangaltı İstanbul Tel: M. M. 236

30 modern inşaatta İZOCAA/V SICAĞA SOĞUĞA SESE İZOLASYON Çağımızda sıcak soğuk ve gürültüye karşı izole edilmesi gerekmeyen yapı hemen hemen yok denecek kadar azdır. Gerek yapı içinde konforlu bir atmosfer temini, gerek ısıtma ve soğutma masraflarının fazlalığı ve bunun asgariye indirilmesi zorunluluğu yapıların mutlaka izole edilmesini gerektiren başlıca sebeplerdir. Bunun yanında, yapının içinde çalışan ve oturanların sağlık şartlarının da gözönünde tutulması icap eder. Bü vazifeleri bir defada gören bir malzeme olan İZOCAM ise, çeşitli uygulama usulleri ile, yapıda daima tatbik sahası bulmaktadır. # # # * En yüksek ısı VB ses Yanmaz Firesiz Çüriimez Tatbikatı kolay Haşarat barındırmaz Elastiki Hafif Kokusuz Sonsuz Ömürlü 1OO C ile c izolasyon değeri N O P- N 5 u. < oc u C arasında kullanılabilir. HER TÜRLÜ TEKNİK BİLGİ İÇİN TEKNİK MÜŞAVİRLİK BÜROLARIMIZ ÜCRETSİZ EMRİNİZDEDİR. İZOCAM TİCARET VE SANAYİ A.Ş.: BANKALAR CAD. TÜRKELI HAN-KARAKÖY-ISTANBUL TEL İSTANBUL ANKARA İZMİR TRABZON 2398 ADANA 2830 Grafika Reklam M. M. 237

31 SUNGURLAR TÜKKİVE'DE 181 SANAYİİNİN KURUCUSUDUR Bronz tüp ve paslanmaz çelik gövdeden meydana gelen özel bir eşanjör. Kapasite : Koal/h Isı transferi: buhardan organik akışkana ısı SANAYII ANONIM ŞIRKETI SUNGURLAR TÜRKİYE'DE ILK DEFA OLARAK KIMYA, PETHO- KIMYA VE RAFINAJ TEKNOLOJISINDE KULLANı- LAN HER KAPASITE \ E TIP TE ısı EŞANFÖRÜ TEMA (IT BULAR EXCHANC;ER MANL FACTLRERS ASSOCıATıON) STANDARTLARı ILE DFCER BEYNELMILEL NORMLARA UYCı \ OLARAK IMAL ET- MEKTEDIR. SUNCL RLAH TARAFıNDAN, FOSU ı! \\HEELER \'E LOYD KO\I IÎOI I M TINDA İMAI EDİLMİŞ BİRÇOK ISI EŞAN- JÖIU l'l- TKİ M PETRO - KİM \ \ \ S \IN 'ı MUMCA TESİS- \ E BATMAN RAFİ NHIİSINDE BAŞ\RI İLE ÇA LISM \K1ADIR.

32 MUTFAK VE ÇAMAŞIRHANE TESİSLERİNDE tecrübeli kadro kaliteli imalât daimi servis ye en çok referansa sahip kuruluş istanbul Pup Divan Şelf - Servis Tesisleri Ankara Stad Oteli çamaşırhanesi t. İİİİ iii * 4 î '» İstanbul Divan Oteli Bulaşık yıkama makinası Karabük Demir Çelik Fabrikası. Buharlı yemek tencereleri, Elektrikli börek fırınları Trabzon S. S. K. Hastahanesi Çamaşırhanesinden bir görünüş TİCARET VE SANAYİ M Ü E S S E S E S İ YÜK. MAK MÜH. AKİF ERSU BÜRO: TERSANE CAD. KİPMAN HAN KAT 1 KARAKÖY İSTANBUL S? FABRİKA: TOPKAPI - GÜMÜŞSÜYÜ İSTANBUL '" TELG ERSU SANAYİ M. M. 235

33 - kn T 178 H kn kn kn kn T T T T TİP I78 I78 H I78 KDT 278 Debi 8rrf/h 8rrf/4ı I00 İt M/h Basınç 8kg/cm 8kg/crtf Depolu 8kg/cm Devir Güç 1000 I,5 HP I000 1,5 HP tam otomatik HP kn T 178 KDT.' Yüksek Randıman Kaliteli ve % 100 Yerli imalât I Sene fabrika garantisi vardır Mak.Y. Müh. ATTILA CENGİZ KUZUCAN FABRİKA : BAHÇELİEVLER ESKİ LONDRA ASFALTI NO. 84 -BAKIRKÖY - İSTANBUL TEL. : M. M. 227

34 VARION su tasfiye maddesi İYON DEĞİŞTİRİCİLER Stiren Divinilbenzen bazı olan ve sodium ve hidrojen devirlerde iyi neticeler veren iyon değiştiriciler : VARION KS VARION AD -sulfoasidik katyon değiştiriciler -kuvvetli bazı olan aniyon değiştiriciler VARION AT 660 -aniyon değiştiriciler VARION AT 400 -gözenekli aniyon değiştiriciler (scavanger) VARION ADA -zayıf-bazlı aniyon değiştiriciler VARION MX 1,2,3,6 -mixed-bed için iyon değiştiriciler Yüksek kimyevi ve fiziki stabilitesl olan VARION İyon değiştiriciler su tasfiyesinde fefkelâde iyi neticeler verir. Özellikleri hakkında tafsilatlı bilgi almak için müracaat : CHEMOLIMPEX Hungarian Trading Company for Chemicals Budapest 5, P.O. B. 121 Türkiye Mümessilli : 1050 JAK ESKENAZİ VE OĞLU ŞİRKETİ Sirkeci, Merkez Han No İstanbul, Telefon : Basın: 31140/A M. M. 228

35 dişli ve helezon yivli fueloil ve yağ kalorifer-kaynar su fosseptik hidrofor ve buhar kazanları yüksek tazyik hava ko fuel-oil POMPALARI POMPALARI UZUN ÖMÜR 2 SENE FABRİKA GARANTİSİ TESİSAT vemakina NECATİBEY CAD. 233 TOPHANE - İS M FBR : M. M. 229

36 OERLIKON İMALÂT PROGRAMINI TAKDİM EDER O E R L I K O N ELEKTROD TİPLERİ F O N T A R G E N Elektrod ve alçak hararet kaynak ve sert lehimleme malzemesi Rutil Tip (Yumuşak çelikler için) Demir toilu Rutil Tip (Yüksek randımanlı elektrod) Selülozik Tip (Yumu;ak çelikler için) Asit Tip [Yumuşak çelikler için) Bazik Tip Hafif alaşımlı çelikler için : OE-N-101 den (12 çeşit) OE-N-124 e kadar Hafif alaşımlı çelikler için (7 çeşit) Sert tabaka dolgu Elektrodu : CİTORAİL Darbe ve aşınmaya mukavim Elektrod Krom - Nikelli paslanmaz çelikler için Dökme demir Elektrodlar Monel metal Elektrodu OVERCORD-G OVERCORD OVERCORD-ZET OVERCORD-N OVERCORD-S FİNCORD-S CİTOREX FERROCİTO CELLOCORD CELLOCORD-VV CELLOCORD-70 VİRUSCORD CİTOFİNE-C PYROCİTO : SUPERCİTO SUPERCİTO F 2 3 0/4 UNİVERS : TENACİTOdan TENACİTO-196yak.d.r CİTOMANGAN CİTODUR-600 CİTODUR - 600; B CİTODUR-1000 TOOLCORD CİTOCHROMAX CİTOCHROMAX - N FERİNOX INOX Aw + Cb İNOX Bw İN0X Bw + Cb İNOX - C İNOX-Dw CİTOFONTE - Ni CİTOFONTE - Mo CİTOMONEL ÇELİK DÖKME DEMİR PASLANMAZ ÇELİKLER BAKIR, PİRİNÇ, BRONZ GÜMÜŞ ALAŞIMLARI HAFİF METALLER NİKEL A101,*A 102, *E 106 E 107 "A 110,'E 114, *E 115 E 116, E 117 : A 120, A 121, A 122 E 124, E 125, E 126 : A 200, A 201, A 204 E 206, A 210, *A 211 E 214, E 215 : A 300, A 301, 'A 303 A 304, A 305, *A 306 A 307, A 308,A 309 A310,A3U A 312 A 313,A 314 : A 400, A401, A 402 -A 403, A 405, A 406, 'A 407, *A 408, E 409 A411 : E S01, E 511, E 521 ÖZEL YUMUŞAK LEHİMLER : A 601, A 602, A 605 A610, *A611,*AP612 AP613, *AP614 DOLGULAR {Doldurma ÖZEL MAMULLER Kaynağında) A = Oksiasetilen kaynak çubuğu A 700, A 701, A 708 E711, 'A711.E713 E 715, A 715, E716 A 716, E 718. E721 A721, A727, E 900, E FONTARFİX Pirinç Elektrodu Alüminyum Kesme Elektrodu Elektrodu Punta Kaynak Elektrodu CİTOBRONZE ALBRONZE ALCORD - 99 ALCORD-12 Si CİTOCUT Y-151 E = Elektrod F = Her kaynak çubuğunun dekapanı kendi No. sının basına F ilavesiyle gösterilir. (F101, Fİ 10 gibi) AP = Yumuşak pasta halinde lehim ( ) = işaretli olanların her atelyede bulunması icabeder. DİĞER İMALÂTIMIZ: * Otomatik tozaltı kaynağı için kaynak teli ve flaksları. *RED 275 Kaynak Transformatörleri. * GL 400 Kaynak Redresörü. OERLIKON Kaynak Elektrodlar. ve Sanayi A. Ş. - İstanbul Fabrika : Topkapı, Yeni Londra asfaltı, Çırpıcı Sokak No. 25. Tel: İrtibat Bürosu : Karaköy, Perçemli Sok. No Telefon : Posta Adresi : P. K. Galata 1050 Telgraf adresi : OERLIKON - istanbul M. M. 230

37 MÜHENDİS VE MAKİNA AYLİK TEKNİK DERGİ SAYI 157 HAZİRAN 1970 MÜHENDİS ve MAKİNA Makina Mühendisleri Odası adına Sahibi EROL ERDEN Neşriyat Müdürü ARSLAN SANIR Yazı İşlerini fiilen idare eden SÜMEYİR AKÇASU Neşriyat Komisyonu üyeleri; OLGAY BİLGİN CEMAL ÜNER MUSTAFA YERULUĞ REŞAT ERLEVENT İÇİNDEKİLER ADRES Mühendis ve Makina Sümer Sokak 36/1 Demirtepe - ANKARA Dergisi Telefon: On kapak Arka kapak On iç kapak Arka iç kapak İçindekiler sayfası * İLÂN ŞARTLAR 1 karşısı On ve arka kapakta İç sahifeler Renkli ilânlarda her renk On ve arka kapakta Diğer sahifelerde renk farkı alınır için : TL TL TL TL TL TL TL TL TL TÜRKİYE'DE MAKİNA MÜHENDİSLERİNİN SANAYİLEŞ- MEYE OLAN KATKISINI ARTTIRMAK İÇİN ALİNMASİ GEREKEN TEDBİRLER 471 AHMET FAHRİ ÖZOK VOLFRAMLI YÜKSEK-HIZ TAKIM ÇELİKLERİNİN FAZ- DÖNÜŞÜMLERİ ÜZERİNE BİR LİTERATÜR ARAŞTIRMASI 481 ERDOĞAN TEKİN ÇELİK TELLERİN GALVANİZASYONU 494 HÜSEYİN ÖZKAN İlânlardan mesuliyet kabul olunmaz. İlânlara ait klişe ve tertip masrafları ilân sahibine aittir. YAZI KABUL ŞARTLARI Dergide Ekonomik, Teknik ve Sosyal yazılar yayınlanır. Gönderilen yazılar yayınlansın veya yayınlanmasın iade edilmez. Yazılardaki düşünce, kanaat ve bunlardan doğacak sorumluluk yazarına ait olup, Dergiyi temsil etmezler. tktisab hakkı serbest bırakılmış olan yazılar kaynak gösterilmek sureliyle alınabilir. Gönderilecek yazılar daktilo ile iki nüsha yazılmalı ve klişesi alınacak şekiller parlak kağıtta net ve temiz olmalıdır. AJANS-TÜRK MATBAACILIK SANAYİİ HADDE MAMULLERİNDE MEYDANA GELEN HATALAR, BUNLARI ÖNLEME VE GİDERME ÇARELERİ 500 MAHMUT KURTOĞLU YÜKSEK ELASTİKİYETLİ KUMANDALI GEMİ KAVRAMA- LARI (II) 505 ŞEFİK OKDAY MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAVI MAYIS 1970

38 Türkiye'de Makina Mühendislerinin Sanayileşmeye Olan Katkısını Arttırmak için Alınması Gereken Tedbirler ODAMIZIN 1969 YILI YAZI YARIŞMASINDA ÜÇÜNCÜLÜĞÜ KAZANMIŞTIR. Yazan : AHMET FAHRİ ÖZOK GİRİŞ: Artık açıklıkla bilinmektedir ki, benzer diğer ülkeler gibi, memleketimizin de geri kalmışlıktan kurtulması hızla sanayileşmesine bağlıdır. Bu gayeye ulaşıncaya kadar bütün kalkınma çabaları bu yönde olacak, daha sonra ise bu sanayiye kişilik kazandırmak ve onu kendi kendine yeter hale getirmek gerekecektir. Topyekûn kalkınmada memleketimizin tabii kaynakları üretim ve insan gücü potansiyeli yanında, makina mühendislerinin önce aydın birer vatandaş olarak, sonra da sanayileşmeye etkili bir katkıda bulunabilecek bir mesleğin sahibi olarak, görevleri vardır. Bunlardan birincisi iyi niyet sahibi, vatanının mutluluğunu isteyen herkesle ortak bir görevi, ikincisi ise makina mühendisi olması sebebiyle, diğerlerinden farklı olarak yapması gerekenleri ortaya koyması görevidir. Vatandaş olarak görevlerimizin ne olduğu konumuz dışındadır. Makina mühendisi olarak sanayileşmeye olan kat kının arttırılması tedbirleri ise bir yandan bu mesleğe sahip herkesin yeterli bir bilgi ve tecrübeye sahip olması ve diğer yandan da bu yeteneklerini değerlendirebileceği imkân ve şartların yaratılmış olması gibi iki yönlü bir görünüm arzeder. Yeteneklerin arttırılması bir eğitim, tecrübe ve kendi kendini yetiştirme meselesidir. Gerekli imkân ve şartların yaratılması ise tek tek şahısların gayretlerinden ayn olarak, bütün memleket için söz konusu olan karmaşık bir meseledir. Aşağıda konu incelenirken bir kez genel yönden, bir de bizzat mühendis yönünden ele alınacaktır. I. MEVCUT DURUM VE ENGELLER: Bütün az gelişmiş ülkeler gibi memleketimizin de sanayileşmede kaynakları sınırlı ve bu mevcut kaynakların kullanılışı da verimsizdir. Türkiye, yavaş da olsa, sanayileşmektedir. Ancak çeşitli nedenlerle bu sanayileşmenin temposu ağırdır. I. plân döneminde sanayi sektörünün ortalama gelişme hızının % 12,3 olması gerekirken ancak % 8,9 olarak gerçekleşmiştir. Aradaki fark /o 3,4 gibi azımsanamıyacak bir değerdir. Buna rağmen ekonominin en hızlı gelişen sektörü yine sanayi sektörüdür. Türkiye'de gelir seviyesinin düşük olması, zorunlu ihtiyaçlar karşılandıktan sonra tasarruf için ayrılan kısmın küçük miktarlarda kalmasına sebep olmaktadır. Tasarrufun yüksek, dolayısıyla sermaye teşekkü lünün hızlı olduğu ileri sanayi ülkelerinin aksine, toplumumuzun değer yargılan ve sosyal güvenlik endişeleri zaten yetersiz olan tasarrufların sanayiye ayrılan kısmının daha da az olması sonucunu doğurmaktadır. Tarımsal üretimin hava şartlarına bağlı olmasının dahi sanayiin gelişimine dolaylı olarak olumsuz etkisi vardır. Zira bu bağlılığın giderilmesi için yapılan harcamalar kamu kesimindeki sanayi kuruluşlarına yapılacak yatırım miktarım azaltmaktadır. Sermaye yaratıcı müteşebbisler gurubu da henüz yeterli güç ve genişliğe erişemediğinden, tasarrufların kârlı olarak sanayi yatırımlarında kullanılma imkânı kısıtlanmaktadır. Çok sayıda müteşebbis ayrı ayrı işletmeler halinde faaliyette bulunmakta, bu da optimum kapasite ile çalışmayı ve makina mühendislerinin istenilen mühendislik fonksiyonlarını yerine getirmelerini engellemektedir. III. Plân dönemi gerçek mühendislik çalışmaları yönünden daha tatminkâr olacaktır. İşletmelerin çeşitli sanayi kollarına dağılımı iyi organize edilememekte, dolayısıyla küçük işletmelerin gelişmeleri kısıtlanmaktadır. Makina mühendisleri ileri ülkelerin teknolojilerini ve işletme tekniklerini uygulamak imkânından çoğu defa yoksundurlar. Büyük işletmelerimizde ise işletmenin kendi bünyeleri için- 478 MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN 1970

39 cleki organizasyon bozuklukları ahenkli çalışmayı engellemekte, dolayısıyla verimi düşürmektedir. Bilhassa kamu sanayi kuruluşlarında durum böyledir. Sanayi sektörünün hızla gelişmesinin gerektirdiği.1 halat seviyesine ulaşılamaması, ham ve mamul madik ithaline muhtaç durumdaki endüstri kollarında ;Î" ael akışın aksamasına, atıl kapasiteye ve dolayısıyla ^ayıplara sebep olmakladır. Böyle hâllerde makina mühendisi istese de, elinde olmayan sebeblerle tasarladığı plânı uygulayamamaktadır. Bakım ve stok kontrol mekanizması iyi çalışmamakta, bazan sadece birkaç parça yüzünden iş gücü atıl vaziyette günlerce teklemektedir. Üniversiteler ve sanayi kuruluşları arasında gerçek anlamda bir ilişkinin yokluğu ve böyle bir geleneğin yaratılmamış olması, her iki tarafın karşılıklı olarak oiribirinden yararlanması imkânını ortadan kaldırmaktadır. Ekonominin diğer sektörlerinde olduğu gibi, sanayi sektöründe de verim arttırıcı çabalar yetersizdir. Yüksek finansman, kalifiye iş gücü ve ileri teknoloji gereksinmeleri dolayısıyle sanayi kuruluşlarında verim arttırıcı plânlama, organizasyon ve kalite kontrolü gibi bilimsel faaliyetler yetersizdir. Standart mal gurup lan için talebin belli bir sevi\/eye ulaşmamış olmasının, yurt içi ve yurt dışı kaynaklardan sağlanan hammaddelerin üreticiye pahalıya mâl oluşunun kalite ve fiyat üzerinde olumsuz etkileri olmaktadır. Bu olumsuz etkilerin bir dereceye kadar önüne geçebilecek bir rekabet ortamı da, gerçek anlamı ile, henüz mevcut değildir. Yatırımların faydalı ve kârlı alanlara yapılmasını sağlayacak veya mevcut kuruluşların verimini arttıracak proje ve araştırma yapan mühendislik büroları yok denecek kadar azdır. Ayrıca teşebbüs sahipleri de bu hizmetlerin önemini yeterince anlamış değillerdir. Bunda memleketimizde bilimsel zihniyetin henüz yay gın olmayışının büyük etkisi vardır. Türkiye'de ortalama olarak bir mühendise 1,6 teknisyen düşmektedir. Bu oran iş gücü olarak mühendislerden gerektiği şekilde fayda!anılamadığını gösterir. Kalifiye işçi sayısı da sanayiin istediği nitelik ve sa yıda olmaktan uzaktır. Ayrıca bölgelerarası yetişmiş insan gücü de dengesizdir. İş gücü kalitesinin düşüklüğü, yeniliklerin benimsenmesi ve tatbik edilmesi yönlerinden güçlükler doğurmaktadır. İleri sanayi ülkelerinin en önemli avantajlarından biri vasıflı iş gücüne sahip olmaları ve şartların da elverişliliği dolavısıyla yeni teknolojilerin ortaya konabilmesidir. Bu ülkeler ayrıca mevcut teknolojilerden en yararlı bir şekilde faydalanabilmededirler. Yukarda zikredilen genel kavramlar yanında, sanayileşmeye olan etkisi bakımından makina mühendisinin bizzat kendisinin yeterliliğinin de başaracağı işler vönünden büyük önemi vardır. Bundan dolayı bizzat onun durumunu da incelemek gerekir : Türkiye'de okuma alışkanlığı genellikle yok denecek seviyededir. Yüksek öğrenim görmüş diğer meslek sahipleri gibi, mecbur olanların dışında, devamlı okuyan ve yenilikleri takip edenler azdır. Bunun çeşitli nedenleri olmakla beraber, zorunlu sebeblerle değil de, içten gelen bir arzu ile mevcut durumu düzeltmek için çaba gösterenler nadirdir. Araştırma gayreti, daha iyiye, daha verimliye ulaşmak için gösterilen aşağı seviyededir. işlek de Büyük kayıplara sebep olan organizasyon bozuklukları, kalifiye olmayan işçilerin sebep oldukları kayıplar, malzeme ve insan gücü israfı gibi olumsuz et kiler, bertaraf edilmek için büyük ölçüde idareci \a da şef mevkiindeki makina mühendislerinin çalışma ve gayretlerini beklemektedir. Bilhassa kamu sanayi kuruluşlarında çaba gerektiren problemler vardır. Mü hendislerin çoğunluğunun yeni tekniklerden ve pratik uygulamalardan haberdar oldukları şüphelidir. Münferit iş yapan sanayi kurumlarının çoğunun bakım ve revizyon plânları yoktur. Yabancı dil bilmeme güçlüğü de yayın takibi işini güçleştirmektedir. Türkçe teknik literatürün az oluşu sanayiimizin önemli bir handikapıdır Kamu sanayi sektörlerindeki mühendis ücretleri serbest piyasadaki ücretlerle artık rekabet edemez, hattâ karşılaştırma yapılamayacak kadar düşük durumdadır. Uzun yıllar bulunduğu kuruluşa emek veımiş bilgili ve tecrübeli makina mühendislerinin işletmeden ayrılmaları, ya da yüksek mevki idarecilerin sık sık değişmeleri, kayıplara sebep olmaktadır. Genci olarak Türkiye'de kamu sektöründe toplam sevk ve idarecilerin ancak "o 9'u sevk ve idare konusunda özel eğitim görmüştür. Bir çok işletmede mühendislerin alt seviyedeki teknik personelle ilişkileri yeterince gelişmemiştir. Karşılıklı bilgi alış - verişini sağlıyacak toplantılar yapma alışkanlık haline gelmemiştir. İş başında yapılacak eğitimin önemi henüz gereğince anlaşılmamış olduğundan, genel olarak tatbik edilmemekte ve getireceği faydalarla orantılı bir ilgiden uzak bulunmaktadır. II. ALINMASI GEREKLİ TEDBİRLER: Kalkınmanın gerçekleşmesi için sanayi sektörünün, ekonominin sürükleyici sektörü olması gerektiği ısrarla belirtilmektedir. Tasarruflarla yaratılacak sermayenin, plânın öngördüğü sanayi alanlarına yatırılması beklenilen sanayi gelişiminin ön şartıdır. Halk ortaklığına açık, ayni zamanda küçük tasarrufların değerlendirileceği rantabl sanayi kuruluşları endüstriye büyük katkılarda bulunabilir. Dış borçlanmalar zorunlu olabilir. Ama ithalâtı sanayi gelişiminin gerektirdi ği seviyede tutmak, dış ticareti bağlayıcı bir durum dan kurmak şarttır. MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 SAYI HAZİRAN

40 Kamu sanayi kuruluşlarının ihtisaslaşma, hizmet geliştirme ve pazarlama faaliyetlerini arttıncı tedbirler almak gerekmektedir. Yine ayni kuruluşlarda bir takım bağlayıcı formaliteler yüzünden kullanılmayan âtıl kapasiteyi 'değerlendirici, sevk ve idarecilere insiyatif olanağı verecek şartlar sağlanmalıdır. Âtıl kapasiteyi değerlendirmek yönünde büyük askerî fabrikalardan da yararlanılabilir. Halka kadar inen bir sanayii benimsetme, makinalaşmayı teşvik etme zorunluluğu vardır. Bilim ve tekniğin önemine dayanan bir genel zihniyet yaratılmasının yararları büyük olacaktır. İşletmeler arası organizasyon konusunda çok daha etkin davranarak birbirinin benzeri küçük işletmelerin birleşmelerini sağlamak ve bunun getireceği yararlan ortaya koymak gerekir. Ancak optimum kapasite ile çalışan işletmeler ileri teknolojilerden ve modern işletme tekniklerinden en büyük faydayı sağlıyabilirler. İşletmeler içinde de organizasyon şeması, görev yetki ve fonksiyonuna göre ve bir takım girişimler yapmayacak şekilde düzenlenmelidir. Türkçe teknik literatürü çoğaltmak mutlaka gereklidir. Bu konuda üniversite ve odamızın işbirliği ile önemli adımlar atılabilir. Tercüme konusunda odaca yapılmakta olan faaliyetlerin hızlandırılmasında fayda vardır. Proje ve araştırma yapan mühendislik bürolarını teşvik etmek, ayrıca endüstri kuruluşlarına etüd ve araştırma işlerinin yararını empoze etmek gerekmektedir. Odamız, kendi gazetesinin yayınları ile bunu yapabilir. Teknik eğitim ve öğretimin arttırılması meselesi ele alınmıştır. Fakat bu konuda daha etkili tedbirlere gitmek, gelecekte öngörülen yapı değişikliğine uygun vasıflı insan gücüne daha önemle eğilmek zorunluluğu vardır. Zira vasıflı insan gücü teknolojik değişmede yararlı olmaktadır. Kamu kuruluşlarında yaklaşık olarak toplam iş gücünün % 1,4'ü sevk ve idarecidir. Halbuki bu değer milletlerarası kıyaslamalara göre /o 4,6 olmalıdır. Bilhassa münferit işler yapan işletmelerde bakım ve revizyon işlerinin düzene sokulması ve belli bir plân ve program dahilinde yapılması gereklidir. Böylelikle iş gücünden daha iyi yararlanma imkânı doğacaktır. Kamu sanayi kuruluşlarında bu konu daha da önemlidir. Kamu sektöründeki yüksek teknik personele ödenen ücretin değerinde yeni ayarlamalar yapılmazsa bir kaç yıl sonra bu kuruluşlar personel bulma yönünden daha da güç durumda kalacaklardır. Zira tecrübeli ve bilgili mühendisler, bağlayıcı önemli nedenler dışında, bu kuruluşlarda uzun süre kalmamaktadırlai. Günümüzün mühendisi yenilikleri izlemek ve uygulanabilir nitelikte olanları kendi işletmesinde hemen uygulamak çabasında olmalıdır. Teknik formasyonu yanında insan münasebetleri, sanayi psikolojisi, davranış bilimleri konusundaki tamamlayıcı bilgiler, her işletmede çalışan makina mühendisi için bugün öğrenilmesi gerekli bilimlerdir. Personel ile bağlantılarda daha yakın ve karşılıklı alışverişe hazır olmak, işlerin benimsenerek yapılmasında ve yeni fikirlerin ortaya çıkmasında önemlidir. îş basitleştirme, iş gücü plânlaması, eğitim plânlaması ve iş değerlendirme gibi projelerin her işletmede hazırlanarak uygulanma alanına konmasının getireceği yararlar açıktır. İşyeri plânlaması, taşıma uzaklıklarının azaltılması, iş gücünde tasarruf, imâlat akışında süreklilik v.b. gibi basit problemler ise sorumlu mühendisin halledebileceği konulardır; ve bunlar çabuk çözümlenmelidir. Bir bakıma bu gibi meselelerle uğraşmayı engelleyen günlük rutin işler de yine çalışmayla azaltılıp bir sisteme bağlanabilir. Bir çok yeniliklerin öncüsü olan Odamız, ödenek, aidat v.s. ile malî durumunu daha da güçlendirme yollarını arayarak ve yurt çapında etkin bir kuruluş olarak türlü eksikliklerin giderilmesi yoluyla mühendislerin sanayiye olan katkılarını arttırabilir. SONUÇ: Türkiyenin inançlı, güçlü ve herşeyden önce bilimsel metodlarla çalışan kafalara ihtiyacı vardır. Dün okulu bitirip bugün okumayı bırakmış bir makina mühendisi zamanla bilgisini ve formasyonunu yitirmeye mahkûmdur. Daima daha iyiye, daha kolaya, daha ucuza gidiş ancak bilgi, emek ve araştırma ile olur. Bir mühendisin kendi kendisini yetiştirmesi ve istediklerini gerçekleştirebileceği imkân ve şartların yaratılması, biribirini tamamhyan iki faktördür. Ortam olmadan çaba etkisiz, çaba olmadan ortam faydasızdır. İyi teknik formasyonu olan bir makina mühendisi, insanları idare etmesini de biliyorsa, çok şeyler yapabilir ve sanayileşmeye çok değerli katkılarda bulunabilir. Türkiye önemli bir kalkınma potansiyeline sahiptir. Varılması istenen hedefi açıklıkla ortaya koymak, heyecanla, inançla işe sarılmayı sağlayacak bir hava ve imkân yaratmak söz konusudur. Makina mühendislerinin bu anlamda büyük etkileri olabilir. Mevcut durumda mühendislerimizin imkânsızlıklar içinde neler yapabildiklerine gururla tanık oluyoruz. Eski alışkanlık ve formalitelere bağlılıktan kurtuluş bize çok şey kazandırabilir. Yenilikler de çoğu zaman böyle olagelmiştir. Zamanın getirdiği gelişme önemli değildir. Her ülkede zamanla tabiî bir gelişme olmaktadır. Önemli olan daha önce benzer durumdaki ülkelerle kıyaslamadan ortaya çıkan tablodur. Memleketimizin sanayileşmesinde esas yükü taşıyacak olan makina mühendislerinin herbiri, gayeye ulaşıldığında ortak esere kendi çaplarında katkıda bulunmanın kıvancını duyacaklardır. 480 MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN 1970

41 Volframlı Yüksek-Hız Takım Çeliklerinin Faz - Dönüşümleri üzerine Bir Literatür Araştırması Tanımı ve Kapsamı : Takım çeliklerinin bugünün modern endüstrisindeki yeri kolayca takdir edilebilir. Bunlar arasında çok yüksek sertlikleri, aşınma ve oksitlenmeye dayanıklıkları ve bu özelliklerini yüksek sıcaklıklarda koruyabilmeleri nedenleriyle kullanılan yüksek - hız - çeliklerinin, malzemelerin biçimlendirilme ve kesme işlemlerindeki önemi en başta gelmektedir. Yüksek-hız çeliklerinin bileşimlerinde Fe ve C'dan başka genellikle W, Cr, Mu, V ve Co metalleri bulunur. Co dışındaki diğer alaşnn elementleri bu çeliklerin temperlenmeleri sırasında oluşan metal - karbürleri için kullanılır. Bu metal karbürleri ikinci sertleşme olayında etkili olduklarından alaşım elementleri yüksek hız çeliklerinin vazgeçilmez bileşenleridir. Co'ın etkisi kesinlikle bilinmemekle beraber diğer karbürleri daha dengeli yaptığı zannedilmekte- Bileşimlerine göre yüksek hız çelikleri genel olarak üç ana bölüme ayrılabilirler. 1 ) Volframlı yüksek hız çelikleri, 2) Molibdenli yüksek hız çelikleri, 3) Volframlı - molibdenli yüksek hız çelikleri. Tanımlamalardan da anlaşılacağı üzere bileşimde en çok bulunan alaşım elementi o tip çeliklere kendi adım vermektedir. Volframlı yüksek hız çeliklerinin en tanınmış ör neği bileşiminde ortalama % 18, W, % 4 Cr, % 1 V ve "-> 0.75 C bulunan tipi çeliğidir. Bütün takım çeliklerine olduğu gibi yüksek-hızçeliklerine de yüksek sertliği veren, yapılarındaki çeşitli metal - karbürlerdir. Bu çeliklerden en verimli olarak yararlanabilmek, bu karbürlerin en yüksek sertliği verecek biçimde yapıda çökelmelerine bağlıdır. Metal - karbürlerinin cinsleri, çökelim ve yapıdaki dağılım biçimleri yüksek - hız - çeliklerinin özelliklerini yaratır. Bu çeliklerin en büyük özellikleri olan ikinci sertleşme olayı da bu karbürlerin cinsleri, çö kelim ve dağılım biçimleriyle doğrudan doğruya ilgilidir. Belirli ısıl işlem koşulları altında metal-karbür lerinin çökelimleri ve yapıdaki dağılımları belirli biçimlerde olur. Bu karbürlerin çökelme özellikleri ile ısıl işlem arasında bağıntı kurulursa yüksek - hız - çe liklerinden en verimli yararı sağlıyacak ısıl işlem tekniği belirtilebilir. Erdoğan TEKİN Ortadoğu Teknik Üniversitesi Ivk-ıalurji Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Bir takım çeliğinin bileşimi ve dış biçimi ne olursa olsun, eğer karbürlerinden en verimli yarar sağlanmıyorsa o takım çeliğinin hayatı da o derece kısaltılmış olur. İsıl işlemi doğru yapılan bir çeliğin ise yapısındaki faz dönüşümleri bilinçli olarak kontrol edileceğinden verimi yüksek olacaktır. Böyle bir sonucun da ekonomik yönden yararları açıktır. Bu literatür araştırmasını takım çelikleri üzerine yazılan iki kitap ile açmak yerinde olacaktır : Roberts v.d. 0) ile Payson (-) un eserleri on yıl öncesine kadar yapılmış olan gelişmeleri eleştirmeli olarak ele almıyorlarsa da takım çeliklerinin metallurjisi üzerine geniş bilgi vermektedirler. Takını çeliklerinin, özellikle de yüksek - hız - çeliklerinin ısıl işlemleri üzerine literatür - tarama yazılarının belli başlıları Amerika'da Cohen t 1 ), ( 4 ), Fransa'da Michel ( ) ve İngiltere'de de Hoyle ("), Hobson ve Tyas ( 7 ) tarafından yazılmıştır. İlk üç yazar ülkelerinde takım çelikleri üzerine önemli araştırmalar yapmış kişilerdir. Bunlardan ilk ikisi zamanımızdaki gelişmelere göre biraz eski kalmakta, diğerleri de faz-dönüşümlerine ayrıntılı olarak inememektedirler. (a) Yüksek Hız Çeliklerindeki Karbürler: Yüksek-hız-çeliklerinde çökelen karbürleri bölüme ayırabiliriz. 1. E-demir karbürü; 2. M C, 0 - karbürü; 3. M., C, vvolfram ve molibden karbürleri; 4. MC va da M ( C v vanadyum karbürü; 5. M, C. jr X - karbürü; 6. M.', 3 C, 5, K - karbürü; 7, (', -q karbürü. yedi Burada M tek bir metal ya da metaller topluluğunun simgesidir- Örneğin, yukarıdaki metallerden demir, Fe 3 C'u, volfram W., C'ü, krom Cr 7 C 3, Cr.,., C.'ü, molibden Mo., C'ü ve vanadyum V 4 C P) 'ü meydana getirirler. Fakat çeliğin yapısında bütün bu metallerin atomları beraber bulunduklarından bir karbür içinde diğer metaller de belirli sınırlar içinde çözünürler. Fe 3 C içinde Cr ve az olarak Mo; V 4 C 3 içinde çok az olarak Fe, W ya da Mo çözünebilir. Cr, C. t içinde % 60 MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAVI MAYIS

42 Fe ve Cr 23 C 6 içinde de % 3O'a kadar Fe ve ayrıca Mo, V ve W bulunabilir. Bu bakımdan, yüksek - hız - çeliklerinde çökelen metal karbürlerini arı-biçimde değil de M - simgesiyle gösterilen karışık - biçimde belirlemek daha doğrudur. M 23 C 6 genellikle (Cr, Fe, W) 23 C 6 ya da uç - durumlarda, Fe 21 W 2 C 6 olarak belirir ( 8 ). Bu araştırmada önemli olan karbürlerin kristal yapıları ve çeşitli özellikleri üzerine bilgiler ÇİZELGE I'de özetlenmiştir. Yüksek - hız - çeliklerine üstün sertlik ve aşınma dayanıklıklarım veren M 6 C karbürleridir. Bu karbürün kristal yapısını bulan ve kimyasal bileşiminin Fe W 2 C ve Fe 3 W 3 C arasında değiştiğini belirten West gren ile Phragmen ( 9 ) olmuştur. Bunlar yüksek - hız - çeliklerindeki karbürleri araştıranların ilki olmamalarına rağmen, buluşlarından ötürü, M 6 C karbürü onlardan sonra hep «yüksek - hız - çeliği karbürü» olarak bilinmiştir. VVestgren ( 10 ) bundan sonraki bir araştırmasında bu karbürün bileşiminin Fe W C'a daha yakın olduğunu bulmuştur. Wood ("), vvolframlı manyet çeliklerinden elektrolitik yollarla elde ettiği karbürlerde, M 6 C karışık çift karbüründen başka bir de WC karbürü bulmuştu. Wood'un deneyini tekrarlayan Morral v.d. ( 12 ) bu iki karbürden başka, bileşiminde Fe olan ve yapısı Cr, C'e benzeyen kübik bir karbür daha buldular; bu karbürün az olarak yüksek - hız - çeliğinde de bulunduğunu belirttiler. Tarihsel önemleri bakımından üzerinde durulan yukardaki araştırmalardan sonra, yüksek - hız - çeliklerindeki faz - dönüşümleri üzerine yapılan araştırmalar ısıl işlem sırasına göre belirtilecek ve incelenecektir. (b) Yüksek - Hız Çeliklerinin Östenitleme İşlemi: (b) Östenitleme Sırasında Matris Bileşiminin Değişimi: Östenitleme işlemi uygulanacak çelikler genellikle tavlanmış durumdadırlar. Tavlanmış yüksek - hız - çeliklerinin yapılarında hacimsal olarak % 1 MC, % 9 M 23 C 6 ve % 18 M 6 C karbürleri vardır ( 13 ). Östenitleme işleminin başlamasıyla östenit - matriste önce çözülen M 23 C H karbürleridir. Çözülme 900 C'da başlayıp, 1100 C'da tamamlanır ( 6 ). MC karbürleri daha yüksek sıcaklıklarda çözünürler. Tavlanmış yapıda hacimsal olarak % 30 kadar olan toplam karbürler 1300 C'daki östenitleme sonunda 2/3 oranında çözünürler ( 13 ). Östenitleme işlemi sonucu yapıda çözünmemiş olarak kalan karbürler «çözünmemiş karbürler» diye tanımlanırlar. Gerek yüksek-hızçeliklerinin, gerekse sıcak - işlem kalıp - çeliklerinin östenitleme işlemi ile ilgili araştırmaların özeti ÇİZELGE II - IV'de sunulmaktadır. ÇİZELGE II ve IIFte, ile tipi çeliklerin yapılarında östenitleme sonucu kalan karbürler; ÇİZELGE IV'te ise matrisin değişen bileşimi özetlenmektedir. ŞEKİL: 1 değişen östenit sıcaklığına göre tipi çeliklerin matris bileşimlerinin değişimini göstermektedir. Bunlardan da anlaşılacağı üze-.igi (T 10 z t z UJ Z UJ 1 UJ TRİS TEKİ z A 3 2 y w 74 y j / REF. 13 REF. 20- A REF. *6, u 5 4 i. 1 Cr *-> L c y ÖSTENİTLEME SICAKLIĞI ŞEKİL {eliklerinin matris bileşimlerinin östenitleme sıcaklığına göre değişimi. 482

43 - ÇİZELGE - I Karbür Kristal Yapı Birim Hücre Hacmi (kx)3 Birim Hücredeki Atom Sayısı I Özgül Ağırlık Sertlik V. H. N. (50 gr) I - Karbür Hegzagonal a == A c = A Fe, 7-3C I S f Fe. ( C Ortorombik a = A b = A c = A Fe, 4C 7.5 ~ w o c Hegzagonal a = A c = A W, 3C ! V. C > Yüzey Merkezli Kübik a = A V, 3C 5.4 ~ ~ 2900 M.,. C. Yüzey Merkezli Kübik a = A M, 24 C 7.6 ~ i5.0 «1400 ^ 1800 M. C Yüzey Merkezli Kübik a= A M, 16 C 10.9 ~ ~ 2100 ÇİZELGE - II ÇELİĞİN KESİN BİLEŞİMİ I w Cr V C! İşlemi Çözünmemiş Karbürler Cinsi Ağırlık w ÇÖKELTİNİN Cr BİLEŞİMİ Fe 1 c 1 [ C C M.C + MC M..C + MC i j VERİLMEMİŞ VERİLMEMİŞ 1310 C/8-24 s 1230X78-24 s M C M,,C M C M 4 C 7? C M,,C Gerisi » » 3.99» » 2.52» 'C/20 dk C/2 dk» 1290 C/2 dk 0.87 I 121O C» 1270X M ı; C M (,C M H C M 6 C + VC M..C + VC Verilmemiş»» >»»» 20.4 Gerjsi VERİLMEMİŞ VERİLMEMİŞ 1300 C/Is 1300 C/ls M.C M C ti » 4.50»»» 1.55»»» C/20 dk» 125O C/1O dk» i 1300 C/ls» 1300 C/ls M B C M 6 C M H C _ Gerisi Gerisi Gerisi » 17.7» 17.3»»» 4.30» 4.50» 4.4»»»»»»» 0.72» 0.79» 1280 C/15 dk 1300 C 1280X715 dk 1300 C 0.88»» 1260T 1280'C 1300' C» 1320 C M B C M B C + M 2.,C 6 M 6 C M t.c + M, 3 C 6 M.C M fi C M..C + M C JV^C + M^C,, Verilmemiş 2.0 Verilmemiş

44 Çizelge III ÇELİĞİN KESİN BİLEŞİMİ W Cr V c Östenitleme İSlemi Kalıntı Karbürleri Ağırlık % W ÇÖKELTİNİN BİLEŞİMİ Cr V Fe c Referans No C 1250 C M 6 C M 6 C + MC Gerisi» , C/10dk M 6 C+MC p 20 VERİLMEMİŞ 1200 C M 6 C C/20 dk M 6 C+MC C M C p C M 6 C p C 1240 C M 6 C M.C o ? p C M 6 C p C M 6 C ? C M 6 C Not: 25. Referanstan itibaren verilen çökelti bileşimleri, bütün çelik bileşimine oranla olan değerleri göstermektedir. Çizelge: IV ÇELİĞİN KESİN BİLEŞİMİ W Cr V c Östenitleme İşlemi Fe MATRİSİN BİLEŞİMİ w Cr V c Topl. Çökelti ag/% Kalıntı Karbürleı Referans No T 1300 C M 6 C+(MC) M 6 C+(MC) C Gerisi M 6 C C/20 dk Gerisi M 6 C C 1050 C Gerisi Gerisi M 6 C+MC M e C 16-19, C/20 dk Gerisi M 6 C+MC 20 Not : 13. Referanstan İtibaren verilen matris bileşimleri, bütün çelik bileşimine oranla olan değerleri göstermektedir. 484 MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN 1970

45 re östenitleme sıcaklığının yükselmesiyle matrisin W, Cr, V, Fe ve C bileşenleri artmaktadır ( 13 ), O 6 ), (- 0 ), (- ''). Bu artış tavlanmış yapıdaki karbürlerin östenitleme sırasında matriste çözünmesi sonucu olmaktadır. Gerek MC ve M 23 C ve gerekse M 6 C tipi karbürlerin çözünmesi, yukarıda belirtilen elementlerin östenit matriste artmasına yol açmaktadır. Östenitteki C-miktarının artması, özellikle östeni tin martensite dönüşümünün başlama - sıcaklığını, M E, etkilemektedir. Karbon miktarının artmasının M B - sıcaklığını düşürdüğü bilinen bir gerçektir. (ŞE- KİL: 2) Östenitleme sıcaklığının yükseltilmesi daha [azla karbür çözüp östenitteki karbon miktarım arttırmaktadır. Bu nedenle, östemtleme sıcaklığının artması dolaylı olarak M B - sıcaklığını düşürecek ve M B - sıcaklığının düşmesiyle de, belli bir su verme sıcaklığında, daha az östenit martensite dönüşecektir «Kalıntı Östenit» diye tanımlanan martensite dönüşme miş östenitin miktarının, östenitleme sıcaklığının artışı ile arttığı deneysel olarak da gösterilmiştir (- '), ( 3(l ), ( 3:i ). Papier v.d. ( :il ) C üzerinde yapılan östenitleme işlemlerinde çeliğin bileşimindeki V - miktarının artmasıyla, kalıntı östenitin azaldığını belirtmişlerdir. Bu sonuç M B - sıcaklığının V miktarının artması ile yükseleceğini göstermektedir. Ayrıca, Leckie - Evving ( 35 ) çeliğin bileşimindeki C ve V miktarlarının arttırılmasının yapıdaki MC karbürlerinin miktarını artırdığını bulmuştur. Buradan şu anlaşılmaktadır : Çeliğin bileşimindeki C ve V miktarları arttıkça, belirli bir östenitleme sıcaklığında çözünme- 371 *> * U9 \ \ KARBON % ŞEKİL çeliklerinin M B - sıcaklığının % C a göre değişimi (Ref - 45) C-0.77% Cr-4.50% W-16.79% V-1.55 C-0.81 % Cr-4.54 % W-8.52 % V-2.20 % ÖSTENİTLEME SÜRESİ. dk ÖSTENİTLEME SÜRESİ, dk. ŞEKİL , 1200 J^ 1100 ^ 1000/^ 900..Af ve çeliklerinde Östenitleme Sıcaklığı ve Süresi ile Kalıntı Östenit Arasındaki Bağıntı (Ref - 23 ) si gereken daha çok karbür bulunacak ve matriste de orantılı olarak daha az karbür çözünmüş olacaktır. Böylece matrisin C - miktarı düşük olacağından M B - sıcaklığı yüksek kalacaktır. Bunun sonucu olarak ta daha çok östenit martensite dönüşmüş bulunacak ve kalıntı östenit: miktarı azalacaktır. Bu analiz Papier v.d.'nin ( 34 ) sonuçlarını izah eder. Polonya'da Malkievvicz'in yüksek hız - çeliklerinin östenitlenmesi üzerine uzun süredir yaptığı araştırmalar sonucu östenitleme sıcaklığı ve süresi ile kalıntı östenit miktarı arasında bir bağıntı kurulmuştur (" 3 ). ŞEKİL: 3'de bu özetlenmiştir. MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN

46 ÖSTENİTLEME SICAKLIĞI t TAV t s' (W) 3? _ı Od < U \ JV) -(Cr)- ^*. > ' 1 TAV ÖSTENİTLEME SICAKLIĞI t O ŞEKİL 4 Elektrolitik olarak ayrılan karbürlerin bileşimlerinin Ostenitleme sıcaklığına göre değişimi -Soldaki ve sağdaki için (Ref. 17) Maksimum martensitik sertliği sağlamak için alaşım elementlerinden maksimum biçimde yararlanmak gerekir. Ostenitleme sıcaklığı, daha fazla miktarda karbürü çözündürüp alaşım elementlerinin östenit matristeki miktarlarını arttırmak amacı ile yükseltilir. Yukarıdan da anlaşılacağı gibi ostenitleme sıcaklığının yükseltilmesi diğer taraftan kalıntı östenitin miktarını arttırdığından bir ters - etki yaratmaktadır. Yüksek - hız - çeliklerinin ostenitleme işlemlerinin zorluğunun bir nedeni de bu çelişkide yatmaktadır. (b 2 ) Su Verilmiş Yapıdaki Çözünmemiş Karbürler: Su verilmiş volframlı yüksek - hız - çeliğinin yapısında martensit, kalıntı östenit ve bir de çözünmemiş - karbürler bulunmaktadır. Elektrolitik ayırma yollarıyla çeliğin yapısından çıkartılan karbürlerin kimyasal bileşimleri ile ağırlık %'leri ÇİZELGE II, III ve ŞEKİL: 4'de özetlenmiştir. Genellikle, elektrolitik çökeltinin bileşimindeki Cr ve V'm relâtif miktarları ostenitleme sıcaklığının artmasiyle azalmakta fakat W artmaktadır ( 17 ), ( 20 ), ( 2a ). Malkiewicz v.d. ( 20 )'ne göre 1200 C, 1250 C'da ve 5 dakikadan fazla olan ostenitleme işlemleri sonucu bu Cr, V ve Fe miktarlarının azalması ile W miktarının artması aşağı yukarı, durmaktadır. Bu gözlem, M., 3 C 6 ve V 4 C 3 karbürlerinin M 6 C karbürlerinden daha önce ve daha hızlı olarak östenit matriste çözünmesinden doğmaktadır. Ostenitleme sıcaklığının yükselmesiyle östenit matriste daha fazla M 23 C 6 ve V 4 C 3 çözünmüş olacağından, elektrolitik çökeltide çoğunlukla M 6 C karbürü bulunacaktır. Bu da elektrolitik olarak ayrılan karbürlerin bileşiminde volframın artışı biçiminde kendini göstermektedir. Ostenitleme sıcaklığının artışı ile çözünmemiş karbür miktarı düşer ( 13 ), ( ). Bu daha dizeli olarak ŞEKİL: 5 ve 6'da gösterilmiştir C'da ostenitleme işlemi yapılmış bir yapıda % arasında M g C karbürü çözünmemiş olarak yapıda kalmaktadır. ÇİZELGE II ve IlI'de çeşitli araştırmalarda elde edilen çökelti bileşim analizlerinin sonuçlan gösterilmektedir çeliklerindeki çözünmemiş karbürleri, bazı durumlardaki % l'den az MC karbürleleri sayılmazsa, yalnızca M 6 C karbürleri meydana getirmektedir. Özel durumlarda 1300 C ve daha yukarı sıcaklıklarda yapılan ostenitleme işlemleri, M 6 C karbürlerinden başka, bir de tane sınırlarında M 23 C 6 karbürlerinin belirmesine yol açmaktadır: Bunlar, Colombier v.d. ( 24 ) tarafından tane sınırlarında başlıyabilecek bir ergime ile doğan sıvıdan soğuma sırasında bir ötektik dönüşüme uğrayarak, çökelen karbürler olarak izah edilmektedir, ötektik tipi dönüşümlere ve bu dönüşümlerin yarattığı tipik yapılara özellikle yanmış yüksek - hız - çeliklerinde zaman zaman rast- 486 MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN 1970

47 OSTENITLEME SÜRESİ, dk N O ' ~-- : OSTENİTLEME SICAKLIĞI C ŞEKİL 6 1 çeliklerinde Çözünmemiş karbür miktarının ostenitleme sıcaklığına göre değişimi. Bu karbürün su verilmiş yapılarda görülmesi, ancak fazla ösienitlenmiş veya yanmış yüksek - hız - çeliklerinde mümkündür V \ ~E c c OSTENITLEME SURESİ, dk Çözünmemiş karbür mikdarınm Ostenitleme sıcaklığına ve süresine üöre değişimi ( ve alttaki için) Ref : 20 [anmaktadır (",>. Ayrıca, M C karbürlerinin tipi çeliklerde tane sınırlarında çökeldiği de bilinmekledir (' "), (' '-). ŞEKİL : 7 ve 8'den de görüldüğü gibi, yüksek - hızçeliklerinin ostenitleme sıcaklıkları (& f 8 -f M (. C) peritektik bölgesinin smırlarmdadır. Yapı içinde homojen olmayarak bazı kısımlarda bir ergime olduğu zaman, bu, soğuma sırasında dengeli şartlar dışında bir ötektik dönüşüme yol açabilir. Ve buralardaki karbür çökelmesi de M., 3 C fi karbürünü doğurabilir. c c c Gerek ve gerekse tipi çeliklerde ostenitleme işlemi sonucu görülen karbürler çizimsel olarak ŞEKİL : 9'da gösterilmektedir. Ostenitleme işlemi doğru yapılmış tipi yüksek - hız - çeliklerinde yalnızca M C karbürü görülmektedir. Elektrolitik olarak çeliklerin yapılarından ayrılan çözünmemiş karbürlerin X - ışınları analizleri de bu sonucu doğrulamaktadır ( r ). (-'>), (-'), (-'"'), ( :ıi ). ( ):ı ), < :ı7 )> McHargue v.ıi. (' r ) niıı araştırmaları göstermiştir ki aşırı - östenitlenmiş tipi yüksek - hız - çeliklerinde M C 'karbürleri yuvarlaklıklarını kaybedip köşeli şekiller almakladırlar. M C karbürlerinin böyle köşeli şekiller alması, çeliğin ergime sıcaklığı sınırına yakın sıcaklıklarda karbür kristallerinin yüzey geıilimlt-rindekı değişmelerle açıklanmaktadır (> s ), ( ' 9 ). Yüksek sıcaklıklarda östenit - matris ile M (. C karbürleri arasındaki yüzey gerilimi o kadar düşer ki, yuvarlaklaşma yerine, karbürler en az enerji isteyen kristaltogra! ik yönlerde büyüyebiliı ler. Bojarskî (--. nin ve tipi su verilmiş çeliklerle \aptığı araştırma 1250 C üzerinde yapılan ostenitleme işlemlerinin M. C krabüıierinde köşeleşmeye ve özellikle 1250"C da 5 dakika üzerinde yapılan ostenitleme işlemlerinin M. C karbürünün kafes parametresinde anî artışlara yol açlığını göstermiştir çeliğinde en az kx'den kx değerine kadar bir artış olmaktadır. 1300"C da 20 dakikalık bir östenittemeden sonra kx değeri dengeli bir duruma girmektedir (ŞEKİL: 10). Kafes parametresinin değişimi ostenitleme işlemi sırasında matris - karbür alışverişi ile poligonlaşmadan doğmaktadır. MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN

48 " 1200 it 1000 < o en i $ X ui5*7^^ I EŞ V, / Vs.» >v1o 95 / '785' %C ŞEKİL 7 Çeliğin % 18 W + 4 Cr deki denge diyagram.? da önce 560 C da tutulan sıcak yağ banyosuna daldırılarak sonra da havada soğutmayla su verme işlemi uygulanır (ŞEKÎL :12)'deki çeliğinin zaman - sıcaklık - dönüşüm, ZSD, diyagramlarından da anlaşılacağı gibi bu tip çeliklerin M B - sıcaklıkları 200 C ve oda sıcaklığındaki martensitik dönüşüm de % 80 civarındadır ( 41 ) C'a kadar bir sıfır-altı soğutma işlemiyle dönüşen miktar arttınlabilirse de ( 43 ), ( 44 ), özel durumlar dışında bu işlem uygulanmaz tipi yüksek - hız - çeliklerinin M B - sıcaklığı, bileşimlerindeki karbon miktarının artışı ile düşer ( 45 ). Ayrıca, bir önceki bölümde de belirtildiği gibi, östenitleme - sıcaklığının artması ile matriste çözünen karbür miktarı artmakta ve böylece matrisin karbon miktarı yükselmektedir. Bu nedenle de öste- 30 S? 25»o \ 20 0 iü M M 6 C 1.6 ŞEKİL 8 Fe-M-OC sisteminin 1275 dek! denge diyagram * Gölgelenmiş alan çeliklerinin bileşim alanıdır. tu Z z N :O O ÖSTENİTLEME SICAKLIĞI *C Yukarıdaki incelemeden de anlaşılacağı gibi, tipi, yüksek - hız - çeliklerine 1300 C da bir östenitleme işlemi uygulanırsa, su verilmiş yapıda normal olarak dengeli durumda çözünmemiş M 6 C karbürleri ile bir miktar kalıntı östenit bulunacaktır. Bunlar genellikle martensitik matris içinde serpiştirilmiş bir görüntüde olacaklardır (ŞEKÎL : 11). Yüksek - hız - çeliklerinin büyük bir kısmının matris - bileşimi normal östenitleme sıcaklıklarında ayni olduğundan, genellikle, yapılarında değişen yalnızca karbür cinsi ve miktarı olmaktadır. Yüksek aşınma dayanıklığı öngörülen çeliklere küçük derecede aşırı östenitlenme ve tokluk - özelliğinin öngörüldüğü çeliklerde de alt - östenitlenme uygulanır. 20 < cr 15 LÜ m 10 cr i z N :O O- ^. \ M C 2 ; 6 M 6 C M~C~' -. N ÖSTENİTLEME SICAKLIĞI C (c) Su Verme ve Temperleme İşlemleri: Endüstriyel olarak, östenitleme işlemi tamamlan mış çeliklere ya basınçlı hava altında, ya yağda, ya ŞEKİL ve çeliklerinde östenitleme sıcaklığı ile karbür cinsinin değişimi (Ref : 17) 488 MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN 1970

49 3,, \ «316 0 o ~ 260 '(O X V \ \ 1 Ok. V S 30 Ok. S S \ )N «Ok %C 17.4 % W 4.2 '/.Cr 0.62 '/. V i 13l 6 Hama sıcaklığı C ÖSTfNİTLEME SÜRESİ, dk ŞEKİL 10 C karbürünün kafes parametresinin 1300 C'da östenitletna süresine göre değişimi. ŞEKİL 1! Su verilmiş çeliğinin yapısı ŞEKİL Çeliğinin ZDS diyagramı ŞEKİL çeliğinde östenitleme sıcaklığı ve süresinin M B - sıcaklığına etkisi. nitleme sıcaklığı artışı dolaylı olarak M B - sıcaklığını düşürmektedir. Östenitleme süresinin etkisi de östenitleme sıcaklığımnki gibi olmaktadır. Bunlar ŞE- KİL : 14'de daha belirli olarak gösterilmektedir. Buna göre, östenitleme işlemi doğru yapılmış bir tipi yüksek - hız - çeliği su verme işlemi ile 200 C civarında martensite dönüşmeye başlayabilir. Oda sıcaklığında, su verilmiş bir yüksek - hız - çeliğinin yapısında en az O/ o 58 ( 43 ) den % 80'e kadar martensitik matris, % kadar kalıntı östenit ve % kadar da çözünmemiş karbürler bulunur. Bu yapıya sahip olan bir çelik çok sert, kırılgan ve ayrıca termodinamik olarak dengesiz bir durumdadır. ( ı ) Temperlenme ve Bölümleri: Böyle bir yapı mühendislik uygulamalarında kolaylıkla kullanılamıyacağından temperlenir. Temperleme işlemi ile çeliğin yapısındaki iç gerilimler ve kırılganlık, sertliğini çok değiştirmeden, giderilebilir. Ayni zamanda yapı dengeli bir duruma girmiş olur. Yüksek - hız - çeliklerinin temperlenmesi, endüstriyel olarak genellikle 550 C-600 C arasındaki sıcaklıklarda yapılır. Bu sıcaklıklardaki bir temperleme bu çeliklerden kırılganlığı giderdiği gibi ikinci sertleşme olayını da doğurur. Bu işlem sonucu temperlenmiş bir yüksek - hız - çeliğinin sertliği hemen hemen su verilmiş durumdaki sertliğe eşittir. Roberts v.d. ( l8 ) temperlemenin mekanik özellikler üzerine etkilerini dizeli olarak araştırmışlar ve ikinci sertleşmenin çeşitli temperlemelere göre yüksek - hız - çeliklerinde nasıl değiştiğini göstermişlerdir. Cohen ve Koh (")'un yüksek - hız - çeliklerinin temperlenmeleri üzerine yaptıkları çalışmalardan sonra bu çeliklerin temperlenmelerini dört bölüme ayırmak adet olmuştur. Sonradan yapılan araştırmalarda bu yönde sonuçlar vermiştir ( 50 ), ( 31 ). Bu temperleme bölümleri farklı faz dönüşümlerini temsil etmekle beraber sıcaklık sınırların birbirlerinden kesin bir şekilde ayrılmamıştır. MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN Do.,--.

50 o î S " ' <J '%( l%( S % MARTENSİT ŞEKİL 14-1 r-1 \ > %W %v \ > Soğuma sıcaklığı ile % martensit arasındaki bağıntı. Temperlemenin birinci bölümü 250 C'dan aşağı olan temperleme işlemlerini kapsar. Bu bölümde kalıntı östenit ile çözünmemiş karbürler dönüşüme uğramazlar. Martensit ise tetragonelliğini yavaş yavaş kaybeder ve kübik matrisin doğmasıyla birlikte g - karbür çökelir. Bu karbür dengesiz ve geçici bir karbür olduğundan daha yüksek sıcaklıklarda matriste çözünürken sementit çökelmeye başlar. Sementitin 260 C gibi düşük sıcaklıklarda çökeldiği çok eskiden beri bilinmektedir ( 52 ). Bu karbür çökelmeleri ile birlikte martensitik matris tetragonalliğini kaybeder ve kübik bir kristal yapı kazanır. Her iki olay da yapının yumuşamasına yol açar. İkinci bölüm ise 400 C ile 565 C sıcaklıkları arasında oluşur ve bu bölümde sementit yavaş yavaş matriste çözünürken, bu bölümün üst sınırına yakın sıcaklıklarda metal karbürlerinin çökelmesi ile bir çökelim - sertleşmesi başlar. Bu, ikinci - sertleşme olayının başlangıcıdır. Üçüncü bölüm, ikinci bölümün son kısımlarındaki oluşumlara paralel olarak başlar ve kalıntı östenitin dönüşümünü içine alır. Bu bölüm her ne kadar östenitte bir karbür çökelmesi ile başlarsa da, genellikle, kalıntı östenitin temperlemeyi izliyen soğuma sırasında martensite dönüşümünü kapsar. Dördüncü bölümde sementit çözünümünü tamamladığı gibi, M 2 C tipi karbürler de çökelmeğe başlar. Ayni zamanda M 23 C 6 ve M 6 C tipi karbürler de çokelebilirler. Bu bölüm ikinci sertleşmeyi izleyen yumuşamaya yol açar. Yüksek - hız - çeliklerinin temperlenmeleri olayı yalnız faz dönüşümleri bakımından incelendiğinde, genellikle, iki ana nokta üzerinde durulabilir : Şöyle ki, bir taraftan martensitik matrisin tetragonalliğini kaybedip kübik duruma dönmesi ile birlikte karbürler matriste çökelirler; diğer taraftan kalıntı östenit dönüşerek yeni karbürlerin doğmasına yol açar. Cohen ve Koh ( 49 ), ikinci sertleşmenin temperlemenin ikinci ve üçüncü bölümlerinde oluşan faz-dönüşümleri ile ortaya çıktığına inanmışlardı. Hoyle ( 6 ) buna karşı çıkarak ikinci sertleşmenin hiç bir şekilde kalıntı östenitin dönüşümü ile ilgili olmadığını savundu. Bu konudaki son gelişmelerin incelenmesinden önce, yüksek - hız - çeliklerinin temperlenmeleri üzerine yapılmış genel yayınlara burada değinebiliriz : Cope ( 53 ), yüksek - hız - çeliklerinin temperlenmelerinin genel prensiplerini, Gordon v.d. ( 54 ) temperleme özellikleri ile su - verilme işlemi sıcaklığı arasındaki bağıntıyı, Iouchkewitch ( 55 ) ve Geller O 13 ) yüksek - hız - çeliklerinin temperlenmelerindeki dönüşümleri, Powers ve Libsch ( 57 ) yüksek - hız - çeliğinin temperlenme işleminin hızlandırılmasını kapsayan yayınlar yapmışlardır. Gerek volframlı yüksek - hız - çeliklerinin ve gerekse volframlı diğer çeliklerin temperlenmeleri alanındaki modern çalışmalar, elektrik direnci ( 58 ), dilatometre ( 58 ), ( 60 ), diferansiyel ısısal analiz ( 31 ). ( 59 ), X - ışınları ( 15 ) - ( ıe ), ( 30 ), ( 61 ), ( 67 ) elektron - probe X - ışınları analizi ( T6 ), elektron mikroskobu replika metodu ( 36 ), (<*>), ( 67 ), ( 69 ), ( 7 ) ve elektron mikroskobu ince-varak tekniği C* 0 ), ( 71 ) ile yapılmışlardır. Volframlı yüksek - hız - çeliklerindeki ikinci sertlik olayından önce çökelen karbürün M 3 C olduğu bilinen bir gerçektir ( 17 ), ( 23 ), ( 60 ), ( 63 ), ( 65 ). Hattâ, düşük sıcaklıklarda, sementitten önce - karbürün çökeldiği de ileri sürülmüştür ( T2-73 ). (c 2 ) İkinci Sertleşme Sırasındaki Dönüşümler: İkinci sertleşme olayının görüldüğü sıcaklıkların çok üstlerine kadar çözünmemiş M 6 C karbürlerinde bir değişiklik olmaz. Temperleme sırasında çökelen karbürler genellikle elektrolitik olarak ayrılıp X - ışınları analizi ile bulunduğundan, M 6 C karbürlerinin diğer karbürlerden çokluğu nedeniyle, hangi karbürlerin çökeldiğini bulmakta zorluklar çıkabilir ( 34 ). Fakat, ayırımlı ve özel tekniklerle yapılan analizlerden daha kesin sonuçlar alınabilir. Kuo'nun volframlı çe Kalıntı 1 Oslenıt «- 2 ^ Östenit dönüşümü ŞEKİL 15 / j - ^ Östenıttn yeniden meydana gelmesi tipi yüksek hız (eliklerinin temperlenmeleri sırasında oluşan faz dönüşümleri - Goldschmidt'e göre- r 490 MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN 1970

51 likler ( di ) ile volframlı yüksek - hız - çeliklerinin ( 6 -'j, {"') temperlenmeleri üzerinde yaptığı araştırmaları göstermiştir ki ikinci sertleşme M., C tipi karbürlerin çökelimi ile çok yakından ilgilidir. Kuo'nun sonuçları Salo v.d. ( 16 ), ( 17 ), (-"), ( 71 ), ve Johnson ( 51 ) tarafından da bulunmuştur. Benzer sonuçlar düşük volframlı çeliklerde de alınmıştır ("' ). M,, C karbürü yalnız (?50"C civarındaki temperleme işlemlerinden sonra görülebilmekte ( 17 ), (-"), («-), ( i:ı ) fakat bu sıcaklıklardan çok daha aşağılarda çökeldiği kabul edilmektedir. Johnson ( 51 ) 535 C'da 50 saat ve 600 C'da 10 saatle bu karbürün çökeldiğini göstermiştir. Goidschmidt (' ") M., C tipi bir karbür değil de, onun M. C ve M.,. t C f. arasında (T) - karbürü diye adlandırdığı bir geçici karbür bulduğunu ve bu karbürün yüksek - hız - çelikleı indeki ikinci sertleşmeye vol açtığı ileri sürülmüştür. Goldschmidt'in çalışmasının sonuçları çizimsel olarak ŞEKİL : 15'de gösterilmiştir. Fakat, benzer bir buluş başka hiçbir araşuı maçı tarafından bildirilmemiştir. Büyük bir ihtimalle de (T) geçici karbürü M., C karbürüdür. Bu karbür ancak belli bir büyüklüğe eriştikten sonra çelikten elektrolitik yolla ayrılabildiğinden ikinci sertleşmenin maksimum değerine eriştiği noktada bir türlü X - ışınlan tarafından tanınamamaktadır. Yüksek - hız - çelikleri ile piyasa tipi volframlı çeliklerin dışında Fe - W - C üçlü alaşımları ( Tl ) ile IV - W - Cr - C dörtlü alaşımlarında ( sn ) yapılan elektron mikroskopik incelemeler VI., C tipi karbürün ikinci sertleşme sıcaklıklarında çökeldiğini göstermiştir ve Davenport ve Honeycombe ( 71 ) a. - matris ile W., C karbürü arasındaki kristal logı atik bağıntıyı şu biçimde saptamışlardı!' (011) (011) (100) <x a. a ( 00. i! (.oı.o) (21.0) w. c w., c w.. c don v.d. ( * 1 ) nin çalışmalarından alınmıştır. Bu diyagram izotermal dönüşümler sonucu elde edildiğinden temperlenmeye ne derece kesinlikle uygulanabileceği şüphelidir, Cohen ve Gordon ( 10 ) nun metalografik çalışmaları sonucu elde edilen ŞEKİL : 17'de ise kalıntı östenitin 500 C ile 600 C arasındc saat altındaki temperleme sonucu tüm olarak dönüştüğü gösterilmektedir. Bu ayrıca ŞEKİL : 16'da da gösterilmiştir. Buna karşılık, VVhite and Honeycombe (>") kalıntı östenitin C sıcaklıkları arasında dönüşüp M,, 3 C (. karbürü çökelimini doğurduğunu ve buna dayanarak ta ikinci sertleşmenin kalıntı östenit dönüşümüyle hiçbir ilgisi olmadığını ileri sürmüş lerdir. Bu görüş çok eskiden ileri sürülmüş olan kalıntı östenit dönüşümünün ikinci sertleşmeye yol açtığı görüşüne ('"'). ('"') tüm olarak karşı çıkmaktadır. Modern çalışmalar arasında temperlenme sırasında kalıntı östenitin yukarıda belirtilenlerden daha yüksek sıcaklıklarda dönüşümünü tamamladığını belirtenler vardır p), ("), ( 60 ), ( 7ıi )- Michel ( >) tipi bir çelikte kalıntı östenitin 620 C'da 48 saatlik bir temperleme işleminden sonra tamamlandığını söylemiştir. Papier v.d. ( ") kalıntı östenitin 520"C ile 550"C sıcaklıkları arasında dönüşmeye başladığını ve 650"C ile 700"C sıcaklıkları arasında dönüşümün tamamlandığını; ayrıca, V - miktarının artışı ile bu dönüşümün başlama sıcaklığının düştüğünü fakat bitiş sıcaklığının yükseldiğini belirtmiştir. Colombier ve Leveque ( ti; ), Fe - W - Cr - C dörtlü alaşımlarıyla yaptıkları araştırmalarda, kalıntı östenitin 550"C üzerinde dönüşmeye başladığım bulmuşlardır. TFMPERLEME SICAKLIĞI,'C _2Û0 _400._ 600 _. J00 Daha yukarı sıcaklıklardaki temperleıneleı ise M, C karbürü ile birlikte M.,.. C ı( ve M B C tipi karbürlerinde çökelmesine yol açar tipi çeliklerin lemperlenmeleri sırasında çökelen karbürler ile ıelatii miktarları Malkiewicz'in çalışmalarından ( 2:ı ) alınmış olan ŞEKİL : 16'da gösterilmiştir. Görüldüğü gibi, 400"C'ın üzerinde yapılan temperleme işlemleri sonucu karbür miktarında kesinlikle bir artma olmakladır. Yalnız, Malkievvicz'in varlığından bahsettiği M. C 3 karbürü tipi çeliklerin temperlenmesi alanında Şato v.d. ( 1T ) dışında hiç bir araştırmacı tarafından bulunmamıştır , tipi çeliklerde bu karbüre rastlanıyorsa da (- 3 ), ( 2îi ), ( ") tipi çeliklerde bu karbürün çökelmediğine karar verilebilir. Malkiewicz'in de delil göstermeyişinden ve yalnız bir genelleştirmede kullanmasından ötürü bu yargı kuvvetlenmektedir. Martensitik matriste çökelen bu karbürlerin dışında, yüksek - hız - çeliklerinin temperlenmeleri sırasında ayrıca kalıntı östenit de bir faz dönüşümü sonucu karbür çökelimine yol açar. Fakat bu kalıntı östenitin hangi sıcaklıklarda ve ne kadar sürede dönüştüğü üzerinde birbirine karşıt iddialar ortaya atılmıştır. ŞEKİL : 12'de görülen SZD - diyagramı Gor TEMPERLEME SICAKLIĞI,*C ŞEKİL çeliklerinin ttemperlenmeleri sırasında çökelen karbürler; Mulkievvicz'e göre (Ref : 23) MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN

52 KALINTI ÖSTENİTİN DÖNÜŞÜM SONU t r I 1 I i l 1 t n t 1 t I 482 O AO TEMPERLEME SÜRESİ. S. ŞEKİL tipi yüksek hız {eliklerinde kalıntı Östenitin dönüşümü. Açıkça görülmektedir ki bazı çalışmalar kalıntı östenitin dönüşüm nitelikleri üzerinde karşıt iddialarda bulunmakta ve dolayısıyla da bu faz dönüşümünün ikinci sertleşmede oynadığı rol kesinlikle bilinmemektedir. (c 3 ) İkinci Sertleşmeden Sonra Çökelen Karbürler: Goldschmidt'e ( 66 ) göre 700 C üzerindeki sıcaklıklarda M 23 C 6 'nın karbürü ile yeni çökelmiş M 6 C görülmektedir. Özellikle M 23 C 6 'nın çökelimi, kalıntı östenitin dönüşmesiyle ilgili olarak geçmektedir. Papier v.d. ( 59 ) çok az miktarda da olsa M 23 C 6 karbürünün 700 C ile 820 C arasında temperlenmiş yapılarda görüldüğünü belirtmişlerdir tipi çelikler üzerine yukarıda belirtilenlerin dışında Şato v.d. ( 1? ) M 23 C 6 karbürünü yalnız 800 C da temperleme sonunda bulmuş ve Malkiewicz ( 23 ) de bu karbürün 55CTC üzerindeki sıcaklıklarda çökeldiğini belirtmiştir tipinde M 7 C 3 tipi karbürün çökeldiğini (700 C C) yalnız Şato v.d. ( 17 ) iddia etmişler ve bu karbür başka hiçbir araştırmacı tarafından bulunamamıştır. Fe - W-Cr - C dörtlü alaşımlarında M 23 C C'ın üzerindeki sıcaklıklarda görülmüştür ve tipi çeliklerde ise 580 C temperleme işleminden sonra M 23 C g ile birlikte M 7 C 3 karbürünün çöktüğü belirtilmiş ( 30 ) ve ayrıca Malkievvicz ( 23 ) tarafından da benzer sonuçlar alınmıştır. Fakat, bu tip çeliklerle çalışan Şato v.d. ( 23 ), (") M 7 C 3 karbürünü bulmamışlardır. Malkiewicz v.d. ( 20 ) tavlanmış tipi çeliklerde yalnız M. C ve M,, C bulmalarına rağmen tavlanmış tipi çeliklerde ayrıca M 7 C 3 karbürünü de bulmuşlardır. Kayser ve Cohen ( 13 ) klâsik çalışmalarında, tavlanmış tipi çeliklerde M 23 C 6 karbürünü bulmuşlar fakat M 7 C 3 karbürünü görememişlerdir. Tavlanmış tipi çeliklerde M 23 C 6 bulup M 7 C 3 bulamıyan bir diğer araştırıcı da Omsen (") dir. M 7 C 3 tipi karbür bir krom - karbürü olduğundan Cr çökelmesi için oranının muhtemelen yüksek W olması gerekir. Nitekim, bu karbürün den çok tipi çeliklerde görülmesi bu ihtimali kuvvetlendirmektedir. Ayrıca, bu karbürün bir /o Cr, % 2.77 W ve % 1.91 C çeliğinde bulunması (") bu görüşü doğrulamaktadır. Tavlanmış ( 13 ) ve ( 3 «) tipi çeliklerde V 4 C 3 karbürünün varlığı bildirilmiştir. Chodorowski v.d. ( 30 ) ve tipindeki temperlenmiş çeliklerde 580 C'da MC karbürlerini bulmuşlardır. Benzer sonuçlar Malkiewicz ( 23 ) tarafından 600 C üzerinde elde edilmiştir. Şato v.d. ( 28 ) de 650 C üzerinde 1 saat temperlenme ya da 550 C'da 100 saat temperlenmeden sonra bir tipi çeliğinde bu karbürü bulmuşlardır. Bu karbürün tipi temperlenmiş çeliklerde de 650 C üzerinde çökeldiği belirtilmişse de ( 17 ), ( 23 ), ( 63 ), ( 66 ) bunun miktarının çok az oluşu bu karbürün bu çeliklerde çökelimi hakkında şüpheler doğmasına yol açmıştır ( 59 ). İçinde vanadyum bulunan çeliklerde çok az da olsa, V 4 C 3 çökelebileceği kolayca kabul edilebilir. Temperleme işlemi sırasında en son çökelen karbürler yeni M 6 C karbürleridir (> 7 ), ( 23 ), ( 66 ). 600 C üzerindeki sıcaklıklarda başlıyan M 6 C çökelimi genellikle martensit - tane sınırlarında olmaktadır. Fe - W - C ( 71 ) ve Fe - C - W - Cr ( 60 ) alaşımlarda bunun böyle olduğu gösterildiğinden yüksek - hız - çeliklerinde de benzer biçimde olabilir. 4) Sonuçlar: Volframlı yüksek - hız - çeliklerinin temperlenmesi üzerine yapılan bilimsel araştırmalardan şu genel sonuçlar çıkarılabilir:, 1) Aşağı sıcaklıklardaki temperleme işlemleri önce E - karbürünün ve sonra da sementitin martensitik yapıda çökelmesine yol açmaktadır, e - karbür 300 C üzerindeki martensitik yapıda çökelmez; sementit ise 600 C'a kadar yapıda çökelebilir ("-'), ("), ( 80 )- 2) 500 C ve üzerindeki sıcaklıklarda yapılan temperleme işlemleri (Yüksek - hız - çeliklerinin endüstriyel temperleme işlemleri) ile martensitik matriste diğer metal karbürleri çökelirler. Önce çökelen W 2 C karbürüdür. Bu Colombier ve Leveque'e ( 60 ) göre ya sementitten yerinde dönüşerek (in situ), ya da matriste dislokasyonlar üzerinde doğrudan çökebilir. 3) Belki ayni zamanda ya da biraz daha yüksekteki sıcaklıklarda kalıntı östenit dönüşerek M 23 C 6 karbürlerinin çökelimini başlatır. 4) Bazı araştırmacılar bu sırada V 4 C 3 çökelimi bile olabileceğine değinmişlerdir ( 76 ). Ne varki bu yargının tutunabilmesi için daha kesin delillere ihtiyaç vardır. Krainer ve Mitsche'nin ( 7S ) ortaya attığına göre yüksek - hız - çeliklerinde vanadyum ancak % 1 ile % 2 arasmda olduğunda V 4 C 3 çökelmektedir. Standart yüksek - hız - çeliklerinde bu karbür çökelse bile miktar bakımından çok az olduğundan ( 59 ) ikinci sertliğe hiçbir etkisi yoktur. Yalnız, bu karbürün varlığı belki M 6 C karbürlerinin çökelmesinde çökelme yeri ödevini görmekte ve bir yerinde (in situ) dönüşümü sağlamaktadır ( 79 ). 492 MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN 1970

53 5) Düşük volframlı ve yüksek kromlu çeliklerde martensitik matriste M? C 3 karbürü de çökelebilirse de yüksek volframlı yüksek - hız - çeliklerinde bu karbürün çökeldiği çok şüphelidir. Yalnız, 650 C ve üzerindeki sıcaklıklarda martensitik matriste ayrıca M. J3 C B ile yeni M H C karbürleri çökelirler. 6) İkinci sertleşme, hem M., C karbürün martensitik matriste çökelimine ve hem de kalıntı östenitin dönüşüp M,, 3 C^ karbürünün çökelimine rastlamaktadır. Her ne kadar bu konuda karşıt iddialar varsa da Colombier ve Leveque'in de ( 60 ) itiraf ettikleri gibi hangisinin ne derece ve önemle ikinci sertleşmeyi etkilediği kesinlikle bilinmemektedir. Bu çalışma Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu tarafından desteklenmiş olan MAG-172 sayılı araştırma projesinin bir parçasıdır. BİBLİYOGRAFYA 1. G. A. ROBERTS v. d. «Tool Steı-ls» 1962, A. S. M. 2. P. PAYSON «The Metallurgy of Tool Steels». 1962, John VViley 3. M. COHEN. a) Metal Progress, May 1947, s b) Metal Progress, Junc 1947, s M. COHEN and P GORDON. The Iron Age, a) 1946, February 28, s. 42; b) 1946, March, 7, s. 52; c) 1946, Marclı 14, s. 68; d) 1946, March, 21, s. 61; e) 1946, March 28. s A. H. MICHEL. «Bulletin du C.İ..M., 1959, 7, No: 14 s G. HOYLE. Metallurgical Reviev;s 1964, 9, No: 33, s G. HOBSON and D. S. TYAS. Metals and Materials 1968, s H. J. GOLDSCHM1DT. J. Iron and Steel Inst. 1948, s A. VVESTGREN and G. PHRAGMEN. Trans. Am. Soc. Steel Treating 1928, 13, s İÜ. A. VVESTGREN. Jernkoııt. Amıaler, 1933, /,, W. A. WOOD. Phil. Mag. 1930, İH, s F. R. MORRAL v.d. Nature, 1933, July 8, s F. KAYSER and M. COHEN. Metal Progress, 1952, 61, s C. J. McHARGUE v.d. Trans. A.S.M., 1953, 46, s H. J. GOLDSCHMIDT. J.I.S.l. May 1957, s T. ŞATO and T. NISH1ZAWA. Tetsu-to-Hagane Abstracts, 1958, 44, s T. ŞATO v.d. J.I.S.t..lapan, 1959, 45, s T. ŞATO v.d. J.I.S.l. Japan, 1959, 45, s T. ŞATO v.d. J.I.S.l. Japan, 1959, 44, s T. MALKIEWICZ v.d. J. I. S. I September. s. 25. M. A. ROSE v.d. Stahl und Eisen. 1959, 79, s Z. BOJARSKİ. J.I.S.T. 1961, s T. MALKIEWICZ. Hutnik, 1965, 32, s L. COLOMB1ER v.d. Revue de Met. 1967, Novembre, s A. P. GULYAEV v.d. STAL, 1946, 3, 188, Henry Brutcher Translation No: V. I. ARKHAROV. Izvest. AK SSSR. Ser. Fiz., 1947, 11, s Henry Brutcher Translation No: A. IVANOV. STAL, 1950, T. ŞATO v.d. J.I.S.l. Japan, 1958, 44, A. P. GULYAEV v.d. Zavods Lab. 1965, 37, s J. CHODOROWSKt. J.I.S.l. 1968, 206, s B. R. BANARJEE v.d. A.S.T.M. Special Tech. Pub. No: 396, 1966, s B. R. BANARJEE and J. J. HAUSER. Trans. A.S.M. 1966, 59, E. A. SMOL'NIKOV. Metallov. Term. Obrab. Met. March, 1960, No: 3, s. 41, Henry Brutcher Translation No: J PAPIER v.d. Man. Sc. Rev. Metali., , No: 11. s P. LECKIE-EVVING TRANS. A.S.M., 1952, 44, s H. ZOLTAN and A. LUJZA. Gep, 1967, 19, No: 3, s N. T. CHEBOTAREV. Trudy Mosk. Inst. Stali im. I.V. Stalina , Symposium XXX : <Structure and properties of Steel». Moscow 1951, s. 256; Henry Brutcher Translation No: G. HOYLE. J I S.I., s P. KOH. TRANS. A.S.M. 1950, 42, s T. MALKIEWICZ. J.I.S.L. 1960, s P. GORDON vd. TRANS. A.S.M., 1943, 31, s S. TAKEDA. Tech. Rep. Sendai. a) 1930, 9, s. 483; b) 1930, 0, s. 272; c) 1931, III, s P. GORDON ant M. COHEN. TRANS. ASM., 1942, 3'), s M. KONDO. Nıppon Kinzoku Gakkai Shi. February 1955., s P PAYSON and C. H. SAVAGE. TRANS. ASM., 1944, 33, s A GULYAEV. Kachesvennaya Stal. 1937, 5, No: 1, s I. BORNATSKİ Medallurg, 1939, 14, No: 3, s G. ROBERTS v.d. TRANS. ASM. 1947, 39, s M. COHEN and P. K. KOH. TRANS. ASM. 1939, 27, s A. H. MICHEI and.1. PAPIER. Rev. Met , 5/. No: 6, s A. R. JOHNSON. S. M. Thesis, M.I.I., K. HONDA and T. MURAKAMt. Science Rcp. Sendai, 1917, 1, No: 6, s S. G. COPE. Metal Trcatment, 1954, 12, s. 3, 67, 123, 183, 225, 295, 343, P. GORDON v.d. TRANS. ASM., 1944, 33, s P. M. louchkf'.vltcil.1. Teknilchcskoi Fiz. 1954, 24, No : 4, s U.A. GEI.LER. Izvestia Ak. N. SSSR. O.T.N. 1954, No: 5. s A. E. POWERS and J. B. LIBSCH. J. Metals, 1951 Oclober, s K. MONMA, Sn. Rep. Res.. Tnst. Tohukıı U., A. 1951, 3, s J. PAPIER v.d. Mem. Sc. Rev. Met. 1960,.57, s L. COLOMBİER and R. LEVEOUE. Mem. Sc. Rev. Mel., , s K. KUO. J.I.S.l. 1953, 174, s K. KUO. Reseaıch. 1952, s K. KUO. J.I.S.L. 1953, 174, s L. P. PAVLOVA and Yu. A. GELLER. Metal Science and Heat Trealnıent. 1967, (3-4 ı, s T. ŞATO v.d. J. Aust. Inst. Metals, 1960, 5. s, H. J. GOLDSCHMIDT. J.I.S.L, 1952, 170, s C. R. SIMCOE and A. E. NEHRENBERG. TRANS. ASM. 1965, 58, s D. B. CLAYTON May. s C. H. VVHITE and R.W. K. HONEYCOMBE. J.I.S.l., 1961, 197, s J. DURN1N and T. MURKHERJEE. J.I.S.l., 1969, 207, s A. T. DAVENPORT and R. W. K. HONEYCOMBE. BISRA Project MG/A/ , March. 72. TbSATO v.d..1 I.S.I.. Japan, 1958, 44, T. ŞATO v.d. I.I.S.L, Japan. 1958, 44, s T. ŞATO v.d. I.I.S.L , s E. C. BA1N and 7. JEFFRIES. Iron Age, , s I. JEZEK and..1. VOBORIL. HUTNICKE LISTY. 1963, 18, s A. OMSEN. J.I.S.L May, s H. KRAINER and R. MITSHE. Archiv. Eisenhüt., 1949, 20, s H. KRAINER. Archiv. Eisenhüt. 1950, 21, s. 1. Not: Bu konuyla üuili II. ci yazı Derginin Ağustos sayısında vavmlanacaktır. MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN

54 ÇELİK TELLERİN GALVANİZASYONU Korozyondan korunmaları için, sanayiin çeşitli dallarında kullanılan teller galvanizasyon işlemine tabi tutulurlar. Galvanizasyon muamelesi oldukça pahalı bir işlem olduğundan ancak paslanmanın mutlak surette önüne geçilmesi icap eden hallerde kullanılmalıdır. Bu işlemin esas faydası, çelik telin mevcut karakteristiğinin azamî derecede muhafaza edilmesi ve tel yüzeyinde çinko tabakası kalıklığının geniş sınırlar arasında değiştirilmesidir. Galvanizasyon için muhtelif usuller mevcuttur. Normal bir galvanizasyon işlemi şu kısımlardan oluşur: 1. Tel vericiler, 2. Isıtma fırını, 3. Asit banyoları, 4. Yıkama banyoları, 5. Flux banyosu, 6. Kurutma fırını, 7. Çinko banyosu, 8. Tel sancı. (Şekil 1). Şimdi sırasıyla kısaca bu üniteleri gözden geçirelim. 1. TEL VERİCİLER: Tel vericiler umumiyetle iki sıra halinde yanyana dizilmiş halde tavlama fırını önüne monte edilirler. Tel vericiler ağaçtan veya saçtan imâl edilebilir. Tel kangallarının fazla kaldırılmadan tel vericiler üzerine konabilmesi için, kangalı taşıyan plâk zeminle aynı seviyede olmalıdır. Teller bu dönen plâklar üzerinden borular içinde tavlama fırınına sevk edilir. Bunların giriş ağızlarına tellerin zedelenmesine mani olmak için temperlenmiş huni şeklinde döküm parçalan monte edilmelidir. Kangalların ağırlığına göre, kangallann plâkalar üzerine konması elle veya herhangi bir kaldırıcı tertibatla yapılır. Ağır, fakat ince tellerden müteşekkil kangalllar, tellerin boşaltılma sırasında fırına girişte veya fınn içinde karıştıkları görülmektedir. Bu mahzuru bertaraf edebilmek için teller, tel çekme Yazan : HÜSEYİN ÖZKAN makinalarında tel sepetlerine veya makaralara sarılmalıdır. Tel sepetleri ve makaraları fork-lift veya gezer köprülü vinçlerle nakledilerek dönen plâkalar üzerine oturtulur (Şekil 2-3). Ekseriya kangalların bitmesine yakın diğer bir makara veya sepette kangal ucuna tel çapına uygun olacak şekilde kaynak edilir, veya teller birbirilerine çengellenir. Kaynak ve bütün yardımcı işler azamî 2 dakika içinde yapılabilmesine rağmen tellerin bir yardımcı parça ile birbirine bağlanması işçinin kabiliyetine göre 4-5 dakika arasında değişmektedir. Kaynak halinde tel kaybı çok azdır. Çengelli bağlantı halinde daima telin tesisin herhangi bir yerinde takılma ve kopma tehlikesi vardır. Bundan dolayı da teli kaynakla birleştirmenin diğer bir avantajı da telin bütün tesis boyunca takip edilmesine lüzum bırakmamasıdır. 2. ISITMA FIRINLARI: Galvanize edilecek tellerin ısıl işleminde ısıtma fırını olarak, kurşun banyolu veya muflalı fınnlar kullanılmaktadır. Isıtma vasıtası olarak ekseriya sıvı ve gaz yakacaklar kullanılır. Gazla veya fueloille ısıtılan fırınlarda fırın sıcaklığı ve atmosferi iyi bir şekilde ayarlanabilir. 2.1 MUFLALI FIRINLAR: Bu tip fırınlar tel mufla denilen ufak kapalı kanallar içinden geçirilir, kanalların başlangıcında, yani tel- U- TEL VERİCİLER ISITMA FIRINI KURSUN BANYOSU ASİT BANYOSU ır-4- -*- ı ıı NİSADIR BANYOSU KURUTMA FIRINI ÇİNKO BANYOSU TEL SARICILAR ŞEKİL 1 Galvanizasyon Tesisi Şeması 494 MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN 1970

55 lerin giriş yerleri bir ara parçası ile vantilatöre bağlanır. Fırın gazları bu kanallar vasıtasıyle yüksek hızla emilirler. Fırının karşı tarafında ise her bölme içi ne monte edilen brülörler mevcuttur. Teller, gazların emiş istikametinin aksi yönünde fırm içinden geçirilir. Kanalların baca bağlantı yerlerine konulan küçük a) Açık kurşun banyoları: Açık kurşun banyoları tam bir ısı alışverişinin elde edilebilmesi için bölümlere ayrılmıştır. Tel giriş bölümünü müteakip başhyan ikinci bölümde tel daha düşük bir sıcaklıktaki ortamla uzun müddet temas ettirilerek en iyi: netice elde edilir. Açık kurşun banyosunun ısıtılmasında gaz kullanılması halinde gaz sarfiyatı ton başına m :i civarındadır. Kurşun kaybı ise yine ton başına 3,5-8 Kg. arasında değişmektedir. b) Kapalı kurşun banyoları : ŞEKİL? Tel Verici Kapalı tip kurşun banyolarında ise gaz sarfiyatı m 3 kadar olup ton başına kurşun sarfiyatı 1-2,5 Kg. arasındadır. Kapalı sistemler, bunlarda tel geçirme işleminin güçlüğünden dolayı gaz sarfiyatının fazla olmasına rağmen, açık tipe tercih edilmektedir. Kurşun banyolu fırınlarda, banyo kabı olarak çelik potalar, ısıya mukavim refrakter tuğlalar kullanıldığından tesisat masrafları yüksektir. Buna rağmen randımanlarının yüksek, basit ve kullanışlı olmaları bu tip fırınların avantajıdır. 4. DEKAPAJ BANYOLARI : Asit banyolarının uzunlukları 6-12 metre arasında değişir. Bunlar aside dayanıklı bir maddeden yapılır veya bu cins bir malzeme ile kaplanırlar. Tellerin asitle tam temasını sağlamak için iki usûl tatbik edilmektedir : 4.1 İçice olan iki banyodan içerdeki banyo yüzeyinden teller geçerken daima bir pompa ile asit devreye basılır 4.2 Teller banyo başlarına yerleştirilen rulolardan geçirilerek daima banyo içinde kalmaları temin edilir. ŞEKİL 3 Tel Verici ayar plâkaları ile her kanaldaki gaz hacimleri ayarlanabilir. Muflalı fırınların imalâtı basit olmakla beraber, işletme masrafları yüksektir. Zira seramik muflaların ara sıra değiştirilmesi gerekir. Günlük kapasitesi ton olan ve 48 adet tel geçen bir muflalı fırının uzunluğu 10 metre ve ortalama gaz sarfiyatı ton başına m 3 civarındadır. 3. KURŞUN BANYOLU FIRINLAR: Kurşun banyoları, açık ve kapalı tip olmak üzere iki çeşittir. Asit banyolarında dikkat edilecek en mühim husus son derece zararlı olan asit gazlarının tesisten dışarı, atmosfere atılmasıdır. Bu da tellerin geçmesine manî olmayacak şekilde yapılan, yine aside dayanıklı malzemeden imâl edilmiş davlumbaz ve vantilatörle temin edilir. Asit gazlarının kondense olmasına mani olunmalı ve doldurma boşaltma işlemlerinde de gerekli emniyet tedbirleri alınmalıdır. Banjo sıcaklığı C arasında olmalıdır. Banyo sıcaklığının yükseltilmesi zararlı asit gazlarının neşrini arttırdığı için dikkat edilmelidir. Kullanılan (HCl)'in konsantrasyonu /ö 15 dir. Normal olarak haftada, banyodaki asit ağırlığının %10-15'i kadar bir ilâve yapılır. Dekapaj banyosunda (HC1) ağırlığının % 6 - % 8 nisbetinde bir azalma olması halinde ağırlığının % 10 nuna kadar taze asit ilâve edilmelidir. İşlenen telin her tonu için asit kaybı yaklaşık olarak Kg. dır. Asit kaybının % 30 - % 4O'ı buhar- MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN

56 laşma suretiyle olmaktadır. Tellerin asit banyosuna girmeden önce soğutulması ile bu kayıp kısmen önlenebilir. Dekapaj işlemlerinde HCI yanında H 2 SO 4 de kullanılabilir. H 2 SO 4 kullanılırsa banyo sıcaklığı ye kadar çıkarılabilir. Aşırı ısıtmaların önüne geçilmesi için bazı hallerde inhibitörler kullanılması tavsiye edilir. H 2 SO 4 halinde Bome-si 66 HCI'in ise bomesi 20 dir. Dekapaj neticesinde hasıl olan çökeltilerin atılmasından önce gerekli nötralizasyon yapılmalıdır. Çökeltilerin doğrudan doğruya akar veya durgun sulara karıştırılması zehirli tesirlerinden dolayı son derece tehlikelidir. ph 3,5 ilâ 5,0 arasında olmalıdır. Mayiin asit özelliği olması dolayısiyle banyo cidarları aside mukavim malzemeden imâl edilmelidir. Banyoların C sıcaklığa ısıtılması buhar, sıcak veya kaynar su ile çalışan, cidarlara yerleştirilmiş serpantinlerle temin edilir. Sıcaklığın sabit tutulmasının temini için termostat kumandalı vanalar tesisata monte edilmiş olmalıdır. Ton tel başına nisadır sarfiyatı normal işletmede 0,8-1 Kg. dır. Banyo çıkışlarında tellerin çinko banyosuna girmeden önce yine sertleştirilmiş kauçuktan geçirilerek tel üzerinde birikmiş olan tuzlardan temizlenmesi zaruridir. 5. YIKAMA BANYOLARI: Halen bazı tesislerde dekapaj banyolarından çıkan teller doğrudan doğruya çinko banyolarına daldırılmaktadır. Bu durumda tellerin üzerinde bulunan bütün demir tuzlan çinko banyosuna iletildiği için banyoda çökelti miktarı fazlalaştığı gibi, çinko sarfiyatı da buna mümasil olarak artmaktadır. Bunun için tel üzerinde bulunan bütün tuzlar çinko banyosundan önce çözülmelidir. Aralıksız çalışan tesislerde yıkama banyolarında tellerin üzerine basınçlı su püskürtülmeli veya tel geniş kanallarında tellerin akış istikametinin aksi yönünde su akımı verilmelidir. Bazı hallerde daha iyi bir yıkama ve temizleme için teller silisli ve gözenekli taşlar içinden geçirildiği gibi kauçuk parçaları ile de sürtünmeleri temin edilerek asit tuzlarının nisadır banyosuna geçmeleri önlenmiş olur. Tellerin çekilmesi esnasında tel yüzeyinde kalan artıkların temizlenmesi için teller kangal halinde asılarak veya hareket halinde iken % 10 - % 15 sodalı su ile muameleye tabi tutulabilir. Yıkama iki ayrı banyoda da yapılabilir. Birinci banyoda soğuk su kullanılır. İkinci banyoda su sıcaklığı 70 C ye kadar çıkabilir. Yıkama işleminden sonra sular atılabildiği gibi bir devridaim pompası ile yine devreye basılabilir. 6. NİSADIR (FLUX) BANYOSU: Yıkanmış olan teller, çinko banyosuna gönderilmeden önce bütün demir tuzlarından arınmaları ve oksitlerinin yok edilmesi için belirli karışım ve özellikte nisadır banyolarından geçirilir. Banyolar için lüzumlu nisadır hususî şekilde hazırlanmış olup kaynama özelliği yanında dekopant özellikleride mevcuttur. Banyo sıcaklığı 60-70'C ve dansitesi de Be arasında değişmektedir. Tellerin banyo içinden geçmesi esnasında tel yüzeyinden çözülen artıklar banyo dibine çökerler. Bunlar periyodik olarak banyonun boşaltılması sırasında dışarı atılmalıdır. Bazı modern tesislerde bu işlem filtrasyon usûlü ile de yapılmaktadır. Her iki usûlde de temizlemeden sonra banyo bomesini istenen mertebede tutabilmek için nisadır ilâve edilmesi gereklidir. Aynı zamanda banyonun (ph) derecesi devamlı olarak kontrol edilmelidir. 7. KURUTMA FIRINI: Nisadır banyosundan çıkan teller sıcaklıkta olan kurutma fırınından geçirilir. Fırın sıcaklığının 150 yi aşmamasına azamî dikkat etmelidir. Zira fazla ısınmış bir tele iyi kaliteli çinko kaplamak çok güçtür. Isıtma, brülörle yapılabildiği gibi, galvanizasyon fırınından çıkan gazları ısıtma fırınından geçirmek suretiyle de temin edilebilir. Tesisat ayrıca vantilatörlerle teçhiz edilir ve hava akımı temin edilerek sıcaklığın sabit tutulması sağlanır. 8. GALVANİZASYON FIRINI: Kurutma fırınından ye ısıtılmış olarak çıkan teller C sıcaklığındaki çinko banyosuna daldırılır. Banyo sıcaklığı hiç bir surette 480 C nin üzerine çıkmamalıdır C sıcaklıklar arasında tel üzerinde büyük taneli çinko tabakası meydana geldiğinden tel mukavemetinde düşmeler artmaktadır. Fırın sıcaklığı mümkün olduğu kadar alt sınırlar civarında bulunmalı ve alevin nokta şeklinde formasyonuna mani olunmalıdır ki muhtelif yerlerde aşırı ısıtma olmasın (Şekil 4). Son senelerde fırınların ısıtılması ayar kolaylığı olduğu için gazla yapılmaktadır. (Şekil 5). Otomatik ayarlanabilen hava-gaz karışımları ile fırın sıcaklıkları sabit değerlerde tutulabilmektedir. Çinko banyolarında elektrikle ısıtma da yapılabilir. Fırın içi sıcaklıkları piromterelerle, banyo sıcaklıkları ise termkupl ile daima kontrol edilmeli ve devamlı olarak çizelgelerde gösterilmelidir. Böylece sıcaklığın seyri devamlı takip edilebilir. Çinko kaplarının malzemesi karbonu ve silisyumu düşük çelik saçtır. Takribi kompozisyonu şöyledir: C : % 0,1 - /o 0,15 Si Mn P ve S : : % 0,02 max. % 0,35 - % 0.45 < % 0, MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN 1970

57 3.500X2.000X1.100 mm eb'adında olan bir çinko kabında günde yaklaşık olarak ton tel galvanize edilebilir. Çinko banyolarında ısı dağılımı : FaydaJı ısı : % 30 (Yaklaşık) Konveksiyorı kayıpları : % 8» Radyasyon» : % 42» Baca» : % 20 Görüldüğü gibi radyasyon kayıpları çok büyük olduğundan yüzeyler muhtelif izolasyon malzemeleri ile kaplanmalıdır. ŞEKİL 4 Fuel-Oille Çalışan Çinko Banyosu 1 SEKİL 6 ÇİNKO BANYOSU GALVANİZASYOM METODU : Prensip olarak galvanizasyon sıcaklığı C arasında ayarlanmalı ve tellerin galvanizasyon banyosundan geçiş süreleri kısa olmalıdır. Tellerin banyoda kalış sürelerinin uzun olması halinde, tel yüzeyindeki çinko tabakasının kalınlığı artacak ve bu da çinko kaplamanın esnekliğini kaybettirecektir. Tellerin çinko kaplanması esas iki kategoride incelenebilir : ŞEKİL 5 Gazla çalışan Çinko Banyosu 1. Kalın tabakalı galvanizasyon, 2. Normal tabakalı galvanizasyon (Ticarî galvanizasyon). Kapların elektrikle kaynaklarında kullanılan elektrodların da karbon yüzdeleri düşük olmalıdır. Kaynakların son derece yavaş yapılması ve kaynak uçlarının köşelere getirilmemesine dikkat edilmelidir. (Şekil 6). Kaynak esnasında meydana gelen ısı değişmeleri ve yüzey kristalleşmeleri işletme anında çinkonun bu noktaları deforme etmesini kolaylaştırır. Bunun kısmen önüne geçmek için imâl edilmiş çinko kabının bir fırında tavlamaya tabi tutulması faydalıdır. Çinkonun saç üzerindeki tahribatını azaltabilmek için kabın köşelerindeki dönme çapları büyük tutulmalı veya bu kısımların önüne koruyucu plâkalar kaynatılmalıdır. Çinko kaplarındaki çinko mikdarı ton civarındadır. KALIN TABAKALI GALVANİZASYON ELDE ETME METODLARI : 1. Galvanizasyon banyosundan dikey çıkan teller bir kum tabakasından geçirilirler. Fakat elde edilen neticeler pek memnuniyet verici olmamaktadır. 2. Teller belirli bir zaman aralığında banyo içinde bulunan ve dönen bir silindirin etrafından geçirilerek yağlandırılmış odun kömürü içinden yukarı doğru düşey olarak çekilir. Tellerin yukarı çekilme yüksekliği 4.0 m. civarındadır. Buradan, su ile soğutulmuş bir silindir yüzeyinden geçtikten sonra, sarılmak üzere makara veya sepetlere gider. Bu metodta en mühim husus : banyo içinde bulunan silindir dönmeli ve teller silindir yüzeyinde iz yap- MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN

58 manialıdır. Ayrıca silindir çapı mümkün olduğu kadar büyük olmalıdır, ki, kalın çaplı teller geçişlerinde deforme olmasın. Silindir yüzeyinde tel sürtünmesinden dolayı kanallar meydana gelmemeli ve silindir banyo dibindeki çinko çökeleklerine sürtünmemelidir. Bu tip galvanizasyonda banyo teknesinin derin olması tavsiye edilir. Banyo teknesinin karbon yüzdesi düşük çelikten imâl edilmesi tavsiye edilir. Ticarî, normal galvanizasyon metodunda ise banyo içinde tel yüzeyinde teşekkül eden çinko tabakası mekanik usûllerle tam telin çıkış noktasında inceltmeye tabi tutulur. Muhtelif inceltme usûlleri vardır. Özellikle yataya yakın olarak banyodan çıkan tel, meta! bir şablon içinden geçer ve derhâl su banyosuna daldırılır. Bu metodda da çinko tabakası oldukça kalındır ve DÎN 1548 normundaki değerlere uygundur. Metal örgüler yardımıyle elde edilen çinko tabakası DÎN 1548 normunun alt sıralarına kadar inceltilebilir. Tellerin daha ince tabaka çinko ile kaplanması istenildiğinde çinko sıyıncı olarak amyantla teçhiz edilmiş metal tabakalar veya sıkıştırılmış mantarlar kullanılır. Sıyıncı teçhizat ile galvanizasyon banyosu yüzeyi arasında 20 cm. kadar bir mesafe bulunmalıdır. Bu arada teller soğuma imkânını bulur. Galvanizasyon neticesi olarak hasıl olan çinko çökeltileri çinko kalınlığına tesir ettiği için banyoyu zaman zaman temizlemelidir. Bazı hallerde tam telin çıkış yerinde her tel yüzeyine ufak bir gaz alevi ile ilâve ısıtma yapılabilir. Bu hâlde çinko banyosu sıcaklığı C düşük olsa dahi muntazam bir çinko kalınlığı elde edilebilir. Eğer imkân varsa, teller banyo içindeki silindirden geçtikten sonra istikamet verici makaralara doğru düz bir hat takip etmelidir. Bu arada yapılan soğutma mümkün olduğu kadar çabuk yapılmalı ve su buharları bir aspiratör vasıtasiyle derhal uzaklaştırılmalıdır. Aksi hâlde teller üzerinde beyaz lekelerin (çinko hydrat) meydana geldiği görülür. Kangalların bitiminde teller birbirine kaynak ediliyorsa veya düğümleniyorsa metal şablonların sıyıncı amyant plâkalarının düğümlerin her geçişinde kaldırılması zarurîdir. Şablonlar içinden 2 mm, ortalama çapta takriben 800 Kg. tel geçtiği zaman tel yüzeyinde çinko miktarı başlangıçtakine nazaran /o 50 artar. Muhtelif tesislerde şartlar değişik olmasına rağmen takriben saatte 300 Kg. tel geçmesi halinde geçiş parçaları değişmelidir. Aderansı yüksek olan çinko kaplamalı tel elde edebilmek için çinko birinci derecede fusion ve son derece saf olmalıdır. (Safiyet derecesi /p 99.99). Banyo içine cüz'i miktarda alüminyum ilâvesiyle çinko çökeltileri azaltılabilir. Bu suretle tel yüzeylerinin son derece parlak görünmesi sağlanır. Fakat alüminyum ilâvesi yüksek karbonlu çeliklerde, tel rezistansını ve eğilme mukavemetini düşürdüğünden pratikte alüminyum katılması tavsiye edilmez. TEL SARICILAR: Tel sancılar, iki veya üç guruba ayrılmalıdır. Böylece her gurup birbirinden müstakil devreye sokulup çıkartılabilir. Aynı tel çaplarına göre ve galvanizasyonunun nev'ine göre hızlar ayarlanabilir. Bunun neticesi olarak banyo içindeki silindirin de iki veya üç kısımdan müteşekkil olması icabeder. Böylece tellerin daha düzgün ve gergin olarak sarılması sağlanmış olur. ÇİNKO ÇÖKELTİLERİ İLE KÜLLERİNİN TOPLANMASI: Galvanizasyon esasında teşekkül eden çinko artıkları banyonun alt kısmında birikir. Bunlann zaman zaman (sistemin çalışma kapasitesine göre) temizlenmesi gereklidir. Temizleme işi hususî küreklerle yapılır. Kürek bar/yoya daldınlır ve doldurulduktan sonra biraz banyo üzerinde bekletilerek dışarı çıkarılır. Çökeltiler, önceden hazırlanmış kalıplar içine dökülür ve soğumaya bırakılır. Çökeltilerdeki çinko artıkları destile edilir ve 2. fusion olarak düşük evsaflı galvenizasyonda kullanılır. Banyo üzerinde gerek oksitleme, gerekse kimyasal transformasyonlar neticesinde hasıl olan küller delikli küreklerle zaman zaman temizlenmelidir. Bu küller 0 /o20-%30 çinko ihtiva eder. Bunlar redüktör ortamlı bir fırında tekrar eritilerek saf çinko elde edilebilir. ANBARLAMA: Galvanizasyon işlemi tamamlanan telerin yüzeyinde çinko karbonat ve çinko hidroksit pası (Beyaz lekeler) meydana gelmeden ısıtılabilen ve rutubeti az bir yerde depo edilmelidir. Depolarda zuhur edebilen anî ısı değişimleri tellerde matlaşmaya sebep olur. Bunun için anbar sıcaklığı muayyen bir derecede tutulmalıdır. Galvanize tellerin nakli yağışlı ve rutubetli havalarda üstü açık kamyon ve vagonlarla yapılmamalıdır. Zira rutubet tel yüzeylerin hem görünüşünü bozar, hem de matlaşmasına sebep olur. Bazı hallerde kamyon ve vagon içlerinin kâğıtlarla muhafazası da kâfi gelmediğinden, içlerine rutubeti alıcı (rutubetten koruyucu) malzeme veya iri tuz taneleri konması tavsiye edilir. SONUÇ: Şimdiye kadar elde edilen sonuçlara göre çelik tellerin galvanizasyonunda yakıt olarak gaz kullanılması en iyi sonucu vermiştir. Tesisin fınn. asit banyoları, nisadır banyosu, kurutma fırını ve çinko banyosu gibi elemanlarının muhtelif göstergelerle teçhiz edilmiş olması iyi bir galvanizasyon için şarttır. 498 MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN 1970

59 Bir galvanizasyon tesisinin genel görünüşü. Tesisattan bir bölüm. DİN 1548'e GÖRE ASGARÎ DALDIRMA MİKTARI VE ÇİNKO AĞIRLIĞI Telçapı mm. DALDIRMA Ticari Galvanizasyon ŞEKLİ (i) Kaim <*) Galvanizasyon ÇİNKO AĞI Ticarî Galvanizasyon RLIĞI g/m2 Kalın ( J ) Galvanizasyon Yumuşak Sert Yumuşak Sert Yumuşak Sert Yumuşak Sert 0,28-0,31 1/2 1/ ,31-0,40 1/2 1/ ,40-0,50 1/2 1/ i ,50-0,60 1/2 1/ ,60-0,80 1/2 1/ ,80-0,90 1/2 1/ ,90-1, ,0-1, ,5 i ,5-1, ,8-2, ,0-2, ,5-2, ,7-3, ,0-3, ,2-4, ,0 ve üzeri d) 1/2 Daldırma: 30 saniyelik zaman 1 daldırma. ı2) Kalın galvanizasyon çekme mukavemeti 200 Kg/mm.2. olan teller için muteberdir. MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN

60 Hadde Mamullerinde Meydana Gelen Hatalar, Bunları önleme ve giderme çareleri "Makina yapı ve takım çeliği olarak kullanılacak olan hadde mamûllerindeki hatalar, gerek çeliği imal eden, gerekse alıcı durumunda olan müesseseyi yakından alâkadar etmektedir. Aşağıdaki yazıda bu mevzu işlenmekte olup, malzeme teslim ve tesellümlerinde faydalı olacağı ve bir çok pürüzlü noktaları aydınlatacağı ümit edilmektedir." Hadde mamûllerindeki hatalar denilince, en geniş manâsile, tespit edilmiş olan kimyasal alaşım, fiziksel karakter, ölçüler ve ağırlıklardan olan sapmalar anlaşılır. Bu hataların bir kısmı çelikhaneden gelir, diğer bir kısmı ise haddehanede teşekkül eder. îlk söylenen hatalar «Blok hataları», ikinciler ise «Hadde hataları» diye isimlendirilirler. I. BLOK HATALARI: Bu hatalar şunlardır: a) Lunker, b) Üfleme boşlukları, c) Blok içinde pislik mevcudiyeti, d) Gözenekler, e) Blok çatlakları, f) Diğer döküm hataları. Bu hatalar sırasile incelenmektedir. a) Lunker: Hadde mamûllerindeki ağır hatalardan sayılan Lunker'in teşekkülü şöyledir: Bütün katı cisimlerde olduğu gibi çeliklerde de özgül hacim sıcaklıkla artmaktadır. Katı hâlden sıvı hale geçişte anî bir değişiklik meydana gelir ve özgül hacimde tekrar bir büyüme olur. Haddelenmek veya dövülerek şekil verilmek üzere dökülmüş bloklarda da bu özgül hacim değişmelerinin etkisi görülmektedir. Soğuma hızı blokların büyüklüğüne ve kokilin ısı iletme kabiliyetine bağlı olarak değişmektedir. İlk katılaşma blok cidarlarında başlayarak düzgün ve sürekli olarak içe doğru nüfuz eder. Herhangi bir blokun dış yüzünden bir tabakanın Yazan : Mahmut KURTOĞLU katılaştığını farzedelim. Bu takdirde katılaşan kısım sıvı halde işgal ettiği hacme göre daha az bir hacim işgal eder. Buna göre içteki sıvı çelik için halen, katılaştıktan sonra işgal edeceği hacme göre, daha fazla bir hacim mevcuttur. Bu sebebten sıcaklık düştükçe sıvı çeliğin seviyeside buna bağlı olarak düşer. Bu olay sakin (ölü) çelikte muntazam olarak devam eder. Belirli bir anda sıvı çeliğin yüzeyi katılaşır, ancak blok içinde henüz sıvı çelik bulunmaktadır. îşte bu içeride kalan sıvı çelik tamamen katılaşıncaya kadar «Lunker» ismi verilen boş hacim teşekkül eder. Kaynar çelikte (Astarlı çelik) olduğu gibi çelik, katılaşma anında henüz hareket halindeyse, katılaşma elektrikî veya manyetik bir alanda vuku buluyorsa birbirile ilişkili büyük lunkerler teşekkül etmez. Lunkerli bir blok haddelendiği zaman yüzeyler birbiri üzerine basılırlar. Bu yüzeyler ancak gerekli bir sıcaklık ve basınçta birbirine kaynayabilirler. Kütük imalâtında baş tarafa gelen lunkerli kısım kesilerek atılır. Kaim saç imalâtnda ise saç'ın aşağı yukarı ortasında bulunan yarıklar teşekkül eder. Saç'- ın baş tarafında bulunan bu yarık kısımlar da kesilerek atılırlar. Bu yarıkların normal kısma sirayet edebilecekleri düşüncesi ile hatalı kısımlar daima yarığın bittiği yerden 1-2 cm. daha içeriden kesilirler. Lunker teşekkülünü önlemek veya hiç değilse azaltabilmek için muhtelif tedbirler vardır. 500 MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN 1970

61 İşlemi ortadan kalktığından, lunker teşekkülü de söz konusu değildir. Bu melodim ayrıntılı incelenmesi ise konumuzun dışındadır. b) Üfleme boşlukları : Ölü çeliğin aksine kaynar çelikte, eriyiğin soğuması esnasında kokiller içinde kuvvetli bir gaz teşekkülü vuku bulur. Burada büyük bir kmkerin teşekkül etmesi için eriyiğin sakin olması şartı gerçekleşmediğinden Lunker verine daha küçük ve çok sayıda üfleme boşlukları teşekkül eder. Bu boşluklar blokun üst yarısında basit ve teker teker, alt varışında ise daha kuvvetli ve çifter çiller gözükürler. Ölü çelikte sınırlı ve az miktardaki üfleme boşluklarına mukabil, kaynar (Astarlı) çelikte daima sınırsız ve düzensiz üfleme boşluklar; îcşel-kül ede:rc Inıi.şür. {Jileme boşlukları umumiyetle lenıiz vo/eyii okluklarından haddeleme esnasında birbiri üzerine kaynarlar. Burada ön şart boşlukların blok kenarından kâfi uzaklıkta oluşudur. Böylece boşluklar blok'tm ısıtılması esnasında eriyip parçalanmazlar. c) Blok içinde pislik bulunması: ŞEKİL 1 Lunkerli bir Blok I. SIVI ÇELİĞİN KATILAŞMASINA TESİR METODU : Katılaşmaya vasıtasız tesir : ŞEKİL : 2 Üfleme boşluklu bir Blok Blok döküldükten sonra çeliğin yüzeyi henüz katılaşmadan lunker teşekkülünde izah edildiği veçhile hasıl olacak boşlukları karşılayacak miktarda azar azar sıvı çelik ilâve edilir. Uygun bir döküm hızı seçilir. Mümkün mertebe düşük döküm sıcaklığı seçilir. Astarlı çelikte olduğu gibi kok.il içinde gaz boşlukları teşekkülüne müsaade edilerek lunker önlenebilir. Bu husus sakin çelikte mevzubahis değildir. Katılaşmaya vasıtalı tesir : En çok başvurulan tedbirdir. Bu usulde blok döküldükten sonra üst kısma gerekli miktarda ekzotermik maddeler atılır. (Meselâ : (l o 30 SiO.,, i> 60 R.,O V '"o 3 CaO, % 7 diğer maddeler). Bu maddelerin yanmasından husule gelen ısı, blok üst kısmının daha uzun müddet sıvı halinde kalmasını sağlar. Bu suretle lunker teşekkülü kısmen önlenmiş ve hiç değilse lunker miktarı azaltılmış olur. II. KONTİNÜİ DÖKÜM : Bu usul ergimiş çeliğin ö/el bir teçhizatla doğrudan doğruya kütük haline gel irilmesidir. Blok dökme Bu hata ocaktan doğar ve çeliğin içine bazı cüruf veya ateşe dayanıklı malzeme parçacıklarının girmesile meydana gelir. Eğer bunlar kütüklerin üst yüzeyine yakın bir verine rastlarsa, müteakip haddelemede çentik tesirinden dolayı hatalara sebebiyet verebilirler. Bu muhtevalar katılaşmakta olan çeliğin yapısına bir kristalleşme tohumu gibi tesir eder, katı eriyikte ise parçalanmış yapı husule getirir. Avrıca bu muhtevalar ve meydana getirdikleri yapılar haddele me esnasında ana şekil verme istikametinde uzayarak lifli bir yapının husule gelmesine sebep olurlar. Lifli yapı dolayısile çekme mukavemetinde mühim bir azalma olduğu iddia edilemezse bile enine kesitte mukavemet azalması barizdir. Haddelenmiş mamuller normalize edilmek suretiyle kristal yapıları küçültülür ve lifli yapıdan doğan mahzurlar giderilir. Pisliklerden meydana gelen hataların zamanında tespit edilmesi için haddeleme esnasında derhâl vığma tecrübesi yapılır. Bunlar halaları tam tespit edebilme bakımından dağlanarak mu.ıvene edilebilirler. d) Gözenekler : Gözenekler dokum kabuğunda veya kabuğun altında hapsedilmiş vaziyette- bulunurlar. Sakin çelikte yer yer sınırlı olarak: ve teker teker, bazan da intizamsız olarak dağılmış vaziyette gözükürler. Bunların ok;ş sebebleıi farklıdır : Eriyik ile oksijen reakshonundaıı husule gelen mevzii gaz oluşumları, ıslak, rulubelli veya kötü ve kalın lâk sürülmüş kokillerin sebep olduğu gaz oluşumları, eski dökümlerde kokillcrın aldığı vara ve çatlaklara fazla lâk dolmasile husule gelen gaz oluşumları gibi. Bu çeşit lâk gözenekleri, çok hızlı dökümler neticesi olabilirler. Yumuşak ve orta sertlikteki çeliklerde teşekkül edecek gözenekli yapı, şayet çok derin değilse, haddehanedeki tav ocağında kavnavacaktır. MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN

62 / e) Blok çatlakları: f) Diğer döküm hataları: Bunlar blokların lüzumundan fazla sıcak ve çabuk dökülmesinden oluşur. Çok sıcak çelik, kokil kenarlarında derhal ince bir kabuk husule getirir. Katılaşmış bu ince kabuk hızlı döküm dolayisile sıvı çelik tarafından taciz edilirse enine çatlaklar husule gelir. Bunlar çok nadir olarak içerilere nüfuz ederler ve yüzeyde kaldıkları için yüzey temizleme metodlarile (tornalama, planyalama, taşlama ve alevle temizleme) giderilirler. Tehlikeli olanlar boyuna çatlaklardır. Bunlar uzun blokların alt 1/3 veya 1/4 inde vukubulur. Isı kaybı kifyaetsizliği dolayısiyle teşekkül eden kabuk, içteki sıvı çeliğin basıncına dayanamıyacak kadar ince ise, kabuk yırtılır. Boyuna çatlaklar enine çatlaklar gibi temizleme yolu ile giderilemezler, çünki derinlere kadar nüfuz ederler. Bu sebeble boyuna çatlaklar tehlikeli çatlaklardır. Uygun kokiller seçilmek suretiyle ve dökümden çıkmış kokilleri hiç değilse C ye kadar soğuduktan sonra kullanarak boyuna çatlakların önüne geçilebilir. Kokilleri soğuttuktan sonra kullanmanın diğer bir faydasıda kokillerin ömrünün uzamasıdır. Bundan başka dört köşe veya sekiz köşeli bloklarda köşeler çabuk soğuyarak katılaştığından. bu bloklar yuvarlak bloklara göre döküm için daha elverişli dir. Uygunsuz ısıtma ve soğutmadan dolayı da bloklarda tehlikeli gerilme çatlakları husule gelebilir. Her malzemenin evsafına ve kalınlığına göre muayyen bir tav ve soğutma süresi vardır. Şekil 3 de verilen grafik, muhtelif evsaf ve çaptaki malzemelerin sıcak şekillendirme tav derecesine çıkarılması için gerekli zamanları vermektedir. Lüzumundan çabuk ısıtma ve soğutma esnasında malzeme mutlaka çatlar. Yuvarlak bloklarda bu çatlaklar daha tehlikeli durum arzederler. Bloklardaki çatlakların diğer bir sebebi de alaşımdaki Cu, Pb, Zn, Bi, gibi yabancı maddelerdir. Bunlar muayyen miktarlarda alaşıma girdiği takdirde ve çatlamayı kolaylaştıran diğer faktörlerle tehlikeli çatlamalar husule getirirler. Oksijen ve hidrojenin çeliklerdeki zararlı tesirleri de gözden uzak tutulmamalıdır. t. a i ÇELİK A / / I*/ GURUPLARI r 11 J / / / / / / Çop / 1 î t / L A Sekil: 3- Muhtelif Çeliklerin 1200X ye kadar Tavlama Süreleri, Gurup 1- '/. 0,4 Ç a kadar Alajımsız Çelikler, Alaşımlı Sementasyon Çelikleri 2 '/ 0,7C a kadar Karbon Çelikleri 3: Yüksek Karbonlu Takım Çelikleri V Alaşımlı Takın-, Çelikleri 5: Hu Çelikleri Kabarmalar, mat ve soğuk kaynaklar, püskürmüş yüzey, yüzeyde harita gibi girintili ve çıkıntılı yerler. Bunlar imalât sınırları dahilinde nisbeten tehlikesiz olan hatalardır. Ve taşlama, alevle yalama, tornalama gibi yüzey temizleme metodlarile giderilebilirler. Çelikhaneden hatalı ve gerekli evsafı haiz olmadan gelen bloklar haddehanede çok itinalı olarak ve gerekli hususlara riayet edilerek işlenmelidir. III. HADDE HATALARI : Haddehanede meydana gelen hadde hataları şunlardır : a) Uygunsuz tavlamadan meydana gelen hatalar, b) Kalibre hava paylarından malzeme taşması (fiti! teşekkülü) ve bunun müteakip gözde haddelenerek katlama husule getirmesi, c) Açık veya haddelenerek kapatılmış çizikler, d) Hadde ve armatür kaçığı, e) Diğer hatalar ve soğutma esnasında oluşan çatlaklar. a) Aşırı tavlanmış bir çelik sonradan yapılacak ısıl işlemle daha küçük taneli bir yapı meydana getirilerek kullanılabilir hale getirilebilir. Halbuki yanmış bir çelikte ise oksijen tane sınırları boyunca malzemenin içine kadar nüfuz eder. Bundan sonra her türlü işlem faydasız kalmaktadır. Çünki tane sınırlarındaki oksit malzemenin kaynak olmasına manidir. Bu gibi çelikler haddelendiği zaman parçalanmaktadır. Aynı olaylar yüksek sıcaklıkta (900 C veya C) kırılmaya karşı hassas olan çeliklerin yanlış sıcaklıkta haddelenmesinde meydana gelir. Fazla oksijen ihtiva eden çelikler 900 C, fazla kükürt ihtiva eden çelikler ise C de kırılmaya karşı hassastırlar. 900 C deki kötü şekil değiştirme kabiliyeti kristaller arasındaki oksit mevcudiyeti olarak tarif edilmektedir. Daha yüksek sıcaklıktaki kırılganlık ise tane sınırlarında ve 1200 C de erimeye yüz tutmuş çelikte husule gelir. Her çelik, alaşımına ve içerisindeki yabancı maddelerin miktarına göre muayyen bir hadde sıcaklığı aralığını haizdir. Gerek tavlama, gerekse soğutma esnasında bütün uzunluk boyunca eşit ölçülü bir sıcaklığın gerçekleştirilmesi büyük bir önem taşımaktadır. Keza kesit boyunca eşit bir ısı dağılışı da lüzumludur. Aksi takdirde sıcak bölgeden soğuk bölgeye doğru gerilmeler husule gelir. Ayrıca çelik içinde yabancı maddelerin yığılmaları varsa bu takdirde etkiler birleşerek çatlamalar husule gelir veya içteki yığılma bölgesi serbest kalır. Bu tip çeliklerden elde edilen nihaî mamuller daima hatalı olur ve kötü bir yüzeyi vardır. Bu mamullerin sonradan talaş kaldırılarak veya talaşsız işleme ve soğuk çekme kabiliyetleri tamamen düşüktür. b) Haddeleme esnasında oluşan hadde hataları olarak, hepsinden önce. katlamalar ve fitil teşekkülü gelir. Çalışma esnasında bir evvelki hadde gözünden uygunsuz olarak gelen malzeme, bir sonraki gözü aşı- 502 MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN 1970

63 11 olarak doldurur, ya malzeme hava paylarından taşarak iki kenarda fitil yapar, yahut içe kıvrılarak katlama husule gelir. Fitilli malzeme müteakip gözde haddelenirse, kesitte karşılıklı iki katlama husule gelir. Eğer bu taşma son gözde vukubulursa, malzeme fitilli olarak haddeyi terkeder. (Şekii 4). Bunun tersine, gelen ön malzeme kalibre gözünü doldurmayabilir. Bu takdirde (Şekil 5) deki bozuk kesit, elde edilir. Kalibre gözünden taşma açık kalibrelerde vukubulur. Bu hatalar aşağıdaki şartlara riayet edilirse azaltılabilir. Malzemenin ölçülü ve düzenli tavlanması, malzeme yapısı ve tav sıcaklığına uygun ezme miktarı ve kesit daralması yani doğru kalibrasyon, uygun ön kesit, işin sık sık çevrilerek haddelenmesi (bir göz yatay, müteakip gözde kılıema) maksada uygun hadde armatürleri kullanılması. Ham bloklarda döküm yapısı kayboluncaya kadar ezme miktarı az olmalıdır. Aksi takdirde ayrıca çatlamalar da vukubulabilir. Döküm yapısı giderildikten sonra ezme miktarı arttırılabilir. Bu husus bilhassa alaşımlı çeliklerde lüzumludur. Malzemenin her taralından işlenmesi kenarlarındaki çekme gerilmelerini azaltır. Katlamaların tesbiti için yığma tecrübeleri ve\-a asitte dağlama yapılır. Yığma tecrübesi dağlamaya göre daha çabuk yapıldığından atelyelerde daima tercih edilir. Katlamalar lunkerli bloklarda da olabilir. Bu takdirde kabahat haddehaneye yüklenemez. c) Çizikler: Zedelenmiş yolluk, kasa ve virajların işi çizmesi ile husule gelir. Yolluk ve virajların devamlı olarak kontrol altında bulundurulması lâzımdır. Bunlar için uygun malzeme olarak sert döküm seçilir. Haddeden çıkan sıcak mamulü taşıyıcı role ve makaralar kullanarak işin herhangi bir şekilde çizilmesine mani olunmaya çalışılır. d) Hadde ve Armatür kaçığı : Hadde ve armatür ayarları tam olmadığı zaman (Şekil 6 ve 7) de görülen kesitlerde hatalı malzeme çekilebilir. Bu takdirde hadde ve armatürler yeniden ayarlanarak durum düzeltilir. Ayrıca armatür ayarsızlığından malzeme dönerek çıkabilir. Bu da malzemenin hırpalanmasına, hadde gözünün aşınmasına ve armatürün kırılmasına sebebiyet verebilir. Hadde armatürü yeniden ayarlanarak hata bertaraf edilir. e) Tufal ve yabancı maddelerin haddeleme esnasında malzeme yüzeyi üzerine basılmasile yüzey hataları meydana gelir. Bu sebeble çubuk haddehanelerinde gerek ocakta teşekkül eden, gerekse haddeleme esnasında teşekkül eden sekunder tufalm 100 atü. lük basınçlı su ile temizlenmesi gerekmektedir. Bu tesisin bulunmadığı çubuk haddehanelerinde hadde çıkışlarına konan özel telli fırçalarla kısmen tufallar dökülebilir. Trio blok ve ikmal haddelerinde haddenin işi kolay kapması için açılan yivler müteakip gözde kazın ma veya sıyrılmaya maruz kalabilirler. Bu takdirde o kısımlarda küçük çatlaklar husule gelebilir. Bu sebeble blok ve ikmal haddelerinde yiv açılmayarak haddenin işi daha kolay kavraması bir yayla kuvvetlendirilebilir. Buna rağmen en iyi usûl hadde çapı hız ve ezme miktarlarının uygun olarak seçilip kapmanın rahatça gerçekleştirilmesidir. Duo haddelerde ayar imkânı dolayisiyle kapma rahatça gerçekleştirilir. Kaçıkhk Fitilli Hadde Kaçığı Sekil: 5 Şekil 7 Malzeme kalibre gözünü doldurmuyor Armatürün kaçık bağlanmasından dolayı tektarafla fitil teşekkülü MÜHENDİS ve MA KİN A / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN

64 Hadde çapları arasındaki fark lüzumundan fazla büyükse, malzeme haddeden çekilirken hırpalanır. Ayrıca çıkışta küçük çapa doğru sarılmaya çalışır. Bu husus yollukları büyük ölçüde tahrip eder ve haddeyi sarsması bakımından tehlikelidir. Malzemenin kötü yakalanışı ve çekilişi esnasında hadde ile iş arasında kaymalar olur. Bilhassa sert veya kaba kısımlarda bu zedeleyici olabilir. Büyük ezme miktarı ve yüksek hızlarda küçük kaynaklar husule gelerek hadde yüzeyi derhâl kabalaşmaktadır. Yukarıdaki şartlarla çekime devam edilirse, bilhasssa vasıflı çeliklerde husule gelen kaynakların malzeme üzerine bastırılmasından küçük çatlaklar husule gelir. Bunlar yer yer veya yarıklar halinde devam eder. Bu çatlaklar müteakip gözde bastırılarak katlanırlar. Teşhisleri zordur. Ancak dağlanınca meydana çıkarlar. Ayrıca giderilmesi de zordur. Bunlar ancak, devamlı kontrol ve haddelerin zamanında değiştirilmesi ile giderilebilirler. Haddeleme bilhassa küçük kesitlere inildikçe kare kesitlerde köşelerin daha çabuk soğuması mahzuru ortaya çıkar. Bu bilhassa oval kare çalışan filmaşin tesislerinde görülmektedir. Bu durumda son altı gözde oval - yuvarlak çalışılması tavsiye edilirse de bu takdirde bir evvelki gözde serbestçe genişleme imkânt bulan kısım, ikinci gözde de genişleme imkânı bulacağından yüzey, hataları meydana gelir. Bu bakımdan en son usûl oval-oval çalışmaktır. Bu takdirde ise virajların kullanılması zorlaşmakta, kontinüi haddehanelerde ise özel çevirici yolluk aparatlar gerekmektedir. Muayyen profillerde çıkıntı veya gerilmeler görülebilir. Bu kalibrasyonun uygun olmayışından ileri gelir. Kalibre düzeltilirse hata ortadan kalkar. Yüksek alaşımlı bazı çelikler haddelendikten sonra açıkta soğutulamazlar. Meselâ hız çelikleri, sıcak ve soğuk iş takım çelikleri v.s. Bunların mutlaka kuyu ocaklarında veya kül içinde soğutulması icabeder. Hataların zamanında tesbiti ve önlenmesi için ölçü ve yüzey kontrolları ile birlikte devamlı «Malzeme muayenesi» yapılmalıdır. Muayene metodu olarak kimyasal, fiziksel, mekanik ve metallurjik metodlar kullanılmaktadır. Fiziksel usullere elektrikî, manyetik, termik, ultraşal ve röntgen muayeneleri uygulanır. Mekanik muayene metodu ikiye ayrılır : 1. Kısa süreli ve tek taraflı kuvvetlerin tatbikatı ile yapılan muayeneler: Kopma mukavemeti, yığma tecrübesi, eğme tecrübesi, çentik darbe tecrübesi, burulma tecrübesi, sertlik ölçülmesi veya işleme tecrübeleri (talaşlı veya talaşsız). 2. Uzun süreli ve değişken kuvvetler tatbikatı ile yapılanlar : Meselâ yorulma mukavemeti. Hadde mamûllerindeki hataların en seri ve kolay tespit yolu yığma tecrübesidir. Bu usûlde (d. mm.) çapındaki bir malzemeden gene (d. mm.) boyunda bir Yjgma ki V Tecrübesi parça kesilerek sıcak şekillendirme tav derecesinde tavlanır ve (d/2 mm.) boyuna kadar dövülür. (Şekil 8). Bu durumda çatlak ve katlamalar derhal açılarak belli olurlar. Kimyasal analizler, kimyasal usûllerin haricinde kıvılcım muayeneleri veya spektral analiz yollarile de incelenebilirler. Spektral analiz yolu ile bir iki dakika içinde alaşımdaki bütün elemanların mikdarları bulunabilir. Bu günki çelik imalâtında çelik banyosundaki karbon ve alaşım mikdarlarını sür'atle tespit ederek, farklı değerler halinde sür'atle gerekli katkı maddelerini kullanarak istenilen neticenin elde edilmesi bakımından spektral analiz cihazı büyük önem taşımaktadır. Manyetik malzeme muayene metodu hadde mamûllerindeki hatayı tespit edebilmek için kullanılmakta olan bir usuldür. Muayene edilecek çubuktan 100 A. lik bir alternatif akım geçirilir. Ve aynı zamanda içinde demir tozları olan bir yağ veya benzin banyosuna daldırılır. Çatlaklar ve farklı iç yapıda olan kısımlar demir tozlarının çubuk üzerindeki şeklinden anlaşılır. Bu metodun tatbikattaki zorluğunu bertaraf etmek için hususî usûller geliştirilmiştir. Bunlardan (MAGNAG- LO) metodunda demir tozu ihtiva eden boyalı özel bir karışımdan banyo hazırlanır. Muayene edilecek çubuk, karanlık odada ve alternatif akım altında özel banyoya daldırılır. ULTRAVlOLE ışınları altında çatlaklar kolayca görülebilir. Bu metodda muayene maliyeti çok ucuz olup yüzeyin zedelenmemesi gibi bir avantajı da vardır. Yukarıda sayılan bütün muayene usûllerine rağmen çok defa bir hadde mamûlündeki hatanın haddehanedenim, yoksa çelikhanedenmi geldiğini kesin olarak tespit etmeye imkân yoktur. Bu gibi durumlarda haddehane ile çelikhane arasında ilmî ve anlayışlı çalışma suretile durumun giderilmesine ve önlenmesine gayret edilmelidir. FAYDALANILAN ESERLER: Walzen und Kalibrieren (Verlag Stahleisen), Grundlagen des Walzerfahrens (Verlag Stahleisen), Walzverke (Sammlung Göschen), Stahl und Eisen zeitschrifte (Verlag Stahleisen), Eisenhütte (Taschenbuch - Verlag Stahleisen). ^ er i 504 MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN 197»

65 YÜKSEK ELÂSTİKİYETLİ KUMANDALI GEMİ KAVRAMALARI Hazırlıyan : ŞEFİK OKDAY (II. BÖLÜM) 13 cilt, 154 sayı ve Mart 1970 tairhli dergimizde yüksek elâstikiyetli PNEUMAFLEX kavramasını etraflıca anlatmıştık. Bu yazımızla bu kavramanın özelliklerini ve emsallerine göre üstünlüğünü belirteceğiz : Yaylanma özelliği: Kavramaya adsal çevirme momenti uygulandığı zaman eiâsliki elemanlarda 11 civarında bir burulma meydana gelir. Bu burulma açısı titreşimleri masedecek yeterliktedir. Motorun ilk hareketinden maksimum devir sayısına ulaşıncaya kadar, ki çevirine momenti eğrisinin, bir doğruya yakın oluşu titreşinıleı in tetkikini de kolaylaştırmaktadır (Şekil 1). Ancak Şekil 1 de görülen ve 150 devir/dakikadan küçük olan devir sayılarında, meydana gelen kritik devirlerle pratikte karşılaşılmaz, çünkü n ^ 15ü lik motor devi ilerinde PNEUMAFLEX kavraması daima açık tutulur. Bunu gerçekleştirecek otomatik çözme düzenlerine bu yazımızda ayrıca değineceğiz. Çeki gerilmelerinin bulunmayışı ve diğer gerilmelerin muntazam olarak dağılmalarından dolayı, işletme sırasında lâstikte, mevzii de olsa, yırtılmalar meydana gelmesi mümkün değildir. Kullanılan kavramalarda ısınma meydana gelmediği pratikte tespit edildiği halde, serbest mil tarafından kavlamaya soğutucu havanın girmesi sağlanmış ve sürtme yüzeylerinde meydana gelebilecek ısının dışarıya akması temin edilmiştir. Tesisteki özellikleri : PNEUMAFLEX kavraması, açısal burulmalarda gösterdiği yüksek yaylanma hassaları yüzünden, dönüş titreşimlerine çok fazla maruz olan dizel motorlu gemi tahriklerinde bilhassa uygulanır. Bu kavramanın montajda çok az yer işgal ettiği ni Şekil 2 deki şemadan görmek mümkündür. Elektromanyetik ve hidrodinamik kavramalar, PNEUMAF- LEX kavramasına göre hem çok daha büyük, hem de çok daha ağırdırlar. Şekil 2 de 425 devirli ve 3000 beygir gücünde üç ;un kavramanın mukayesesi yapılmıştır E n = devir/dak ŞEKİL. 1 İki motorun bir pervaneyi çevirdiği bir gemide PNEUMAFLEX kavramasında tespit edilen çevirme momentleri. M 4 cü derecelik değişken burulma momenti. Tek yöndeki titreşime göre ve I. kademe ve II. kademe ve 4 cü a) Tek yöndeki titreşime göre hesaplanmış. derecelik kritik devirler. nj4 ve n n /4 b) Çift yöndeki titreşime göre hesaplanmış. Çift yöndeki titreşime göre I. kademe ve 4 cü derecelik kritik c) Ölçülerek tespit edilmiş: genel olarak 4 cü derecelik. devir, n', 4 M = Ortalama çevirme momenti : hesaplanmış. En düşük işletme devir sayısı. n s MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN

66 ELEKTROMANYETİK HİDROLİK PNEUMAFLEX KAVRAMA KAVRAMA KAVRAMASI»o- L-720J Primer ağırlık Tdi ağırlık 3900 kg 4750 kg 3660 kg 1960 kg 350 kg UOOkg Toplam ağırlık kg kg ŞEKİL 2 Çeşitli kavrama sistemlerinin boyu ve yekûn ağırlıklarının mukayesesi. (Her üç kavramada ve 425 devir/dak da 3000 beygirlik bir güç iletirler). Primer ağırlık = Motorun krank miline binen kısmın ağırlığıdır. Bu mukayeseden hidrodinamik kavramanın 3 defa, elektromanyetik kavramanın ise 5 defa kadar daha ağır olduğu görülür. Yalnız bu mukayese PNEUMAF- LEX kavramasının üstünlüğünü belirtmeye yeter. Halbuki motorun krank miline binen «primer ağırlıklar» karşılaştırılırsa diğer kavramların primer ağırlığının, PNEUMAFLEX'inkinin 11 katı kadar olduğu görülür. PNEUMAFLEX kavramasının bu üstünlüğü, bilhassa buzlu denizlerde meydana gelen şaftın darbeli çalışmasında kendisini gösterir ve gemi şaftına çok daha ufak (karesi ile hesaba giren) kitle momentleri biner. Elektromanyetik kavramaların montaj ve yerleştirmeleri çok pahalıya mal olduklarından bunlar gemi kavraması olarak çok nadir ve özel hallerde kullanılmışlardır. Bu sebeble PNEUMAFLEX kavramasının bundan sonraki karşılaştırılması ancak hidrodinamik kavramalarla yapılacaktır. Hidrodinamik kavramalarda, bildiğimiz gibi karşılıklı döner iki çark ve bu çarklar arasında, gücü bir çarktan diğerine ileten hidrolik yağ bulunur; bu yağ miktarı Şekil 2 deki 3000 beygirlik kavramada 900 litredir. Böyle bir kavramayı kumandalı yapmak, yani gerektiği zaman durdurabilmek ve tekrar harekete geçirebilmek için aradaki yağı boşaltmak ve tekrar doldurmak lâzımdır ve bu işlemler de yaklaşık olarak 10 saniyelik bir süre içinde yapılabilmelidir. Bunu gerçekleştirebilmek için yüksek verimli pompalara ve boşaltılan hidrolik yağı alabilecek tanklara ihtiyaç vardır. Ayrıca yağın boşaltılması ve doldurulması sırasında yağın dışarıya sıçramasını ve sızmasını önliyecek şekilde bütün kavrama iyice contalanmalıdır. Bütün bu hususlar hidrodinamik kavramanın fazla hacimli ağır ve detaylı olmasına sebep olur. Buna karşılık, basınçlı hava ile kumanda edilen yüksek elâstikiyetli PNEUMAFLEX kavramasını takriben 3 saniyede çözmek veya kapamak mümkündür. Basınçlı havayı veren hava kompresörü, basınçlı hava tüpü ve basınç ayar ventili motor için gemide bulunduklarından, kavramanın kumandası için yeni bir cihazın alınması gerekmez. Kavramanın basınçlı hava sarfiyatı gayet az olduğundan mevcut basınçlı hava sisteminin kapasitesini arttırmaya genel olarak lüzum yoktur. Kavrama büyüklüğüne göre her kapanışta 5 kg/cm 2 basıncında 1,5 ilâ 27 litre basınçlı havaya ihtiyaç vardır. PNEUMAFLEX kavramasının açılma veya kapatılma süresi 3 ilâ 6 saniye olmakla beraber tek bir reversibl motor ile çalışan gemilerde bunun süresi, motorun dönüş yönünü değiştirmek için lüzumlu süreye (takriben 15 saniye) bağlıdır. Bilhassa liman işlerinde kullanılan römorkör veya araba vapurlarında (feribotlarda) dönen çift motorlu tahriklerde PNEUMAFLEX kavramalariyle bir şaftı durdurmak veya harekete geçirmek için çok büyük ve kıymetli zaman kazanılır. 2 tane 2500 civarındaki direkt akuple motorlu bir teknenin kumanda süresi 60 saniyeden az değildir; araya bir PNEUMAFLEX kavraması takmakla bu süre 4 ilâ 6 saniyeye indirilebilir. Fazla yük emniyet ventili: Emniyet bakımından PNEUMAFLEX kavramalarını bir «fazla yük emniyet ventili» ile teçhiz etmek 506 MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN 1970

67 6 k 7 a) basınçlı hava giriş ağzı. ŞEKİL? Emniyet Ventili çalışmaya hazır durumda. b) halka şeklindeki boşluk. (basınçlı havanın c ye geçmesini sağ- )ar) c) basınçlı havayı kumanda silindirine ulaştıran yol. d, e, f basınçlı havayı emniyet ventiline ulaştıran kanallar. g) ventil pistonuna basınçlı havanın etki ettiği yüzey. h) istinat faturası. i) basınçlı havayı kumanda silindirine K',o yoldan ulaştıran delik.!>'.!; kumanda burunları. mi Knvrar.ıa çözme şalterin yuvası. ŞEKİL 4 Emniyet Ventili görev sırasında i Yani kavramaya vazife dışı kılmadan az evvel) 1. Çelik disk 2. Kavrama göbeği 3. Bağlama flanşı 4. Kumanda pistonu 5. Baskı yayı 6. Kavrama çözme şalteri ŞEKİL 5 e f g 7. Kumanda sekmanı 8. Ventii mili Emniyet Ventili görev dışı kılınmış durumda 9. Baskı yayı MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN

68 mümkündür. Çevirme momenti belirli bir değer aldığı anda bu ventil otomotik olarak harekete geçer ve kavramayı vazife dışı kılar. Şekil 3. 4 ve 5 de bu otomatik ventilin çalışması görülmektedir. «Emniyet ventili» bir çelik diskin (Şk. 5 No 1) içine yerleştirilmiştir. Bu çelik disk kavrama göbeği (2) ile bağlama flanşı (3) arasındadır. Kavramanın çalıştırılması 4 kg/cm 2 lik basınçlı hava yardımı ile yapılır, a dan gelen basınçlı hava halka şeklindeki b boşluğundan geçerek c'ye ve buradan kavramayı çalıştıran kumanda silindirine ulaşır. Basınçlı hava aynı zamanda d, e ve f kanallarından (Şk. 5) geçer ve 4 No lu emniyet ventilinin kumanda pistonunun g yüzeyine etki eder. Ancak 5 No lu baskı yayı pistonun hareketini önler. Çevirme momenti iletilmeğe başlandığı anda motor krank miline bağlı (primer) kavrama kısmı ile tali kısmı arasında bir burulma meydana gelir ve motor tarafından kumanda edilen bir ventille hava basıncı kendiliğinden 5 kg/cm 2 ye yükselir. Bu basınç artışının sonucu olarak 4 No lu piston 5 No lu baskı yayını büzer ve pistonun çıkıntısı h istinat faturasına oturur (Şekil 3). Böylelikle emniyet ventili çalışmaya hazır vaziyete gelmiştir. Şimdi basınçlı hava, kumanda silindirine j deliğinden geçmektedir (Şekil 13). Emniyet ventili çalışmaya hazır durumda iken (Şekil 3), «kavrama çözme şalteri» (No 6) sürtme yüzeyine bağlanmış olan iki kumanda burnu (1 ve k) arasında bulunmaktadır. Md = 0 için k burnu ve kavramanın çözüleceği çevirme momenti için 1 burnu yerleşti rilmiştir (Şekil 3 ve 4). 7 No lu kumanda sekmanı üzerinde bulunan bu burunların yerleri markalanmış olup, çözme momenti adsal çevirme momentinin 1,1;, 1,2; 1,7 katma kadar yedi ayrı değere göre ayar edilebilir. Ayar edilmiş bulunan çözme çevirme momenti sınırı aşılınca veya çevirme momentin yönü değişince, I, dolayısiyle k kumanda burunları 6 No lu «kavrama çözme şalteri» ni hareket ettirirler ve 8 No lu ventil mili 9 No lu baskı yayının yardımiyle 6 No lu şalterin m yuvasının içine bastırılır (Şekil 4); böylelikle basınçlı havayı kumanda silindirine kısa yoldan ulaştıran (8 No lu mildeki) j deliği yukarıya doğru kayar ve n noktasında basınçlı hava kesilmiş olur. Kavrama kumanda silindiri (tafsilat için evvelki makalemize bakılması) şimdi o, p ve q (Şekil 4) deliklerinden boşalır ve kavrama da çözülmüş olur. Kavrama kumanda silindirine yakın bir yerde boşaltma borusunda bir çabuk boşaltma ventili yerleştirilmiş ölüp, bu çabuk boşaltma ventili yardımiyle havanın boşaltılması çok süratli olur. Kavrama böylece otomatik olarak çözüldükten sonra kavrama kumanda yentili o üzerine getirilmelidir. Bu yapılır yapılmaz, emniyet ventili tekrar çalışmadan evvelki ilk durumuna gelir. Bu durumu Şekil 5 de görüyoruz : burada emniyet ventili görev dışıdır. Tekrar kavrama çalıştırılır, yani burulma momenti verilirse, 6 No u kavrama çözme şalteri, motor dönüş yönüne göre, ya k kumanda burnunun soluna (Şekil 3) veya da sağına geçer. Kavramayı çalıştıran basınçlı hava da biraz evvel anlatılmış olduğu gibi ventil pistonuna 8 yüzeyinden etki eder ve tekrar emniyet ventili Şekil 3 deki çalışmaya hazır durumunu alır. PNEUMAFLEX kavramaların gemilerdeki uygulama sahası çok geniştir. Bunlar tek motorlu ve enversör tertibatlı çift motorlu gemilerde kullanılırlar. Kumanda düzenleri ya basınçlı hava veya kısmen basınçlı hava ve kısmen elektrikledir. Bunların detayına girmekle öz kavrama mevzuumuzdan uzaklaşmış oluruz. Ancak bu kavramaların gemilerdeki uygulamalarına ait iki resimli misalle yetinelim (Şekil 6 ve 7). ŞEKİL 6 Bir yük gemisinin tahrik sistemi. a) Dizel motorları (ileri-geri dönüşlü) b) Döşek yatağı c) PNEUMAFLEX kavraması d) Redüktör dişli kutusu d c b ŞEKİL 7 Bir feribotun tahrik sistemi a) Dizel motorları b) Döşek yatakları e) PNEUMAFLEX kavraması d) Redüktör dişli kutusu e) Ayarlı Uskur Not: Bu makale özel olarak ayrı kâğıda basılmıştır. Bunu ücretsiz olarak temin etmek isteyenler, Y. Müh, Şefik Okday P.K. 177 Şişli - İstanbul adresine yazılı müracaat edebilirler. 508 MÜHENDİS ve MAKİNA / CİLT 13 - SAYI HAZİRAN 1970

69 DIKO.. DIESELLI SEYYAR HAVA KOMPRESÖRLERİ DIESEL-JENERATÖR GURUPLARI ROYA VE HAVA KOMPRESÖRLERİ KAYNAK MAKİNALARI \ «SANTRİFÜJ SU POMPALARI DALGIÇ POMPALARI BİLUMUM SANAYİ MAKİNA VE CİHAZLARI... HASEKİ MAKİNA TİCARET ve SANATİ A.Ş. ÇANKIRI CADDESİ No : 23-A ANKARA TELEFON M. M 231 MİSAN KADEMELİ SANTRİFÜJ POMPALARI İSBf im " il " F '"' MİSAN MAKİNA İMALAT SANAYİ VE TİCARET LTD. ŞTİ. Şenkal Sokak No. 47 Teh1073l6 Siteler-Ankara HASEKİ MAKİNA TİCARET VE SANAYİ A.Ş. Çankırı Caddesi 23/A Tel: Ankara M. M. 232

70 Sanayici ve iş sahiplerine: 0,5 Beygirden 100 beygir güce kadar, her devirde dönen 220/380 Volt REDUKTORLU ELEKTRİK MOTORLARI hazır olarak stokumuzda mevcuttur. MAMULLERİMİZ BİR YIL GARANTİLİDİR Makina Mühendisi ZARE BEDEYAN Azapkapı Talaşçılar Sok. No.4 Tel: M. M. 233 Orta Hızdaki Dizel Motorları için Emniyetli Redüktörler Redüktörün temelini baskı yatakları teşkil ederler. Redüktör, boşluksuz geçmeli civatalarla geminin gövdesine bağlıdır. Dişli çarklar, özel çalışma şartları altında bile emniyetlidirler : Bu üstünlük büyük modüllü basit helisel dişler sayesinde elde edilmiştir. Sertleştirilmiş dişli çemberler vidalarla tespit edilmiştir; ancak çok büyük çarkların bandajları, ek bir emniyeti gerektirmiyen sıcak çektirme ile bağlanmışlardır. Redüktör gövdesine kavisli yüzeyü ve titreşimleri iletmiyen rijid çerçevesi ile çok kuvvetli yatakları, temel bağlantısında değişiklikler meydana gelse bile, dişlilerin düzgün kavramasmı sağlarlar. Kumanda kavraması dış tarafta bulunmaktadır. Yüksek elastikiyeti titreşimleri hafifletir, eksenel ve radyel elastikiyeti ise kalıcı biçim değiştirmelerine meydan vermez. Özel konstrüksüyonu sayesinde redüktör gayet basit tutulmuştur. Bunları düşünen, plânlıyan ve imal eden : Lohmann t Stolterfoht Aklıengesellschal! D 581 Willen Postlach 186C MANNESMANN Türkiye Mümessili ALİ NURİ VE ŞERİKLERİ P. K. 435, İSTANBUL - GALATA TEL :

71 -.s?v- ;..,. ;' Her Cins Asfalt Makinası (Finişer, Plent, Distribütör vs.) İmalâtçısı Batı Berlin'de. EDUARD LİNNHOFF TÜRKİYE MÜMESSİLİ ŞÜKRÜ TOPSAKAL YÜKSEK MÜHENDİS istanbul Caddesi No. 100, Ankara Posta Kutusu : ANKARA Telgraf : TOPSAKAL - ANKARA Telefon : Büro : Ev : M M. 231

72 M. M. 202 Ajans - Türk Matbaacılık Sanayii, Ankara

GRANUL (KIRIK) BUZ MAKİNASI HİJYENİK TEMİZ SU SOĞUTMA CİHAZI SU SOĞUTMA (CHİLLER) CİHAZLARI SOĞUK HAVA DEPOLARI KALIP BUZ MAKİNASI

GRANUL (KIRIK) BUZ MAKİNASI HİJYENİK TEMİZ SU SOĞUTMA CİHAZI SU SOĞUTMA (CHİLLER) CİHAZLARI SOĞUK HAVA DEPOLARI KALIP BUZ MAKİNASI GRANUL (KIRIK) BUZ MAKİNASI HİJYENİK TEMİZ SU SOĞUTMA CİHAZI SU SOĞUTMA (CHİLLER) CİHAZLARI SOĞUK HAVA DEPOLARI KALIP BUZ MAKİNASI www.eserteknik.com GRANÜL (KIRIK) BUZ MAKİNESİ Balıkçılar ve fırınlar

Detaylı

Cihazlar yalnızca soğutma modunda çalışmaktadır.

Cihazlar yalnızca soğutma modunda çalışmaktadır. Cihazlar yalnızca soğutma modunda çalışmaktadır. Standart ürünlerde çevre dostu R407c soğutucu akışkan kullanılmaktadır. Su sıcaklık rejimine veya isteğe göre farklı soğutucu akışkan ile sistem oluşturulabilmektedir.

Detaylı

AYTU YÜKSEK ISI VE TEKNİK TEKSTİL ÜRÜNLERİ SAN.TİC.LTD.ŞTİ.

AYTU YÜKSEK ISI VE TEKNİK TEKSTİL ÜRÜNLERİ SAN.TİC.LTD.ŞTİ. AYTU YÜKSEK ISI VE TEKNİK TEKSTİL ÜRÜNLERİ SAN.TİC.LTD.ŞTİ. HAKKIMIZDA Firmamız Yüksek Isı İzolasyon Ürünleri Ve Teknik Tekstil Ürünleri Üzerine Uzmanlaşmış Kadrosuyla Uzun Yıllardır Sektörde Hizmet Vermektedir.

Detaylı

İÇİNDEKİLER 2. 3. 4. 5. 6.

İÇİNDEKİLER 2. 3. 4. 5. 6. İstiklal Mah. Barış Manço Cad. 5. Sok No:8 34522 Esenyurt / İSTANBUL TÜRKİYE Tel.: 0212 679 69 79 Faks: 0212 679 69 81 E-posta: info@gozdempaslanmaz.com 44 44 881 1 İÇİNDEKİLER 1. 2. 3. 4. 5. 6. 2 1 HAKKIMIZDA

Detaylı

TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI SMMH ASGARİ ÜCRETLERİ

TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI SMMH ASGARİ ÜCRETLERİ TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI SMMH ASGARİ ÜCRETLERİ 3 1. Mekanik Tesisat Mühendisliği Proje Hizmetleri Asgari Ücretleri TMMOB MMO SERBEST MÜŞAVİRLİK VE MÜHENDİSLİK HİZMETLERİ VE ASGARİ ÜCRETLERİ YAPI

Detaylı

TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI SMMH ASGARİ ÜCRETLERİ

TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI SMMH ASGARİ ÜCRETLERİ TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI SMMH ASGARİ ÜCRETLERİ 1 1. Mekanik Tesisat Mühendisliği Proje Hizmetleri Asgari Ücretleri TMMOB MMO SERBEST MÜŞAVİRLİK VE MÜHENDİSLİK HİZMETLERİ VE ASGARİ ÜCRETLERİ YAPI

Detaylı

ÇAPA MAKİNALARI. 52 cc 1.5 Kw. 52 cc 1.5 Kw. 52 cc 1.5 Kw. 52 cc 1.5 Kw Budama Aparatı ile birlikte

ÇAPA MAKİNALARI. 52 cc 1.5 Kw. 52 cc 1.5 Kw. 52 cc 1.5 Kw. 52 cc 1.5 Kw Budama Aparatı ile birlikte 203 ÇAPA MAKİNALARI 1125.$ Motor: 6,5 Hp Benzinli / Honda GX200 4 Zamanlı Hava Soğutmalı OHV Motor Hareket Tipi: Şanzıman 2 ileri + 1 geri Şaft Sayısı: 1 Çalışma Genişliği: 80-100 cm Çalışma Derinliği:

Detaylı

Döküm Kazanlar. G115-21 kw BE MAVİ ALEV BRÜLÖRLÜ KAZAN

Döküm Kazanlar. G115-21 kw BE MAVİ ALEV BRÜLÖRLÜ KAZAN Döküm Kazanlar Modern, Yüksek Kaliteli ve İşletme Emniyetli Kazan Dizaynı: EN 303' e uygun test edilmiş, Thermostream Tekniği sayesinde yüksek işletme emniyetine sahip,lpg,sıvıyakıt veya doğalgaza uygun,

Detaylı

İleri Teknoloji - Profesyonel Destek

İleri Teknoloji - Profesyonel Destek İleri Teknoloji - Profesyonel Destek 2004 YILINDA KURULAN AKIŞ KONTROL ENDÜSTRİYEL TESİSLERE YÖNELİK; MALZEME TEMİNİ MÜHENDİSLİK DANIŞMANLIK TAAHHÜT KONULARINDA HİZMET VERMEKTEDİR. Uzman ve dinamik şirket

Detaylı

Evsel ve Endüstriyel Atıksu Arıtma Sistemleri. Katı Atık Ayrıştırma Sistemleri. Katı Atık Yakma ve Bertaraf Sistemleri

Evsel ve Endüstriyel Atıksu Arıtma Sistemleri. Katı Atık Ayrıştırma Sistemleri. Katı Atık Yakma ve Bertaraf Sistemleri Hakkımızda... 1983 yılında kurulan Kazancıoğlu Mühendislik, Isı Cihazları, Buhar Jeneratörleri, Buhar Kazanları,Kalorifer Kazanları ve Yakıt Tankları imalatı yaparak Türk Sanayii nde yüksek kaliteli ürünleri

Detaylı

SIVI VE GAZ YAKITLI MERKEZİ SİSTEM KALORİFER KAZANI KULLANMA KLAVUZU

SIVI VE GAZ YAKITLI MERKEZİ SİSTEM KALORİFER KAZANI KULLANMA KLAVUZU SIVI VE GAZ YAKITLI MERKEZİ SİSTEM KALORİFER KAZANI KULLANMA KLAVUZU GİRİŞ ÜNMAK ÜGS/ÜSG tip kazanlar, silindirik gövde ve yanma hazneli, sıvı ve/veya gaz yakıtlı çelik kazanlardır. Standart işletme sıcaklığı

Detaylı

SICAK AKIŞKAN (Kızgın Yağ, Kaynar Su) POMPALARI SAP

SICAK AKIŞKAN (Kızgın Yağ, Kaynar Su) POMPALARI SAP SICAK AKIŞKAN (Kızgın Yağ, Kaynar Su) POMPALARI SAP 32 250 Yüksek verim, Uzun ömür, Üstün kalite, DIN 24255 normunda (TS EN 733 standardında) salyangoz gövde, DIN 2533 normuna (TS EN 1092-2 ve TS EN 1092-1)

Detaylı

Firma, Türkiye de ilk ve tek PASLANMAZ ÇELİK Paket Atıksu Arıtma Sistemleri üreticisidir.

Firma, Türkiye de ilk ve tek PASLANMAZ ÇELİK Paket Atıksu Arıtma Sistemleri üreticisidir. Firma Profili 2012 1 Hakkımızda... 1983 yılında kurulan Kazancıoğlu, Isı Cihazları, Buhar Jeneratörleri, Buhar Kazanları, Kalorifer Kazanları ve Yakıt Tankları imalatı yaparak Türk Sanayii nde yüksek kaliteli

Detaylı

EKOTEC ISITMA SOĞUTMA ÇÖZÜMLERİ

EKOTEC ISITMA SOĞUTMA ÇÖZÜMLERİ ISITMA SOĞUTMA ÇÖZÜMLERİ ENERJİ KİM? 1999 yılından beri Ekotec yenilenebilir enerji sektöründe çalışmalar yapmaktadır. Avusturya da konut ısıtma soğutma konusunda hizmet veren Ekotec, Avrupa da ki yenilenebilir

Detaylı

Piyasada Yaygın Olarak Kullanılan Diğer Elektrodlar MAGMAWELD ESR 11 ESR 12 ESR 13 ESR 13M ESR 14 ESR 30 ESR 35 ALAŞIMSIZ ÇELĐKLER

Piyasada Yaygın Olarak Kullanılan Diğer Elektrodlar MAGMAWELD ESR 11 ESR 12 ESR 13 ESR 13M ESR 14 ESR 30 ESR 35 ALAŞIMSIZ ÇELĐKLER MAGMAWELD Standartlar Piyasada Yaygın Olarak Kullanılan Diğer Elektrodlar ALAŞIMSIZ ÇELĐKLER ESR 11 ESR 12 ESR 13 ESR 13M ESR 14 ESR 30 ESR 35 E 38 0 RC 11 DIN 1913 E 43 22 R(C) 3 E 43 22 R(C) 3 E 38 0

Detaylı

1.0. OTOMATİK KONTROL VANALARI UYGULAMALARI

1.0. OTOMATİK KONTROL VANALARI UYGULAMALARI 1.0. OTOMATİK KONTROL VANALARI UYGULAMALARI Otomatik kontrol sistemlerinin en önemli elemanları olan motorlu vanaların kendilerinden beklenen görevi tam olarak yerine getirebilmeleri için, hidronik devre

Detaylı

www.oztasmakina.com.tr

www.oztasmakina.com.tr www.oztasmakina.com.tr 1990 yılında Kütahya Merkez de kurulan, ÖZTAŞ Makina ve Metal Sanayi, kurulduğu yıldan itibaren, sanayi kuruluşlarının Kütahya da ihtiyacı olan makina, malzeme ve ekipmanlara yönelik

Detaylı

BIRAKIN KUTUP AYILARI RAHAT UYUSUN

BIRAKIN KUTUP AYILARI RAHAT UYUSUN 02.06.2009 Sayfa 1 / 11 İçinde bulunduğumuz yüzyılda hızlı endüstrileşmenin sonucu olarak ortaya çıkan enerji ihtiyacı ve bu ihtiyacın yaklaşık % 90 oranında fosil türevli yakıt tüketimi ile giderilmesi

Detaylı

BİYOKÜTLE SİSTEMLERİ VE TÜRKİYE KAZAN SEKTÖRÜ

BİYOKÜTLE SİSTEMLERİ VE TÜRKİYE KAZAN SEKTÖRÜ BİYOKÜTLE SİSTEMLERİ VE TÜRKİYE KAZAN SEKTÖRÜ KBSB Kazan ve Basınçlı Kap Sanayicileri Birliği - 2014 Ahmet Cevat Akkaya www.kbsb.org.tr Milyar Kaçınılmaz Son? Misyon? Tek gerçek kaynak - Dünya Dünya popülasyon

Detaylı

AYTEK COOLING SYSTEMS SU SOĞUTMALI CHILLER + TCU

AYTEK COOLING SYSTEMS SU SOĞUTMALI CHILLER + TCU AYTEK COOLING SYSTEMS SU SOĞUTMALI CHILLER + TCU www.ayteksogutma.com CT SERİSİ SOĞUTMA CT serisi chiller cihazları sayesinde her enjeksiyon makinesinin kalıbında ayrı ayrı su sıcaklıkları ile çalışılabilir.

Detaylı

2015 YILI OCAK BAŞVURULARINDAN DESTEKLENMESİ UYGUN GÖRÜLEN VERİMLİLİK ARTIRICI PROJELER

2015 YILI OCAK BAŞVURULARINDAN DESTEKLENMESİ UYGUN GÖRÜLEN VERİMLİLİK ARTIRICI PROJELER 2015 YILI OCAK BAŞVURULARINDAN DESTEKLENMESİ UYGUN GÖRÜLEN VERİMLİLİK ARTIRICI PROJELER 1 Kurutma Fanında Enerji Verimliliği Uygulaması MUDURNU FABRİKASI/VERİMLİ MOTOR VE SÜRÜCÜ UYGULAMASI/KURUTMA FANI

Detaylı

GÜVENLİK ve SĞAĞLIK Bakan Group, bizim siteleri, işlerin ve ofislerinin tüm çalışanlarının ve Bakan Group; uzman ve idealist EKİP

GÜVENLİK ve SĞAĞLIK Bakan Group, bizim siteleri, işlerin ve ofislerinin tüm çalışanlarının ve Bakan Group; uzman ve idealist EKİP www.bakangroup.com GÜVENLİK ve SĞAĞLIK Bakan Group, bizim siteleri, işlerin ve ofislerinin tüm çalışanlarının ve mühendislik operasyonları etkilenebilir herhangi bir diğer kişilerin sağlık, güvenlik ve

Detaylı

SÜPER ALAŞIMLAR Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

SÜPER ALAŞIMLAR Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER Süper alaşım; ana yapısı demir, nikel yada kobalt olan nisbeten yüksek miktarlarda krom, az miktarda da yüksek sıcaklıkta ergiyen molibden, wofram, alüminyum ve titanyum içeren alaşım olarak tanımlanabilir.

Detaylı

VRF DEĞİŞKEN SOĞUTUCU DEBİLİ KLİMA SİSTEMLERİ

VRF DEĞİŞKEN SOĞUTUCU DEBİLİ KLİMA SİSTEMLERİ VRF DEĞİŞKEN SOĞUTUCU DEBİLİ KLİMA SİSTEMLERİ MARGEM ENERJİ MÜHENDİSLİK LTD. ŞTİ. Yalım Atalay Mak. Yük. Mühendisi DEĞİŞKEN SOĞUTUCU DEBİSİ VARIABLE REFRIGERANT FLOW Sistemin Temel Elemanları 1. İÇ ÜNİTELER

Detaylı

SICAK AKIŞKAN (Kızgın Yağ, Kaynar Su) POMPALARI SAP

SICAK AKIŞKAN (Kızgın Yağ, Kaynar Su) POMPALARI SAP SICAK AKIŞKAN (Kızgın Yağ, Kaynar Su) POMPALARI SAP 32 250 Yüksek verim, Uzun ömür, Üstün kalite, DIN 24255 normunda (TS EN 733 standardında) salyangoz gövde, DIN 2533 normuna (TS EN 092-2 ve TS EN 092-)

Detaylı

MODÜLER SU DEPOLARI MODÜLER SU DEPOLARI YANGIN SUYU DEPOLARI İÇME VE KULLANMA SUYU DEPOLARI. kayraenerji.com

MODÜLER SU DEPOLARI MODÜLER SU DEPOLARI YANGIN SUYU DEPOLARI İÇME VE KULLANMA SUYU DEPOLARI. kayraenerji.com YANGIN SUYU DEPOLARI İÇME VE KULLANMA SUYU DEPOLARI kayraenerji.com Modüler depo, demonte parçalar halinde imal edilmiș ürünün hiçbir kaynak ya da bașka imalat yöntemi gerektirmeden montaj mahallinde cıvatalar

Detaylı

AP-RT. Çatı Tipi Paket Klima Santrali

AP-RT. Çatı Tipi Paket Klima Santrali AP-RT Çatı Tipi Paket Klima Santrali AP-RT Çatı Tipi Paket Klima Santrali AP-RT serisi; % 20 taze havalı, tek fanlı, soğutma kapasite aralığı 13 kw - 164 kw olan 12 adet modelden oluşmaktadır. serisi;

Detaylı

Akümülasyon Tankları ve Boylerler

Akümülasyon Tankları ve Boylerler Akümülasyon Tankları ve Boylerler Faaliyet Konularımız ISI TRANSFER ÜRÜNLERİ Plakalı Eşanjör Lehimli Eşanjör Borulu ve Tübüler Eşanjör Daire Giriş İstasyonları BASINÇLI KAPLAR Boyler Akümülasyon Tankları

Detaylı

Amada TECH Corporation

Amada TECH Corporation Biliyoruz ki, en iyi referans mutlu ve memnun müşteridir. Bir asansör satın alırken uzun süre ilişkide olacağınız, dostluklar kuracağınız bir organizasyon satın alırsınız. Bu nedenle satış sonrası servis

Detaylı

Yüksek kapasiteli boyler Modul-plus

Yüksek kapasiteli boyler Modul-plus Yüksek kapasiteli boyler Modul-plus Temiz kullanım sıcak suyu için doğru seçim 1 Neden Modul-plus? Modul Plus, tüm dünyada otel renovasyonları için temiz sıcak su üretiminde ilk tercihtir. Spor tesislerinde,

Detaylı

The Power to Save Energy.

The Power to Save Energy. The Power to Save Energy. SU SOĞUTMALI CHILLER + TCU CT SERİSİ Soğutma CT serisi chiller cihazları sayesinde her enjeksiyon makinesinin kalıbında ayrı ayrı su sıcaklıkları ile çalışılabilir. Dolayısıyla

Detaylı

DOĞUŞ OTOMOTİV SERVİS VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ ESAS SÖZLEŞME TADİL METNİ

DOĞUŞ OTOMOTİV SERVİS VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ ESAS SÖZLEŞME TADİL METNİ Madde 3- MAKSAT VE MEVZUU Şirket, karayolu taşımacılığı ve arazi işlerinde kullanılan her türlü yeni ve kullanılmış vasıtalar ile bina ve alt yapı inşaatlarında kullanılan iş makinaları, deniz taşımacılığında

Detaylı

SANAYİ VE TİCARET A. Ş.

SANAYİ VE TİCARET A. Ş. ALA wmm SANAYİ VE TİCARET A. Ş. h ; # ' I ' at" "»-i! «i JBÜl; ' İ 3 (S 0» i,. ^ ^ - ' n t f j r J n,^ f - î * I-"""!..:

Detaylı

TARU ISI POMPALARI Doğadan gelen konfor, doğaya duyulan saygı

TARU ISI POMPALARI Doğadan gelen konfor, doğaya duyulan saygı TARU POMPALARI Doğadan gelen konfor, doğaya duyulan saygı KÖMÜRSÜZ, YAKITSIZ, ATIKSIZ SAĞLIKLI VE EKONOMİK TARU POMPALARI MEKANDA TARU POMPASI Firmamız ISO 9001 Kalite Güvence Belgesine sahiptir. POMPASI

Detaylı

meksis.com.tr 35. YIL Genel Ürün Kataloğu

meksis.com.tr 35. YIL Genel Ürün Kataloğu meksis.com.tr 35. YIL Genel Ürün Kataloğu ÜRÜN PORTFÖYÜ ISI CİHAZLARI Gaz, Sıvı, Katı Yakıtlı ve Elektrikli Sıcak Su Kazanları Kalorifer Kazanları Buhar Jeneratörleri ve Buhar Kazanları Mobil Buhar ve

Detaylı

IN-LINE TİP YANDAN EMİŞLİ SALYANGOZLU MONOBLOK SANTRİFÜJ POMPALAR YEP

IN-LINE TİP YANDAN EMİŞLİ SALYANGOZLU MONOBLOK SANTRİFÜJ POMPALAR YEP IN-LINE TİP YANDAN EMİŞLİ SALYANGOZLU MONOBLOK SANTRİFÜJ POMPALAR YEP 40 200 Yüksek verim, Uzun ömür, Üstün kalite, DIN 2533 ve TS EN 1092-2 ve TS EN 1092-1 normlarına uygun flanşlar, IEC, VDE normlarına

Detaylı

TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI SMMH ASGARİ ÜCRETLERİ (01 Temmuz Temmuz 2013)

TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI SMMH ASGARİ ÜCRETLERİ (01 Temmuz Temmuz 2013) TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI SMMH ASGARİ ÜCRETLERİ (01 Temmuz 2012-01 Temmuz 2013) 1. Doğalgaz, LPG veya hava gazı tesisat proje ücretleri (TMMOB Makina Asgari Ücret Yönetmeliği Madde 6-d) Doğrudan

Detaylı

Kalorifer Tesisatı Proje Hazırlama Esasları. Niğde Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü

Kalorifer Tesisatı Proje Hazırlama Esasları. Niğde Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü Kalorifer Tesisatı Proje Hazırlama Esasları Niğde Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü ISITMA TEKNİĞİ 1.Tarihsel gelişim 2.Günümüz ısıtma teknikleri Bir ısıtma tesisatının uygun olabilmesi için gerekli

Detaylı

Güçlü Hedefler İçin Her Zaman

Güçlü Hedefler İçin Her Zaman Güçlü Hedefler İçin Her Zaman OTOMOTİV SANAYİ MAKİNA VE YEDEK PARÇA İMALATÇILARI ISITMA, SOĞUTMA, HAVALANDIRMA VE KLİMA SANAYİ ENDÜSTRİYEL MUTFAK PANO VE TABELA İMALATÇILARI RAF VE RAF AKSESUAR İMALATÇILARI

Detaylı

AAP - RAP. Aksiyel ve Radyal Isıtıcı Apareyler. Doğu İklimlendirme A.Ş. Markasıdır

AAP - RAP. Aksiyel ve Radyal Isıtıcı Apareyler. Doğu İklimlendirme A.Ş. Markasıdır AAP - RAP Aksiyel ve Radyal Isıtıcı Apareyler Doğu İklimlendirme A.Ş. Markasıdır KAPAK arkası baskısız AAP - RAP Aksiyel ve Radyal Isıtıcı Apareyler Sessiz ve güvenli Malzeme ve Özellikleri GÖVDE AAP ve

Detaylı

ELMAS UÇLU ATLAMALI BG DİŞLİ AHŞAP DAİRE TESTERELERİ ELMAS UÇLU VE SOĞUTMA BOŞLUKLU ÇOKLU DİLME AHŞAP KESİM

ELMAS UÇLU ATLAMALI BG DİŞLİ AHŞAP DAİRE TESTERELERİ ELMAS UÇLU VE SOĞUTMA BOŞLUKLU ÇOKLU DİLME AHŞAP KESİM ELMAS UÇLU ATLAMALI BG DİŞLİ AHŞAP DAİRE TESTERELERİ 200 3.0 30 20 250 3.2 30 24 300 3.2 30 28 350 3.6 30 32 400 3.8 30 36 400 3.8 30 42 450 4.0 30 42 500 4.0 30 48 550 4.0 30 48 600 4.0 30 56 ELMAS UÇLU

Detaylı

K u r a l ı n a G ö r e M e k a n i k M E K A N O R M M Ü H E N D İ S L İ K S A N. T İ C. L T D. Ş T İ.

K u r a l ı n a G ö r e M e k a n i k M E K A N O R M M Ü H E N D İ S L İ K S A N. T İ C. L T D. Ş T İ. K u r a l ı n a G ö r e M e k a n i k Faaliyet Konularımız Soğutma tesisatları Isıtma tesisatları Sıhhi tesisat Yangından Korunma tesisatları Havalandırma tesisatları Enerji verimliliği Buhar tesisatları

Detaylı

Demir Esaslı Malzemelerin İsimlendirilmesi

Demir Esaslı Malzemelerin İsimlendirilmesi Demir Esaslı Malzemelerin İsimlendirilmesi Malzemelerin listelerde, tablolarda ve raporlarda kısa ve tam olarak belirtilmesi için (Alman normu DIN e göre) iki olanak vardır: a) DIN 17007 ye göre malzeme

Detaylı

TESİSAT MAHAL LİSTESİ

TESİSAT MAHAL LİSTESİ İşin Adı : A.K.Ü KAMPÜSLERİ ALTYAPI İNŞAATI Sayfa 1 1 03.205/01 Motor kumandalı monoray vinç (10 metre açıklıkta), 1 Ton kaldırma kapasiteli 2 09.001 Kuyu inkişafı (Geliştirilmesi) - + - + - - - 3 09.002/2

Detaylı

IN-LINE TİP YANDAN EMİŞLİ SALYANGOZLU MONOBLOK SANTRİFÜJ POMPALAR YEP

IN-LINE TİP YANDAN EMİŞLİ SALYANGOZLU MONOBLOK SANTRİFÜJ POMPALAR YEP IN-LINE TİP YANDAN EMİŞLİ SALYANGOZLU MONOBLOK SANTRİFÜJ POMPALAR YEP 0 200 Yüksek verim, Uzun ömür, Üstün kalite, DIN 2533 ve TS EN 092-2 ve TS EN 092- normlarına uygun flanşlar, IEC, VDE normlarına uygun

Detaylı

Ç l e i l k i l k e l r e e e Uyg u a l na n n n Yüz ü ey e y Ser Se tle l ş e t ş ir i me e İ şl ş e l m l r e i

Ç l e i l k i l k e l r e e e Uyg u a l na n n n Yüz ü ey e y Ser Se tle l ş e t ş ir i me e İ şl ş e l m l r e i Çeliklere Uygulanan Yüzey Sertleştirme İşlemleri Bazı uygulamalarda kullanılan çelik parçaların hem aşınma dirençlerinin, hem de darbe dayanımlarının yüksek olması istenir. Bunun için parçaların yüzeylerinin

Detaylı

SNT EN 733 NORM POMPALAR

SNT EN 733 NORM POMPALAR EN 733 NORM POMPALAR Basılabilen Sıvılar İçinde katı parçacıklar ve elyaf bulunmayan, temiz veya çok hafif kirli, düşük viskoziteli sıvılar. Teknik Bilgiler Basma Flanşı Debi Basma Yüksekliği Hız Çalışma

Detaylı

TAKIM ÇELİKLERİ İÇİN UYGULANAN EROZYON İŞLEMLERİ

TAKIM ÇELİKLERİ İÇİN UYGULANAN EROZYON İŞLEMLERİ TAKIM ÇELİKLERİ İÇİN UYGULANAN EROZYON İŞLEMLERİ Kalıp işlemesinde erozyonla imalatın önemi kimse tarafından tartışılmamaktadır. Elektro erozyon arka arkaya oluşturulan elektrik darbelerinden meydana gelen

Detaylı

Biz Kimiz! Misyon & Vizyon

Biz Kimiz! Misyon & Vizyon DKP SİYAH KANAL Biz Kimiz! 2004 Yılında Havalandırma sektöründe siz değerli müştelerimize hizmet vermek üzere kurulan firmamız kuruluşundan itibaren dürüst kaliteli uygun fiyat politikasını prensip edinmiş

Detaylı

304-304L - 321-316 - 316L - - 309S

304-304L - 321-316 - 316L - - 309S www.ainoks.com HAKKIMIZDA Ainoks Paslanmaz, zengin iş hacmi ve profesyonel ekibi ile paslanmaz sektörüne hızlı bir giriş yaparak, çok kısa zamanda bir çok başarıya imza atmıştır. Yaptığı ithalat ve ihracatlarla

Detaylı

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Ders 2

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Ders 2 Makinelerin sınıflandırılması MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Ders 2 Enerji çevirici olarak makineler, motorlar ve iş makineleri olmak üzere iki büyük gruba ayrılabilir. Motorlar elektrik, termik, hidrolik,

Detaylı

PROJE RAPORU Ref No: 6403

PROJE RAPORU Ref No: 6403 PROJE RAPORU Ref No: 6403 Proje Başlama Tarihi : 7 Haziran 2006 Proje Bitiş Tarihi: 29 Haziran 2006 Kapsam : 10. Tanker Üs Komutanlığı Güneş Enerjili Merkezi Su Isıtma Sistemi Lokasyon: İncirlik Hava Üssü,

Detaylı

BAKIR BORUNUN TESĐSATTA KULLANIMI*

BAKIR BORUNUN TESĐSATTA KULLANIMI* BAKIR BORUNUN TESĐSATTA KULLANIMI* *Bu yazı 27-28 Ocak 1994 tarihlerinde yapılan, ISSOS'94 fuarı çerçevesinde MMO Đstanbul Şubesi'nin düzenlediği Đstanbul Tesisat Kongresi'nde sunulan bildiriden alınmıştır.

Detaylı

TS EN ISO SNM / SNM-V. Monoblok Santrifüj Pompalar ATEX SNM 02 04-10

TS EN ISO SNM / SNM-V. Monoblok Santrifüj Pompalar ATEX SNM 02 04-10 TS EN ISO 9905 SN / SNV onoblok Santrifüj ompalar ATEX SN 02 0410 Genel Bilgiler SN / SNV Basılabilen Sıvılar SN / SNV pompalar içinde katı parçacıklar ve elyaf bulunmayan, temiz veya çok hafif kirli,

Detaylı

www.sertkromkaplama.gen.tr Eloksal Adova Sert Krom Kaplama HAKKIMIZDA ADOVA ELOKSAL BOYA SAN. TİC. LTD ŞTİ. 3 Yıllık tecrübesiyle SERT KROM ve SERT ELOKSAL s e k t ö r ü n d e f a a l i y e t g ö s t e

Detaylı

SALYANGOZLU NORM POMPALAR SNP

SALYANGOZLU NORM POMPALAR SNP SALYANGOZLU NORM POMPALAR SNP 32 300 Yüksek verim, Uzun ömür, Üstün kalite, DIN 24255 normunda (TS EN 733 standardında), DIN 2533 normuna (TS EN 1092-2 ve TS EN 1092-1 standartlarına) uygun flanşlar, Elektrik

Detaylı

MONOBLOK SALYANGOZLU NORM SANTRİFÜJ POMPALAR MNP

MONOBLOK SALYANGOZLU NORM SANTRİFÜJ POMPALAR MNP MONOBLOK SALYANGOZLU NORM SANTRİFÜJ POMPALAR MNP 32 50 Yüksek verim, Uzun ömür, Üstün kalite, DIN 2533 normuna (TS EN 092-2 ve TS EN 092- standartlarına) uygun flanşlar, IEC, VDE normlarına uygun elektrik

Detaylı

Reel Sektör Araştırma Geliştirme ve Uygulama Daire Başkanlığı. Sanayi Müdürlüğü METAL VE MAKİNE SANAYİ

Reel Sektör Araştırma Geliştirme ve Uygulama Daire Başkanlığı. Sanayi Müdürlüğü METAL VE MAKİNE SANAYİ Reel Sektör Araştırma Geliştirme ve Uygulama Daire Başkanlığı METAL VE MAKİNE SANAYİ Metal ve Makine Sanayi Kriterleri Efe AYDEN Makine Mühendisi 3811-Metalden Mamul Eşya İmalathaneleri Kapasite Hesaplamada

Detaylı

1.1. FARK BASINÇLI BAĞLANTILAR (ENJEKSİYON DEVRESİ) İÇİN HİDRONİK DEVRELER

1.1. FARK BASINÇLI BAĞLANTILAR (ENJEKSİYON DEVRESİ) İÇİN HİDRONİK DEVRELER 1.0. OTOMATİK KONTROL VANALARI UYGULAMALARI Otomatik kontrol sistemlerinin en önemli elemanları olan motorlu vanaların kendilerinden beklenen görevi tam olarak yerine getirebilmeleri için, hidronik devre

Detaylı

www.egesan.com.tr FİYAT LİSTESİ

www.egesan.com.tr FİYAT LİSTESİ www.egesan.com.tr FİYAT LİSTESİ 2014 www.egesan.com.tr Merkez: Kemankeş Mah.Maliye Cad. Mocan Han No:13/5 Karaköy-İstanbul Tel : 0212 252 21 08-09 - 27-92 Faks : 0212 252 21 84 Pazarlama Faks: 0212 252

Detaylı

EVHRAC 3 YIL. Avantajları. Fonksiyonu. Modeller

EVHRAC 3 YIL. Avantajları. Fonksiyonu. Modeller EVHRAC Fonksiyonu Bilindiği gibi binalarda hava kalitesinin arttırılması için iç ortam havasının egzost edilmesi ve yerine taze hava verilmesi kaçınılmaz hale gelmiştir. Her ne kadar ısı geri kazanım cihazları

Detaylı

STANDART KALİTE PASLANMAZ ÇELİKLERİN KULLANIM ÖZELLİKLERİ

STANDART KALİTE PASLANMAZ ÇELİKLERİN KULLANIM ÖZELLİKLERİ STANDART KALİTE PASLANMAZ ÇELİKLERİN KULLANIM ÖZELLİKLERİ KALİTE ODA SICAKLIĞINDA 800 C'ye kadarki yüksek sıcaklık oksidasyonuna dayanıklılığı iyidir. Oksitleyici ortamda kloride karșı hassastır. Düșük

Detaylı

PLAZMA TEKNİK SERT METAL VE SERAMİK KAPLAMA SAN. TİC. A.Ş. KAPLAMA EKİPMANLARIMIZ 9MB PLAZMA SERAMİK KAPLAMA SİSTEMİ DIAMOND JET HVOF TUNGSTEN KARBÜR KAPLAMA SİSTEMİ GTV MULTİ-COAT KAPLAMA SİSTEMİ SMART

Detaylı

Makina Mühendisleri Odası'nın Yeni Yayınlanacak Kitapları

Makina Mühendisleri Odası'nın Yeni Yayınlanacak Kitapları Makina Mühendisleri Odası'nın Yeni Yayınlanacak Kitapları KİTAP Dünden Bugüne Kitaplarımız Katalogu Makina Müh.Tek.Sözlük (Türkçe-İng./İng.-Türkçe) Pres İşleri Cilt IV Basınçlı Kaplarda CE İşaretlemesi

Detaylı

SOLARCOOL PANELİ İKLİMLENDİRME SİSTEMİ

SOLARCOOL PANELİ İKLİMLENDİRME SİSTEMİ SOLARCOOL PANELİ İKLİMLENDİRME SİSTEMİ Sedna Aire, sizlere SolarCool İklimlendirme Sistemini sunmaktan gurur duymaktadır. İki aşamalı bir split ya da paket iklimlendirme sistemine entegre edilmiş, tescilli

Detaylı

2-C- BAKIR VE ALAŞIMLARININ ISIL İŞLEMLERİ 2-C-3 MARTENSİTİK SU VERME(*)

2-C- BAKIR VE ALAŞIMLARININ ISIL İŞLEMLERİ 2-C-3 MARTENSİTİK SU VERME(*) 2-C- BAKIR VE ALAŞIMLARININ ISIL İŞLEMLERİ 2-C-3 MARTENSİTİK SU VERME(*) Sınai bakırlı alaşımlar arasında sadece soğukta iki veya çok fazlı alüminyumlu bakırlar pratik olarak mantensitik su almaya yatkındırlar.

Detaylı

ENDÜSTRİYEL TEMİZLİK MAKİNELERİ

ENDÜSTRİYEL TEMİZLİK MAKİNELERİ ENDÜSTRİYEL TEMİZLİK MAKİNELERİ Profesyoneller İçin Tertemiz Mekanlar... Cam ve Yer Temizlik Ekipmanları Endüstriyel Temizlik Deterjanları Uluslararası Kalite Azami Verimlilik Güçlü Stok Hızlı Sevkiyat

Detaylı

AirMidi Serisi Isı Pompaları

AirMidi Serisi Isı Pompaları AirMidi Serisi Isı Pompaları Otel, tatil köyü, okul, yurt, hastane ve iş merkezleri gibi hizmet binaları, Rezidans, ofis, AVM karışımlı plazalar, Apartman, siteler gibi toplu konut projeleri ve Daire,

Detaylı

AKÜMÜLASYON TANKI SICAK SU DEPOLAMA TANKI

AKÜMÜLASYON TANKI SICAK SU DEPOLAMA TANKI AKÜMÜLASYON TANKI SICAK SU DEPOLAMA TANKI 71AT Serisi Ürün No: 71 İSTANBUL KAZAN İmalat Makina İnşaat San. ve Tic. Ltd Şti. www.istanbulkazan.com.tr info@istanbulkazan.com.tr www.eastanbulwaterheater.com.tr

Detaylı

STANDART ve DİĞER ÜRÜNLER 2014 FİYAT LİSTESİ

STANDART ve DİĞER ÜRÜNLER 2014 FİYAT LİSTESİ STANDART ve DİĞER ÜRÜNLER 2014 FİYAT LİSTESİ MC - HAVA SOĞUTMALI SU SOĞUTMA GRUBU CİHAZ SOĞUTMA KAPASİTESİ NET LİSTE MODELİ KCAL/H KW FİYAT ( ) FİYATI ( ) MC 251 47.400 55,2 12.250 15.250 MC 301 56.200

Detaylı

Makina ve Yedek Parça İmalatı

Makina ve Yedek Parça İmalatı - Demir Çelik Sanayi - Mak ina Sanayi - İnşaat Çimento Sanayi - Enerji Sanayi İçin Makina ve Yedek Parça İmalatı w w w. y u k s e l c n c. c o m Firmamız İstanbul İ.O.S.B de 500 metre kare kapalı sahası

Detaylı

Kaliteli ve Hızlı Çözüm Arayanlar

Kaliteli ve Hızlı Çözüm Arayanlar Kaliteli ve Hızlı Çözüm Arayanlar Sizin İçin Membranlı Modüler Su Depolarını Ürettik... Galvaniz veya özel kaplamalı sac gövdesi, özel dizayn edilmiş hijyenik membranı ile Membranlı Modüler Depo sunun

Detaylı

AFC - YÜKSEK BASINÇLI FANCOIL FİYAT LİSTESİ OPSİYONEL AKSESUARLAR

AFC - YÜKSEK BASINÇLI FANCOIL FİYAT LİSTESİ OPSİYONEL AKSESUARLAR AFC - YÜKSEK BASINÇLI FANCOIL FİYAT LİSTESİ CİHAZ TİPİ AFC 10 AFC 20 AFC 30 AFC 40 AFC 50 AFC 55 AFC 60 TOPLAM SOĞUTMA KAPASİTESİ (KW) 4,25 6,75 8,75 11,06 13,20 18,00 24,40 DUYULUR SOĞUTMA KAPASİTESİ

Detaylı

SDS / SDS-V SDS - V 200-500 ÇİFT EMİŞLİ POMPALAR. Basılabilen Sıvılar. Teknik Bilgiler. Tasarım Özellikleri. Mil Sızdırmazlığı

SDS / SDS-V SDS - V 200-500 ÇİFT EMİŞLİ POMPALAR. Basılabilen Sıvılar. Teknik Bilgiler. Tasarım Özellikleri. Mil Sızdırmazlığı ÇİFT EMİŞLİ POMPALAR Basılabilen Sıvılar İçinde katı parçacıklar ve elyaf bulunmayan, temiz veya çok hafif kirli, düşük viskoziteli sıvılar. Teknik Bilgiler Basma Flanşı Debi Basma Yüksekliği Hız Çalışma

Detaylı

TETA & TEDA. Sıcak Hava Apareyleri

TETA & TEDA. Sıcak Hava Apareyleri TETA & TEDA Sıcak Hava Apareyleri İçindekiler Teknogen Kimiz? Ne iş yaparız? Genel Özellikler... 1 Teknik Özellikler... 1 Bileşenler... 2 Montaj ve Bakım... 3 Elektrik Bağlantı Şeması... 3 Ölçüler... 4

Detaylı

MÜHENDİSLİK İNŞAAT SAN. ve TİC. LTD. ŞTİ. TEKNİK DOSYASI

MÜHENDİSLİK İNŞAAT SAN. ve TİC. LTD. ŞTİ. TEKNİK DOSYASI MÜHENDİSLİK İNŞAAT SAN. ve TİC. LTD. ŞTİ. TEKNİK DOSYASI Eğitim Mah. Kasap İsmail Sok. Aydın İş Merkezi No: 6/6 34722 Kadıköy/İSTANBUL info@arda.gen.tr, www.ardamekanik.com Tel: + 90 216 550 37 16 Pbx,

Detaylı

TEL: 0212 2370749 0212 2370750 0212 2370751 0212 2370759 BELGEGEÇER: 0212 2548347. Genelağ: www.mutfakmerkezi.com E-posta: satis@mutfakmerkezi.

TEL: 0212 2370749 0212 2370750 0212 2370751 0212 2370759 BELGEGEÇER: 0212 2548347. Genelağ: www.mutfakmerkezi.com E-posta: satis@mutfakmerkezi. Konveksiyonlu Yemek Pişirme Fırını Modeli : AMKF4 İşlev: Elektrikli Rezistansla Çalışan Fanla İçindeki Isıyı Dağıtan Hızlı Pastane Tipi Pişirme Fırını : 798 x 792 x 567 mm Çalışma Elektriği : 220 Volt

Detaylı

YTÜ Makine Mühendisliği Bölümü Hidromekanik ve Hidrolik Makinalar Anabilim Dalı Özel Laboratuvar Dersi Kompresör Deneyi Çalışma Notu

YTÜ Makine Mühendisliği Bölümü Hidromekanik ve Hidrolik Makinalar Anabilim Dalı Özel Laboratuvar Dersi Kompresör Deneyi Çalışma Notu YTÜ Makine Mühendisliği Bölümü Hidromekanik ve Hidrolik Makinalar Anabilim Dalı Özel Laboratuvar Dersi Kompresör Deneyi Çalışma Notu Laboratuar Yeri: E1 Blok Hidromekanik ve Hidrolik Makinalar Laboratuvarı

Detaylı

KULLANIM ALANLARI: Kafeler, Restaurantlar, Fabrikalar, Atölyeler, Seralar, Spor Salonları, Tavuk Çiftlikleri ve bu gibi kapalı alanlar.

KULLANIM ALANLARI: Kafeler, Restaurantlar, Fabrikalar, Atölyeler, Seralar, Spor Salonları, Tavuk Çiftlikleri ve bu gibi kapalı alanlar. GAZ YAKITLI SICAK HAVA ÜRETİCİLERİ MINIJET SERİLERİ ULTRA-KOMPAKT GAZ YAKITLI HAVA ISITICISI KULLANIM ALANLARI: Kafeler, Restaurantlar, Fabrikalar, Atölyeler, Seralar, Spor Salonları, Tavuk Çiftlikleri

Detaylı

TEKNOLOJİDE ÖNDE www.rifade.com.tr

TEKNOLOJİDE ÖNDE www.rifade.com.tr TEKNOLOJİDE ÖNDE www.rifade.com.tr RİFADE ısı sistemleri her türlü ısınma ve ısıtma ihtiyacınızı karşılayacak çözümler üretmektedir. Eğer siz özel bir çözüm ve size özel bir hizmeti istiyorsanız doğru

Detaylı

NibeSplit Hava Kaynaklı Isı Pompaları ve Daikin Altherma Hava Kaynaklı Isı Pompaları Teknik Karşılaştırmaları 2014-05-19 1

NibeSplit Hava Kaynaklı Isı Pompaları ve Daikin Altherma Hava Kaynaklı Isı Pompaları Teknik Karşılaştırmaları 2014-05-19 1 NibeSplit Hava Kaynaklı Isı Pompaları ve Daikin Altherma Hava Kaynaklı Isı Pompaları Teknik Karşılaştırmaları 2014-05-19 1 Kurulum ve çalıştırma Kurulum için gerekli zaman ve maliyet Isı pompası Dış Ünite

Detaylı

Prof. Dr. HÜSEYİN UZUN KAYNAK KABİLİYETİ

Prof. Dr. HÜSEYİN UZUN KAYNAK KABİLİYETİ KAYNAK KABİLİYETİ Günümüz kaynak teknolojisinin kaydettiği inanılmaz gelişmeler sayesinde pek çok malzemenin birleştirilmesi artık mümkün hale gelmiştir. *Demir esaslı metalik malzemeler *Demirdışı metalik

Detaylı

Dijital veya Manuel Kontrol Paneli Sulu Pota 2Yıl Garanti Hem Stokerli Hem Manuel Geçişli Alev kırıcı Kullanım

Dijital veya Manuel Kontrol Paneli Sulu Pota 2Yıl Garanti Hem Stokerli Hem Manuel Geçişli Alev kırıcı Kullanım KATI YAKITLI STOKERLİ - MANUEL HİDROLİK PİSTONLU KALORİFER KAZANI Dijital veya Manuel Kontrol Paneli Sulu Pota 2Yıl Garanti 5 Geçişli Alev kırıcı Hem Stokerli Hem Manuel Kullanım www.koncelikisi.com Yüksek

Detaylı

GRUP: Aktif güç (Kw): (Trafo gücü (KVA) + (trafo gücü (KVA) x % sürşarj) ) x 0,80

GRUP: Aktif güç (Kw): (Trafo gücü (KVA) + (trafo gücü (KVA) x % sürşarj) ) x 0,80 GRUP: 3710 DEMİR ÇELİK SANAYİ 2- ELEKTRİK ARK OCAKLARI İLE ÇELİK ÜRETİMİ Elektrik ocakları ile düşük, normal, yüksek karbonlu ve alaşımlı çelik üretimi kapasite hesabı aşağıdaki esaslara göre yaplır. Yapılan

Detaylı

Enervis H o ş g e l d i n i z Ocak 2015

Enervis H o ş g e l d i n i z Ocak 2015 Enervis H o ş g e l d i n i z Ocak 2015 Enervis Sanayide Enerji Verimliliği Hizmetleri Soğutmanın Temelleri Doğalgazlı Soğutma Otomotiv Fabrikası İçin Örnek Çalışma Örnek Çalışma Sonuçları Enervis Sanayide

Detaylı

YIL TAM GARANTİ. TEKSAN mini... Gücünü hafife almayın! Benzinli Jeneratörler

YIL TAM GARANTİ. TEKSAN mini... Gücünü hafife almayın! Benzinli Jeneratörler 2 YIL TAM GARANTİ TEKSAN mini... Gücünü hafife almayın! Benzinli Jeneratörler B E N Z İ N L İ T E K S A N M İ N İ J E N E R AT Ö R S E R İ S İ TJ 3200 TJ 2700 TJ 15000 TS OTM / MS OTM TJ 12000 TS Üstün

Detaylı

Fabrika: Kütahya Org. San. Böl. 6.cad. No:15 / KÜTAHYA /TÜRKİYE Tel: +90 274 266 25 72 / 79 Fax: +90 274 266 25 76 info@viggroup.com.

Fabrika: Kütahya Org. San. Böl. 6.cad. No:15 / KÜTAHYA /TÜRKİYE Tel: +90 274 266 25 72 / 79 Fax: +90 274 266 25 76 info@viggroup.com. w w w. s k - c w. c o m Fabrika: Kütahya Org. San. Böl. 6.cad. No:15 / KÜTAHYA /TÜRKİYE Tel: +90 274 266 25 72 / 79 Fax: +90 274 266 25 76 info@viggroup.com.tr VIG Metal, alüminyum ve magnezyum gibi haf

Detaylı

ELEKTRİKLİ SU ISITICILARI TİCARİ TİP ELEKTRİKLİ SU ISITICISI

ELEKTRİKLİ SU ISITICILARI TİCARİ TİP ELEKTRİKLİ SU ISITICISI ELEKTRİKLİ SU ISITICILARI TİCARİ TİP ELEKTRİKLİ SU ISITICISI 53EWH Serisi Ürün No: 53 İSTANBUL KAZAN İmalat Makina İnşaat San. ve Tic. Ltd Şti. www.istanbulkazan.com.tr info@istanbulkazan.com.tr www.eastanbulwaterheater.com.tr

Detaylı

Bİ-METAL ŞERİT TESTERELER

Bİ-METAL ŞERİT TESTERELER Bİ-METAL ŞERİT TESTERELER 1934'ten beri Bİ-METAL ŞERİT TESTERELER Kesici takımlar üretici Hulin'de 1934 yılında başladı. Firmanın kurucusu Josef Studenik, rmasının adını Testereler ve Aletler için İlk

Detaylı

Ürettiğimiz ve satışını yaptığımız ürünler CE, ISO 9001 ve TSE belgelerine sahiptir.

Ürettiğimiz ve satışını yaptığımız ürünler CE, ISO 9001 ve TSE belgelerine sahiptir. Masvent, gelişen teknolojiye uyum sağlayarak, uzmanlaşmış kadrosu ve modern makina parkuruyla yürüttüğü imalatlarıyla havalandırma sektöründe başarıyla hizmet vermektedir. Firmamız; Klima Santralleri,

Detaylı

Sistemleri. (Kojenerasyon) Sedat Akar Makina Mühendisi Topkapı Endüstri, Gn.Md. 04.01.2010 - İstanbul

Sistemleri. (Kojenerasyon) Sedat Akar Makina Mühendisi Topkapı Endüstri, Gn.Md. 04.01.2010 - İstanbul Birleşik ik Isı ve GüçG Sistemleri (Kojenerasyon) Sedat Akar Makina Mühendisi Topkapı Endüstri, Gn.Md. 1 Birleşik ik Isı ve GüçG Sistemi Kojenerasyon- Nedir? En temel ifadeyle ; Elektrik ve Isının aynı

Detaylı

www.egesan.com.tr FİYAT LİSTESİ

www.egesan.com.tr FİYAT LİSTESİ www.egesan.com.tr FİYAT LİSTESİ 0 www.egesan.com.tr Merkez: Kemankeş Mah.Maliye Cad. Mocan Han No:3/ Karaköy-İstanbul Tel : 0 08-09 - 7-9 Faks : 0 8 Pazarlama Faks: 0 93 Mağaza: Hırdavatçılar Çarşısı No:

Detaylı

MIT PAKET SİSTEMLER AKILLI ÇÖZÜMLER SORUNSUZ SİSTEMLER

MIT PAKET SİSTEMLER AKILLI ÇÖZÜMLER SORUNSUZ SİSTEMLER MIT PAKET SİSTEMLER AKILLI ÇÖZÜMLER SORUNSUZ SİSTEMLER Ekin Endüstriyelin Isıtma-Soğutma sanayisine sunduğu paket sistem çözümleri ile uygulamacı firmalar ve son kullanıcılara büyük kolaylıklar sağlamaktadır.

Detaylı

erkin@viken.com.tr l www.viken.com.tr l www.vikenenergy.com l www.vikenenergi.se

erkin@viken.com.tr l www.viken.com.tr l www.vikenenergy.com l www.vikenenergi.se SATILIK 1 ADET PREFABRİK FABRİKA BİNASI, 1 ADET KONTEYNER OFİS BİNASI, MAKİNA VE MALZEMELERİN DETAYLARI AŞAĞIDADIR. SATIŞIMIZLA İLGİLİ ERKİN KÜÇÜKKARAGÖZ İLE TEMASA GEÇEBİLİRSİNİZ. TEL: 0533 644 85 40

Detaylı

Bükme ve Düzeltme. Özel bükme ve şekillendirme ihtiyaçları için geniş geçim. Güvenebileceğiniz kalitede. Tesisat 7 5. Enstrüman 8 3 Üçlü Bükme 1 1

Bükme ve Düzeltme. Özel bükme ve şekillendirme ihtiyaçları için geniş geçim. Güvenebileceğiniz kalitede. Tesisat 7 5. Enstrüman 8 3 Üçlü Bükme 1 1 Bükme ve Düzeltme Özel bükme ve şekillendirme ihtiyaçları için geniş geçim. Güvenebileceğiniz kalitede. Tip No inç. Sayfa Boru Bükmeler Tesisat 7 5 8-4 10-18 8.2 Enstrüman 8 16-1 2 6-12 8.2 Üçlü Bükme

Detaylı

Enerji Verimlilik Kanunu

Enerji Verimlilik Kanunu Enerji Verimlilik Kanunu 2007 yılı itibariyle yürürlükte olan Enerji Verimliliği Kanunu sonucu, toplam inşaat alanı 2000 m 2 ve üzeri olan binalarda merkezi ısıtma sistemi kullanımı zorunlu hale gelmiştir.

Detaylı

Sentes-BIR Hakkında. Sentes-BIR metallerin birleştirmeleri ve kaplamaları konusunda çözümler üreten malzeme teknolojileri firmasıdır.

Sentes-BIR Hakkında. Sentes-BIR metallerin birleştirmeleri ve kaplamaları konusunda çözümler üreten malzeme teknolojileri firmasıdır. Sentes-BIR Hakkında Sentes-BIR metallerin birleştirmeleri ve kaplamaları konusunda çözümler üreten malzeme teknolojileri firmasıdır. Çalışan sayısı 80 İhracat > %50 Üretim Programı Sert Lehimleme Alaşımları

Detaylı

ANADOLU ÜNİVERSİTESİ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ÖĞRENCİ STAJ KLAVUZU

ANADOLU ÜNİVERSİTESİ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ÖĞRENCİ STAJ KLAVUZU ANADOLU ÜNİVERSİTESİ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ÖĞRENCİ STAJ KLAVUZU I. AMAÇ ve KAPSAM Anadolu Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü öğrencilerinin dört yıllık lisans eğitimleri sırasında yapmakla yükümlü

Detaylı

BÖHLER S600 OSMANLI ALAŞIMLI ÇELİKLER SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. Başlıca çelik özelliklerinin karşılaştırması:

BÖHLER S600 OSMANLI ALAŞIMLI ÇELİKLER SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. Başlıca çelik özelliklerinin karşılaştırması: Başlıca çelik özelliklerinin karşılaştırması: Bu tablo çelik seçiminizde yardım olmak için hazırlanmıştır. Ancak yine de farklı uygulama türlerinin yarattığı gerilme koşulları dikkate alınmamıştır. Teknik

Detaylı