EYYÜB SULTAN TÜRBES N N HAT SANATI AÇISINDAN DE ERLEND R LMES

Transkript

1 T A R H K Ü L T Ü R Ü V E S A N A T I Y L A EYYÜB SULTAN TÜRBES N N HAT SANATI AÇISINDAN DE ERLEND R LMES Z ERMAN GÜVEN 1954 de Sürmene de do du. stanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Klasik Diller ve Edebiyatlar bölümünden mezun oldu. Y ld z Üniversitesi Müzecilik bölümü master program n bitirdi. znik Müzesi ve Y ld z Porselen Fabrikas El Dekor Atelyelerinde görev yapm flt r y l nda stanbul Türbeler Müzesi Müdürlü ü nde göreve bafllad y l ndan beri Müze Müdürü olarak görev yapmaktad r. Çeflitli seminer ve sempozyumlara bildiriler ile kat ld. Yay nlanm fl kitaplar ve makaleleri bulunmaktad r. 310

2 E Y Ü P S U L T A N S E M P O Z Y U M U I V Resim 1 Resim 2 Resim 3 stanbul un en çok ziyaret edilen türbelerinden baflta geleni flüphesiz ki Eyyüb Sultan Türbesi dir. Türbe ziyareti yap l rken insanlar dua okumakla meflgul olduklar ndan ve telafllar ndan dolay türbenin duvarlar üzerindeki çok güzel kitabe ve yaz lar dikkat ve ilgiden uzak kal rlar. Türbeye hediye edilen hat levhalar da bunlar sergileyecek, müzemize ait bir sergi mekan - n n olmamas nedeniyle depolarda bulunduklar ndan Eyyüb Sultan Türbesindeki kültürümüz ve hat sanat aç s ndan önemli bu eserleri dikkatlice incelemek imkan yoktur. Bu nedenle bu de erli eserleri çal flmamda tan tmay hat sanat n çok seven bir insan olarak borç bildim. Bu kitabelerin bir k sm okunmufl ve yay nlanm flsa da tamam n n okunup yay nland müstakil bir yay n henüz yoktur. 1 Eyyüb Sultan Türbesi ve çevresinin d fl mekanlar ndaki mezar tafllar Fatih Sultan Mehmed devrinden günümüze çeflitli tarihleri ve yaz lar içermektedir. Ancak bu çok önemli konuyu da inflallah önümüzdeki y l ayr ca genifl olarak inceleyece iz. Türbenin mekan nda duvarlar n üzerinde çini, kalem ifli ve duvarlar üzerindeki hat sanat aç s ndan de erli eserler ile türbeye hediye edilmifl envantere kay tl hat levhalar ndan hat sanat aç s ndan önemli olanlar n bu çal flmam zda inceleyece iz. Ancak tan t lacak eserler çok oldu undan bunlar n k sa tariflerini vermeyi, buna karfl l k eserlerin ço unun resimlerini yay nlamay daha uygun bulduk Kitabeler Recep AKAKUfi ve Mehmet Nermi HAS- KAN n Eyyüb Sultanla ilgili kitaplar nda k smen mevcuttur. Bknz: Bibliyo rafya

3 T A R H K Ü L T Ü R Ü V E S A N A T I Y L A Resim 4 Resim 5 Resim 6 2. Bknz: HASKAN Mehmet Mermi, Eyüp Tarihi Cilt 1, S AKAKUfi Recep, Eyyüb Sultan ve Mukaddes Emanetleri, stanbul, Sahaflar Kitap Saray yay n, 1991-s ÜNSAL Mine, Eyüp Sultan Türbesi Hacet Penceresi fiebekesi Restorasyonu, I. Eyüp Sultan Sempozyumu, Tebli ler S.71 A. EYYÜB SULTAN TÜRBES MEKANLARI VE TÜRBE DUVARLARI ÜZER NDEK K TABELER N HAT SANATI AÇISINDAN ÖNEM Eyyüb Sultan Türbesi ndeki mermer üzerine kaz l kitabelerin ço unun türbeyi esasl bir tamirden geçiren ve dua salonu, hacet penceresi, sebili ve cüzhaneyi türbeye ekleyen Sultan I. Ahmed Devrine ( ) ait oldu unu görmekteyiz. 2 Bu nedenle bu konuda o 312 devrin Hassa Mimar Sedefkâr Mehmet A a n n ( y llar aras nda hassa mimari olarak görev yapm flt r) bu kitabeleri koydu unu ve Sultan I. Ahmed Camii yaz lar n yazan Hattat Kas m GUBAR nin yaz lar yazm fl oldu unu düflünebiliriz. Bu konudaki kanaatimizi do rulayan, türbenin içindeki kuyunun kitabesinde I. Ahmed in, türbenin içini ve d fl n güzelce, bafltanbafla esasl bir flekilde onard n n ifade edilmesidir. 3 Ayr ca Sultan I. Ahmed in türbeye koydurdu u dokuz adet mermer kitabe ayn hat karakterini tafl - maktad r. Ancak hepsi de imzas zd r. 1. Pirinç Hacet Penceresi: Sultan I. Ahmed taraf ndan yapt r lan ve orjinali Sultan I. Ahmed Türbesi deposunda bulunan bu eser çok y prand ndan yerine imitasyonu yapt r larak konulmufltur. 4 La ilahe llallahu el Melikü l Hakkul Mubin Muhammedur Rasulullahi Sa d kul Va dil Emin ibaresi celi sülüsle iki sat r olarak yaz lm flt r. Yaz - y helezonik dal ve yapraklar çevrelemifltir. Yaz, metal kesme hat eserlerinin en güzel örneklerinden birisidir (Resim:1) Hattat veya ustan n ismi yaz l olmakla birlikte oyma bir eser oldu undan bir türlü okumaya muvaffak olamad k. 2. Hacet Penceresi sa ndan ve solunda yer alan Allah ve Muhammed

4 E Y Ü P S U L T A N S E M P O Z Y U M U I V Resim 7 Resim 8 Resim 9 (s.a.v) yaz l çini karolar: Sonradan düflünülerek yerine konuldu u anlafl lan bu çini karolarda hattat imzas yoktur. (Resim:2,3). 3. Hacet Penceresinin Camiye bakan d fl yüzeyinde pencere üzerindeki kitabe: Mermer üzerine dört kartufl halinde celi sülüs ile yaz lm flt r. Sultan I. Ahmed in Hacet penceresini yapt rd - na ait bir kitabedir. Mermer üzerine alt n varakla süslü güzel bir yaz d r (Resim:4). 4. Hacet Penceresinin türbe içine bakan pencere iç duvarlar üzerindeki kitabe: Pencerenin sa l sollu iki taraf nda yer alan celi sülüs kitabe yirmi kartufl içinde yer alm flt r. Sultan I. Ahmed in hay rsever kiflili i ve Vak flar - n n övüldü ü bir metin yaz l d r. Bu celi sülüs yaz XVII. yy. hat sanat n n özelliklerini tafl maktad r. 5. Türbeye Caminin iç avlusundan ziyaretçilerin girdi i kap üzerindeki kitabe: Mermerden alt sat r halinde otuzalt kartufl içinde yaz l bu celi sülüsle yaz lm fl yaz türbe duvar üzerinde göz kamaflt rmaktad r. Eyyüb Sultan- Hazreti Halid i ö en Arapça bir kasidedir. Maalesef hattat kitabesi yoktur. Kitabeyi fieyhülislam Mehmed Es ad Efendi yazm flt r. Çok güzel bir 5.Bu eserin Hat Sanat aç s ndan çok güzel bir eser oldu u Say n U ur DERMAN ve di er Hat otoritelerince ifade edilmekle beraber Hattat n kimli ini tespit için çal flmalar yap lmas gerekmektedir. 313

5 T A R H K Ü L T Ü R Ü V E S A N A T I Y L A Resim 10 Resim 11 Resim Ö ÜT Hac Cemal, Eyyüb Sultan, Hz. Hâlid Ebu Eyyüb El Ensâri, S.63. Burada kitabenin Sultan I. Ahmed ve Sultan II. Osman Devri fieyhülislâmlar ndan yirmialt nc fieyhülislâm Hoca Sadeddin Efendi nin o lu fieyhülislâm Mehmed Es ad Efendi ye ait oldu u yaz l d r. Bu zat Eyüp Sultan da gömülüdür. Hac Cemal Ö üt kitabenin tercümesini de vermektedir. 7. Kitabenin okunuflu Recep AKAKUfi un kitab nda S da mevcuttur. 8. Kitabenin okunuflu Mehmet Nermi HASKAN n Eyüp Tarihi kitab nda Eyüp Türbesi maddesinde vard r. S eserdir 5 (Resim:5). Bu kitabenin metnini fieyhülislam Mehmed Es ad Efendi taraf ndan m, yoksa yine Eyyüb Sultan ile ilgili eser ve fliirleri bulunan Sultan Abdülmecid Devri Vak anüvisi Es ad Mehmed Efendi taraf ndan m yaz lm flt r, araflt rma konusudur Sultan I. Ahmed in yapt rd Sebil Kap s ve Sebil pencereleri üzerindeki kitabeler: Sebilin Sultan I. Ahmed taraf ndan (1022/1613) tarihinde yap ld son m sras ndan anlafl lmaktad r. Sebilin mimar Sedefkâr Mehmed A a d r. Bu sülüs yaz lar da XVII. yy. hattatlar n n karakteristik özelliklerini tafl maktad r (Resim:6). Ayn kitabe sebilin ön duvarlar üzerindeki pencerelerin üzerinde dikdörtgen kartufllar içinde devam etmektedir. 7 Büyük bir ihtimal bu kitabeler de di er ça dafl kitabelerle beraber Sultan I. Ahmed devri hattatlar ndan Kas m GUBAR ye ait olmal d r. 7. Hacet Penceresinin Dua Salonuna bakan yüzündeki pencere al nl üzerindeki kitabe: Peygamber Efendimizin Eyyüb Sultan hakk nda söyledi i güzel bir sözle ilgili Hazreti Ayfle nin rivayetinin yer ald Hadis-i fierif çok güzel bir hatla bafl köflede mermer üzerinde yer alm flt r. 8. Kadem-i Saadet Dolab n n kitabesi: Kitabe Talik yaz yla yaz lm flt r. Peygamber Efendimizin ayak izlerinin Sultan I. Mahmud taraf ndan 1731 y - l nda Topkap Saray ndan buraya getirildi iyle ilgilidir. On kartufl içindeki kitabe mermer üzerine alt n varakl d r 8 (Resim:7). 9. Bursa Ekolü (Renkli S r Tekni inden) Çini kitabe: Devflirme olarak sonradan türbe duvarlar na konulmufltur. ki kartufl içinde celi sülüsle Osmanl ca bir beyit yer alm flt r. Kitabe XV. yy. ile tarihlendirilmektedir (Resim:8). 10. Türbenin Ana Girifl Kap s Üzerindeki kitabeler: Yar m daire formu içinde Allah (c.c.) ve Muhammed (s.a.v.) isimleri ve celi sülüsle Kelime-i Tevhid yaz lm flt r. Di er Kelime-i Tevhid istiflerinden ayr olan özelli i 314

6 E Y Ü P S U L T A N S E M P O Z Y U M U I V 315 Ra harfinin üstte tek olarak yer alm fl olmas d r. Güzel bir istiftir (Resim:9) 11. Türbe içindeki çiniden yaz kufla- : Lacivert zemin üzerine celi sülüs ile Tevbe suresinin ve 120 no lu ayetleri beyaz olarak yaz lm flt r. Yaz çok güzeldir. Di er çini yaz kuflaklar nda oldu u gibi ketebe ve tarih yoktur. Çini karolar duvar üzerine Sultan I. Ahmed zaman nda yapt r ld ndan yaz kufla XVII. ile tarihlenebilir. Hattat bilinmemektedir. (Resim:10). 12. Kubbenin kalemifli kitabesi: Kubbenin tam ortas nda oval olarak, kalem ifliyle Âl-i mrân Suresi nin 193. ayeti yer alm flt r. Yeni ve çok güzel bir istiftir. Türbe ve caminin 1960 y l nda Adnan Menderes taraf ndan yapt r lan restorasyonu s ras nda yaz n n Cami kubbe yaz lar ile beraber Hattat Hamid e yazd r lm fl olmas muhtemeldir. 9 Bu konu da araflt r lmaya muhtaçt r. Çünkü çok geliflmifl ve güzel bir istiftir (Resim:11). 13. Türbenin bronzdan ana girifl kap s üzerideki kitabeler: Sultan II. Abdülhamid in bronzdan yapt rd kap - n n sa ve sol kanad nda dikdörtgen form içinde güzel bir ta lik yaz ile yaz lm fl olan kitabede kap y vakfeden Sultan II. Abdülhamid in ismi geçmektedir. Hattat imzas yoktur (Resim:12). 14. Türbe içindeki su kuyusunun kitabesi: Sultan I. Ahmed devrinden kalmad r (1607) tarihli kitabede Sultan I. Ahmed in Eyyüb Sultan n türbesinin içini ve d fl n onar p ihya eyledi i yaz l d r 10 (Resim: 13) 15. Eyyüb Sultan Türbesi Pencere perdelerinin üzerinde yer alan yaz lar: Deri üzerine yeflil atlas zemin ve gümüfl simle Hattat Padiflah Sultan II. Mahmud un yazd kelime-i flehadet i de içeren yaz lard r. Sultan II. Mahmud un ad n n yan nda el-gazi fleklinde ünvan n n da zikredilmesi aç s ndan bu yaz lar önem tafl maktad rlar. 16. Eyyüb Sultan n sandukas n n üzerinde gümüfl flebekedeki hat yaz lar : Sultan III. Selim in yapt r p türbeye hediye ettirdi i flebeke stanbul Türbeler Müzesi Müdürlü ü 369 no lu envanter numaras na kay tl d r. Her cephesinde kitabeler yer alm fl olup, gümüfl kesme hat yaz lar n n flaheserlerindendir. Sandukan n ön yüzünde ortada üstü beyzi bir formda celi sülüs Besmele yer alm flt r (Resim:14). Ayr ca sa l sollu olarak iki adet Hazreti Halid in ismi yer alm flt r. fiebekenin ön ve arkadaki uzun olan yan yüzlerinde kafesli bölümün ortas nda yuvarlak kompozisyonda besmele ve fatiha suresi yer alm flt r (Resim:15). fiebekenin ayak ucu denilen bölümünde sa l ve sollu dikdörtgen form içinde ta lik yaz yla yaz lm fl yaz da; Resim 13 Resim 14 Resim Bu konuda daha genifl bilgi için Erman GÜVEN in Eyüp Sultan Türbesi ne Vakfedilen Eserler II. Eyüp Sultan Sempozyumu Tebli ler dergisindeki makalesine bak labilir. 10. Kitabenin okunuflu Mehmet Nermi HASKAN n Eyüp Tarihi birinci cilt s. 185 te vard r.

7 T A R H K Ü L T Ü R Ü V E S A N A T I Y L A Resim 16 Resim 17 fiebekeyi Sultan III. Selim in yapt rd - na ait tarih metni yer alm flt r. Kitabe dört sat r sa da dört sat r solda olmak üzere sekiz sat rdan oluflmufltur. Tarih m sra 1207/1792 yi gösterir. Ayr ca flebekenin en üst k s mlar nda S harfi fleklindeki k vr mlarla bütün flebekeyi dolaflan ayet yaz l bir kuflak gümüfl üzerine alt n ile kaplanm fl bir teknikle yaz lm fl olup, hat sanat n n flaheserlerindendir. On parça kafesten oluflan gümüfl flebekenin birbiriyle bitiflip sütun oluflturdu u uç k s mlar üstte t pk bir sütun bafll na benzeyen ve yelpazeyi and ran gümüfl tablolarla süslü olup, bunlar n üzerinde de sülüsle Kelime-i Tevhid, Maflallah, Allah(c.c.), Muhammed (s.a.v) vb. gibi yaz kompozisyonlar vard r. Maalesef bütün bu yaz larda Hattat ismi yaz l de ildir. 17- Eyyüb Sultan n sandukas üzerindeki puflide üzerindeki kitabeler: 316 Türbe envanter defterinin 156 no suna kay tl bulunan bu eser Marafl ifli stilinde deri ve kadife üzerine gümüfl ve alt n simle ifllenmifl harikulade bir sanat eseridir. Yaz lar n n bir k sm Hattat Mustafa Rak m Efendi, baz kuflak yaz lar ise Sultan II. Mahmud a aittir (Resim: 16). Eyyüb Sultan n rivayet etti i Hadis-i fierifler, Peygamber Efendimizin Eyyüb Sultan ö en Hadis-i fierifleri, Kelime-i fiehadet ve Allah (c.c.) ismine ait yaz lar yer alm flt r. Bu eser tek bafl na bir makaleye konu olabilecek flaheserlerdendir. 18. Adile Sultan Mescidi duvar ndaki çini kitabe: Odan n tam k ble duvar nda yer alm flt r. Kâbe tasviri XVI. yy. znik özellikleri tafl yan çini panodur. Benzeri Rüstem Pafla Camii ve Topkap Saray Müzesi çini duvarlarda iki yerde mevcuttur. 19. Türbe ç k fl koridorunun bitimindeki kap üzerindeki kitabe: Burada Peygamber Efendimizin Sahabelerinin bir y ld z gibi oldu uyla ilgili pek meflhur olan Hadis-i fierifleri celi sülüsle mermer üzerine yaz lm flt r. Güzel bir yaz d r (Resim:17). 20. Türbe ç k fl kap s n n perdesi üzerinde, deri üzerine yaz lm fl Kelimei Tevhid levhas : Beyzi bir kompozisyondur. Hattat Mustafa Halim Özyaz - c n n 1375/1955 tarih ketebesi vard r (Resim:18). 21. Eyüp Cüzhanesi nin (Türbeleri Koruma ve Yaflatma Derne i merkezinin bulundu u) girifl kap s üzerindeki kitabe: Müslümanlar n Resullullah dan raz olmas n n en güzel fley oldu una dair mesaj veren güzel bir yaz d r. Tarih ve hattat imzas yoktur. 22. Türbe iç mezarl n n cami iç avlusuna bakan Hacet Penceresinin kitabesi: Kitabede Sultan I. Ahmed in o lu Sultan IV. Murad n ismi geçmektedir. Sultan II. Osman n annesi Mahfiruz Sultan n gömülü oldu u Eyyüb Sultan Türbesi içi mezarl n n kitabesidir. On sat rl k kartufllar içine yaz lm fl olup, klasik Osmanl yaz özelliklerini tafl maktad r (Resim:19).

8 E Y Ü P S U L T A N S E M P O Z Y U M U I V B. EYYÜB SULTAN TÜRBES NE VAKFED LEN EL YAZMASI K TAP VE LEVHA fiekl NDEK HAT ESERLER Konuya giren ve hat sanat n içeren Eyyüb Sultan Türbesi envanterine üçyüzyirmisekiz adet eser kay tl d r. Bunlardan dokuz adedi elyazmas kitap ve Kur an- Kerim, yetmifl iki adeti levha ve ikiyüzk rkyedi adedi ise di er malzemeler üzerindeki hat yaz lar ndan oluflmaktad r. fiimdi bu malzeme içinde önemli olanlar n s rayla inceleyece iz. EL YAZMASI K TAPLAR Çok k ymetli Kur an- Kerim ler 1926 y l nda Türk ve slam Eserleri Müzesi nin envanterine geçirilmifl idi. kinci derecede önemli eserler aras nda 1,3 ve 15 no ya kay tl eserler gerek hat, gerekse süsleme sanatlar aç s ndan önemlidir. Kur an- Kerim: Envanter defterinin 1 no suna kay tl d r. Eser türbedeki en güzel Kur an- Kerim dir. Üzeri flemseler ve köflebentlerle süslü deriden klasik süslemeye sahip bir cildi vard r. Levha ve sure bafllar alt n ve lacivert a rl kl renklerde Klasik Osmanl süslemeleriyle bezelidir. Sultan Abdülaziz Han n dad s merhum fiöhret Kalfa n n ruhu için Pertevniyal Valide Sultan taraf ndan türbeye hediye edilmifl 1270/1853 tarihli vak f eseridir. Hattat Seyyid Mehmed Efendi dir. Hattat kendisini tan t rken Galatasaray Sultanisi Sülüs Hocas oldu unu ö renmekteyiz. Güzel bir ince nesih ile yazm flt r. Bilindi i gibi Seyyid Mehmed Efendi Pertevniyal Valide Camii yaz - lar n da yazan hattatt r. Kur an- Kerim: 15 no lu envantere kay tl bu Kur an- Kerim gerek hatt gerek klasik Osmanl tarz nda bir tezhibe sahip olmas aç s ndan önemlidir. 1056/1646 yani Sultan I. brahim Devri ne ( ) aittir. Bu eserin hattat belli de ildir. Araflt r l p yaz karakterine göre bulunabilir. HAT LEVHALARI Bu malzemeleri de konular na göre s n flayarak inceleyece iz. Hilye-i fierif Levhalar : Türbede 36, 38, 42, 43, 50 ve 95 no lu envantere kay tl bulunan Hilye-i fierif levhalar n hepsi de hat sanat aç s ndan önemlidir. Bu eserleri tek tek tan tmay p hangi hattatlara ait olduklar n ve tarihleri- Resim 18 Resim 19 Resim

9 T A R H K Ü L T Ü R Ü V E S A N A T I Y L A Resim 21 Resim 22 Karfl sayfada Resim 23 Resim 24 ni k saca özet olarak tan taca z. En eski tarihli Hilye-i fierif levhas 1101/1690 tarihli Haf z Osman a aittir (Resim:20). 36 ve 38 (Resim:21) no lu envantere kay tl olan Kazasker Mustafa zzet Efendi ye ait 1253/1837 ve 1254/1838 tarihli hilyeleri görülmeye de er çok güzel tezhipli eserlerdir. 95. no ya kay tl olan ve Mustafa Refik imzal hilye ise bafltan sona heryeri sülüsle yaz lm fl bir eser olarak di er hilyelerden ayr dizaynda s ra d fl bir yaz olarak ilgi çekicidir (Resim:22). Türbeye Vakfedilmifl Celi Sülüs Hat Levhalar : Genellikle bu levhalar ; 1. Eyyüb Sultan ile ilgili onu konu edinen hat levhalar, 2. Padiflahlar n yazd yaz - lar, 3. Di er önemli sülüs ve celi sülüs levhalar 4. Ta lik yaz ile yaz lm fl hat eserleri ve 5. kinci derecede önemli di er hat levhalar diye befl bölümde inelenebilir. 1. Eyyüb Sultan konu edinen hat levhalar : Hazreti Halid çok sevildi i için hattatlar onunla ilgili de iflik eserler oluflturmufllard r. Türbe envanterinin 53 no suna kay tl Mahmud Celaleddin in tarihsiz fakat çok mükemmel tezhipli Ya Hazreti Halid yaz s çok güzeldir (Resim: 23). Hazreti Halid ile ilgili Hadis-i fieriflerin ve Eyyüb Sultan ve sahabelerle ile ilgili levhalar türbe envanterinin 54, 59, 60, 61, 62, 63, 64, 71, 92, 100, 106, 107 no lar na kay tl d r. Bunlardan hat sanat aç s ndan önemli olanlar flunlard r: 71 no lu envantere kay tl olan levha Hattat Mustafa Rak m n 1219/1804 ketebeli yaz s alt nla zerendüt fleklinde yaz lm fl, mükemmel bir eserdir. Yaz y Hattat Rak m dan kopye eden veya ettirenin ve levhay haz rlayan Dârü s-saltanat müderrisi Osman fiakir Bey in de ismi yaz n n alt nda bordürün ortas nda yer alm flt r (Resim:24). 318

10 E Y Ü P S U L T A N S E M P O Z Y U M U I V 107 no lu envantere kay tl olan siyah muflamba üzerine alt nla zerendüt olarak yaz lm fl 2,5 metre uzunlu undaki büyük bir levhad r. 1310/1892 tarihli yaz Muhsinzade Seyyid Mehmed Pafla imzal d r. (Resim:25). Bu büyük boydaki levhalar dahi Osmanl Devrinde türbe duvar na as l vaziyette idi. Günümüzde desenlerini, güzelliklerini de örtmesi dolay s ile maalesef depolarda saklanmaktad r. 2. Padiflahlar n yazd hat levhalar : Padiflahlar n yazd ve türbeye hediye etti i hat eserleri befl adettir. Hattat Padiflah Sultan II. Mahmud un 73 no ya kay tl 2,5 metre uzunlu undaki Hasbünallahi Ve Ni mel Vekil diye bafllayan Beyaz t ve Fatih Camisindeki levhalar yla birlikte büyük camiler için yazd yaz lardand r. Yaz siyah zemine kabartma olarak alt nla yaz lm flt r (Resim: 26). Ayn zamanda çok de erli bir hattat olan Sultan Abdülmecid in de 39 no lu envanter numaras na kay tl bir eseri vard r. Lacivert zemine alt nla Feseyekfikehümullah diye bafllayan ayet yaz lm flt r. Sultan Abdülaziz Han n ressaml n n yan nda kat sanat ile yapt ve envanter 48 ve 51 no lar na kay tl olan iki Hadis-i fierif levhas çok mükemmeldir. 319

11 T A R H K Ü L T Ü R Ü V E S A N A T I Y L A Resim 25 Resim 26 Resim 27 Sultan Abdülhamid in ise 48 no ya kay tl bir Hadis-i fierif levhas vard r. Bu da lacivert zemine alt nda zerendüt olarak yaz lm flt r. 3. Di er önemli sülüs ve celi sülüs levhalar: Bu bölümde konuyu özet olarak anlatabilmek için Hattat olarak flöhret yapm fl ve kitaplarda haklar nda çokça makaleler yaz lm fl hattatlar m - z n Eyyüb Sultan Türbesi nde eserleri bulunanlar ndan k saca bahsedece iz. a. Envanter defterinin 55 no suna kay tl bulunan Mahmud Celaleddin bey in 1236/1820 tarihli levhas nda fiefaatim ümmetimden büyük günah iflleyenlere olacakt r anlam ndaki Hadis-i fierif yaz l d r. Yaz üç kartufl içinde yer alm flt r. Köfleleri ince tezhiple doldurulmufltur (Resim:27). b. Mustafa zzet Efendi nin 47 no lu envantere kay tl ve 1274/1857 tarihli Allah (c.c.) Muhammed (s.a.v.), Ali (r.a), Fatma (r.a.), Hasan (r.a.) ve Hüseyin (r.a) in isimlerinin yer ald lev- 320

12 E Y Ü P S U L T A N S E M P O Z Y U M U I V had r. Zerendüt tekni inde yap lm flt r (Resim:28). Yine Kazasker Mustafa zzet Efendi ye ait Envanter 67 no suna kay tl bulunan 1278/1861 bir eseri daha vard r. Eserde Allahü Hayyün Kable Külle Hayyün yaz l d r. c. Envanter defterinin 37 no suna kay tl fievki Efendi nin 1288/1871 tarihli yaz s nda; siyah üzerine zerendüt olarak Kelime-i Tevhid yaz l d r. Kompozisyon olarak da ça dafl Sami Efendi nin çok bilinen Kelime-i Tevhid kompozisyonunun ayn s d r. d. Envanter defterinin 63 no suna kay tl Hasan R za Bey in çok güzel bir levhas yla karfl lafl yoruz. On sat rl k sülüs yaz yla Hazreti Halid in kabrinin bulunuflu anlat lmaktad r. Tezhip bordürünün en üstünde bir tu ra vard r. e. Hattat Hulusi Efendi nin de iki levhas vard r. Envanterin 65 no suna kay tl 1335/1916 tarihli Aman Ya Hazreti Muhammed yaz s ile 78 no ya kay tl müsenna olarak yaz lm fl bir ayettir. 4. Ta lik yaz ile yaz lm fl hat eserleri: Envanter defterinin 40 no suna yaz lm fl olan Yesarizade Mustafa zzet Efendi nin 1204/1789 tarihli yaz s d r. 1202/1788 de icazet alan zzet Efendi nin ilk ta lik yaz lar ndand r. 11 Beyaz renk aherli ka da ta lik yaz yla dört sat r halinde meyilli olarak Sultan III. Selim e ait bir k t a yaz lm flt r. Yer yer alt nla tezhip edilmifltir. Metin Sultan III. Selim in Eyyüb Sultan Hazretleri ne hayranl n içeren sözlerden oluflmufltur (Resim:29). Envanter defterinin 58 no suna kay tl Fatma Zehra isimli han m hattata ait talik yaz l levha otuz iki sat rl k yine mayil flekilde yaz lm fl beyitlerden oluflmufltur. Bayan hattat n eseri olmas aç s ndan önemlidir. 70 no lu envanter defterine kay tl Mehmed Aziz imzal ve 1322/1904 tarihli fleker renk ka t üzerine celi ta lik 321 Resim 28 Resim Muhiddin serin in Hat Sanat ve Meflhur Hattatlar kitab S. 252 de zzet Efendi nin icazetini babas Mehmed Es ad Yesari den ald anlat lmaktad r.

13 T A R H K Ü L T Ü R Ü V E S A N A T I Y L A Resim 30 Resim 31 ile dört sat r halinde Peygamber Efendimizi metheden beyitler yaz l d r (Resim:30) 72 no ya kay tl ta lik yaz l levhada lacivert zemine alt nla alt sat rl k Eyyüb Sultan meth eden beyitler yaz l - d r. Kenar bordürü de tezhiplidir. Bu güzel eserin hattat bilinmiyor (Resim:31) 5. kinci Derecede Önemli Di er Hat Levhalar : Envanterin 75 no suna 322 kay tl levha Kâbe-i Muazzama puflidesinden ayet kufla ndan bir parçan n çerçevelenip levha haline getirilmesi ile eser oluflmufltur (Resim:32). Envanterin 76 no suna kay tl tu ra fleklindeki yaz Peygamber Efendimizi meth eden sözlerden oluflmufltur. Beyaz zemine siyah hat mürekkebi ile yaz lm flt r. Eserin yap mc s Silahtar Oca ndan Ahmed Razi Bey in 1189/1774 tarihli eseridir (Resim:33).

14 E Y Ü P S U L T A N S E M P O Z Y U M U I V SONUÇ Eyyüb Sultan Türbesi nde bizzat hattat veya zerendüt tekni i ile müzehhibin elinden ç km fl hat eserleri yan nda Kâbe örtüleri, perdeler ve Kedim-i Saadet örtüleri, ipek örtüler, çini karolar, metal seramik gibi pek çok de iflik malzemelerin üzerinde de hat yaz lar mevcuttur. Günümüzde de Eyyüb Sultan Türbesi ne üzerinde hat yaz l eserler hediye edilmeye devam edilmektedir. Bunun en son örne i Hattat Yusuf BENEFfiE nin türbeye hediye etti i dört adet yaz s n gösterebiliriz. Temennimiz Eyyüb Sultan Türbesi nin Hat Sanat aç s ndan zenginli ini ortaya koyan detayl bir bilimsel çal flman n yap lmas d r. B BL YO RAFYA AKAKUfi, Recep, Eyyüb Sultan ve Mukaddes Emanetler, stanbul, 1991 BAYRAK, Orhan, stanbul da Gömülü Meflhur Adamlar. stanbul, Türkiye An tlar Derne i stanbul fiubesi Yay n BAYAT, Ali Haydar, Hüsn-i Hat Bibliyo rafyas Ankara, Kültür Bakanl, 1990 BERK, Süleyman, Hattat Mustafa Râk m da Celi Sülüs ve Tu ra Esteti i Erzurum Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü slam Tarihi ve Sanatlar Ana Bilim Dal DERMAN, U ur, Türk Sanat n n fiaheserleri stanbul, 1981 GÜVEN, Erman, Eyyüb Sultan Türbesindeki Eserlerin ncelenerek Sultan Reflad Türbesinde Sergilenmesi, Y ld z Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bas lmam fl Yüksek Lisans Tezi, stanbul, 1992 HASKAN, Mehmet Mermi, Eyyüb Sultan Tarihi, Eyüp Sultan Belediyesi, 1996 BNÜLEM N, Mahmud Kemal, Son Hattatlar, stanbul, 1955 RADO, fievket, Hattat Hâmid Aytaç stanbul, Türk Hattatlar, stanbul SER N, Muhittin, Hat Sanat m z, stanbul, 1982, Kubbealt neflriyat Hattat Aziz Efendi, stanbul, 1988, Kubbealt neflriyat Hattat fieyh Hamdullah, stanbul, 1992, Kubbealt neflriyat Hat Sanat ve Meflhur Hattatlar, stanbul, 1999, Kubbealt neflriyat. 323 fiehsuvaro LU, Haluk, As rlar Boyunca stanbul Cumhuriyet Gazetesi yay n ÜNVER, Süheyl, Hattat Mustafa Rak m Efendi, stanbul, Hattat Mustafa zzet ve Eserleri, stanbul, Hattat Mustafa fievki, stanbul, 1953 YAZIR, Mahmud Bedreddin, Kalem Güzeli, Ankara Eski Yaz lar Okuma Anahtar, Vak flar Genel Müdürlü ü, Ankara, 1978 Resim 32 Resim 33