ESKİŞEHİR DE AĞAÇLANDIRMA, EROZYON ÖNLEME MER A İSLÂHI VE BALTALIK İSLÂHI ÇALIŞMALARI

Transkript

1 [ ESKĠġEHĠR DE AĞAÇLANDIRMA, EROZYON ÖNLEME MER A ĠSLÂHI VE BALTALIK ĠSLÂHI ÇALIġMALARI Cemâl Karakurt- Ender Tuncer - Onur Metin- M. Doğan Kantarcı Ağaçlandırma Gnl. Mdl ğü E.Mail : cemal2657@hotmail.com Ağaçlandırma Gnl. Mdl ğü E.Mail : endertuncer@hotmail.com Ağaçlandırma Gnl. Mdl ğü E.Mail :daywalkersdu@hotmail.com İst.Üni.Orman Fakültesi Toprak İlmi ve Ekoloji Abd. (EM) E.Mail.mdkant@istanbul.edu.tr Sh

2

3

4

5 ESKİŞEHİR DE AĞAÇLANDIRMA, EROZYON ÖNLEME MER A İSLÂHI VE BALTALIK İSLÂHI ÇALIŞMALARI Cemâl Karakurt 1 - Ender Tuncer 2 - Onur Metin 3 - M. Doğan Kantarcı 4 ÖZET Eskişehir çevresinde ve Sakarya Vadisinde bozuk ve çalılaşmış orman alanlarında toprak koruma ve ağaçlandırma çalışmalarına 1945 yılında başlanmış, bu çalışmalar 1973 yılından itibaren daha yaygın olarak devam ettirilmiştir. Ağaçlandırma ve toprak koruma çalışmalarının yanında mer a islâhı çalışmaları ve bozuk baltalıkların canlandırılması/islâhı çalışmaları da yapılmıştır. Toplam 76 proje ile ha lık alanda çalışılmıştır. Bu alanın % 71,6 sı (26 021,5 ha) ağaçlandırma, % 19,7 si (7 161,5 ha) toprak koruma, % 2,4 ü (866,0 ha) mer a islâhı ve % 6,3 ü (2 308 ha) tamamlama çalışmalarını kapsamaktadır. Ağaçlandırma ve toprak koruma alanlarının toplamı ha dır. Tamamlama çalışması yapılan alan kayıtlarda ha olarak görünmektedir. Anahtar kelimeler: Eskişehir, kurak bölge, erozyon, ağaçlandırma. ABSTRACT AFFORESTATION, EROSION PREVENTATION, REHABILITATION OF PASTURE AND COPPICE LAND STUDIES Surrounding of Eskişehir and around Sakarya Valley, the degraded forest land and forest land turned into bushes, soil conservation and afforestation activities in the area was started in This work still has been continued more widely since In addition to reforestation and soil conservation efforts for rehabilitation of pasture breeding and bad coppice improvement studies have been done. 76 projects with a total area of ha have been working on. This area was 71.6% cases ( ha), reforestation, 19.7% have ( ha), soil conservation, 2.4% (866.0 hectares) of pasture rehabilitation and 6.3% (2308 ha) to complete their work involves. Afforestation and soil conservation areas ha'dır total of Completion of work in the field records are shown as 2308 ha. Key words: Eskisehir, arid regions, erosion, afforestation. 1.GİRİŞ Eskişehir İç Anadolu nun kuzey batısında geniş bir ovanın ortasında yer almaktadır. Ovanın çevresindeki yüksek dağlık arazi deniz etkisini engellemektedir. Dağlık araziden ovaya inen soğuk dağ meltemleri geceleri soğuk hava çökelmesine sebep olmaktadırlar. Özellikle yaz aylarında sıcak ve kuru rüzgârlar toprağı kurutucu etkiler yapmaktadırlar. Yağışın mm ortalama değerleri arasında olduğu Eskişehir ve çevresi karasal iklim tipinin etkisi altındadır. Alçak arazideki ormanlar çok eskiden beri tahrip edilmiştir. Dağlık arazide alt kuşaklardaki ormanlar da kapalılığını kaybetmiş, bozuk meşe+karaçam+ardıç ormanlarına dönüştürülmüştür. Eskişehir ve çevresindeki arazide rüzgâr ve su erozyonunu önlemek, toprakları korumak ve orman alanlarını odun yanında su üretir duruma getirmek için ağaçlandırma çalışmalarının hızlandırılması gerekmektedir. 2. YÖNTEM Eskişehir çevresinde yapılan ağaçlandırmalar bir arşiv incelemesi ile sıralanmış ve değerlendirilmiştir. Ağaçlandırma çalışmalarının yapıldığı arazinin iklimin kuraklığına bağlı olarak ekolojik bakımdan hassas bir bölge olduğu dikkat çekicidir. Öte yandan gittikçe yaygınlaşan sanayileşme ve kalitesiz kömür kullanımı ova ile çevresinde önemli bir hava kirliliği yaratmaktadır. Arazinin yapısı ve iklim özelliklerinin yanında gelişen bu yeni etkilere de dikkati çekebilecek bazı özellikler de incelenmiştir. 1 Ağaçlandırma Gnl. Mdl ğü E.Mail : cemal2657@hotmail.com 2 Ağaçlandırma Gnl. Mdl ğü E.Mail : endertuncer@hotmail.com 3 Ağaçlandırma Gnl. Mdl ğü E.Mail :daywalkersdu@hotmail.com 4 İst.Üni.Orman Fakültesi Toprak İlmi ve Ekoloji Abd. (EM) E.Mail.mdkant@istanbul.edu.tr

6 3. BULGULAR (1) Eşkişehir Ovası ile Alpu Ovası Sündiken Dağlık Kütlesi ile Türkmen Dağı Kütlesi arasında yer almaktadır (Harita 1). (2) Eskişehir meteoroloji istasyonunun ölçmelerine göre ovada yağışı az, yaz aylarında sıcak ve kurak, kış aylarında da soğuk ve kuru bir karasal iklim hâkimdir (Şekil 1-2). Eskişehir Ovası çevresindeki alt dağlık arazi kurak mıntıka niteliğindedir (Harita 1 ile şekil 1 ve 2 yi karşılaştırınız). (3) Eskişehir çevresindeki arazide 1945 yılından beri yapılan ağaçlandırma ile toprak koruma (erozyonu önleme), mer a islâhı ve tamamlama çalışmalarının toplamı yılı itibariyle ha a ulaşmıştır Tablo 1). (4) Ağaçlandırma alanlarından, Düzköy, Orta Sakarya ve Mayıslar alanları Sakarya Vadisinde olup, yükseltileri 300 m dir. Eskişehir çevresindeki kurak mıntıka ağaçlandırmalarının yükseltileri m arasındadır. (5) Kurak mıntıkadaki ağaçlandırma alanlarına ibreli türlerden Karaçam (Pinus nigra) ve Sedir (Cedrus libani) fidanları dikilmiştir. Yapraklı türlerden Salkım Ağacı (Robinia peudoacacia), Badem (Prunus amygdalus), Mahlep (Prunus mahalep), Kokar Ağaç (Ailanthus glandulosa), Gladiçya (Gladitschia triacanthus), İğde (Eleagnus angustifolia) ve Saçlı Meşe (Quercus cerris) fidanları dikilmiştir. (6) Ağaçlandırma çalışmalarının yıllara göre sıralanan dökümü şekil 3 te verilmiştir. Şekil incelendiğinde bazı yıllarda ağaçlandırmaların daha fazla alanda yapıldığı izlenimi edinilmektedir. Tek yıl içinde geniş alanda başarılmış ağaçlandırma çalışmaları vardır. Bu geniş alandaki çalışmalar ağaçlandırmada çalışan kadronun (mühendisi, fidancısı, işçisi, şoförü vd. yardımcı personeli ile birlikte) yetişmiş ve desteklenmiş olmasına bağlıdır. Bazı yıllarda geniş alandaki çalışmalar ise birkaç yıllık projelerden kaynaklanmaktadır (Şekil 4). 4. TARTIŞMA VE SONUÇ (1) Eskişehir çevresindeki ağaçlandırma çalışmalarının kurak iklim şartlarına ve erozyona uğrayıp, Sığlaşmış, taşlılık oranı artmış topraklarda yapıldığı gözden uzak tutulmamalıdır. (2) Ağaçlandırma, toprak koruma, mer a islâhı ve tamamlama çalışmalarında 1945 yılından beri toplam alan ha alanda çalışılmıştır. Yapılan çalışmalarda çok çeşitli olumsuzluklarla karşılaşıldığı şekil 3 te verilen grafikten anlaşılmaktadır. Yeterli ve iyi eğitimli bir kadro, yeterli destek aldığında geniş alanlarda ağaçlandırma vd. çalışmaları başarabilmiştir. (3) Eskişehir çevresindeki kurak mıntıka ağaçlandırmalarının daha yaygınlaştırılması, toprakları koruyacak ve su üretimini sağlayacak ormanların yetiştirilmesi gerekmektedir. KAYNAKLAR Devlet Meteoroloji İşleri Gnl. Md lüğü 1974, Ortalama ve ekstrem kıymetler meteoroloji bülteni T.B.nu.448 Başbakanlık Basımevi Ankara Devlet Meteoroloji İşleri Gnl. Md lüğü 2006, Ortalama ve ekstrem kıymetler meteoroloji verileri (CD) Kantarcı, M.D. 2005/1, Türkiye nin yetişme ortamı bölgesel sınıflandırması ve bu birimlerdeki orman varlığı ile devamlılığının önemi. İst.Üni. Yay. Nu.4558, Orman Fakültesi Yay. Nu.484,ISBN nu (XXXII+321) İstanbul Üniversitesi Basım ve Yayınevi Müdürlüğü-İstanbul

7 HARİTA 1. ESKİŞEHİR ÇEVRESİNDEKİ OVA ARAZİSİ İLE SÜNDİKEN DAĞLIK KÜTLESİNİN DURUMU HARİTA 1. ESKİŞEHİR ÇEVRESİNDEKİ OVA ARAZİSİ İLE SÜNDİKEN HARĠTA DAĞLIK 1.2. SÜNDĠKEN KÜTLESİNİN KÜTLESĠ KABARTMA DURUMU GÖRÜNTÜSÜ 39º 49-40º 06 K 30º 40-31º 30 D SÜNDĠKEN KÜTLESĠ B D YÖNÜNDE 70 km K G YÖNÜNDE 30 km Alan ha HEKĠMDAĞ (YARIMCA)1100 m ESKĠġEHĠR OVASI 800 m TAġ TEPE 1675 m 250 m GEMĠBÜKÜ SALLANGAÇ ALPU OVASI ALPU 900 m AKÇAHĠSAR DAĞI 1467 m SÜNDĠKEN Dağı 1787 m KARAKÜTÜK YAYLASI ÇATACIK NALLIHAN 650 m 1800 m ÇAL TEPE 1640 m 1700 m MĠHALIÇÇIK 1350 m SARIYAR 460 m ÇAYIRHAN 520 m KAYNAK :M. ÇETĠN 2006 GÖRÜNTÜSÜ ÜZERĠNE ĠġLENMĠġTĠR. M. DOĞAN KANTARCI

8 YAĞIŞ mm SICAKLIK C YAĞIŞ mm SICAKLIK C ŞEKİL 1. ESKİŞEHİR DE AYLIK VE YILLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ ESKİŞEHİR YILLIK 14.0 ESKİŞEHİR'DE YILLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ YILLAR ORT , , , , , ORT. SIC. 10,9 C , , , , , , , , , , , , ,8 YILLAR , AYLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ , , , , , , , , , , , , , , , , , ,4-2.0 AYLARı ıı ııı ıv v vı vıı vııı ıx x xı xıı AYLIK ORTALAMA SICAKLIK (Cº) DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ YILLIK YILLAR ı ıı ııı ıv v vı vıı vııı ıx x xı xıı ORTALAMA ,8 1,2 4,6 10,2 15,2 18,7 21,5 21,4 16,9 12,0 7,0 2,4 10, ,8 2,4 6,0 10,8 15,1 18,9 21,5 20,5 17,1 12,3 6,5 1,1 10, ,6 0,5 4,8 10,8 14,8 18,8 21,1 21,2 17,4 11,6 5,6 1,3 10, ,4 1,1 4,5 9,7 15,0 19,1 22,1 21,4 16,9 11,5 5,5 1,8 10,8 M. DOĞAN KANTARCI ŞEKİL 2. ESKİŞEHİR DE AYLIK VE YILLIK ORTALAMA YAĞIŞ MİKTARLARININ DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ ESKİŞEHİR YILLIK YILLAR TOPLA M , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,2 458, , , , , , , , , YILLAR AYLAR ESKİŞEHİR'DE YILLIK YAĞIŞ MİKTARLARININ DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ ORT. YAĞIġ 373,6 mm y = x x R² = ESKİŞEHİR'DE AYLIK ORTALAMA YAĞIŞ MİKTARLARININ DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII AYLIK YAĞIŞ mm MİKTARLARININ DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ YILLIK YILLAR I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII TOPLAM ,6 38,3 38,5 34,7 45,1 36,6 12,1 4,7 18,4 22,2 29,4 50,0 373, ,0 36,6 42,2 44,9 53,1 40,4 19,4 16,6 11,4 35,5 30,5 47,8 420, ,9 27,4 31,4 43,5 42,6 29,7 13,9 8,7 5,5 28,7 38,5 43,3 345, ,5 26,3 29,3 49,3 41,4 19,2 15,0 8,9 21,4 28,3 30,9 42,3 347,8 M. DOĞAN KANTARCI

9 TABLO 1. EŞKİŞEHİR ÇEVRESİNDEKİ AĞAÇLANDIRMA ÇALIŞMALARI ALAN PROJE ADI TESİS YILI AĞAÇLANDIRMA EROZYON MER'A BAKIM GENEL Dikilen Nu TOPLAM ÖNLEME İSLÂHI TAMAMLAMA TOPLAM ağaç ha ha ha ha ha türü 1 KOCAKIR Çk-S-Yp 2 KARAÖREN Çk-S-Yp 3 KANDAMLAMIŞ Çk-S-Yp 4 KARAMEŞELİK Çk-S-Yp 5 MUSAÖZÜ Çk 6 KIBRIS BARIŞ ORMANI Çk-S-Yp 7 BEŞPINAR Çk-S-Yp 8 KIZILDAĞ Çk-S-Yp 9 İMİŞEHİR Çk-S-Yp 10 ORMANTEPE Çk-S-Yp 11 PORSUK ÇAYI Çk-S-Yp 12 ARIKAYA Çk-S-Yp 13 KARASAKAL Çk-S-Yp 14 SİVRİHİSAR Çk-S-Yp 15 KAYMAZ+KARAÇALTEPE Çk-S-Yp 16 KARABAYIRTEPE Çk-S-Yp 17 TAŞKÖPRÜ (MERA ISLAHI) Çk-S-Yp 18 DÜZCALTEPE Çk-S-Yp 19 ORTASAKARYA Çk-S-Yp 20 YEŞİLKUŞAK Çk-S-Yp 21 MİHALIÇÇIK Çk-S-Yp 22 MİLLİ EGEMENLİK Çk-S-Yp 23 YENİKENT Çk-S-Yp 24 TÜRKMENBABA Çk-S-Yp 25 AKKAYA Çk-S-Yp 26 İNCEBEL Çk-S-Yp 27 KIZILSARAY Çk-S-Yp 28 BEYLİKAHIR Çk-S-Yp 29 İNCEBEL (TOH. BAH.) Çs 30 KAYAKENT Çk-S-Yp 31 YUNUS EMRE SEVGİ ORMANI Çk-S-Yp 32 KALABAKDERE Çk-S-Yp 33 KANLIPINAR Çk-S-Yp 34 KAYMAZ-ORBUCAK Çk-S-Yp 35 TÜRKMENTOKAT Çk-S-Yp 36 DÜZKÖY Çz-Çf-Srv 37 AYVALI Çk-S-Yp 38 SEYİTGAZİ HATIRA ORMANI Çk-S-Yp 39 AŞAĞIKARTAL Çk-S-Yp 40 BAHÇECİK Çk-S-Yp

10 TABLO 1 in DEVAMI ESKĠġEHĠR AĞAÇLANDIRMALARI ALAN PROJE ADI TESİS YILI AĞAÇLANDIRMA EROZYON MER'A BAKIM GENEL Dikilen Nu TOPLAM ÖNLEME İSLÂHI TAMAMLAMA TOPLAM ağaç ha ha ha ha ha türü 41 ÇAVLUM Çk-S-Yp 42 SEYİTGAZİ Çk-S-Yp 43 TEMA MEŞE Çk-S-Yp 44 ÖZDENK+BÜĞDÜZ Çk-S-Yp 45 İLME ÇİFLİĞİ Çk-S-Yp 46 OĞLAKÇI Çk-S-Yp 47 TIKATHAN Çk-S-Yp 48 MAYISLAR Çz-Çf-Srv 49 İNÖNÜ Çk-S-Yp 50 KAYMAZ MALİYE ORMANI Çk-S-Yp 51 KAYMAZ GÖLET-MALİYE Çk-S-Yp MOLLAOĞLU (YEŞİL KUŞAK EK-2) Çk-S-Yp KAVACIK (YEŞİL KUŞAK EK-2) Çk-S-Yp 58 KIRKA FETHİYE Çk-S-Yp 59 MEMİK MOLLAOĞLU ZEY ÇİFTELER-ERBABTEPE Çk-S-Yp 63 BABADAT Çk-S-Yp 64 OKÇU-KARABURHAN Çk-S-Yp 65 KOCAŞ KIZILBURUN Çk-S-Yp 67 SARISUNGUR Çk-S-Yp 68 YAYLAKÖY Çk-S-Yp 69 AYVALI Ar-S-Yp 70 MUTTALİP Çk-S-Yp 71 BEYAZ ALTIN Çk-S-Yp 72 AKPINAR Çk-S-Yp 73 KAYI Çk-S-Yp 74 KOLTAN Çk-S-Yp 75 PAŞAKADIN Çk-S-Yp 76 DOĞANKAYA Çk-S-Yp 77 ERENKÖY Çk-S-Yp 78 KIRAVDAN Çk-S-Yp 79 KUYUCAK Çk-S-Yp 80 YUKARI SÖĞÜT(KTK ÖZ.AĞAÇ.) Çk-S-Yp TOPLAM ha ,0

11 ALAN ha ġekġl 3. EġKĠġEHĠR ÇEVRESĠNDE AĞAÇLANDIRMA ÇALIġMALARI (1945-) ESKİŞEHİR ÇEVRESİNDE YILLARI ARASINDA YAPILAN AĞAÇLANDIRMA, EROZYON ÖNLEME, MER'A İSLÂHI VE BAKIM/TAMAMLAMA ÇALIŞMALARI AĞAÇLANDIRMA EROZYON MER'A BAKIM TOPLAM YILLAR M. DOĞAN KANTARCI