Sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlar üçün 3 nömrəli respublika xüsusi internat məktəbinin müəllimi HƏSƏNOVA SVETA DADAŞ QIZI

Transkript

1

2

3

4 Redaktor: Professor KƏRİMOV YƏHYA ŞƏFİ OĞLU Rəyçilər: Sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlar üçün 3 nömrəli respublika xüsusi internat məktəbinin müəllimi DALQILICOVA İRADƏ ARİF QIZI Sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlar üçün 3 nömrəli respublika xüsusi internat məktəbinin müəllimi HƏSƏNOVA SVETA DADAŞ QIZI Sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlar üçün 3 nömrəli respublika xüsusi internat məktəbinin defektoloqu RZAYEVA SEVDA NADİR QIZI Əlifba. Eşitməsində çətinliyi olan uşaqlar üçün dərslik. N.Quliyev,M.Həsənova, C.Məmmədova, S.Bayramova, O.Şahsuvarova. Bakı: "Çaşıoğlu-Multimedia", s. ISBN "Çaşıoğlu-Multimedia", 2011

5

6 ÖN SÖZ Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmiş proqram əsasında, işlənib hazırlanmışdır. Dərslik tərtib edilərkən müvafiqlik, şagirdlərin fərdi xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması, əyanilik, millilik, təlimedicilik, tərbiyələndiricilik və inkişafetdiricilik kimi didaktik prinsiplərə əməl olunmuşdur. Dərslik dörd hissədən ibarətdir: - hazırlıq dövrü; - əlifba təlimi dövrü; - əlifbadan sonrakı dövr; - daktil nitqin inkişafı dövrü. 1. Hazırlıq dövründə şagirdlər məktəb şəraitinə adaptasiya olunurlar. Onlarda məktəbə, dərsə alışma prosesi baş verir. Burada əhatə olunan mövzular jest və şəkillərlə göstərilməklə şagirdlərin mövzulara aid biliklər əldə etmələrinə, dünyagörüşlərinin formalaşmasına xidmət edir. İş dəftərində ilkin yazı elementlərinin köməyi ilə yazı vərdişinin aşılanması prosesinə start verilir. 2. Əlifba təlimi dövründə uşaqlar əlifba ilə tanış olurlar. Hərflərin təqdim olunma ardıcıllığı şagirdlərin tələffüz xüsusiyyətlərini nəzərə almaqla müəyyən edilmişdir. Bu sistemlə uşaqlar öyrədilən hərfi asanlıqla oxumağı, onu əllə göstərməyi və səsi tələffüz etməyi öyrənəcəklər. Əlifbada işlədilən söz və cümlələr şəkillərlə, jestlərlə, daktillə izah edilmişdir. Müəllim şagirdlərin hərfi daktillə düzgün oxunmalarına, yazılı işarənin düzgünlüyünə, səsin isə düzgün tə-

7 ləffüz edilməsinə nəzarət edəcək. Sonrakı müddətdə sözləri hecalara ayırmaq, hecalardan sözlər düzəltmək, sözlərdən sadəcümlələr, cümlələrdən isə kiçik mətnlər qurmaq üzrə iş gedəcəkdir. Həmin dövrdə şagirdlər böyük hərflərin cap şəklinin yazılışı və üzündənköçürmə texnikası ilə tanış olacaqlar. Seçilmiş nitq materialı uşaqların söz ehtiyatını artıracaq, şifahi və yazılı nitqin inkişafına təkan verəcək. Birinci dərs ilində təqdim olunan səslərin sayı, əsasən 17 fonemi əhatə edir. Tələffüz texnikası ilə, ana dilinin incəlikləri ilə tanışlıq sonra da davam edəcək, uşaqlar yeni fənlərlə tanış olacaqlar. Bu prosesdə əldə olunacaq biliklərin daha yaxşı qavranılması üçün savad təlimi dövrünün rolu əvəzsizdir. 3. Əlifbadan sonrakı dövrdə kiçikhəcmli şeirlər verilmişdir. Müəllim çalışmalıdır ki, şagirdlər şeri səsləri düzgün tələffüz edərək, səlis və aydın oxusun, mənasını anlasın, özünün köməyi ilə mənasını jestlə izah etsin, paralel olaraq düzgün və səliqəli yazmağı öyrənsin. 4. Daktil nitqin inkişafı üzrə iş əlifbanın öyrədilməsi mərhələsində aparılır. İlk növbədə şagirdlər daktil, yəni əl əlifbasını əzbərləyir, sonra mövzular üzrə işə başlayırlar. Onlar müxtəlif əşya və varlıqların adlarını öyrənir və müəllimin köməyi ilə, istifadə edilən, sadə müraciətlərlə tanış olurlar. Şagirdlər daktil nitq vasitəsilə müxtəlif mövzular üzrə məlumat verə bilirlər. Ümid edirik ki, bu dərslik eşitməsində çətinliyi olan uşaqlara, müəllim lə rə həm də valideynlərə yardımçı olacaq.

8 ATRİBUTLAR (DÖVLƏT RƏMZLƏRİ)

9 Azərbaycan Respublikasının Dövlət himni Musiqisi Üzeyir Hacıbəyovun, sözləri Əhməd Cavadındır. Azərbaycan, Azərbaycan! Ey qəhrəman övladın şanlı Vətəni! Səndən ötrü can verməyə cümlə hazırız! Səndən ötrü qan tökməyə cümlə qadiriz! Üç rəngli bayrağınla məsud yaşa! Minlərlə can qurban oldu, Sinən hərbə meydan oldu! Hüququndan keçən əsgər, Hərə bir qəhrəman oldu! Sən olasan gülüstan, Sənə hər an can qurban! Sənə min bir məhəbbət Sinəmdə tutmuş məkan! Namusunu hifz etməyə, Bayrağını yüksəltməyə, Cümlə gənclər müştaqdır! Şanlı Vətən, şanlı Vətən! Azərbaycan, Azərbaycan! Azərbaycan Respublikasının Dövlət Gerbi 7

10

11 MƏKTƏBƏ HAZIRLAŞIRAM

12

13

14

15 MƏKTƏB

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25 İLK DƏRS

26

27 AİLƏ

28

29

30 İNSANLAR

31

32

33

34 BİZİM ŞƏHƏR

35

36

37 GÜN REJİMİ

38

39

40

41

42 FƏSİLLƏR

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74

75

76

77

78

79

80

81

82

83

84

85

86

87

88

89

90

91 Dilarə donu asır.

92

93

94

95

96

97

98

99

100

101

102

103

104 Bu nədir? Bu maşındır.

105

106

107

108

109

110

111

112

113 Əzizə yazı yazır. O, səliqəli yazır.

114

115

116

117

118

119

120 Yaqut nənə paltar yuyur.

121

122

123

124 Bu kimdir?

125

126

127

128

129

130

131

132

133

134

135

136

137

138

139

140

141

142

143

144

145

146

147

148

149

150

151 Şagird məktəbə gedir.

152 Güllü gilas dərir.

153 Gündüz gülləri sulayır.

154

155

156

157

158

159

160

161

162 Nənə corab toxuyur.

163

164

165

166

167

168

169

170

171

172 X O R U Z

173 K E Ç İ

174 K Ə P Ə N Ə K

175 A Z Ə R B A Y C A N

176

177 ÜNSİYYƏT

178

179 OYUNCAQLARIM

180

181

182

183 DƏRS LƏVAZİMATLARI

184

185

186 RƏNGLƏR

187

188

189

190 MEYVƏLƏR

191

192

193 TƏRƏVƏZLƏR

194

195

196 ƏRZAQLAR

197

198

199 EV HEYVANLARI

200

201

202

203

204

205

206 SUDA VƏ SUDA-QURUDA YAŞAYAN

207

208 HƏŞARATLAR

209 QUŞLAR

210

211 EV ƏŞYALARI

212

213

214 212

215

216 MƏTBƏX ƏŞYALARI

217

218

219 GEYİMLƏR

220 218

221

222 220

223 ÖZÜMÜZÜ TANIYAQ

224 ƏMƏK ALƏTLƏRİ

225 223

226

227 PEŞƏLƏR

228

229

230

231

232

233

234

235

236 M Ü N D Ə R İ C A T I. Əlifbaya hazırlıq dövrü

237 19 Z z səsi və hərfi Ü ü səsi və hərfi 3 112

238 13 Həşaratlar 2 206

239