İsveç Standardı SIS kitapçığına göre şu dört pas tipi vardır:

Transkript

1 METAL YÜZEYLERE UYGULANAN EPOKSİ SİSTEMLER Bu sistemler, her türlü metal yüzeyi ve çelik yapıları, ağır çevre ve hava şartlarında korumak için geliştirilmiştir. Silo, vinç, köprü ve benzeri çelik yapılarda kullanılmak üzere birçok boya üreticisi firma tarafından da önerilmektedir. Korozyon, günümüzde özellikle metal satıhlarda büyük bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunu önlemek için söz konusu yüzeyin mükemmel bir şekilde hazırlanması ve kaplanarak korunması gerekmektedir. Buna ilave olarak, kimyasallarla teması söz konusu olan yüzeylerin kaplanmasında kullanılacak malzemelerin seçiminde de titizlikle durulmalıdır. Bu itibarla yukarıda sözünü ettiğimiz savunma unsurlarını, tatbik edildiği yüzeye kazandıran Epoksi Sistemler üzerinde kısaca durmakta yarar vardır. Epoksi sistemler, türleri ve çeşitli uygulama alanları nedeniyle, korozyona karşı çok etkin malzemelerdir ve tatbik edildikleri yüzeyde mükemmel derecede yapışma, kimyasal direnç, mekanik mukavemet ve su tecridi sağlarlar. Yapışmanın mükemmel olması sayesinde, tatbik edilen yüzeyi çok iyi kapatır, korozif gazların ve kimyasalların satıhla temasını keserler. Epoksi sistemler bu kimyasallara karşı çok dayanıklı olduğu için, kapattığı sathı korozyondan rahatlıkla korumuş olurlar. Epoksi sistemler biri reçine, diğeri sertleştiriciden ibaret iki komponentten oluşur ve sertleşmesi fiziksel yolla olmayıp, ikisinin karıştırılmasıyla başlayan kimyasal reaksiyonla adım adım ilerler. Söz konusu reaksiyon, her şeyden önce ortam sıcaklığına ve hava rutubetine bağlı olarak yürür. Bu nedenle çok rutubetli havalarda ve 10 C' ın altında uygulama yapılmamalı, tercihen 15 C' tan itibaren uygulanmalıdır. Burada yalnız ortam sıcaklığı kastedilmeyip, aynı zamanda tatbik edilen yüzeyin sıcaklığına da işaret edilmektedir. Son zamanlarda 5 C ve hatta -5 C' ta dahi sertleşen yeni sistemler geliştirilmiş olsa da, sistemin sağlığı ve uygulama şartları göz önüne alınarak, mecbur kalınmadığı sürece 10 C' ın altında uygulama yapılmamalıdır. Sertleştirici olarak, esas itibarıyla poliaminoamid reçineler, poliaminler, modifiye poliaminler, aminler ve diğerleri kullanılır. Epoksi sistemlerin karakterlerini temelde sertleştiriciler yönlendirir. Aynı epoksi reçine, iki farklı sertleştiriciyle reaksiyona sokulduğunda elde edilen iki ayrı son mamulden biri darbe anında dağılırken, diğeri son derece elastik bir yapıyla cevap verebilir. Epoksi reçine ve sertleştiricinin reaksiyonu ile sıcaklık gittikçe artar. Yine aynı epoksi reçine, iki farklı sertleştiriciyle hesaplanmış oranda karıştırıldığında, birinde sıcaklık ağır ağır çıkarken, diğerinde müthiş bir süratle artış gösterir. Bundan ötürü malzeme seçimi çok önemlidir. Kaplamadan istenen kimyasal ve mekanik dirençler, ortam sıcaklığı, zeminin sert veya esnek olması gerekliliği ve diğer faktörlerin hepsi göz önüne alınarak malzemeler özenle seçilmeli ve uygulaması da aynı özenle yapılmalıdır. Yukarıda söz edilen kimyasal reaksiyon, sıcaklığa bağlı olarak 1-2 hafta boyunca devam eder. Bu itibar ile epoksi uygulanmış yüzeyler, uygulamadan itibaren en erken bir (tercihen iki) hafta sonra kendinden beklenen kimyasal veya mekanik güçlere maruz bırakılmalıdır. Diğer taraftan dokunma sertliğine saat sonra ulaşıldığından, bu süreler sonunda ikinci kat tatbikatı yapılabilir. Solvent - asit benzeri kimyasalların teması için, en az bir hafta beklenmelidir. İmalat esnasında belli bir molekül uzunluğuna eriştiğinde elde edilebilen epoksi reçineler, oda sıcaklığında sıvı haldedir ve bu halde kullanılır. Ancak belli bir molekül uzunluğundan itibaren oda sıcaklığında katı hale geçerler. Katı haldeki reçinelerin C 'ta çalışabilir hale gelmesi için uygun bir solventte (veya solvent kombinasyonunda) çözünmesi gerekmektedir. Epoksi Sistemler Sayfa 1/5

2 Bu itibarla epoksi sistemler, solventsiz olanlar (sıvı epoksiler) ve solventli olanlar (katı epoksiler) olmak üzere ikiye ayrılır. Her iki tip epoksi sistemde de kimyasal sertleşme söz konusudur. Solventli olanlarda ayrıca sistemdeki solventin uçması gerekmektedir. Bu nedenle genelde solventli epoksi sistemlerin kuru film kalınlığı, mikron (µ ) olacak şekilde ayarlanır. Daha kalın olduğu takdirde yüzeyde başlayacak sertleşme alt tabakadaki solventi içeriye hapsedecek ve yüzeyde oluşan filmin yumuşak kalmasına neden olacaktır. Bazı özel dolgu içeren yüksek dolgulu epoksi sistemlerde kalınlık 150, hatta mikrona (µ ) kadar çıkabilir. Solventsiz olanlarda ise, komponentlerin tamamı reaksiyona iştirak eder. Reaksiyonun tamamlanması için herhangi bir komponentin uçması söz konusu değildir. Bu nedenle solventsiz epoksi sistemlerle, istenilen film kalınlığında uygulama rahatlıkla yapılabilir. Sertleşme sonunda yüzeyde herhangi bir çekme söz konusu olmayacaktır. Pratikler göstermiştir ki, kat kalınlığı çok ince de olsa, solventin yaklaşık % 5' i kadarı, sistemde hapis olmuş olarak kalmaktadır. Bu nedenle kimyasallar ve özellikle gıda maddeleriyle temasa geçecek satıhların kaplanmasında bu husus muhakkak göz önüne alınmalıdır. Uygulamadan önce epoksi reçine (A) ile sertleştirici (B) komponentleri birbiriyle çok iyi karıştırılmalıdır. Karıştırma yeterli değilse, reçine ve sertleştirici homojen hale gelmeyecek, sertleşme başarılı olamayacaktır. Bunun sonucunda yüzey yapışkanlığı, mekanik ve kimyasal dirençte zayıflama söz konusu olacaktır. Yalnız iki komponentin verilen orana göre doğru karışımı, başarılı bir film kalınlığının oluşması için gereken şartları sağlar. Diğer iki komponentli sistemlerde olduğu gibi, epoksi sistemlerde de karışımdan itibaren sınırlı bir çalışma aralığı vardır ve bu epoksi reçine / sertleştirici cinsine, konsantrasyonuna ve sıcaklığa bağlıdır. Karışım ömrü (pot-life), artan konsantrasyon ve yükselen ısıyla azalır. Karışım ömrünün sonu, jelleşmenin başlaması ve viskozitenin süratli bir şekilde artmasıyla belirlenir. Ayrıca yüzey hazırlamasında yapılan eksikler veya hatalar, reçine cinsine bağlı olmaksızın, iyi bir sonuç alınmasını daha baştan tehlikeye sokmaktadır. Kaplamanın kendinden bekleneni vermesi ve uygulama yapılan yüzeyi koruyabilmesi için, kaplama tabakasıyla yüzeyin çok iyi yapışması gerekmektedir. İyi yapışmanın şartı ise, zeminin mükemmel bir şekilde hazırlanması, temiz, kuru ve tozsuz olmasıdır. Metal yüzeyler üzerine yapılan antikorozif kaplamanın ömrü, malzeme cinsi kadar yüzey temizliğinin ne kadar doğru yapıldığına da bağlıdır. Çelik yüzeylerin temizliği yapılırken, yüzeye gerekli olan temizlik kalitesini belirleyebilmek çok önemlidir. İsveç Standardı SIS kitapçığına göre şu dört pas tipi vardır: A: Menevişli Metal Yüzey. B:Paslanma ve Meneviş Dökülmesi Başlamış Yüzey. Epoksi Sistemler Sayfa 2/5

3 C: Paslanma ile Meneviş Dökülmüş D: Paslanmış Yüzey. Yüzey. Metal yüzeylerde yüzey temizliği mekanik olarak veya grit püskürtme yöntemi ile yapılabilir. Her iki yöntemle yapılacak temizlikten önce, yüzeydeki yağ ve kirler temizlenmeli ve ağır pas tabakaları uzaklaştırılmalıdır. Mekanik temizlik en az St 2, grit püskürtme temizliği ise en az Sa 2 ½ standardına uygun olacak şekilde yapılmalıdır. St 2 Standardı : Gevşek meneviş, pas ve yabancı parçalar uzaklaştırılıncaya kadar titiz raspalama ve fırçalama yapılmasıdır. (telli fırça, fırça makinesi, zımpara / taşlama makinesi, vs.) Daha sonra yüzey, elektrikli süpürge, temiz ve kuru hava veya temiz bir fırça ile temizlenmelidir. Söz konusu temizlik çalışmasından sonra yüzeyde hafif bir metal ışıltısı olmalıdır. Sa 2 ½ Standardı : Son derece titiz grit püskürtme yapılmasıdır. Yüzey meneviş, pas ve yabancı maddelerden o kadar iyi arındırılmalıdır ki, geriye sadece gölgeler ve çizikler kalmalıdır. Daha sonra yüzey elektrikli süpürge, temiz ve kuru hava veya temiz bir fırça ile temizlenmiş olmalıdır. Bahsi geçen standartlara uygun olarak temizlenmiş çeşitli pas sınıflarındaki metal yüzeylerin görünümleri: B St 2 C St 2 D St 2 Epoksi Sistemler Sayfa 3/5

4 A Sa 2 ½ B Sa 2 ½ C Sa 2 ½ D Sa 2 ½ Sa 2 ½ mertebesinde yapılan yüzey temizliğinden sonra, yüzey tercihen Epoksi Zinc Rich Astar ile koruma altına alınır. Elde edilen büyük spesifik yüzeyle, elektro kimyasal pil teşkil ettirilir. Pil teşekkülü ile katodik koruma sağlanır. Bu sistemler katodik koruma dışında iyi bir intibak ve optimum derecede kimyasal korozyon direnci verirler. Ayrıca sürtünmelerle ortaya çıkacak hasarlardaki korozyon ilerlemesini de keserler. Uygulamada katlar arasındaki bekleme süresinin hava şartlarına bağlı ve çok önemli olduğu dikkatten kaçmamalıdır. Katlar arasında bir kaç gün geçmişse, yapışma arızaları görülebilir. Bu sebeple katlar arasındaki süre 48 saati geçmişse, tercihen zımpara yapılmalı ve sonra diğer kat uygulanmalıdır. Daha önceden uygulaması tamamlanmış epoksi sistemler üzerine yapılacak kaplamalarda da aynı şey söz konusudur.( Epoksi Zinc uygulaması yapılmış yüzeyler bu kapsama dahil değildir.) Bu tip durumlarda satıh temizlenip, zımparayla pürüzlendirilmelidir. Bu sayede yeni gelecek tabakanın önceki üzerine intibakı sağlanacaktır. Epoksi Sistemler Sayfa 4/5

5 Bir satıh üzerine ilk kat uygulamasından itibaren saat sonra (gölgede C' ta) ikinci epoksi katın uygulanması halinde, birinci tabakanın kimyasal sertleşmesi henüz tamamlanmadığından, son kaplamayla önce yapılan arasında bir kimyasal kenetlenme meydana gelecektir. Epoksi sistemlerden ( ve keza diğer iki komponentli sistemlerden ) istenen de zaten budur ve bu özellik onların diğer sistemlere nazaran çok daha dayanıklı olmasını sağlamaktadır. Tabiatıyla eğer yapılacak ise, 3., 4. vs. katlarda da aynı işlem geçerlidir. Tüm katlar arasında bir kimyasal kenetlenme olacak ve kaplama her ne kadar bir kaç kat halinde yapılmış olsa bile, tek bir katman meydana getirecektir. Oda sıcaklığında 5-7 gün içinde kimyasal reaksiyonun tamamlanacağı göz önünde bulundurulmalıdır. Teorik olarak bir hafta sonra diğer katlar, önceki tabakayla artık kimyasal bağlanmayıp, fiziksel olarak bağlanmış olacaktır. Ancak pratike ihtiyaten 72 saati geçtiği takdirde, önceki tabaka muhakkak zımpara ile pürüzlendirilmeli ve bu işlemden sonra yeni katın uygulaması yapılmalıdır. Solventli veya solventsiz olmak üzere epoksi astar, ara ve son kat uygulamaları yapılarak, metal yüzeylerin korozyona karşı korunması sağlanmalıdır. Epoksi Sistemler Sayfa 5/5