AfiIRI AKT F MESANE TEDAV S NDE BOTUL NUM TOKS N VE NÖROMODÜLASYON

Transkript

1 DERLEME (Review) AfiIRI AKT F MESANE TEDAV S NDE BOTUL NUM TOKS N VE NÖROMODÜLASYON R. Yavuz AKMAN Baflkent Üniversitesi T p Fakültesi Üroloji Anabilim Dal, Baflkent Üniversitesi stanbul Hastanesi, stanbul ÖZET Afl r aktif mesane (AAM) ani s k flma hissi, s k flma tipi idrar kaç rma olan/olmayan, genellikle s k idrara gitme ve noktüri semptomlar yla karakterize bir semptom kompleksidir. AAM için birinci basamak tedaviler davran fl tedavileri ve antikolinerjik ilaç tedavilerini içerir. Birçok hasta bu tedavi yöntemlerine yan t verse de baz hastalar tedaviye dirençlidir ve ek tedavi yöntemlerine gereksinim duyarlar. Tedavilere dirençli hastalarda botulinum toksin tedavisi ve nöromodülasyon s kça kullan lan yöntemlerdendir. Anahtar kelimeler: afl r aktif mesane, botulinum toksin, nöromodülasyon Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derne i Dergisi, (J Turk Soc Obstet Gynecol), 2013; Cilt: 10, Say : 1 Sayfa: 9-15 BOTULINUM TOXIN TREATMENT AND NEUROMODULATION FOR OVERACTIVE BLADDER SUMMARY The overactive bladder (OAB) is a symptom complex characterized by urgency with /without urge incontinence, and often associated with frequency and nocturia. First-line therapy for OAB includes behavioral therapies and anticholinergic drugs. Although a large number of patients respond to conservative or pharmacological therapy or a combination of the two, some patients are refractory and require additional options for intervention. Botulinum toxin therapy and neuromodulation are frequently used treatment options in refractory OAB patients. Keywords: botulinum toxin, neuromodulation, overactive bladder Journal of Turkish Society of Obstetrics and Gynecology, (J Turk Soc Obstet Gynecol), 2013; Vol: 10, Issue: 1 Pages: 9-15 Yaz flma adresi: Doç. Dr. Ramazan Yavuz Akman. Baflkent Üniversitesi stanbul Hastanesi, Altunizade 34662, stanbul Tel.: (532) e-posta: ryakman@gmail.com Al nd tarih: , revizyon sonras al nma: , kabul tarihi: , online yay n tarihi: DOI ID: /tjod

2 R. Yavuz Akman G R fi Afl r aktif mesane (AAM) mesane depolama fonksiyonundaki bir bozukluktur. Uluslararas Kontinans Derne inin 2002 y l ndaki tan mlamas na göre AAM kan tlanm fl bir enfeksiyon ya da di er bir bilinen patoloji olmadan, ani s k flma hissi, s k flma tipi idrar kaç rma olan/olmayan, genellikle s k idrara gitme ve noktüri semptomlar ndan oluflan bir sendromdur (1). Amerika ve Avrupa da yap lan çal flmalarda ortalama görülme s kl n n %17 ve bu amaçla kullan lan ilaçlar n % etkili oldu unu varsayarsak toplumun % 4 ünde ilaçlara dirençli AAM oldu unu öngörebiliriz (2). laçlar ve konservatif tedavilerle iyileflemeyen çok küçük bir grup daha invaziv tedavilere gereksinim duymaktad r. Sunulan cerrahi tedaviler uygulanma s kl na göre botulinyum toksini enjeksiyonu, nöromodülasyon, periferik mesane denervasyonu, otoögmentasyon, ögmentasyon sistoplasti, veya sistektomi, üriner diversiyondur. BOTUL NYUM TOKS N ENJEKS YONU Botulinyum toksinleri (BoNT) do al olarak bulunabilen en güçlü nöromüsküler toksinlerdir. Botulinyum toksini anaerobik gram-pozitif bir bakteri olan Clostridium Botulinum taraf ndan üretilir ve ilk kez 1895 te van Ermengem taraf ndan izole edilmifltir (3). Yap sal olarak 50-kDa l k bir hafif zincir ile 100- kda l k bir a r zincirin disülfid ba yla ba lanmas ndan oluflan 150-kDa l k bir aminoasit zinciridir, BoNT un primer etki mekanizmas presinaptik kolinerjik bileflkede asetil kolin sal n m n n inhibisyonudur (4). Bu etki kal c d r, tek bir tedavinin etkisi nöromüsküler ba lant y sa layabilecek yeni sinir uçlar geliflene kadar birkaç ay devam eder. BoNT in detrüsör motor innervasyonunu direkt inhibisyonunun yan s ra araflt rmac lar, asetil kolin, adenozin trifosfat (ATP), glutamat, sinir büyüme faktörü (NGF), ve substans P nin inhibisyonu ve sinir kapsaisin ve purinerjik reseptörlerin (P2X) aksonal ekspresyonunda azaltmas nedeniyle afferent sinir tafl n m na da etki etti ini göstermifllerdir (5). BoNT in intrinsik mesane reflekslerini de module etti i ve sonuçta santral desensitizasyonla s k flma hissinde azalmaya yol açt düflünülmüfltür (6). BoNT in 7 serotipi izole edilmifltir, 2 serotipi (BoNTA ve BoNTB) mesane disfonksiyonu için araflt r lmaktad r. Bütün dünyada üzerinde en çok çal fl lan serotip olan BoNTA strabismus ve blefarospazm, servikal distoni, ve kozmetik k r fl kl k tedavisi için FDA onay alm flt r. BoNTA ürolojik kullan m için sadece spinal kord yaralanmas veya multiple skleroz gibi nörojenik durumlara ba l afl r aktif mesanede FDA onay alm flt r. Günümüzde BoNT nin 6 ticari formu bulunmaktad r: Botox (BoNTA ; Allergan, Irvine, CA, USA), Dysport BoNTA; Ipsen, Slough, UK), Myobloc (BoNTB; Solstice Neurosciences, San Diego, CA, USA), Xeomin (Merz Pharmaceuticals UK Ltd, Herts, UK), Prosigne (Lanzhou Biological Products, Lanzhou, China), and PurTox (Mentor Corporation, Madison, WI, USA) (7,8). BoNTA n n alt üriner sistem disfonksiyonlar tedavisi için ilk kullan m detrüsör eksternal sfinkter dissinerjisi için olmufltur. BoNTA bu durumda direkt olarak üretral sfinktere çizgili kas n gücünü azalt p üretral bas nçlar düflürerek mesane ifleme bas nçlar n düflürmek ve ifleme sonras rezidü miktar n azaltmak amaçl uygulanm flt r (9,10). Ancak son y llarda BoNT daha çok detrüsör afl r aktivitesini tedavi etmek için denenmeye bafllanm flt r. Tedavi sonras ifleme s ras nda detrüsör bas nçlar nda ve istemsiz kas lmalarda azalma görülmesi BoNT in detrüsörün motor innervasyonu üzerindeki etkisine dair kan tlar sa lam fl ve hastalar n s k flma hissinde azalma oldu unu belirtmesi de afferent mekanizmalar da da etkisi oldu unu göstermifltir (11,12). Bugüne kadar yap lan uygulamalarda uygulanan doz, verilen volüm ve mesane içinde enjekte edildi i yerde birçok farkl l klar mevcuttur. Yap lan çal flmalarda BoNT enjeksiyon protokollerinde genellikle 300 U BoNTA ( U) 10 U/ml ( U/ml) olmak üzere 30 noktaya (15-40) uygulanm flt r. Enjeksiyon fleksible veya rijid sistoskopi eflli inde ve lokal, spinal veya genel anestezi ile uygulanm flt r (13). BoNT enjeksiyonu genellikle intravenöz sedasyon ve lokal anestezi eflli inde ve antibiyotik profilaksisi yap larak uygulan r. fllem litotomi pozisyonunda 21 F rijid sistoskopla kollajen enjeksiyon i nesi kullan larak yap l r. Toksin mesane taban ve posterolateral duvarlarda noktaya intramural olarak enjekte edilir. Mesane tavan na intraperitoneal perforasyon ve barsak yaralanmas riski nedeniyle, trigona vezikoüreteral reflü riski nedeniyle enjeksiyon yap lmas önerilmemektedir (14). Nörojenik nedene ba l olmayan detrüsör afl r aktivitesinde veya a r 10

3 Afl r aktif mesane tedavisinde botulinum toksin ve nöromodülasyon veya duyu komponentlerinin bask n oldu u hastalarda trigona da enjeksiyon önerilmifl ve iyi sonuçlar al nm flt r (15) y l nda afl r aktif mesane nedeniyle BoNT kullan lan 18 çal flma gözden geçirilmifltir. 698 hastan n sonuçlar n n topland bu çal flmada hastalar n % 83 nün yüksek doz antikolinerjik tedavisine dirençli üriner inkontinans n n oldu u belirtilmifltir. Sonuçta detrüsöre BoNT enjeksiyonlar n n nörojenik detrüsör afl r aktivitesinde ve antimuskarinik tedaviye dirençli afl r aktif mesanede ciddi klinik faydalar sa lad belirtilmifltir (13). Nörojenik detrüsör afl r aktivitesi olan 231 hastal k çok merkezli retrospektif bir çal flmada hastalara trigonu koruyan 30 noktaya 300 U BoNTA uygulanm flt r. Bu çal flman n sonucunda ortalama sistometrik mesane kapasitesinde önemli art fl, ortalama ifleme bas nçlar nda düflme saptanm fl ve belirgin bir komplikasyon görülmemifltir (16). Sekiz ürojinekoloji merkezinin gerçeklefltirdi i RELAX çal flmas nda detrüsör afl r aktivitesi olan 240 hastan n yer alm flt r. Çift kör plasebo kontrollü bu çal flmada 20 noktaya toplam 200 U onabotulinumtoxina (onabonnta) uygulanm fl ve sonuçta median ifleme s kl n n azald ve kontinans n düzeldi i saptanm flt r (17). Son y llarda yap lan baz çal flmalar n sonuçlar Tablo I de görülmektedir. Spinal kord travmal ve refrakter nörojenik detrüsör afl r aktivitesi olan 199 hastada 1000 U, 750 U ve 500 U BoNTA kullan lm flt r, bafllang çta ve 3,6,12 aylarda yap lan ürodinamik çal flmalarda mesane kapasitesi, refleks volüm, mesane komplians ve ped kullan m nda önemli düzelmeler saptanm fl farkl dozlar aras nda terapötik etki farkl l gözlenmemifltir (18). BoNT enjeksiyonundan sonra tedavi yan t n n ne zaman bafllad halen belirsizdir. Bir çok çal flmada hastalar BoNT enjeksiyonundan 4-6 hafta sonra de erlendirilmifllerdir. Bir çal flmada maksimum etkinin enjeksiyondan 7-30 gün sonra görüldü ü belirtilmifltir (14). BoNT uygulanan 35 hastayla yap lan bir di er çal flmada ifllemden sonra düzelmenin bafllamas ortalama 5.3 gün (1-14) maksimum düzelme ise 8.3 gün (2-20) olarak belirtilmifltir (19). Botulinum toksinin detrüsörde yaratt etki geçici bir etkidir. Belli bir zaman sonra etki azal r veya kaybolur. Bunun nedeni BoNTA ya karfl immunojenik yan t oldu u düflünülmüfltür. Yap lan kobay çal flmalar nda s k verilen BoNTA n n immun yan t artt rd ve antikor üretiminde art fla neden oldu u gösterilmifltir (20). BoNT enjeksiyonundan sonra tedavi etkinli inin ne kadar devam etti i de araflt r lm flt r. Karsenty ve arkadafllar (21) retrospektif olarak en az 3 kez BoNT uygulanan 17 hastay araflt rm fllard r. BoNT enjeksiyonlar aras ndaki zaman n 7.6 ile 9.1 ay aras nda de iflti ini belirtmifllerdir. Ancak özellikle düflük kompliansl mesanesi olan hastalarda tekrar enjeksiyon süresinin 2-3 aya kadar düflebilece i belirtilmifltir (22). Mesaneye BonNTA enjeksiyonundan sonra bildirilen ciddi yan etki oldukça nadirdir, ve genellikle enjeksiyon iyi tolere edilir. En s k bildirilen yan etkiler enjeksiyon sonras a r, iflleme ba l üriner sistem enfeksiyonu (% 2-% 32), hafif hematüri ( % 2-% 21), miksiyon sonras rezidü de art fl ve baz durumlarda üriner retansiyon ve temiz aral kl kateterizasyon gereksinimidir (TAK) (% 0- % 33) (13,17). Tablo I: Afl r aktif mesane tedavisinde BoNTA enjeksiyon tedavisi çal flma sonuçlar. Çal flma Y l Hastalar Unite Dilusyon Enjeksiyon Etkinlik Yan etki say s Dowson C ve ark.(35) 2012 BoNTA= U/ml 20 Üriner s kl k ve Bakteriüri % 21 inkontinansta azalma TAK % 35 Flynn MK ve ark.(36) 2009 BoNTA = , U/3 ml 8-10 nkontinansta azalma, % 13 Üriner enfeksiyon, Plasebo = 7 ped say s nda azalma PMR>200 cc % 26.6 TAK 1 hasta White WM ve ark.(37) 2008 BoNTA = U/10 ml hastada > %50 Üriner enfeksiyon ifleme/gün azalma Brubaker I. ve ark.(38) 2008 BoNTA = U/3 ml 6ml nkontinansta belirgin Postmiksiyonel rezidü de Plasebo=15 normal salin azalma %60 klinik yan t (PMR) art fl % 43, TAK, Üriner enfeksiyon Sahai A. ve ark.(39) 2007 BoNTA = U/20 ml 20 ml 20 Üriner s kl k ve PMR, % 37.5 TAK Plasebo=18 normal salin inkontinansta gereksinimi, azalma,maksimum Üriner enfeksiyon sistometrik kapasitede art fl 11

4 R. Yavuz Akman Spinal kord travmal ve refrakter nörojenik detrüsör afl r aktivitesi olan 199 hastada 1000 U, 750 U ve 500 U BoNTA kullan lm flt r, bafllang çta ve 3,6,12 aylarda yap lan ürodinamik çal flmalarda mesane kapasitesi, refleks volüm, mesane komplians ve ped kullan m nda önemli düzelmeler saptanm fl farkl dozlar aras nda terapötik etki farkl l gözlenmemifltir (18). BoNT enjeksiyonundan sonra tedavi yan t n n ne zaman bafllad halen belirsizdir. Bir çok çal flmada hastalar BoNT enjeksiyonundan 4-6 hafta sonra de erlendirilmifllerdir. Bir çal flmada maksimum etkinin enjeksiyondan 7-30 gün sonra görüldü ü belirtilmifltir (14). BoNT uygulanan 35 hastayla yap lan bir di er çal flmada ifllemden sonra düzelmenin bafllamas ortalama 5.3 gün (1-14) maksimum düzelme ise 8.3 gün (2-20) olarak belirtilmifltir (19). Botulinum toksinin detrüsörde yaratt etki geçici bir etkidir. Belli bir zaman sonra etki azal r veya kaybolur. Bunun nedeni BoNTA ya karfl immunojenik yan t oldu u düflünülmüfltür. Yap lan kobay çal flmalar nda s k verilen BoNTA n n immun yan t artt rd ve antikor üretiminde art fla neden oldu u gösterilmifltir (20). BoNT enjeksiyonundan sonra tedavi etkinli inin ne kadar devam etti i de araflt r lm flt r. Karsenty ve arkadafllar (21) retrospektif olarak en az 3 kez BoNT uygulanan 17 hastay araflt rm fllard r. BoNT enjeksiyonlar aras ndaki zaman n 7.6 ile 9.1 ay aras nda de iflti ini belirtmifllerdir. Ancak özellikle düflük kompliansl mesanesi olan hastalarda tekrar enjeksiyon süresinin 2-3 aya kadar düflebilece i belirtilmifltir (22). Mesaneye BoNTA enjeksiyonundan sonra bildirilen ciddi yan etki oldukça nadirdir, ve genellikle enjeksiyon iyi tolere edilir. En s k bildirilen yan etkiler enjeksiyon sonras a r, iflleme ba l üriner sistem enfeksiyonu (% 2-% 32), hafif hematüri (% 2-% 21), miksiyon sonras rezidü de art fl ve baz durumlarda üriner retansiyon ve temiz aral kl kateterizasyon gereksinimidir (TAK) ( % 0- % 33) (13,17). BoNTA n n tekrarl yan uygulamalara gereksinimi ve bu ifllemin genellikle anestezi gerektirmesi toksinin direkt olarak kateterle mesaneye verilmesinin araflt r lmas na yol açm flt r. Buradaki en önemli nokta toksini submukozal alana tafl yacak maddeler olmas d r. Bunun için toksinin dimetil sülfoksit (DMSO) ile ve liposomlar vas tas yla verilmesi araflt r lmaktad r (23,24). NÖROMODÜLASYON Nöromodülasyon, bir organ n fizyolojik davran fl n etkilemek üzere sinirin fiziksel veya elektriksel modülasyonudur. Elektriksel nöromodülasyonun alt üriner sistem üzerine etkilerinden sorumlu olan kesin nöral mekanizmalar tam olarak bilinmemektedir. Periferal Nöromodülasyon Posterior Tibial Sinir Stimülasyonu (Posterior Tibial Nevre Stimulation PTNS) Posterior tibial sinir duyu-motor kar fl m bir periferik sinirdir ve ayn zamanda mesanenin ve pelvik taban n duyu-motor kontrolüne de direkt olarak katk veren L4-S3 spinal köklerinden köken al r. Bu ifllemin öncülü ünü Stoller ve arkadafllar yapm flt r (25). PTNS klinik flartlar gerektirmeyen minimal invaziv bir ifllemdir, bu ifllemde ayak bile inde medial malleolun 5 cm üzerine 34 G bir i ne derecelik bir aç ile perkütan olarak yerlefltirilir ve posterior tibial sinir subkronik elektriksel stimülasyona tabi tutulur. 12 hafta boyunca haftada 1-3 kez 30 dakikal k tedavi seanslar uygulan r. Prospektif çok merkezli bir çal flmada Govier ve arkadafllar (26). refrakter afl r aktif mesanede PTNS tedavisinin etkinli i ve güvenirli ini araflt rm fllard r. Hastalar 3 günlük ifleme günlü ü ve çeflitli standardize yaflam kalitesi ölçekleriyle de erlendirilmifllerdir. Sonuçta bafllang ç ve 12 hafta tedavi sonunda gündüz ifleme s kl klar karfl laflt r lm flt r. Tedavi sonucunda gündüz ifleme s kl nda %25 azalma, gece iflemelerinde %21 azalma, ve s k flma inkontinans ataklar nda % 35 azalma sa lanm flt r. Sonuçta hastalar n % 71 inde tedavi baflar l olmufl ve uzun dönem tedaviye devam edilmifltir. Peters ve arkadafllar (27) yapt klar randomize çok merkezli çal flmada PTNS ile günde 4 mg uzun sal n ml tolterodine tartrat n etkinli ini karfl laflt rm fllard r. Sonuçta araflt rmac lar global yan t de erlendirme yöntemine göre PTNS yi ilaca oranla daha baflar l bulmufllard r (% 79.5 X % 54.8). PTNS minimal invaziv oluflu, kal c implanta gereksinim duyulmamas ve poliklinik koflullar nda uygulanabilirli i nedeniyle afl r aktif mesane tedavisinde gelecek vaat etmektedir. 12

5 Afl r aktif mesane tedavisinde botulinum toksin ve nöromodülasyon Sakral Nöromodülasyon Afl r aktif mesane tedavisinde sakral sinir köklerinin nöromodülasyonu düflüncesi Schmidt ve Tanagho'nun (28) Kaliforniya Üniversitesi San Fransisco'daki çal flmalar ndan köken alm flt r. Araflt rmac lar bu çal flmalar nda nöropatik ifleme disfonksiyonunda bir "mesane pacemaker" üzerinde çal flm fllard r. Araflt rmalar nda sakral sinirlerin nöroanatomisinin insandakine benzerli i nedeniyle köpek modelinde çal flm fllard r. Bu çal flmalar nda pudental sinirden kaynaklanan pelvik taban ve detrüsör aras nda refleks inhibitör yollar gözlemlemifllerdir larda Schmidt (29) poliklinik flartlar nda uygulanabilecek perkütan yerlefltirilebilen bir tel yard m yla S3 sinir kökünü uyarabilen ve böylece motor ve duyusal yan tlar n gözlemlenebildi i tan sal bir test gelifltirmifltir. Bu yeni teknikle S3 subkronik olarak uyar labilmifl ve bu da gelecekteki klinik uygulamalara temel oluflturmufltur. Daha sonra y llar içerinde sakral nöromodülasyon (SN) klinik kullan mdaki yerini bulmaya bafllam flt r. SN ilk olarak 1997 de dirençli s k flma inkontinans, s k flma-s kl k sendromu ve obstrüktif olmayan üriner retansiyon için 1999 da ve Afl r aktif mesane için 2003 te FDA onay alm flt r. Santral sinir sistemindeki ifleme ve kontinans refleks yollar n n modülasyonunda en önemli faktörün sakral sinir kökleri yoluyla pelvik ve pudental sinirlerin somatik afferent stimülasyonu oldu u yönünde güçlü kan tlar mevcuttur (30). Öne sürülen bir baflka teori de nöromodülasyonun beyinde kortikal duyu alanlar nda yol açt de iflimlerdir. Blok ve arkadafllar (31) pozitron emisyon tomografisi kullanarak kronik olarak SN uygulanan ve yeni SN uygulanmaya bafllanm fl hastalarda serebral kan ak m na bakm fllar ve sonuçta akut ve kronik SN uygulanan hastalarda farkl bölgelerde aktivite saptam fllard r. Bu bulgu ayn zamanda uzun süre SN uygulanmas n n özellikle beyinde detrüsör hiperaktivite, mesane dolum fark ndal, s k flma, ve ifleme zamanlamas bölgelerinde nöroplastisiteye yol açt n da göstermektedir. Sakral nöromodülasyonda hastaya öncelikle perkütan olarak S3 foramenine geçici bir stimülasyon teli tak l r (32). Bu ifllem poliklinik koflullar nda lokal anestezi ile floroskopiye gerek olmadan yap l r. S3 ün yeri kemik yap lara göre ve stimülasyonun hastada yol açt motor ve duyu yan tlara göre saptan r. Geçici tel hastaya sabitlenir ve 3-4 gün sürecek olan deneme için bir eksternal stimülatör verilir. Hastan n semptomlar nda % 50 den fazla düzelme varsa bir sonraki aflamaya geçilir. Bu aflama genel anestezi ve floroskopi alt ndad r. S3 foramenine kal c tel konulur ayn zamanda implante edilebilir at m jeneratörü de kalça üst bölümüne cilt alt na yerlefltirilir. Daha sonra cihaz genellikle Hz ms stimülasyon verecek flekilde ayarlan r. SN nin afl r aktif mesane tedavisindeki etkinli ini araflt rmak üzere 1996 dan bu yana bir çok klinik çal flma yap lm flt r. Bu çal flmalarda baflar semptomlarda % 50 den fazla düzelme olarak belirlenmifltir y llar aras nda yap lan çal flmalar bir gözden geçirme çal flmas nda yay nlanm flt r. Bu çal flmada afl r aktif mesane tedavisinde SN nin baflar s 3 ila 5 y l sürebilen % 67-% 80 oran nda oldu u belirtilmifltir(33). Son y llarda yap lm fl SN çal flma sonuçlar Tablo II de görülebilir. SN implante at m jeneratörüne ba ml d r. Bu jeneratörün de belirli bir fonksiyon süresi mevcuttur. Dolay s yla SN uygulanan hastalar sürekli kontrol alt nda olmal d rlar. Böyle bir tedavi sonuçta jeneratörün de iflmesi için % 100 reoperasyonu gerekli k lar. 161 hastay kapsayan ve SN komplikasyonlar n irdeleyen bir çal flma yay nlanm flt r. Bu çal flmada % 10.5 hastada (8 hasta enfeksiyona ba l, 9 hasta klinik yan t yoklu una ba l ) cihaz n ç kar lmas gerekmifltir. 21 hastada ise % 16.1 yan t n azalmas (n= 17), enfeksiyon (n= 4), jeneratör yerinde a r (n=4) ve telin migrasyonu (n=1) nedenleriyle revizyon gerekmifltir (34). Tablo II: SN çal flma sonuçlar. Çal flma Çal flma flekli Y l Hastalar Etkinlik Van Kerrebroeck PE ve ark.(40) Prospektif çok merkezli s k flma inkontinans, 5 y ll k baflar : s k flma 25 s k flma /s kl k inkontinans nda %68, S k flma/s kl k % 56 Van Voskuilen AC ve ark.(41) Prospektif afl r aktif mesane S kl kta, s k flma ataklar nda, iflenen volumde, ve inkontinansta belirgin düzelme Sutherland SE ve ark.(42) Prospektif s k flma inkontinans, 22 ayl k izlemde % 69 baflar 23 s k flma/s kl k 13

6 R. Yavuz Akman KAYNAKLAR 1. Abrams P, Cardozo L, Fall M, Griffiths D, Rosier P, Ulmsten U, et al. The standardisation of terminology of lower urinary tract function: report from the Standardisation Sub-committee of the International Continence Society. Am J Obstet Gynecol 2002; 187(1): Wein AJ, Rackley RR. Overactive bladder: a better understanding of pathophysiology, diagnosis and management. J Urol 2006; 175(3 Pt 2): S Ermengem EV. Ueber einen neuen anaaeroben Bacillus and seine Beziehungen zum Botulisms. Ztsch Hyg Infekt 1897; 26 (1). 4. Simpson LL. The origin, structure, and pharmacological activity of botulinum toxin. Pharmacol Rev 1981; 33(3): Apostolidis A, Dasgupta P, Fowler CJ. Proposed mechanism for the efficacy of injected botulinum toxin in the treatment of human detrusor overactivity. Eur Urol 2006; 49(4): Smith CP, Radziszewski P, Borkowski A, Somogyi GT, Boone TB, Chancellor MB. Botulinum toxin a has antinociceptive effects in treating interstitial cystitis. Urology 2004; 64(5): 871-5; discussion Mangera A, Andersson KE, Apostolidis A, Chapple C, Dasgupta P, Giannantoni A, et al. Contemporary management of lower urinary tract disease with botulinum toxin A: a systematic review of botox (onabotulinumtoxina) and dysport (abobotulinumtoxina). Eur Urol; 60(4): Grosse J, Kramer G, Jakse G. Comparing two types of botulinum-a toxin detrusor injections in patients with severe neurogenic detrusor overactivity: a case-control study. BJU Int 2009; 104(5): Dykstra DD, Sidi AA, Scott AB, Pagel JM, Goldish GD. Effects of botulinum A toxin on detrusor-sphincter dyssynergia in spinal cord injury patients. J Urol 1988; 139(5): Schurch B, Hauri D, Rodic B, Curt A, Meyer M, Rossier AB. Botulinum-A toxin as a treatment of detrusor-sphincter dyssynergia: a prospective study in 24 spinal cord injury patients. J Urol 1996; 155(3): Schurch B, de Seze M, Denys P, Chartier-Kastler E, Haab F, Everaert K, et al. Botulinum toxin type a is a safe and effective treatment for neurogenic urinary incontinence: results of a single treatment, randomized, placebo controlled 6-month study. J Urol 2005; 174(1): Schmid DM, Sauermann P, Werner M, Schuessler B, Blick N, Muentener M, et al. Experience with 100 cases treated with botulinum-a toxin injections in the detrusor muscle for idiopathic overactive bladder syndrome refractory to anticholinergics. J Urol 2006; 176(1): Karsenty G, Denys P, Amarenco G, De Seze M, Game X, Haab F, et al. Botulinum toxin A (Botox) intradetrusor injections in adults with neurogenic detrusor overactivity/ neurogenic overactive bladder: a systematic literature review. Eur Urol 2008; 53(2): Smith CP, Nishiguchi J, O'Leary M, Yoshimura N, Chancellor MB. Single-institution experience in 110 patients with botulinum toxin A injection into bladder or urethra. Urology 2005; 65(1): Manecksha RP, Cullen IM, Ahmad S, McNeill G, Flynn R, McDermott TE, et al. Prospective Randomised Controlled Trial Comparing Trigone-Sparing versus Trigone-Including Intradetrusor Injection of AbobotulinumtoxinA for Refractory Idiopathic Detrusor Overactivity. Eur Urol; 61(5): Reitz A, Stohrer M, Kramer G, Del Popolo G, Chartier-Kastler E, Pannek J, et al. European experience of 200 cases treated with botulinum-a toxin injections into the detrusor muscle for urinary incontinence due to neurogenic detrusor overactivity. Eur Urol 2004; 45(4): Tincello DG, Kenyon S, Abrams KR, Mayne C, Toozs-Hobson P, Taylor D, et al. Botulinum Toxin A Versus Placebo for Refractory Detrusor Overactivity in Women: A Randomised Blinded Placebo-Controlled Trial of 240 Women (the RELAX Study). Eur Urol.(Bask da) 18. Del Popolo G, Filocamo MT, Li Marzi V, Macchiarella A, Cecconi F, Lombardi G, et al. Neurogenic detrusor overactivity treated with english botulinum toxin a: 8-year experience of one single centre. Eur Urol 2008; 53(5): Rapp DE, Lucioni A, Katz EE, O'Connor RC, Gerber GS, Bales GT. Use of botulinum-a toxin for the treatment of refractory overactive bladder symptoms: an initial experience. Urology 2004; 63(6): Sutphin DD, Chun J, Hill W, Kirkpatrick S, Mountain D, Packan W, et al. Type a botulinum toxin-induced antibody production: a murine model of antibody response. Aesthet Surg J 2009; 29(5): Karsenty G, Reitz A, Lindemann G, Boy S, Schurch B. Persistence of therapeutic effect after repeated injections of botulinum toxin type A to treat incontinence due to neurogenic detrusor overactivity. Urology 2006; 68(6): Klaphajone J, Kitisomprayoonkul W, Sriplakit S. Botulinum toxin type A injections for treating neurogenic detrusor overactivity combined with low-compliance bladder in patients with spinal cord lesions. Arch Phys Med Rehabil 2005; 86(11): Petrou SP, Parker AS, Crook JE, Rogers A, Metz-Kudashick 14

7 Afl r aktif mesane tedavisinde botulinum toksin ve nöromodülasyon D, Thiel DD. Botulinum a toxin/dimethyl sulfoxide bladder instillations for women with refractory idiopathic detrusor overactivity: a phase 1/2 study. Mayo Clin Proc 2009; 84(8): Chuang YC, Tyagi P, Huang CC, Yoshimura N, Wu M, Kaufman J, et al. Urodynamic and immunohistochemical evaluation of intravesical botulinum toxin A delivery using liposomes. J Urol 2009; 182(2): Burks FN, Bui DT, Peters KM. Neuromodulation and the neurogenic bladder. Urol Clin North Am; 37(4): Govier FE, Litwiller S, Nitti V, Kreder KJ, Jr., Rosenblatt P. Percutaneous afferent neuromodulation for the refractory overactive bladder: results of a multicenter study. J Urol 2001; 165(4): Peters KM, Leong FC, Shobeiri SA, al. e. A randomized multicenter study compairing percutaneous tibial nerve stimulation with pharmaceutical therapy for the treatment of overactive bladder. In: American Urological Association Annual Meeting Chicago; Tanagho EA, Schmidt RA. Bladder pacemaker: scientific basis and clinical future. Urology 1982; 20(6): Schmidt RA, Senn E, Tanagho EA. Functional evaluation of sacral nerve root integrity. Report of a technique. Urology 1990; 35(5): Leng WW, Chancellor MB. How sacral nerve stimulation neuromodulation works. Urol Clin North Am 2005; 32(1): Blok BF, Groen J, Bosch JL, Veltman DJ, Lammertsma AA. Different brain effects during chronic and acute sacral neuromodulation in urge incontinent patients with implanted neurostimulators. BJU Int 2006; 98(6): Siegel SW. Management of voiding dysfunction with an implantable neuroprosthesis. Urol Clin North Am 1992; 19(1): Brazzelli M, Murray A, Fraser C. Efficacy and safety of sacral nerve stimulation for urinary urge incontinence: a systematic review. J Urol 2006; 175(3 Pt 1): Hijaz A, Vasavada SP, Daneshgari F, Frinjari H, Goldman H, Rackley R. Complications and troubleshooting of twostage sacral neuromodulation therapy: a single-institution experience. Urology 2006; 68(3): Dowson C, Watkins J, Khan MS, Dasgupta P, Sahai A. Repeated botulinum toxin type a injections for refractory overactive bladder: medium-term outcomes, safety profile, and discontinuation rates. Eur Urol 2012; 61(4): Flynn MK, Amundsen CL, Perevich M, Liu F, Webster GD. Outcome of a randomized, double-blind, placebo controlled trial of botulinum A toxin for refractory overactive bladder. J Urol 2009; 181(6): White WM, Pickens RB, Doggweiler R, Klein FA. Shortterm efficacy of botulinum toxin a for refractory overactive bladder in the elderly population. J Urol 2008; 180(6): Brubaker L, Richter HE, Visco A, Mahajan S, Nygaard I, Braun TM, et al. Refractory idiopathic urge urinary incontinence and botulinum A injection. J Urol 2008; 180(1): Sahai A, Khan MS, Dasgupta P. Efficacy of botulinum toxin- A for treating idiopathic detrusor overactivity: results from a single center, randomized, double-blind, placebo controlled trial. J Urol 2007; 177(6): van Kerrebroeck PE, van Voskuilen AC, Heesakkers JP, Lycklama a Nijholt AA, Siegel S, Jonas U, et al. Results of sacral neuromodulation therapy for urinary voiding dysfunction: outcomes of a prospective, worldwide clinical study. J Urol 2007; 178(5): Van Voskuilen AC, Oerlemans DJ, Weil EH, van den Hombergh U, van Kerrebroeck PE. Medium-term experience of sacral neuromodulation by tined lead implantation. BJU Int 2007; 99(1): Sutherland SE, Lavers A, Carlson A, Holtz C, Kesha J, Siegel SW. Sacral nerve stimulation for voiding dysfunction: One institution's 11-year experience. Neurourol Urodyn 2007; 26(1): 19-28; discussion 36 15