ULUSAL ZEHİR DANIŞMA MERKEZİ 2008 YILI ÇALIŞMA RAPORU ÖZETİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "ULUSAL ZEHİR DANIŞMA MERKEZİ 2008 YILI ÇALIŞMA RAPORU ÖZETİ"

Transkript

1 ULUSAL ZEHİR DANIŞMA MERKEZİ 2008 YILI ÇALIŞMA RAPORU ÖZETİ Nurhan ÖZCAN 1, Didem İKİNCİOĞULLARI 1 HHızlı sanayileşme, kentleşme ve kent nüfusundaki artış her geçen gün daha fazla sayıda kimyasal maddeye maruz kalma riskini gündeme getirmektedir. Kimyasal maddelerle zehirlenmelerin artması bu vakaların tanısı, tedavisi ve önlemleri konusunda doğru ve hızlı bilgilenme ihtiyacını doğurmuştur. Dünya savaşlarından sonra yeni çıkan ilaçlar ve kimyasallara bağlı zehirlenmelerin ve bunlara bağlı ölümlerin artması ile Zehir Danışma Merkezlerinin açılması gereksinimini ortaya çıkarmıştır. Bu amaçla 1950'li yıların başlarında Kopenhag ve Budapeşte de özel klinikler olarak kurulmuşsada ilk zehir danışma merkezi Hollanda da hizmete başlamıştır. Amerika Birleşik Devletleri ndeki ilk merkez ise 1953 yılında Chicago da açılmış, bunu diğer ülkelerdeki zehir danışma merkezleri takip etmiştir. Türkiye de 1980 li yıllarda zehirlenme vakalarında tanı ve tedaviye yönelik sağlık kurum ve kuruluşlarına rehberlik etmek, zehirlenmelerin saptanması, değerlendirilmesi, önlenmesi ve tedavileri konusunda danışmanlık yapmak üzere bir zehir danışma merkezi kurulması ihtiyacı anlaşılarak çalışmalara başlanmıştır. Önemli bir halk sağlığı hizmeti veren Merkezin, Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı (RSHMB)'nda yapılanmasına karar verilmiştir. A- GENEL BİLGİLER I. Kısa Tarihçe tarihinde Refik Saydam Hıfzıssıhha Müessesesi kuruldu tarihinde Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı olarak yeniden teşkilatlandı tarihinde Zehir Araştırmaları Müdürlüğü kuruldu tarihinde Zehir Danışma Merkezi kuruluş çalışmalarına başlandı tarihinde Zehir Danışma Merkezi 24 saat esaslı çalışan bir merkez olarak yapılandı. RSHMB Zehir Danışma Merkezi kurulduğu günden itibaren yapısını geliştirmek ve standartlarını arttırmak konusunda çalışmalar yapmıştır yıllarında yürütülen Leonardo da Vinci Projesi ile, Avrupa da bulunan 11 Zehir Danışma Merkezi çalışan doktorlar tarafından ziyaret edilerek incelenmiştir. Söz konusu Proje ile Zehir Danışma Merkezini diğer merkezlerle kıyaslama ve değerlendirme imkanı bulunmuştur. Sonuç olarak hem fiziki yapıda hem de personel sisteminde yeniden yapılanma ihtiyacı ortaya konmuştur. İletişim: Nurhan ÖZCAN Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı, Zehir Araştırma Müdürlüğü, Cemal Gürsel Cad. No: Sıhhıye - Ankara Tel: E-posta: nurhan.ozcan@rshm.gov.tr nurhanozcan1@yahoo.com Türk Hij. Den. Biyol. Derg. 2009; 66 (3) Ek 3 29

2 Yeniden yapılanma çalışmaları ile Ocak 2006 tarihinden itibaren RSHMB Zehir Danışma Merkezinin fiziki koşulları, elektronik vaka kayıt sistemi, ses kayıt sistemi, veri bankası ve personel yapısının değişmesiyle çalışma standartları yükseltilmiştir. Bu değişimde Merkeze ulaşılabilirliği artırmak için 114 numaralı özel telefon hatları devreye alınmıştır. Eş zamanlı olarak Merkez, ulusal kimlik kazanarak Ulusal Zehir Danışma Merkezi-UZEM adını almış ve daha geniş kitlelere ulaşabilmeye başlamıştır. Son yıllarda, Hollanda Hükümeti RIVM (National Institute for Public Health and Environment) ile yürütülen G2G projesiyle UZEM'in, veri sistemlerinin güçlendirilmesi, bilgi kılavuzları hazırlanarak vakaya özel risk analizleri yapabilen bir yapıya kavuşması hedeflenmektedir. II. Türkiye deki Zehir Danışma Merkezleri Ülkemizdeki diğer Zehir Danışma Merkezleri kuruluş tarihlerine göre aşağıda verilmiştir: 1988; Ankara, Sağlık Bakanlığı, Ulusal Zehir Danışma Merkezi (UZEM) 1992; Ankara, Hacettepe Üniversitesi, İlaç ve Zehir Bilgi Merkezi 1993; İzmir, 9 Eylül Üniversitesi, İlaç ve Zehir Bilgi Merkezi Merkezi 1995; Bursa, Uludağ Üniversitesi, Zehir Bilgi UZEM dışında bölgesel olarak hizmet veren diğer zehir danışma merkezleri çeşitli nedenlerle 24 saat esaslı faaliyetlerine son vermişlerdir. Türkiye de 24 saat esaslı olarak ulusal düzeyde çalışan tek merkez UZEM dir. III. UZEM in Başlıca Görevleri Terapötik ilaçlar, tarım ilaçları, kimyasallar, zehirli bitkiler ve hayvan sokmaları başta olmak üzere pek çok maddenin akut ve kronik toksik etkileri, spesifik tedavi yöntemleri, terapötik ve toksik sınırları konularında telefonla danışma hizmeti vermek, Gerekli durumlarda zehirlenmeye neden olan etkenin fizikokimyasal özellikleri, farmakolojisi ve toksikolojisi hakkında bilgi vermek, İlaç etkileşmeleri, gebelik toksikolojisi ve çevre toksikolojisi konularında bilgilendirme yapmak, Toplumsal zehirlenme olaylarında zehirli kimyasal maddelerin insanlara ve çevreye zararları konusunda resmi görüş bildirmek ve ilgili vakalarda bilirkişi olarak görev yapmak, Zehirlenme olaylarında kullanılan antidotları temin etmek, gerekli olaylarda ihtiyaç duyulan merkezlere en hızlı ve güvenli şekilde ulaşmalarını sağlamak, Kişisel başvuruları cevaplayarak ilgili sağlık kuruluşlarına yönlendirmek, Zehirlenmelerde öncelikleri belirleyerek risk analizlerini yapmak, Sağlık personeli ve halka yönelik olarak zehirlenmeler konusunda bilgilendirme ve eğitim çalışmaları yapmak, Toplanan verileri kullanarak istatistiksel çalışmalar yapmak ve bunları bilimsel toplantı, yayınlarla sunmak, Ulusal ve uluslar arası kuruluşlarla işbirliği yapmaktır. IV. Yeni UZEM Yapılanması UZEM teşkilat şeması aşağıda gösterilmiştir: Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı Zehir Araştırmaları Müdürlüğü Ulusal Zehir Danışma Merkezi (UZEM) Telefon hattı : Ulusal Zehir Danışma Merkezi (UZEM) için Türkiye genelinden ulaşılabilen üç haneli kısa numara (114) tahsis edilmiş ve ülke genelinde bu numaraya yapılan tüm çağrıların Ankara da Refik 30 Türk Hij. Den. Biyol. Derg. 2009; 66(3) Ek 3

3 Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı nda kurulan Çağrı Merkezi ne yönlendirilmesi sağlanmıştır. Özel bir kod gerektirmeden kullanılan bu hat ile bilgi ve danışma görevleri ulusal olarak yapılmaktadır. Diğer acil hatlar ise bölgesel hizmet vermeleriyle 114 den ayrılırlar. UZEM özel yazılımı: Çağrı Merkezinde kurulan donanım altyapısı ve UZEM için geliştirilen özel yazılımlar ile tüm çağrıların ses kayıtlarının saklanması, gelen başvurulara en kısa zamanda cevap verilmesi sağlanmıştır. UZEM özel kayıt sistemi : Özel olarak geliştirilen kayıt sistemi ile tüm konuşmalar ve operatörler tarafından doldurulan kayıt formları elektronik olarak saklanmaktadır. 114 sistemine gelen tüm çağrılar kalite sistemi kapsamında, konuşmalarının kayda alındığı konusunda uyarılması sonrasında kabul tuşuna basılması ile UZEM çağrı sistemine dahil olurlar. Bu sistem vakaların tekrar dinlenmesi ve değerlendirilmesine olanak verir. UZEM standart veri kaynakları : UZEM tarafından gelen çağrılara standart bilgi vermek amacıyla dünyada bir çok merkez tarafından tercih edilen bir program kullanılmaktadır. Bu program; Program Martindale, Poisindex, Drugdex, Identidex, Drug interactions gibi alt veri sistemlerinden oluşmakta ve 3 ayda bir elektronik olarak güncellenmektedir. UZEM operatörlerinin bilgiye ulaşımını kolaylaştırmak için internet, konuyla ilgili elektronik kitaplar ve yayınlar, hazır programlar ve bilgi notları da sisteme dahil edilmiştir. Ayrıca klasik toksikoloji ve konuyla ilgili diğer klasik kitaplardan da yararlanılmaktadır. V. UZEM Çalışma Sistemi UZEM telefon yoluyla gelen çağrıları : Vaka Karşılama Ekibi (Hat I) Vaka Değerlendirme ve Tedavi Danışma Ekibi (Hat II) olmak üzere iki hat olarak karşılar. Hat I de yardımcı sağlık personeli vakaları karşılayarak kayıt altına alır ve Hat II 'ye yönlendirir. Hat II de çalışan danışman doktorlar tarafından gerekli bilgi ve danışma hizmeti verilerek vaka tamamlanır. Hat I ve II 'de çalışan personel temel adaptasyon ve genel toksikoloji ile ilgili hizmet içi eğitimleri alırlar. Tedavi için özel bir antidot ihtiyacı olan vakalarda ilacı kullanma endikasyonu tedaviyi yapan doktorla birlikte konularak tedavi planlanmasına yardım edilir. Uygun antidot UZEM tarafından hazırlanan standart uygulama kılavuzu ile birlikte ihtiyaç yerine ulaştırılır. UZEM Antidot Listesi Ek 1 de yer almaktadır. Riskli zehirlenmeler ve UZEM tarafından antidotu verilen vakalar takip edilerek klinikleri izlenmektedir. Özel vakalar yayınlanarak diğer tıp mensuplarının bilgisine sunulmaktadır. VI. UZEM Eğitim Programları Tıp fakültelerinde toksikoloji derslerinin yetersizliğinden dolayı özellikle I. ve II. basamak sağlık hizmetlerinde ve acil servislerde çalışan yeni mezun sağlık personeli zehirlenmeler konusunda büyük zorluklar yaşamaktadır. Genel olarak halkımızın zehirlenmeler konusunda bilgileri de yetersiz ve yanlış inanışlar şeklindedir. UZEM e yapılan zehirlenme başvurularının değerlendirilmesi, özellikle kaza yoluyla ve bilgisizlikten kaynaklanan zehirlenmelerin fazlalığını ve bu konuda bilgilendirme ihtiyacı olduğunu ortaya çıkarmıştır. UZEM in verdiği başlıca eğitimler şunlardır: UZEM personeline yönelik adaptasyon ve temel toksikoloji eğitimleri, Acil servis doktorlarına yönelik temel toksikoloji seminerleri, 112 Acil Servis elemanlarının eğitim programlarında acil toksikoloji dersleri, Halk Sağlığı Alanında Çalışan Pestisid Firma Mesul Müdürlerinin Sertifikasyon Programı nda pestisit zehirlenmeleri ve tedavisi dersleri, Türk Hij. Den. Biyol. Derg. 2009; 66 (3) Ek 3 31

4 Eczacılık fakültesi 3. ve 4. sınıf öğrencilerinin mesleki uygulama alanları derslerinde UZEM çalışmaları seminerleri, Sağlık meslek lisesi öğrencilerine temel zehirlenmeler seminerleri, Temel konularda halka yönelik broşürler, Yazılı ve görsel basına hazırlanan bilgilendirme konuları ve TV programları. VII. UZEM ve Uluslararası İlişkiler UZEM hizmet verdiği konular nedeniyle birçok kuruluşla işbirliği halinde çalışmaktadır: POP s (Sürekli Kalıcı Organik Kirleticiler Programı) PIC (Tehlikeli Kimyasalların Uluslararası dolaşımda ön bildirim muvafakat prosedürü) OECD Kimyasallar Grubu IPCS (Uluslararası Kimyasal Güvenlik Programı) EMCDDA (Avrupa Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi) OPCW (Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü) VIII. UZEM Kalite ve Akreditasyon Çalışmaları UZEM Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkez Başkanlığınca yürütülmekte olan kalite çalışmalarına ek olarak EAPCCT (Avrupa Zehir Danışma Merkezleri ve Klinik Toksikologlar Derneği) ve WHO (Dünya Sağlık Örgütü) nun bu konudaki çalışmalarını takip etmektedir. Merkez, EAPCCT akreditasyon çalışma grubu tarafından hazırlanan Zehir Danışma Merkezleri için minimum ve optimum standartlar listesine büyük ölçüde uymaktadır. UZEM ile RIVM arasında devam eden proje kapsamında standardizasyon çalışmaları belirli bir düzeye gelmiştir. Zehirlenme vakalarına neden olan ajanlar, önerilen çeşitli sınıflama listeleri incelenerek ve merkezin 20 yıllık birikimi de dikkate alınarak sınıflandırılmıştır. Bu çalışma sonucu zehirlenmeye neden olan tüm ajanların belirli bir kod sistemine göre sınıflandırılması ve vaka veri analizlerinin daha sağlıklı bir şekilde yapılması hedeflenmiştir. Geliştirilen UZEM Ajan Sınıflandırma Sisteminde tüm ajanlar esas kullanım amacına uygun olarak 10 ana gruba ayrılmıştır. Bu gruplar kendi içerisinde belirli alt gruplara ayrılarak detaylı veri analizleri için gerekli standardizasyon sağlanmıştır. UZEM Ajan Sınıflandırma Sisteminde genel kullanma amacına uygun olarak, insan sağlığında kullanılan ilaçlar, WHO nun hazırladığı ATC sınıflamasına göre; tarım ilaçları ruhsata esas etken maddelerine göre, endüstriyel kimyasal maddeler ise sahip oldukları kimyasal yapıya göre kodlanmıştır. Sistem tamamlandığı zaman preparat bazında zehirlenme risk analizleri yapılabilecektir. UZEM Ajan Sınıflandırma Sistemi aşağıdadır; Ana Kod A B C D E F H J P R X Z Grup Açıklaması İnsan Sağlığı Ürünleri (Beşeri ilaçlar ve diğer ürünler) Hayvan Sağlığı Ürünleri (Veteriner ilaçlar ve diğer ürünler) Endüstri Kimyasalları Ev Kimyasalları Kozmetik Kimyasalları Tarım Kimyasalları (Tarımda kullanılan ilaçlar ve diğer ürünler) Bağımlılık Yapan Kimyasallar Gıda Kaynaklı Zehirlenmeler Bitki Kaynaklı Zehirlenmeler Hayvan Kaynaklı Zehirlenmeler Bilinmeyen Etken Zehirlenme Olmayan Olaylar UZEM Ajan Sınıflandırma Sistemi Kodları Ek 2 de gösterilmiştir. 32 Türk Hij. Den. Biyol. Derg. 2009; 66(3) Ek 3

5 B- UZEM 2008 YILI ÇALIŞMALARI I. Vaka Başvuru Bilgileri: yıllarına ait UZEM başvuru sayıları Şekil 1 de yer almaktadır. UZEM sisteminde yapılan çalışmalar sonucu 2006 yılından itibaren vaka sayılarında önemli artışlar gerçekleştirilmiştir. UZEM başvuruları vaka, bilgi ve olay başlıkları altında incelenmektedir. Vaka: Klinik etkiler ve tedavi konusunda danışmanlık hizmeti almak için başvuran zehirlenme vakalarına ait aramalar, Bilgi: Zehirlenme dışında çeşitli konularla ilgili bilgi almak amacıyla yapılan aramalar, Olay: Aynı zehirlenme vakası için yapılan tekrar aramalar, yanlış aramalar, işletme gibi farklı amaçlar ile yapılan aramaların sayısını göstermektedir. Hastanelerin telefon konuşma sürelerinin sınırlı olması aynı vaka için birden çok konuşma yapmak ihtiyacını ortaya çıkarmaktadır. Genel istatistik verileri değiştireceği için bu konuşmalar olay olarak sınıflandırılmıştır. Şekil 1: Ulusal Zehir Danışma Merkezi ne Vaka Başvuru Sayıları, Türk Hij. Den. Biyol. Derg. 2009; 66 (3) Ek 3 33

6 UZEM e yapılan başvuruların tiplerine göre dağılımı Tablo 1 ve Şekil 2 de yer almaktadır yılında UZEM e yapılan toplam başvuruların % sı danışmanlık yapılan vakalardır yılı içinde UZEM e yapılan başvuruların aylara göre dağılımı Şekil 3 de verilmiştir yılında UZEM e yapılan vaka başvurularının aylık dağılımı incelendiğinde mevsimsel değişiklikler gözlenmektedir. Eylül ayında gözlenen vaka sayısındaki azalma; 2008 yılında Ramazanın bu aya denk gelmesine bağlanmıştır. UZEM başvurularının yapıldığı yere göre dağılımı aşağıda yer almaktadır yılında UZEM e yapılan başvuruların % si devlet hastanesi, % u fakülte hastaneleri, % 6.12 si özel sağlık kuruluşlarınca yapılmıştır. Evden yapılan başvuruların oranı % 3.17 dir (Tablo 2, Şekil 4) yılında UZEM vaka başvuru hızlarına göre ilk yirmi il Tablo 3 de yer almaktadır. Diğer illerdeki başvuru sayıları ve toplam başvuru içindeki yüzdesi ise Ek - 3 de yer almaktadır. UZEM başvurularının yapan kişiye göre dağılımı Tablo 4'de yer almaktadır yılında UZEM e yapılan başvurular % oranında doktorlar tarafından gerçekleştirilmiştir. Halk tarafından yapılan aramalar ise %2.88 oranındadır. Diğer ülkelerde bu oran çok daha yüksektir. ABD Zehir Kontrol Merkezleri Derneği nin yıllık raporlarına göre halktan gelen başvurular tüm başvurulardan fazladır (AAPCC 2007 Annual Report of Tablo 1: UZEM Başvurularının Sınıflandırılması, 2008 Başvuru tipi Sayı % Vaka ,36 Olay ,07 Bilgi ,57 Toplam ,00 Vaka Bilgi Olay 59.36% 38.07% 2.57% Şekil 2: UZEM Başvuruları, 2008 Şekil 3: UZEM Vaka Başvurularının Aylara Göre Dağılımı, Türk Hij. Den. Biyol. Derg. 2009; 66(3) Ek 3

7 Tablo 2: UZEM Başvurularının Yapıldığı Yere Göre Dağılımı, 2008 Başvurunun Yapıldığı Yer Sayı % Devlet hastanesi ,82 Fakülte hastanesi ,49 Özel sağlık kuruluşu ,12 Ev ,17 Sağlık ocağı 510 0, acil 286 0,37 İşyeri 103 0,13 Diğer 190 0,24 Bilinmeyen 4 0,01 Toplam ,00 Şekil 4: UZEM Başvurularının Yapıldığı Yere Göre Dağılımı, 2008 Tablo 3: UZEM Vaka Başvuru Hızına Göre İlk Yirmi İl, 2008 İl Başvuru Sayısı Nüfus (TÜİK,2008) Hız (Yüzbinde) Edirne Ankara Amasya Çankırı Çorum Düzce Kastamonu Karaman Bilecik Iğdır Trabzon Sakarya Kocaeli Sivas Malatya Eskişehir Zonguldak Yozgat Tunceli Diyarbakır the NPDS). Halktan gelen başvuruların düşük olması Merkezin halk tarafından çok iyi tanınmadığı şeklinde yorumlanabilir. Zehirlenme sırasında yapılması ve yapılmaması gerekenleri, hastaneye başvurması gerekip gerekmediğini öğrenmek açısından aileler tarafından yapılan aramalar önemlidir. Merkezin halk tarafından, hastaneye gitmeden önce aranmasını sağlamak, amaçlar arasındadır. Tablo 4: UZEM Başvurularının Yapan Kişiye Göre Dağılımı, 2008 Başvuruyu Yapan Sayı % Doktor ,15 Hemşire 316 0,41 Diğer sağlık personeli 385 0,49 Hasta 294 0,38 Aile ,50 Diğer 55 0,07 Toplam ,00 II. Vaka Bilgileri UZEM başvurularında vaka bilgilerinin kayıt altına alınması kanuni bir zorunluluktur. Bu bilgiler elektronik ortamda yapılan konuşmaya ait ses kayıtlarıyla birlikte saklanır ve vakanın risk değerlendirilmesinde önemlidir. Ayrıca epidemiyolojik, istatistiksel çalışmalarda ve vaka incelemesi amacı ile kullanılmaktadır. Türk Hij. Den. Biyol. Derg. 2009; 66 (3) Ek 3 35

8 Cinsiyet Dağılımı : Vakaların cinsiyete göre dağılımı aşağıda yer almaktadır (Tablo 5, Şekil 5) yılı UZEM vaka başvurularında erkek ve kadın hasta oranları sırasıyla % 38.1 ve % dir. Zehirlenme vakalarındaki kadın oranı erkeklere göre daha yüksektir. Yaş Dağılımı : Vakaların yaşa göre dağılımı aşağıda yer almaktadır (Tablo 6, Şekil 6) yılında UZEM e başvuran zehirlenme vakaları incelendiğinde yaş grubu (% 19.82) ile yaş grubuna (% 15.88) ait vaka sayılarının diğer yaş gruplarına göre fazla olması dikkat çekicidir. Bu yaş gruplarında kasti zehirlenmelerin oranı diğer gruplara oranla daha fazladır. Kaza ile olan zehirlenmelerde 2 ve 3 yaşlarındaki çocukların oranı daha yüksek bulunmuştur ( % ve % 9.92). Yaş - Cinsiyet Dağılımları : Vakaların yaş ve cinsiyete göre dağılımı aşağıda yer almaktadır (Tablo 7, Şekil 7) yılı UZEM vakalarının yaş-cinsiyet dağılımı incelendiğinde 2 ve 3 yaş çocuk grupları ile yaş ve yaş gruplarında özellikle kadın vakaların oranı yüksek bulunmuştur. Tablo 5: Vakaların Cinsiyete Göre Dağılımı, 2008 Cinsiyet Sayı % Erkek ,11 Kadın ,37 Bilinmeyen ,51 Toplam ,00 Gebelik Durumu : Gebelik dönemindeki zehirlenmeler toksikolojide ayrı değerlendirilen bir alandır (Tablo 8). UZEM e 2008 yılında danışılan gebe ve laktasyon dönemindeki zehirlenme vakaları, doğurganlık çağındaki (15-49 yaş) kadınların başvuru sayısının (26.835) % 2.35 i olarak tespit edilmiştir. Gebelik dönemine göre en fazla başvuru 1. trimesterde olmaktadır (% 38.67). Tablo 6: Vakaların Yaşa Göre Dağılımı, 2008 Yaş Sayı % , , , , , , , , , , , , , ,84 Bilinmeyen ,58 Toplam ,00 3,51% 38,11 % 58,37 % Erkek Kadın Bilinmeyen Şekil 5: Vakaların Cinsiyete Göre Dağılımı, 2008 Şekil 6: Vakaların yaşa göre dağılımı, Türk Hij. Den. Biyol. Derg. 2009; 66(3) Ek 3

9 Tablo 7: Vakaların Yaş ve Cinsiyete Göre Dağılımı, 2008 YAŞ ERKEK KADIN BİLİNMEYEN TOPLAM Bilinmeyen TOPLAM III. Vaka Zehirlenme Bilgileri Zehirlenme Nedeni : 2008 yılı UZEM vaka başvurularının % si kaza, % ise intihar amaçlı (kasti) zehirlenmelerdir (Tablo 9, Şekil 8). Bu oranlar çocuk yaş gruplarında kaza % 65.97, intihar (kasti) % iken erişkin yaş grubunda kaza % 18.90, intihar (kasti) % dir. Zehirlenme Yolu : 2008 yılında kaydedilen vakaların çeşitli ajanlara maruziyeti % oranında oral yolla, % 3.26 oranında inhalasyonla gerçekleşmiştir (Tablo 10). Vakaların % 1.70 ini hayvan sokma ve ısırmaları oluşturmaktadır. Zehirlenme Tipi, Yeri ve Kişi Sayısı : UZEM E 2008 yılında yapılan vaka başvuruları incelendiğinde zehirlenme vakalarının % inin akut zehirlenme olduğu gözlenmiştir. Kronik zehirlenmeler %0.02 oranında tespit edilmiştir ve bazı ilaçların kronik kullanımı sırasında yüksek doz maruziyetlerinin oranı ise % 0.89 olarak gerçekleşmiştir (Tablo 11). Zehirlenme olayları genellikle evde (%99.95), takiben çok daha düşük oranda (%0.02) işyerinde gözlenmiştir. Vakaların % unda zehirlenen kişi sayısı birdir. UZEM vakalarından 23 tanesi hayvan zehirlenmeleri olup veteriner hekimlerce danışılmıştır (% 0.03). Bu konudaki talep artmaktadır. Tablo 9: Vakaların Zehirlenme Nedenine Göre Dağılımı, 2008 Neden Sayı % Şekil 7: Vakaların Yaş ve Cinsiyete Göre Dağılımı, 2008 Tablo 8: Gebe Vakaların Gebelik Dönemine Göre Dağılımı, 2008 Gebelik Dönemi Sayı % 1.Trimester ,67 2.Trimester ,44 3.Trimester ,03 Laktasyon/lohusa 37 5,86 Toplam İntihar (kasti) ,02 Kaza ,20 İyatrojenik 110 0,14 Mesleki 306 0,39 Çevresel ,71 Yanlış kullanım ,86 Bağımlılık 373 0,48 Advers etki 301 0,39 Besin zehirlenmesi ,02 Diğer 662 0,85 Bilinmeyen 735 0,94 Toplam ,00 Türk Hij. Den. Biyol. Derg. 2009; 66 (3) Ek 3 37

10 Zehirlenme Vakalarının Başvurma Zamanı : Zehirlenen vakaların tedaviye başlama zamanları hayati öneme sahiptir (Şekil 9). Erken başvurular emilimin engellenmesi açısından önem taşımaktadır. Vakanın tedavisini yapan kurumların UZEM i arama zamanları hastanın sağlık kuruluşuna ilk başvurma zamanını göstermesi açısından önemli bir bilgidir yılı vakalarının % i ilk bir saatte, % i ilk altı saat içinde sağlık kuruluşlarına başvurmuşlardır. Vakaların % 7.21 i ise sağlık kuruluşlarına 12 saatten sonra başvurmuşlardır. Geç dönemde yapılan başvuruların vakaların morbidite ve mortalitelerini etkileyen önemli faktörlerden biri olduğu düşünülmektedir. Şekil 8: Vakaların Zehirlenme Nedenine Göre Dağılımı, 2008 Tablo 10: Vakaların Zehirlenme Yoluna Göre Dağılımı, 2008 Yol Sayı % Oral ,36 İnhalasyon ,26 Deri/Mukoza 662 0,85 Göz 132 0,17 Hayvan ısırması 403 0,52 Hayvan sokması 919 1,18 IM 169 0,22 IV 142 0,18 Rektal 36 0,05 Diğer 71 0,09 Bilinmeyen 101 0,13 Toplam ,00 Tablo 11: Vakaların Zehirlenme Tipine Göre Dağılımı, 2008 Zehirlenme tipi Sayı % Akut ,08 Kronik 19 0,02 Kronik zeminde akut 696 0,89 Toplam ,00 Şekil 9: Vakaların Başvuru Zamanına Göre Dağılımı, 2008 IV. Zehirlenmeye Neden Olan Ajanların Dağılımı Zehirlenmelere yol açan ajanlar kullanım amaçlarına bağlı olarak çok çeşitlidir Çalışma Raporuna giren vaka, tespit edilebilen değişik ajanla zehirlenmişlerdir yılı UZEM vaka başvurularının ajanlara göre dağılımında ilk sırayı insan sağlığı için kullanılan ürünler almaktadır (% 69.74). Tarım ilaçları ile oluşan zehirlenmelerin ikinci sırada olması (% 8.34) hem bu ilaçların kullanımının yaygınlığını hem de dikkatsiz kullanımlarını düşündürmesi açısından dikkat çekicidir (Tablo 12, Şekil 10). Ev kimyasalları ile oluşan zehirlenmeler de yüksek oranda karşımıza çıkmaktadır (% 7.57). Zehirlenmelere neden olan ajanların ayrıntılı dağılımı Ek - 2 de yer almaktadır. 38 Türk Hij. Den. Biyol. Derg. 2009; 66(3) Ek 3

11 Tablo 12: Vakaların Ajan Sınıflamasına Göre Dağılımı, 2008 Ajan Sayı % A : İnsan sağlığı ürünleri ,74 B : Hayvan sağlığı ürünleri 534 0,68 C : Endüstri kimyasalları ,49 D : Ev kimyasalları ,57 E : Kozmetik kimyasalları ,74 F : Tarım ilaçları ,34 H : Bağımlılık kimyasalları 308 0,39 J : Gıdalar ,32 P : Bitkiler 425 0,54 R : Hayvanlar ,81 X : Bilinmeyen ajan 104 0,13 Z : Zehirlenme olayı yok 178 0,23 Toplam ,00 İnsan Sağlığı İçin Kullanılan Ürünler (Grup - A): 2008 yılı UZEM vakalarının % ünü oluşturan bu grupta hasta değişik ajanla zehirlenmişlerdir vakanın % unu ( vaka) tek ilaç zehirlenmeleri oluşturmaktadır. Tek ilaç maruziyetlerinde çocuk ve erişkin yaş dağılımlarının oranları sırasıyla % ve dir. Bu gruba ait başvurulardan üçü hayvan zehirlenmesidir (Tablo 13-15). Yaş: Vakalar bir günlük ile 93 yaş arasındaki hastaları içermektedir. Cinsiyet ve gebelik: Vakaların % i kadın, % ü erkektir. Doğurganlık çağında olan (15-49 yaş) kadın vakaların % 1.92 sini gebe ve laktasyon dönemindeki kadınlar oluşturmaktadır. Tablo 14 ve 15 incelendiğinde yaş gurubu ile yaş gurubunda yer alan vaka sayılarının yüksekliği dikkat çekmektedir. Bu yaş grubunda kadın hastaların sayısının yüksekliği de dikkat çekicidir. Zehirlenme nedeni: Vakaların % i intihar (kasti), % si kaza, % 0.17 si iyatrojenik, % 0.03 ü mesleki, %0.02 si çevresel, % 2.30 u yanlış kullanım, % 0.12 si bağımlılık, % 0.52 si advers etki, % 0.54 ü ise diğer ve bilinmeyen nedenlere bağlı zehirlenmelerdir. A : İnsan sağlığı ürünleri C : Endüstri kimyasalları E : Kozmetik kimyasalları H : Bağımlılık kimyasalları P : Bitkiler X : Bilinmeyen ajan B : Hayvan sağlığı ürünleri D : Ev kimyasalları F : Tarım ilaçları J : Gıdalar R : Hayvanlar Z : Zehirlenme olayı yok Şekil 10: Vakaların Ajan Sınıflamasına Göre Dağılımı, 2008 Tablo 13: Vakaların İnsan Sağlığı İçin Kullanılan Ürünlere Göre Dağılımı, 2008 Kod Ürün Sayı % A001 Beşeri İlaçları ,70 A002 Diğer ajanlar 767 0,90 A00K Kombine kullanımlar ,40 Toplam ,00 İntihar vakalarının % ı kadın, % si erkeklerden oluşmaktadır. İntihar vakaları (% 31.48), (% 36.68) ve (% 14.75) yaş grubunda dikkat çekmektedir. İntihar yaşının sekiz yaşa kadar inmiş olması da diğer önemli bir bulgudur. Kaza vakalarında kadın ve erkeklerin oranı % ve % dir. Kaza yoluyla olan zehirlenmelerde iki yaş (% 23.20) ve üç yaş (% 25.86) oranları dikkat çekicidir. Erişkin genç nüfusta görülen yanlış kullanıma bağlı ilaç zehirlenmeleri ayrıca değerlendirilmelidir. Gruba özel: A grubunda kaydedilen vakalarda toplam ajan sayısının % ini beşeri ilaçlar oluşturmaktadır. İlaçlar ATC Kod sistemine göre kodlanmıştır. Türk Hij. Den. Biyol. Derg. 2009; 66 (3) Ek 3 39

12 Tablo 14: İnsan Sağlığı İçin Kullanılan Ürünlerle Oluşan Zehirlenme Vakalarının Yaş ve Cinsiyete Göre Dağılımı, 2008 Erkek Kadın Bilinmeyen Toplam Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,81 9 0, , , ,27 9 0, , , ,25 5 0, ,45 Bilinmeyen 93 0, , , ,42 Toplam , , , ,0 Tablo 15: İnsan Sağlığı İçin Kullanılan Ürünlerle Oluşan Zehirlenme Vakalarının Yaşa ve Zehirlenme Nedenine Göre Dağılımı, 2008 Yaş Grupları İntihar (kasti) Kaza İyatrojenik Mesleki Çevresel Yanlış kullanım Bağımlılık Advers etki Besin zehirlenmesi Diğer Bilinmeyen Toplam 0-1 Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Bilinmeyen Yaş Toplam Türk Hij. Den. Biyol. Derg. 2009; 66(3) Ek 3

13 Kayıtlar incelendiğinde hedef organ sistemine göre zehirlenmeye neden olan ilaçlar arasında ilk sırada sinir sistemi, ikinci sırada ise kas iskelet sistemi ilaçları tespit edilmiştir (Tablo 16-17). Etkin madde bazında incelendiğinde en çok zehirlenme etkeni olan ilaçlar arasında ilk sırada parasetamol (asetaminofen) etkin maddesini içeren ilaçların olduğu anlaşılmıştır (%6.78), kombine üst solunum yolu ilaçları ve amitriptilin ise parasetamolü takiben en sık karşılaştığımız etkin maddelerdir. A grubunda yer alan zehirlenme vakalarının diğer bir dikkat çeken özelliği alkol ile beraber ilaç alma oranının yüksekliğidir (% 2,35). En çok zehirlenmeye yol açan ilk 50 ilacın listesi Ek - 4 de verilmiştir. Tablo 16: Hedef Organ Sistemine Göre İlk Beş Sırada Yer Alan İlaç Grubu Sıra Grup Kod Açıklaması Sayı % 1 N Sinir sistemi ilaçları ,57 2 M 3 A Kas ve iskelet sistemi ilaçları Sindirim sistemi ve metabolizma ilaçları , ,33 4 R Solunum sistemi ilaçları ,81 5 J Sistemik kullanılan antiinfektifler ,34 Tablo 17: Etkin Madde Bazında En Sık Tespit Edilen İlk Beş İlaç Sıra Grup Kod Açıklaması Sayı % 1 N02BE01 Parasetamol ,78 2 R05X Kombine ÜSYE ilaçları ,33 3 N06AA09 Amitriptilin ,07 4 N06AB06 Sertralin ,47 5 M01AE09 Flurbiprofen ,05 Hayvan Sağlığı İçin Kullanılan Ürünler (Grup - B): Hayvan sağlığı için kullanılan veteriner ilaçların çeşitli nedenlerle amacı dışında kullanımları sonucu oluşan zehirlenmeler bu grubu oluşturmaktadır (Tablo 18-20). Başvuru : 2008 yılı UZEM vaka başvurularının % 0,68 ni oluşturan bu gruba giren vaka sayısı 534 dür. Yaş: Vakalar 3 aylık ile 93 yaş arasındaki hastaları içermektedir. Cinsiyet ve gebelik: Vakaların % 56,18 i kadın, % 42,13 ü erkektir. Doğurganlık çağında olan kadın vakaların % 4.40 nı gebe ve laktasyondaki kadınlar oluşturmaktadır. Zehirlenme nedeni: Vakaların % i intihar (kasti), % ı kaza, % 1.87 si mesleki, % 1.50 si çevresel, % 3.93 ü yanlış kullanım, % 0.56 sı advers etki, % 1.84 ü ise diğer ve bilinmeyen nedenlere bağlı zehirlenmelerdir. İntihar vakalarının % u kadın, % ü erkeklerden oluşmaktadır. Kaza vakalarında kadın ve erkek oranı % ve % dür. Kaza yoluyla olan olgularda çocukluk çağı vakaları öne çıkmaktadır. Gruba özel: Erkeklerde mesleki zehirlenmeler (% 90.22), kadınlarda yanlış kullanım sayılarının yüksekliği (% 60.22) bu grubun özelliği olarak görülmektedir. Bu gruptaki zehirlenmelerin içinde hayvanlarda kullanılan bir kene ilacı olan Amitraz kaynaklı olguların oranı % 29,21 dir. Tablo 18: Vakaların Hayvan Sağlığı İçin Kullanılan Ürünlere Göre Dağılımı, 2008 Kod Açıklama Sayı % B001 İlaçlar ,44 B002 Diğer Ajanlar 0 0 B00X Diğer ve Bilinmeyen 3 0,56 B00K Diğer Ajanlarla Kombine Olaylar 0 0 Toplam ,00 Türk Hij. Den. Biyol. Derg. 2009; 66 (3) Ek 3 41

14 Tablo 19: Hayvan Sağlığı İçin Kullanılan Ürünlerle Oluşan Zehirlenme Vakalarının Yaş ve Cinsiyet Dağılımı, 2008 Erkek Kadın Bilinmeyen Toplam Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % ,37 4 0,75 0 0,00 6 1, ,43 5 0,94 0 0, , , ,93 1 0, , , ,37 0 0, , , ,81 0 0, , , ,24 0 0, , , ,81 1 0, , , ,99 1 0, , , ,80 1 0, , , ,99 0 0, , , ,00 1 0, , , ,81 0 0, , ,12 9 1,69 0 0, , ,56 7 1,31 0 0, ,87 Bilinmeyen ,75 4 0, ,87 Toplam , ,18 9 1, ,00 Tablo 20: Hayvan Sağlığı İçin Kullanılan Ürünlerle Oluşan Zehirlenme Vakalarının Zehirlenme Nedenlerine Göre Dağılımı, 2008 İntihar (kasti) Kaza İyatrojenik Mesleki Çevresel Yanlış kullanım Bağımlılık Advers etki Besin zehirlenmesi Diğer Bilinmeyen Toplam Bilinmeyen Toplam Türk Hij. Den. Biyol. Derg. 2009; 66(3) Ek 3

15 Endüstriyel Kimyasallar (Grup - C): Çok farklı kullanım alanlarında günlük yaşantımızın bir parçası olan endüstriyel kimyasallar büyük bir grubu oluşturmaktadır. Değişik kimyasal yapıları nedeniyle bu tip zehirlenmelerin tanı, tedavi ve takibi özellik oluşturur (Tablo 21-23, Şekil 11). Başvuru: UZEM vakalarının %5.49 nu oluşturan bu grupta vaka 4300 değişik ajanla zehirlenmişlerdir. Yaş: Vakalar 7 gün ile 87 yaş arasındaki hastaları içermektedir. Cinsiyet ve gebelik: Vakaların % si kadın, % i erkektir. Doğurganlık çağında olan kadın vakaların % 3.89 unu gebe ve laktasyondaki kadınlar oluşturmaktadır. Zehirlenme nedeni: Vakaların % 5.04 ü intihar (kasti), % i kaza, % 0.16 sı iyatrojenik, % 3.11 i mesleki, % 3.55 i çevresel, % 0.89 u yanlış kullanım, % 1.12 i bağımlılık, % 0.02 si advers etki, % 0.14 ü ise diğer ve bilinmeyen nedenlere bağlı zehirlenmelerdir. İntihar vakalarının % u kadın, % nü erkekler oluşturmaktadır. İntihar vakalarının dağılımında (% 25.46) ve yaş grubu (% 17.13) erkek hastaların diğerlerine göre yüksek olduğu gözlenmiştir. Kaza vakalarında kadın ve erkek oranı % ve % 57.01dir. Bu dağılımda çocukluk çağı vakaları kaza ile zehirlenmelerde öne çıkmaktadır. Mesleki zehirlenmelerde erkeklerin oranının % 90.2 olması bu kimyasallara daha çok erkeklerin maruz kaldığını göstermektedir. Gruba özel: En fazla zehirlenmeye yol açan organik kimyasallar; tiner (% 31.4), karbon monoksit (% 11.77) ve petrol ürünleri (% 15.37) dir. Ayrıca alkoller alt grubuna ait methanol zehirlenmeleri (% 2.42)'dir. Methanol zehirlenmeleri morbidite ve mortalite oranlarının yüksekliği nedeniyle de önemlidir. İnorganik kimyasallar grubunda civa vakaları (% 2,09) halk sağlığı açısından önemlidir. Tablo 21: Vakaların Endüstriyel Kimyasallara Göre Dağılımı, 2008 Kod Açıklama Sayı % C001 Organik Kimyasallar ,72 C002 İnorganik Kimyasallar (Metal) 172 4,00 C003 Özel Kimyasallar ,05 C004 Yakıcı ve Tahriş Edici Kimyasallar 133 3,09 C005 Diğer Kimyasallar 64 1,49 C00X C00K İçeriği Bilinmeyen Kimyasallar Diğer Ajanlarla Kombine Kullanımlar 17 0, Toplam Organik İnorganik Özel Yakıcı-tahriş edici Diğer Bilinmeyen Kombine kullanım Şekil 11: Vakaların Endüstriyel Kimyasallara Göre Dağılımı, 2008 Türk Hij. Den. Biyol. Derg. 2009; 66 (3) Ek 3 43

16 Tablo 22: Endüstriyel Kimyasal Maddelerle Oluşan Zehirlenme Vakalarının Yaşa ve Cinsiyete Göre Dağılımı, 2008 Yaş Grubu Erkek Kadın Bilinmeyen Toplam Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % , ,56 3 0, , , , , , , , , , , , , , , ,80 9 0, , , ,92 8 0, , , ,91 4 0, , , ,73 1 0, , , ,83 6 0, , , ,12 3 0, , , ,12 3 0, , , ,07 1 0, , , ,49 0 0, , , ,82 0 0, ,54 Bilinmeyen 25 0, , , ,16 Toplam , , , ,00 Tablo 23: Endüstriyel Kimyasal Maddelere Bağlı Zehirlenme Vakalarının Zehirlenme Nedenine Göre Dağılımı, 2008 İntihar (kasti) Kaza İyatrojenik Mesleki Çevresel Yanlış kullanım Bağımlılık Advers etki Besin zehirlenmesi Diğer Bilinmeyen Toplam Bilinmeyen Toplam Türk Hij. Den. Biyol. Derg. 2009; 66(3) Ek 3

17 Ev Kimyasalları (Grup - D): Günlük ev hayatımızın vazgeçilmezleri olan ev kimyasalları gerekli önlemler alınmadığı ve uygun şekilde kullanılmadığından ciddi zehirlenmelere yol açmaktadır (Tablo 24-26, Şekil 12). Başvuru: UZEM vaka başvurularının % 7.57 sini oluşturan bu grupta vaka değişik kimyasala maruz kalmıştır. Başvuran vakalardan bir tanesi hayvan vakasıdır. Yaş: Vakalar sekiz gün ile 96 yaş arasındaki hastaları içermektedir. Cinsiyet ve gebelik: Vakaların % u kadın, % si erkektir. Doğurganlık çağında olan kadın vakaların % 4.56 sını gebe ve laktasyondaki kadınlar oluşturmaktadır. Zehirlenme nedeni: Vakaların % 4.71 i intihar (kasti), % i kaza, % 0.07 si iatrojenik, % 0.15 i mesleki, % 0.46 sı çevresel, % 0.54 i yanlış kullanım, % 0.76 sı ise diğer ve bilinmeyen nedenlere bağlı zehirlenmelerdir. İntihar vakalarının % ü kadın, % i erkeklerden oluşmaktadır. İntihar vakalarının dağılımında yaş grubu kadın (% 31.96), yaş grubu kadın (% 14.10) ve yaş grubu kadın ( % 10.30) oranları ile bu gruplar intihar vakalarında öne çıkmaktadır. Kaza vakalarında kadın ve erkek oranı % ve % dir. Kaza yoluyla olan olgularda çocukluk çağı vakaları 2 yaş (% 28.48) grubu ilk sıradadır. Gruba özel: Ev kimyasallarında % ağartıcılar, % koku gidericiler ve % 9.82 kireç ve yağ çözücüler en fazla görülen kimyasallardır. Zehirlenme vakalarının incelenmesinde dikkati çeken diğer bir özellik ağartıcılar (çamaşır suyu) ve tuvalet temizleyici ajanların birlikte kullanılması sonucu gelişen zehirlenme olaylarının oranıdır. ( % 6.24) Tablo 24: Vakaların Ev Kimyasallarına Göre Dağılımı, 2008 Kod Açıklama Sayı % D001 D002 Toksik olmayan veya az toksik etki gösterenler Mide barsak kanalı irritasyonu yapanlar , ,90 D003 Yakıcı maddeler ,20 D004 Diğerleri ,72 D00X Bilinmeyen 142 2,32 D00K Kombine kullanımlar 28 0,46 Toplam ,00 Şekil 12: Vakaların Ev Kimyasallarına Göre Dağılımı, 2008 Türk Hij. Den. Biyol. Derg. 2009; 66 (3) Ek 3 45

18 Tablo 25: Ev Kimyasallarına Bağlı Zehirlenme Vakalarının Yaş ve Cinsiyete Göre Dağılımı, 2008 Yaş Grubu Erkek Kadın Bilinmeyen Toplam Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,83 7 0, , , ,37 4 0, , , ,24 2 0, , , ,39 5 0, , , ,66 3 0, , , ,10 3 0, , , ,81 0 0, , , ,58 3 0, ,08 Bilinmeyen 25 0, , , ,14 TOPLAM , , , ,00 Tablo 26: Ev Kimyasallarına Bağlı Zehirlenme Vakalarının Zehirlenme Nedenine Göre Dağılımı, 2008 İnti har (kasti) Kaza İyatrojenik Mesleki Çevresel Yanlış kullanım Bağımlılık Advers etki Besin zehirlenmesi Diğer Bilinmeyen Toplam Bilinmeyen Toplam Türk Hij. Den. Biyol. Derg. 2009; 66(3) Ek 3

19 Kozmetik Kimyasalları (Grup - E): Kozmetik ürünler günlük hayatın bir parçası olmuştur. Çocuklarda kaza yoluyla zehirlenmelerin en çok görüldüğü ajan grubudur (Tablo 27-29, Şekil 13). Başvuru: UZEM vaka başvurularının % 1.74 ünü oluşturan vaka değişik ajanla zehirlenmişlerdir. Başvuran vakalardan bir tanesi hayvan vakasıdır. Yaş: Vakalar bir günlük ile 85 yaş arasındaki hastaları içermektedir. Cinsiyet ve gebelik: Vakaların % i kadın, % ü erkektir. Doğurganlık çağında olan kadın vakaların % 1.33 ünü gebe ve laktasyondaki kadınlar oluşturmaktadır. Zehirlenme nedeni: Vakaların % 7.36 sı intihar (kasti), % i kaza, % 0.07 si mesleki, % 0.07 si çevresel, % 0.07 i yanlış kullanım, % 1.99 u bağımlılık, % 1.39 u ise diğer ve bilinmeyen nedenlere bağlı zehirlenmelerdir. İntihar vakalarının % si kadın, % i erkeklerden oluşmaktadır. İntihar vakaları en yüksek oranda yaş grubu (% 24.00) ve yaş grubunda (% 39.00) gözlenmiştir. Kaza vakalarında kadın ve erkek oranı % ve % dır. Kaza yoluyla olan zehirlenmelerde 2 yaş grubu % ile en fazla bildirilen gruptur. Bu grupta çocukluk çağı vakaları kaza ile zehirlenmelerde öne çıkmaktadır. 0-5 yaş çocukların oranı % dır. Gruba özel: Bu grupta kolonya (% 23.27), makyaj ürünleri (% 20.12), vücut bakım ürünleri (% 13.36) ve saç boya kimyasalları (hidrojen peroksit) (% 8.59) başvurularda ilk sıralarda yer almaktadır. Tablo 27: Vakaların Kozmetik Kimyasallarına Göre Dağılımı, 2008 Kod Açıklama Sayı % E001 Bakım ve Makyaj Ürünleri ,38 E002 Saç Bakım Ürünleri ,70 E003 Koku Verici Ürünler ,77 E00X İçeriği bilinmeyen Kozmetik Ürünler 0 0,00 E00K Kombine Kullanımlar 2 0,15 Toplam ,00 Şekil 13: Vakaların Kozmetik Kimyasallarına Göre Dağılımı, 2008 Türk Hij. Den. Biyol. Derg. 2009; 66 (3) Ek 3 47

20 Tablo 28: Kozmetik Kimyasallara Bağlı Zehirlenme Vakalarının Yaş ve Cinsiyet Dağılımı, 2008 Yaş Grubu Erkek Kadın Bilinmeyen Toplam Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % , ,95 6 0, , , , , , , , , , , ,70 9 0, , , ,99 2 0, , , ,46 4 0, , , ,06 2 0, , , ,69 1 0, , , ,84 2 0, , , ,25 0 0, , , ,74 1 0, , ,74 6 0,44 0 0, , ,52 4 0,29 0 0, , ,15 4 0,29 0 0,00 6 0,44 Bilinmeyen 6 0,44 4 0, , ,72 Toplam , , , ,00 Tablo 29: Kozmetik Kimyasallara Bağlı Zehirlenme Vakalarının Zehirlenme Nedenine Göre Dağılımı, 2008 İntihar (kasti) Kaza İyatrojenik Mesleki Çevresel Yanlış kullanım Bağımlılık Advers etki Besin zehirlenmesi Diğer Bilinmeyen Toplam Bilinmeyen Toplam Türk Hij. Den. Biyol. Derg. 2009; 66(3) Ek 3

21 Tarım İlaçları (Grup - F ): 2008 yılı UZEM başvurularında tarım ilaçları 2. sırada yer almaktadır. İlaçların çeşitliliği ve genellikle kombine kullanılan bu ürünlerin sebep olduğu zehirlenmelerin tanı, tedavi ve takibi diğer zehirlenme gruplarından farklıdır (Tablo 30-32, Şekil 14). Başvuru: UZEM vaka başvurularının % 8.34 sini oluşturan bu grupta vaka ajanla zehirlenmişlerdir. Başvuran vakalardan 14 tanesi hayvan vakasıdır. Yaş: Vakalar üç gün ile 96 yaş arasındaki hastaları içermektedir. Cinsiyet ve gebelik: Vakaların % i kadın, % ü erkektir.. Doğurganlık çağında olan kadın vakaların % 2.59 unu gebe ve laktasyondaki kadınlar oluşturmaktadır. Zehirlenme nedeni: Vakaların % i intihar (kasti), % u kaza, % 0.03 ü iyatrojenik, % 2.05 i mesleki, % 2.63 ü çevresel, % 1.00 i yanlış kullanım, % 0.05 i advers etki, % 0.22 besin zehirlenmesi % 1.32 si ise diğer ve bilinmeyen nedenlere bağlı zehirlenmelerdir. İntihar vakalarının % si kadın, % i erkeklerden oluşmaktadır yaş grubu kadın (% 17.0), yaş grubu kadın (% 20.74) ve aynı yaş grubunun erkek (%10.92) oranları bu grup intihar vakalarında öne çıkmaktadır. Kaza vakalarında kadın ve erkek oranı % ve % dir. Kaza yoluyla olan olgularda iki yaş (% 18.44) ve üç yaş (% 12.27) çocuklar en fazla zehirlenmeye maruz kalan gruplardır. Gruba özel: Bu gruba ait mesleki zehirlenmelerin arası erkeklerde toplanması tarım işçilerinin ilaçlama sırasında yeterli korunma önlemlerini almadıklarını düşündürmektedir. Tarım ilaçlarında insektisitler, en fazla (% 47.66) zehirlenmelere yol açan gruptur. İnsektisitler içinde organik fosforlular (% 20.98) ve sentetik piretroitler (% 18.46) ilk sıradadır. Rodentisitler % oranı ile tarım ilaçlarının en fazla zehirlenmeye yol açan ikinci grubudur. Tablo 30: Vakaların Tarım İlaçları Türüne Göre Dağılımı, 2008 Kod Açıklama Sayı % F001 İnseksitler ,66 F002 Akarisitler 54 0,83 F003 F004 Kış Mücadele İlaçları ve Yazlık Yağlar Fumigantlar, Nematisitler ve Toprak Fumigantları 4 0, ,58 F005 Rodentisitler ve Mollussistler ,18 F006 Fungisitler 207 3,17 F007 Herbisitler 181 2,77 F008 Bitki Korumada Kullanılan Diğer Maddeler 120 1,83 F009 Böcek Kovucular 173 2,65 F010 Kombine ve Karışık Kullanımlar 93 1,42 F00X Diğer ve Bilinmeyenler ,29 F00K Diğer Ajanlarla Kombine Kullanımlar 37 0,57 Toplam ,00 Şekil 14: Vakaların Tarım İlaçları Türüne Göre Dağılımı, 2008 Türk Hij. Den. Biyol. Derg. 2009; 66 (3) Ek 3 49

22 Tablo 31: Tarım İlaçlarına Bağlı Zehirlenme Vakalarının Yaş ve Cinsiyete Göre Dağılımı, 2008 Erkek Kadın Bilinmeyen Toplam Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % , ,80 6 0, , , , , , , , , , , , , , , ,09 7 0, , , , , , , ,38 1 0, , , ,83 5 0, , , , , , , ,75 5 0, , , ,98 1 0, , , ,68 4 0, , , ,11 1 0, , , ,69 0 0, ,11 Bilinmeyen 36 0, , , ,78 Toplam , , , ,00 Tablo 32: Tarım İlaçlarına Bağlı Zehirlenme Vakalarının Zehirlenme Nedenine Göre Dağılımı,2008 İntihar (kasti) Kaza İyatrojenik Mesleki Çevresel Yanlış kullanım Advers etki Besin zehirlenmesi Diğer Bilinmeyen Toplam Bilinmeyen Toplam Türk Hij. Den. Biyol. Derg. 2009; 66(3) Ek 3

23 Bağımlılık Yapan Kimyasallar ( Grup - H ): Bağımlılık yapan kimyasallara bağlı zehirlenmeler her yıl artan sayılarıyla önemli bir sorunu işaret etmektedir. UZEM e bu grupla ilgili olarak yapılan başvuruların, gerçek sayıların çok azını oluşturduğu düşünülmektedir (Tablo 33-35, Şekil 15). Başvuru: UZEM vaka başvurularının % 0.39 unu oluşturan bu grupta 308 vaka 397 ajanla zehirlenmişlerdir. Yaş: Vakalar bir yaş ile 77 yaş arasında bulunmaktadır. Cinsiyet ve gebelik: Vakaların % ı kadın, % si erkektir. Bu grup vakalarda gebe ve laktasyon döneminde kadın yoktur. Zehirlenme nedeni: Vakaların % i intihar (kasti), % 6.17 si kaza, % 1.30 u çevresel, % 0.32 si yanlış kullanım, % ü bağımlılık, % sı ise diğer ve bilinmeyen nedenlere bağlı zehirlenmelerdir. İntihar vakalarının % i kadın, % i erkeklerden oluşmaktadır. İntihar vakaları dağılımında (% 24.48) ve yaş grubu (% 55.10) öne çıkmaktadır. Kaza vakalarında kadın ve erkek oranı % ve % dir. Kaza yoluyla olan olgularda anlamlı bir yaş dağılımı yoktur. Bağımlılık nedeniyle oluşan vakaların % sı erkek, % si kadındır. Özellikle (% 18.34), 20-29(% 48.76) ve (% 18.33) yaş grubu diğer yaş gruplarından ayrılmaktadır. Gruba özel: En küçük bağımlı vakasının 12 yaş olarak kayıtlara girmesi dikkat çekicidir. Uyarıcılara bağlı genç erkek vaka (15-40 yaş) zehirlenmelerinin oranı % dür. Esrar vakalarının oranı % dir. Yaş dağılımının 12 yaş ile 59 yaş arasında olduğu görülmektedir. Bağımlılık yapan kimyasalların % oranında alkol ile birlikte alındığı tespit edilmiştir. Tablo 33: Vakaların Bağımlılık Yapan Kimyasallara Göre Dağılımı, 2008 Kod Açıklama Sayı % H001 Opiyatlar 50 12,59 H002 Sedatif, Hipnotik ve Anksiyolitikler 14 3,53 H003 Uyarıcılar (Psikostimülanlar) ,25 H004 Esrar 88 22,17 H005 Kokain 12 3,02 H006 Halüsinojenler 1 0,25 H007 İnhalanlar (Solventler) 9 2,27 H008 Tütün 0 0,00 H00X Diğer ve Bilinmeyen 24 6,05 H00K Kombine kullanımlar 67 16,88 Toplam ,00 Şekil 15: Vakaların Bağımlılık Yapan Kimyasallara Göre Dağılımı, 2008 Türk Hij. Den. Biyol. Derg. 2009; 66 (3) Ek 3 51

24 Tablo 34: Bağımlılık Yapan Kimyasallara Bağlı Zehirlenme Vakalarının Yaş ve Cinsiyete Göre Dağılımı, 2008 Erkek Kadın Bilinmeyen Toplam Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % ,32 0 0,00 0 0,00 1 0, ,00 0 0,00 0 0,00 0 0, ,32 0 0,00 0 0,00 1 0, ,00 0 0,00 0 0,00 0 0, ,00 0 0,00 0 0,00 0 0, ,32 1 0,32 0 0,00 2 0, ,25 1 0,32 1 0, , , ,57 1 0, , , ,74 2 0, , ,94 7 2,27 1 0, , ,90 0 0,00 0 0, , ,95 0 0,00 0 0,00 6 1, ,32 0 0,00 0 0,00 1 0, ,65 1 0,32 0 0,00 3 0,97 Bilinmeyen 3 0,97 0 0,00 6 1,95 9 2,92 Toplam , , , ,00 Tablo 35: Bağımlılık Yapan Kimyasallara Bağlı Zehirlenme Vakalarının Zehirlenme Nedenine Göre Dağılımı, 2008 İntihar (kasti) Kaza İyatrojenik Mesleki Çevresel Yanlış kullanım Advers etki Besin zehirlenmesi Diğer Bilinmeyen Toplam Bilinmeyen Toplam Türk Hij. Den. Biyol. Derg. 2009; 66(3) Ek 3

Dr. Nurhan Özcan. Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkez Başkanlığı, ULUSAL ZEHİR DANIŞMA MERKEZİ ANKARA

Dr. Nurhan Özcan. Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkez Başkanlığı, ULUSAL ZEHİR DANIŞMA MERKEZİ ANKARA Dr. Nurhan Özcan Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkez Başkanlığı, ULUSAL ZEHİR DANIŞMA MERKEZİ ANKARA SAĞLIK BAKANLIĞI REFİK SAYDAM HIFZISIHHA MERKEZ BAŞKANLIĞI ZEHİR ARAŞTIRMALARI MÜDÜRLÜĞÜ Ulusal Zehir Danışma

Detaylı

A İNSAN SAĞLIĞI İÇİN KULLANILAN ÜRÜNLER

A İNSAN SAĞLIĞI İÇİN KULLANILAN ÜRÜNLER EK 2: SINIFLANDIRMA SİSTEMİNE GÖRE BAŞVURU SAYI VE YÜZDELERİ A İNSAN SAĞLIĞI İÇİN KULLANILAN ÜRÜNLER A001 İNSAN İLAÇLARI VE DİĞER ÜRÜNLER (ATC SINIFLAMASINA GÖRE) A Sindirim sistemi ve metobolizma 10.550

Detaylı

ECZACILIK FAKÜLTESİ TOKSİKOLOJİ. Dersin Kodu Dersin Adı Z/S T U K

ECZACILIK FAKÜLTESİ TOKSİKOLOJİ. Dersin Kodu Dersin Adı Z/S T U K ECZACILIK FAKÜLTESİ TOKSİKOLOJİ PROGRAM KOORDİNATÖRÜ Prof. Dr. Şahan SAYGI, sahan.saygi@neu.edu.tr YÜKSEK LİSANS DERSLERİ Dersin Kodu Dersin Adı Z/S T U K ETKS 600 Uzmanlık Alan Dersi Z 4 0 4 ETKS 601

Detaylı

DÜNYADA VE TÜRKİYE DE KLİNİK TOKSİKOLOJİ

DÜNYADA VE TÜRKİYE DE KLİNİK TOKSİKOLOJİ DÜNYADA VE TÜRKİYE DE KLİNİK TOKSİKOLOJİ Yeşim Tunçok DEÜTF Farmakoloji Anabilim Dalı, Klinik Toksikoloji Bilim Dalı İlaç ve Zehir Danışma Merkezi, İzmir Klinik Toksikoloji Zehirlenmelerin önlenmesi, tanısı,

Detaylı

KLİNİK TOKSİKOLOJİ EĞİTİMİNİN ÖNEMİ. Prof. Dr. Arzu Denizbaşı

KLİNİK TOKSİKOLOJİ EĞİTİMİNİN ÖNEMİ. Prof. Dr. Arzu Denizbaşı KLİNİK TOKSİKOLOJİ EĞİTİMİNİN ÖNEMİ Prof. Dr. Arzu Denizbaşı Tanım Toxicon = Zehir Logos =Bilgi Sizde iki kolay dersle bir toksikolog olabilirsiniz. Ancak bu derslerin her biri 10 yıldır. Arnold Lehman,1955

Detaylı

İlaç ve Zehir Danışma Merkezlerinin Faaliyetleri. Dr. Yıldırım Cesaretli Başkan Yardımcısı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı

İlaç ve Zehir Danışma Merkezlerinin Faaliyetleri. Dr. Yıldırım Cesaretli Başkan Yardımcısı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı İlaç ve Zehir Danışma Merkezlerinin Faaliyetleri Dr. Yıldırım Cesaretli Başkan Yardımcısı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı Başlıklar Tarihçe Zehir Danışma Merkezleri Faaliyetler Teknik altyapı

Detaylı

Lisans ve Lisanüstü Düzeyde Klinik Toksikoloji Eğitimi: Dokuz Eylül Üniversitesi Örneği

Lisans ve Lisanüstü Düzeyde Klinik Toksikoloji Eğitimi: Dokuz Eylül Üniversitesi Örneği Lisans ve Lisanüstü Düzeyde Klinik Toksikoloji Eğitimi: Dokuz Eylül Üniversitesi Örneği Dr. Yeşim Tunçok Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Farmakoloji Anabilim Dalı Klinik Toksikoloji Bilim Dalı,

Detaylı

Dünya nüfusunun hızla artması sonucu ortaya çıkan dünyanın artan besin ihtiyacını karşılamak ve birim alandan daha fazla ürün almak amacı ile

Dünya nüfusunun hızla artması sonucu ortaya çıkan dünyanın artan besin ihtiyacını karşılamak ve birim alandan daha fazla ürün almak amacı ile Dünya nüfusunun hızla artması sonucu ortaya çıkan dünyanın artan besin ihtiyacını karşılamak ve birim alandan daha fazla ürün almak amacı ile uygulanan kültürel önlemlerden biri de tarım ilacı uygulamalarıdır.

Detaylı

İSTATİSTİK, ANALİZ VE RAPORLAMA DAİRE BAŞKANLIĞI

İSTATİSTİK, ANALİZ VE RAPORLAMA DAİRE BAŞKANLIĞI RAPOR BÜLTENİ İSTATİSTİK, ANALİZ VE RAPORLAMA DAİRE BAŞKANLIĞI Ağız ve Diş Sağlığı Hizmetleri (TKHK, 13-) Tarih: 13/11/ Sayı : 12 Editör Aziz KÜÇÜK Hazırlayan Alpay KÖMBE Katkıda Bulunanlar Uğur TEKKANAT

Detaylı

Yataklı Sağlık Kuruluşlarındaki Klinik Toksikoloji Uygulamalarında Farmakologların Rolü

Yataklı Sağlık Kuruluşlarındaki Klinik Toksikoloji Uygulamalarında Farmakologların Rolü Yataklı Sağlık Kuruluşlarındaki Klinik Toksikoloji Uygulamalarında Farmakologların Rolü Dr. Şule KALKAN Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı Klinik Toksikoloji Bilim Dalı

Detaylı

UZEM. Dr. Nurhan Özcan ANKARA. Türkiye de Zehir Danışma Merkezleri. Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkez Başkanlığı ULUSAL ZEHĐR DANIŞMA MERKEZĐ

UZEM. Dr. Nurhan Özcan ANKARA. Türkiye de Zehir Danışma Merkezleri. Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkez Başkanlığı ULUSAL ZEHĐR DANIŞMA MERKEZĐ Dr. Nurhan Özcan Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkez Başkanlığı, ULUSAL ZEHĐR DANIŞMA MERKEZĐ ANKARA UZEM ULUSAL ZEHĐR DANIŞMA MERKEZĐ Hızlı sanayileşme, kentleşme ve kent nüfusundaki artış her geçen gün daha

Detaylı

TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ

TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ ADRESE DAYALI NÜFUS KAYIT SİSTEMİ (ADNKS) 2013 Yılı Türkiye İstatistik Kurumu 29/01/2014 tarihinde 2013 yılı Adrese Dayalı Kayıt Sistemi Sonuçları haber bültenini yayımladı. 31 Aralık 2013 tarihi itibariyle;

Detaylı

TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ

TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ ADRESE DAYALI NÜFUS KAYIT SİSTEMİ (ADNKS) 2014 Yılı Türkiye İstatistik Kurumu 28/01/2015 tarihinde 2014 yılı Adrese Dayalı Kayıt Sistemi Sonuçları haber bültenini yayımladı. 31 Aralık 2014 tarihi itibariyle;

Detaylı

TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ

TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ ADRESE DAYALI NÜFUS KAYIT SİSTEMİ (ADNKS) 2015 Yılı Türkiye İstatistik Kurumu 28/01/2016 tarihinde 2015 yılı Adrese Dayalı Kayıt Sistemi Sonuçları haber bültenini yayımladı. 31 Aralık 2015 tarihi itibariyle;

Detaylı

TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ

TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ HANEHALKI İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ BİLGİ NOTU 2013 Yılı Türkiye İstatistik Kurumu 06/03/2014 tarihinde 2013 yılı Hanehalkı İşgücü İstatistikleri haber bültenini yayımladı. 2013 yılında bir önceki yıla göre;

Detaylı

T.C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI

T.C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI T.C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI TELİF HAKLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İSTATİSTİKSEL BİLGİLENDİRME RAPORU (SERTİFİKA) Hazırlayan: İrfan Taylan ÇOKYAMAN OCAK 2013 ANKARA SERTİFİKA BÖLÜM İSTATİSTİKLERİ 2 1) SERTİFİKA

Detaylı

İSTİHDAM İZLEME BÜLTENİ

İSTİHDAM İZLEME BÜLTENİ 16 09 2014 Sayı 29 Genel Değerlendirme Nisan 2014 TEPAV İstihdam İzleme Bülteni nin -Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ve Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) Nisan 2014 verilerinin değerlendirildiği- 29. sayısında sigortalı

Detaylı

İÇİNDEKiLER. Önsöz...,... v BÖLÜM I. TOKSiKOLOJi'YE GiRiŞ

İÇİNDEKiLER. Önsöz...,... v BÖLÜM I. TOKSiKOLOJi'YE GiRiŞ İÇİNDEKiLER Önsöz...,... v BÖLÜM I TOKSiKOLOJi'YE GiRiŞ 1. 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 2. 2.1 2.2 2.3 3. 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 Toksikoloji de Temel Kavramlar...2 Toksikoloji'nin alt birimleri...2 Zehir ve Toksik

Detaylı

DÜNYA İLK YARDIM GÜNÜNÜN AMAÇLARI

DÜNYA İLK YARDIM GÜNÜNÜN AMAÇLARI DÜNYA İLK YARDIM GÜNÜNÜN AMAÇLARI Halkın, ilk yardım ile ilgili basit uygulamaların hayat kurtardığı ve ilk yardım öğrenmenin önemini fark etmelerini sağlamak, Kişileri ilk yardım öğrenmeye motive etmek,

Detaylı

OTO KALORİFER PETEK TEMİZLİĞİ - VİDEO

OTO KALORİFER PETEK TEMİZLİĞİ - VİDEO OTO KALORİFER PETEK TEMİZLİĞİ - VİDEO Oto Kalorifer Peteği Temizleme Makinası, Araç Kalorifer Petek Temizliği Cihazı. kalorifer peteği nasıl temizlenir, kalorifer peteği temizleme fiyatları, kalorifer

Detaylı

Eczacılık VII.1. ECZACILIK UYGULAMALARI VII.2. ECZACILIK EĞİTİMİ

Eczacılık VII.1. ECZACILIK UYGULAMALARI VII.2. ECZACILIK EĞİTİMİ VII.. ECZACILIK UYGULAMALARI VII.. ECZACILIK EĞİTİMİ VII.. Uygulamaları TABLO-: BRANŞLARA GÖRE ECZACI DAĞILIMI (008) BRANŞLAR ECZACI SAYISI Bakanlık ve SGK'da Çalışan Eczacılar (Kamu Eczacısı) İlaç Sektöründe

Detaylı

Ek-2 AYNI BİRİKTİRME EKİPMANI İÇERİSİNDE BİRİKTİRİLEBİLECEK ATIKLAR

Ek-2 AYNI BİRİKTİRME EKİPMANI İÇERİSİNDE BİRİKTİRİLEBİLECEK ATIKLAR 15 01 01 Kağıt ve karton ambalaj 15 01 05 Kompozit ambalaj 20 01 01 Kâğıt ve karton 15 01 02 Plastik ambalaj 20 01 39 Plastikler 02 01 04 Atık Plastikler 16 01 19 Plastikler 15 01 03 Ahşap ambalaj 20 01

Detaylı

İSTİHDAM İZLEME BÜLTENİ

İSTİHDAM İZLEME BÜLTENİ 01 07 2014 Sayı 27 Genel Değerlendirme Şubat 2014 TEPAV İstihdam İzleme Bülteni nin -Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ve Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) Şubat 2014 verilerinin değerlendirildiği- 27. sayısında sigortalı

Detaylı

İZMİR İN EN BÜYÜK SORUNU İŞSİZLİK RAKAMLARININ ANALİZİ

İZMİR İN EN BÜYÜK SORUNU İŞSİZLİK RAKAMLARININ ANALİZİ 2015 TEMMUZ- AĞUSTOS EKONOMİK İZMİR İN EN BÜYÜK SORUNU İŞSİZLİK RAKAMLARININ ANALİZİ Erdem ALPTEKİN Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre; 2014 yılında ülkemizde işsizlik oranı % 9,9 seviyesinde gerçekleşti.

Detaylı

T.C SAĞLIK BAKANLIĞI MÜMİNE HATUN HASTANESİ

T.C SAĞLIK BAKANLIĞI MÜMİNE HATUN HASTANESİ T.C SAĞLIK BAKANLIĞI MÜMİNE HATUN HASTANESİ DOK.NO: TA/122 YAY.TAR.: 24/10/2011 REV.TAR..01/10/2013 REV.NO:41 ZEHİRLENME VAKALARINDA GENEL YAKLAŞIM TALİMATI 1. AMAÇ Acil servise başvuran zehirlenme tanısıyla

Detaylı

TABLO 27: Türkiye'deki İllerin 2006 Yılındaki Tahmini Nüfusu, Eczane Sayısı ve Eczane Başına Düşen Nüfus (2S34>

TABLO 27: Türkiye'deki İllerin 2006 Yılındaki Tahmini Nüfusu, Eczane Sayısı ve Eczane Başına Düşen Nüfus (2S34> 3.2.2. ECZANELER Osmanlı İmparatorluğu döneminde en eski eczane 1757 yılında Bahçekapı semtinde açılmış olan İki Kapılı Eczahane'dir. İstanbul'da sahibi Türk olan ilk eczahane ise "Eczahane-i Hamdi" adıyla

Detaylı

BİLGİ TEKNOLOJİLERİ VE İLETİŞİM KURULU KARAR. : 2017 Yıllık Kullanım Hakkı Ücretleri. : Yetkilendirme Dairesi Başkanlığının hazırladığı takrir ve

BİLGİ TEKNOLOJİLERİ VE İLETİŞİM KURULU KARAR. : 2017 Yıllık Kullanım Hakkı Ücretleri. : Yetkilendirme Dairesi Başkanlığının hazırladığı takrir ve BİLGİ TEKNOLOJİLERİ VE İLETİŞİM KURULU KARARI Karar Tarihi : 14.12.2016 Karar No : 2016/DK-YED/486 Gündem Konusu : 2017 Yıllık Kullanım Hakkı Ücretleri KARAR ekleri incelenmiştir. : Yetkilendirme Dairesi

Detaylı

Ekonomik Rapor Bileşik faiz formülü ile hesaplanmış olan, nüfus artış hızıdır. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği /

Ekonomik Rapor Bileşik faiz formülü ile hesaplanmış olan, nüfus artış hızıdır. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / 3. SOSYO-EKONOMİK GÖSTERGELER 3.1 Nüfus 2011 yılı ADNKS sonuçlarına göre; ülkemizin toplam nüfusu 74.724.269 olup, bunun %52,2 si olan 37.532.954 ü erkek, %49,8 i olan 37.191.315 i ise kadın nüfustur.

Detaylı

Ulusal Gelişmeler. Büyüme Hızı (%) Türkiye ekonomisi 2017 itibariyle dünyanın 17. Avrupa nın 6. büyük ekonomisidir. a r k a. o r g.

Ulusal Gelişmeler. Büyüme Hızı (%) Türkiye ekonomisi 2017 itibariyle dünyanın 17. Avrupa nın 6. büyük ekonomisidir.   a r k a. o r g. Ulusal Gelişmeler Büyüme Hızı (%) Türkiye ekonomisi 2017 itibariyle dünyanın 17. Avrupa nın 6. büyük ekonomisidir. %10 veya fazla %6-%10 %3-%6 %0-%3 %0 dan küçük Veri yok Kaynak: TÜİK- Dünya Bankası; *:

Detaylı

KARABÜK ÜNİVERSİTESİ PERSONEL DAİRE BAŞKANLIĞI

KARABÜK ÜNİVERSİTESİ PERSONEL DAİRE BAŞKANLIĞI KARABÜK ÜNİVERSİTESİ PERSONEL DAİRE BAŞKANLIĞI Yıllara Göre Akademik Personel,İdari Personel ve Öğrenci Sayıları Öğrenci Sayıları Akademik Personel 9.877..79.78 İdari Personel.7..79.. 9 9 9 977 7.99 8.78

Detaylı

Ulusal Gelişmeler. Büyüme Hızı (%) a r k a. o r g. t r 11,5 7,5 5,8 7,4 7,4 7,3 7,2 3,6 6,1 5,3 3,2 5,3 5,3 4,9 4,8 4,2 2,6 1,8 -3, ,8

Ulusal Gelişmeler. Büyüme Hızı (%)   a r k a. o r g. t r 11,5 7,5 5,8 7,4 7,4 7,3 7,2 3,6 6,1 5,3 3,2 5,3 5,3 4,9 4,8 4,2 2,6 1,8 -3, ,8 Büyüme Hızı (%) %10 veya fazla %6-%10 %3-%6 %0-%3 %0 dan küçük Veri yok 2018* 2017 2016 2015 YILLIK 2,6 IV -3,0 III 1,8 II 5,3 I 7,4 YILLIK 7,4 IV 7,3 III 11,5 II 5,3 I 5,3 YILLIK 3,2 IV 4,2 III -0,8 II

Detaylı

Atık Getirme Merkezi. REW-Getirme Merkez Tebliğii-Nisan Hülya ÇAKIR Çevre Mühendisi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

Atık Getirme Merkezi. REW-Getirme Merkez Tebliğii-Nisan Hülya ÇAKIR Çevre Mühendisi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Atık Getirme Merkezi Hülya ÇAKIR Çevre Mühendisi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Sunumun İçeriği Atık Yönetimi Amaç ve Kapsam Sınıflandırma ve Kriterler Döngüsel Ekonomi Sıfır Atık Atık Yönetimi *Evsel,

Detaylı

KOSGEB KOBİGEL KOBİ GELİŞİM DESTEK PROGRAMI İLLERDE REKABET AVANTAJINA SAHİP İMALAT SANAYİ SEKTÖRLERİNİN BELİRLENMESİ ÇALIŞTAYLARI SONUÇ RAPORU

KOSGEB KOBİGEL KOBİ GELİŞİM DESTEK PROGRAMI İLLERDE REKABET AVANTAJINA SAHİP İMALAT SANAYİ SEKTÖRLERİNİN BELİRLENMESİ ÇALIŞTAYLARI SONUÇ RAPORU KOSGEB KOBİGEL KOBİ GELİŞİM DESTEK PROGRAMI İLLERDE REKABET AVANTAJINA SAHİP İMALAT SANAYİ SEKTÖRLERİNİN BELİRLENMESİ ÇALIŞTAYLARI SONUÇ RAPORU 27 Mart 2018 İÇİNDEKİLER YÖNETİCİ ÖZETİ... 1 ÇALIŞTAY METODOLOJİSİ...

Detaylı

RİSK DEĞERLENDİRMESİ

RİSK DEĞERLENDİRMESİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ *Kimyasallar ile biyolojik sistemler arasındaki etkileşimleri zararlı, sonuçları yönünden inceleyen bilim dalıdır. *Kimyasalların zararsızlık limitlerini belirleyen bilim dalıdır.

Detaylı

PERİNATOLOJİ ve ÖNLENEBİLİR ANNE ÖLÜMLERİ. Dr. Şevki ÇELEN ZTB Kadın Sağlığı EAH Perinatoloji Kliniği

PERİNATOLOJİ ve ÖNLENEBİLİR ANNE ÖLÜMLERİ. Dr. Şevki ÇELEN ZTB Kadın Sağlığı EAH Perinatoloji Kliniği PERİNATOLOJİ ve ÖNLENEBİLİR ANNE ÖLÜMLERİ Dr. Şevki ÇELEN ZTB Kadın Sağlığı EAH Perinatoloji Kliniği Perinatoloji Yüksek riskli gebelik Maternal ve fetal sağlığı tehdit eden, mortalite ve morbidite olasılığını

Detaylı

İSTİHDAM İZLEME BÜLTENİ

İSTİHDAM İZLEME BÜLTENİ 01 10 2014 Sayı 30 TEPAV İSTİHDAM İZLEME TEPAV İstihdam İzleme Bülteni nin -Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ve Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) Mayıs 2014 verilerinin değerlendirildiği- 30. sayısında sigortalı ücretli

Detaylı

THD TÜRKBA ALTINDA BİR HEMATOLOJİ HASTA KAYIT PROGRAMI: ÇEKİRDEK. Prof. Dr. Yahya Büyükaşık. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi

THD TÜRKBA ALTINDA BİR HEMATOLOJİ HASTA KAYIT PROGRAMI: ÇEKİRDEK. Prof. Dr. Yahya Büyükaşık. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi THD TÜRKBA ALTINDA BİR HEMATOLOJİ HASTA KAYIT PROGRAMI: ÇEKİRDEK Prof. Dr. Yahya Büyükaşık Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Erişkin Hematoloji Ünitesi, ANKARA Klinik tıp alanında bilimsel yaklaşım

Detaylı

PROGRAM EKİNİN GAYRİ RESMİ ÇEVİRİSİDİR. E K L E R EK 1.1... 4 DAİMİ İKAMET EDENLERİN SAYISI, TOPLAM NÜFUS, İLLERE GÖRE ŞEHİR VE KIRSAL

PROGRAM EKİNİN GAYRİ RESMİ ÇEVİRİSİDİR. E K L E R EK 1.1... 4 DAİMİ İKAMET EDENLERİN SAYISI, TOPLAM NÜFUS, İLLERE GÖRE ŞEHİR VE KIRSAL PROGRAM EKİNİN GAYRİ RESMİ ÇEVİRİSİDİR. E K L E R EK 1.1... 4 DAİMİ İKAMET EDENLERİN SAYISI, TOPLAM NÜFUS, İLLERE GÖRE ŞEHİR VE KIRSAL YERLEŞİMLERDEKİ NÜFUS %'Sİ... 4 EK 1.2... 6 KİŞİ BAŞI REEL GSYİH,

Detaylı

İSTİHDAM İZLEME BÜLTENİ

İSTİHDAM İZLEME BÜLTENİ 19 05 2014 Sayı 26 Genel Değerlendirme Ocak 2014 TEPAV İstihdam İzleme Bülteni nin -Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Ocak 2014 verilerinin değerlendirildiği- 26. sayısında sigortalı ücretli istihdamı, kadın

Detaylı

TÜRKİYE'DE ANTİDOT STOĞU, KULLANIMI VE SAĞLIK BAKANLIĞI POLİTİKASI

TÜRKİYE'DE ANTİDOT STOĞU, KULLANIMI VE SAĞLIK BAKANLIĞI POLİTİKASI TÜRKİYE'DE ANTİDOT STOĞU, KULLANIMI VE SAĞLIK BAKANLIĞI POLİTİKASI Doç Dr Turan ASLAN REFİK SAYDAM HIFZISSIHHA MERKEZİ BAŞKANI Antidotlar- 1 Yetim ilaç (orphan( drug) ) statüsünde, Üretim maliyetleri yüksek,

Detaylı

T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI Emniyet Genel Müdürlüğü Narkotik Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı

T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI Emniyet Genel Müdürlüğü Narkotik Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI Emniyet Genel Müdürlüğü Narkotik Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı ANKARA 2018 2 İçindekiler Sayfa 1. Giriş ve Amaç... 4 2. Gereç ve Yöntem... 4 2.1. Araştırmanının Türü ve Örneklem...

Detaylı

8 İSTİHDAM TRB2 BÖLGESİ MEVCUT DURUM ANALİZİ 2014

8 İSTİHDAM TRB2 BÖLGESİ MEVCUT DURUM ANALİZİ 2014 8 İSTİHDAM TRB2 BÖLGESİ MEVCUT DURUM ANALİZİ 2014 HAZIRLAYANLAR Günsu CANTÜRK, PPKB Uzmanı Harun KAPTANER, PPKB Uzmanı Tuğba ÖZCAN, PPKB Uzmanı Plan Koordinatörü: M. Emin ÇAKAY, PPKB Birim Başkanı 2 3

Detaylı

RUH HASTALARININ SEVK VE AYAKTAN TAKİPLERİ HAKKINDA GENELGE

RUH HASTALARININ SEVK VE AYAKTAN TAKİPLERİ HAKKINDA GENELGE RUH HASTALARININ SEVK VE AYAKTAN TAKİPLERİ HAKKINDA GENELGE Temel Sağlık Hizmetleri G.M.Tarih:27.02.98 Sayı:2195 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü SAYI:B100TSH0140005/2195 KONU:Ruh

Detaylı

Ulusal Gelişmeler. Büyüme Hızı (%) a r k a. o r g. t r * II III IV YILLIK I II III IV YILLIK I II III IV YILLIK I II III

Ulusal Gelişmeler. Büyüme Hızı (%)   a r k a. o r g. t r * II III IV YILLIK I II III IV YILLIK I II III IV YILLIK I II III 18.01.2019 Ulusal Gelişmeler Büyüme Hızı (%) %10 veya fazla %6-%10 %3-%6 %0-%3 %0 dan küçük Veri yok 2016 2017 2018* 14 II III IV YILLIK I II III IV YILLIK I II III IV YILLIK I II III 12 10 8 6 11,5 4

Detaylı

İSTİHDAM İZLEME BÜLTENİ

İSTİHDAM İZLEME BÜLTENİ 29 11 2014 Sayı 32 TEPAV İstihdam İzleme Bülteni Temmuz 2014 TEPAV İstihdam İzleme Bülteni nin -Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ve Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) Temmuz 2014 verilerinin değerlendirildiği- 32.

Detaylı

6331 sayılı İş Kanunu kapsamında iş sağlığı ve güvenliği konusunda çalışmalar yaparak, Şifa Ortak Sağlık Güvenlik Birimi tarafından ;

6331 sayılı İş Kanunu kapsamında iş sağlığı ve güvenliği konusunda çalışmalar yaparak, Şifa Ortak Sağlık Güvenlik Birimi tarafından ; 17.12.2013 İŞ GÜVENLİĞİ KAPSAMINDAKİ HİZMET TEKLİFİ TEKLİF BİLGİLERİ YETKİLİ ANKARA DİŞ HEKİMLERİ ODASI DANIŞMAN ŞİFA ORTAK SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMİ ADRES: HEPKEBİRLER MAH. NASRULLAH İŞ MERKEZİ KAT:5

Detaylı

14 Kasım Dünya Diyabet Günü. Kadınlar ve Diyabet: Sağlıklı bir gelecek hakkımız

14 Kasım Dünya Diyabet Günü. Kadınlar ve Diyabet: Sağlıklı bir gelecek hakkımız 14 Kasım Dünya Diyabet Günü Kadınlar ve Diyabet: Sağlıklı bir gelecek hakkımız 14 Kasım Dünya Diyabet Gününe ilişkin Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji Bilim Dalımızın bilgilendirme metni:

Detaylı

TIBBİ HİZMETLER BAŞKANLIĞI DİYABETİMİ YÖNETİYORUM PROJESİ DİYABET YÖNETİMİ KURSU RAPORU

TIBBİ HİZMETLER BAŞKANLIĞI DİYABETİMİ YÖNETİYORUM PROJESİ DİYABET YÖNETİMİ KURSU RAPORU TIBBİ HİZMETLER BAŞKANLIĞI DİYABETİMİ YÖNETİYORUM PROJESİ DİYABET YÖNETİMİ KURSU RAPORU (AİLE HEKİMİ, AİLE SAĞLIĞI ELEMANI, TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ HEKİMİ, TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ SAĞLIK PERSONELİ) Prof.

Detaylı

ULUSAL KAZA YARALANMA VERİTABANI (UKAY)

ULUSAL KAZA YARALANMA VERİTABANI (UKAY) TÜRKİYE HALK SAĞLIĞI KURUMU Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı ULUSAL KAZA YARALANMA VERİTABANI (UKAY) EĞİTİM MODÜLÜ I Kodlama İlkeleri 1 21-23 Haziran 2012 ANKARA UKAY KAPSAMI Ulusal Kaza Yaralanma

Detaylı

HANEHALKI İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Bölgesel Sonuçlar 2004-2013 İşgücü ve Yaşam Koşulları Daire Başkanlığı İşgücü İstatistikleri Grubu İÇİNDEKİLER GİRİŞ... 3 TEMEL İŞGÜCÜ GÖSTERGELERİ... 5 YE İLİŞKİN İŞGÜCÜ GÖSTERGELERİ,

Detaylı

KANSER İSTATİSTİKLERİ

KANSER İSTATİSTİKLERİ 1 KANSER İSTATİSTİKLERİ Kanser, günümüzün en önemli sağlık sorunlarından biridir. Sık görülmesi ve öldürücülüğünün yüksek olması nedeniyle de bir halk sağlığı sorunudur. Tanı olanaklarının gelişmesi ve

Detaylı

Türkiye Bankacılık Sistemi Banka, Şube, Mevduat ve Kredilerin İllere ve Bölgelere Göre Dağılımı

Türkiye Bankacılık Sistemi Banka, Şube, Mevduat ve Kredilerin İllere ve Bölgelere Göre Dağılımı Bankacılar Dergisi, Sayı 61, 2007 Türkiye Bankacılık Sistemi Banka, Şube, Mevduat ve Kredilerin İllere ve Bölgelere Göre Dağılımı 1. Banka ve şube sayısı Türkiye de 2006 yıl sonu itibariyle 46 banka, 6.802

Detaylı

8-Biyolojik İzleme. Volkan Dündar

8-Biyolojik İzleme. Volkan Dündar 8-Biyolojik İzleme Volkan Dündar Biyolojik izlemenin tanımı 1 Biyolojik izleme: Tehlikeli maddelerin, Metabolitlerinin ya da bunların biyokimyasal veya biyolojik etkilerinin parametrelerinin varlığında

Detaylı

İSTİHDAM İZLEME BÜLTENİ

İSTİHDAM İZLEME BÜLTENİ 01 10 2014 Sayı 31 TEPAV İSTİHDAM İZLEME TEPAV İstihdam İzleme Bülteni nin -Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ve Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) Haziran 2014 verilerinin değerlendirildiği- 31. sayısında sigortalı

Detaylı

TÜRKİYE HALK SAĞLIĞI KURUMU Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı ULUSAL KAZA YARALANMA VERİTABANI (UKAY)

TÜRKİYE HALK SAĞLIĞI KURUMU Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı ULUSAL KAZA YARALANMA VERİTABANI (UKAY) TÜRKİYE HALK SAĞLIĞI KURUMU Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı ULUSAL KAZA YARALANMA VERİTABANI (UKAY) GİRİŞ UKAY İÇİN YASAL DAYANAK Ulusal Piyasa Gözetimi ve Denetimi Strateji Belgesi (2010-2012) Ekonomi

Detaylı

e-fatura UYGULAMA KILAVUZU

e-fatura UYGULAMA KILAVUZU e-fatura UYGULAMA KILAVUZU 29.09.2017 Ver:1.0 i İçindekiler Tablosu 1 SOSYAL GÜVENLİK KURUMU E- FATURA UYGULAMASI... 1 2 E-FATURA GRUPLARI VE ÖZEL ALANLAR... 1 2.1 SAĞLIK HİZMETİ SUNUCULARINA AİT FATURALAR...

Detaylı

Farmakoloji IV (2 0 2)

Farmakoloji IV (2 0 2) Farmakoloji IV (2 0 2) 1 Kardiyovasküler sistem fizyolojisi, hastalıkları ve tedavide kullanılan ilaçlar 2 Konjektif kalp yetmezliği ve tedavisinde kullanılan ilaçlar 3 Aritmi ve tedavisinde kullanılan

Detaylı

AKILCI İLAÇ KULLANIMI. Dr. M. Kürşat Tigen

AKILCI İLAÇ KULLANIMI. Dr. M. Kürşat Tigen AKILCI İLAÇ KULLANIMI Dr. M. Kürşat Tigen İLAÇLAR Hastalıklardan korunma, teşhis, tedavi veya vücudun herhangi bir faaliyetini değiştirmek amacıyla kullanılan kimyasal, bitkisel, biyolojik kaynaklı ürünler

Detaylı

AİLE HEKİMLERİ İÇİN GÖĞÜS HASTALIKLARI

AİLE HEKİMLERİ İÇİN GÖĞÜS HASTALIKLARI AİLE HEKİMLERİ İÇİN GÖĞÜS HASTALIKLARI, Prof. Dr. Muzaffer METİNTAŞ,, Doç. Dr. Akın KAYA 1. Baskı 2011 ISBN : 978-605-88844-6-5 2011 Sentez Matbaacılık ve Yayıncılık Ltd. Şti. Büyük Sanayi 1. Cadde Çavuşoğlu

Detaylı

2016 Ocak İşkolu İstatistiklerinin İllere Göre Dağılımı 1

2016 Ocak İşkolu İstatistiklerinin İllere Göre Dağılımı 1 2016 Ocak İşkolu İstatistiklerinin İllere Göre Dağılımı 1 1 30 Ocak 2016 tarih ve 29609 sayılı Resmi Gazete de Yayınlanan İşkollarındaki Ve Sendikaların Üye na İlişkin 2016 Ocak Ayı İstatistikleri Hakkında

Detaylı

İŞYERİ EĞİLİM ARAŞTIRMASI 2017

İŞYERİ EĞİLİM ARAŞTIRMASI 2017 İŞYERİ EĞİLİM ARAŞTIRMASI 2017 TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU Neden İşyeri Eğilim Anketi? Kamu hizmetlerinin doğru planlanması ve kamu kaynaklarının etkin olarak kullanılması için güvenilir istatistiklere ihtiyaç

Detaylı

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ ECZACILIK FAKÜLTESİ EĞİTİM PROGRAMI (2015 Girişli öğrenciler için)

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ ECZACILIK FAKÜLTESİ EĞİTİM PROGRAMI (2015 Girişli öğrenciler için) BİRİNCİ YIL 1. Yarıyıl (Güz Dönemi) Dersin Dersin Adı T U AKTS kodu 113 Eczacılık Tarihi 1 0 2 Eczacılığa Giriş 1 0 2 107 Genel Kimya I 2 0 4 125 Matematik 2 0 3 129 Fizik 2 0 3 103 Tıbbi Biyoloji 2 0

Detaylı

Türkiye den bir eşitsizlik fotoğrafı daha: Yaşlanmadan ölenler! / Kayıhan Pala

Türkiye den bir eşitsizlik fotoğrafı daha: Yaşlanmadan ölenler! / Kayıhan Pala Türkiye den bir eşitsizlik fotoğrafı daha: Yaşlanmadan ölenler! / Kayıhan Pala Yeni açıklanan 2015 yılı ölüm istatistikleri Türkiye nin eşitsizliklerle dolu karnesini bir kez daha gündeme getiriyor. Türkiye

Detaylı

S A H A A R A Ş T I R M A S I

S A H A A R A Ş T I R M A S I S A H A A R A Ş T I R M A S I GEREÇ VE YÖNTEM Saha Araştırması Plan ve Uygulaması Bu araştırma, Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı ve Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından

Detaylı

ONKOLOJİ ECZACILIĞINA DOKTOR BAKIŞI

ONKOLOJİ ECZACILIĞINA DOKTOR BAKIŞI ONKOLOJİ ECZACILIĞINA DOKTOR BAKIŞI Dr. Evren Özdemir Hacettepe Üniversitesi Kanser Enstitüsü Ankara 05.04.2014 Akılcı İlaç Kullanımı İçin Sorumluluk Sahibi Taraflar Hekim Eczacı Hemşire Diğer sağlık personeli

Detaylı

2016 Türkiye de 185 bin 128 adet ölümlü yaralanmalı trafik kazası meydana geldi Ülkemiz karayolu ağında 2016 yılında toplam 1 milyon 182 bin 491 adet

2016 Türkiye de 185 bin 128 adet ölümlü yaralanmalı trafik kazası meydana geldi Ülkemiz karayolu ağında 2016 yılında toplam 1 milyon 182 bin 491 adet 1 2016 Türkiye de 185 bin 128 adet ölümlü yaralanmalı trafik kazası meydana geldi Ülkemiz karayolu ağında 2016 yılında toplam 1 milyon 182 bin 491 adet trafik kazası meydana geldi. Bu kazaların 997 bin

Detaylı

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ ECZACILIK FAKÜLTESİ EĞİTİM PROGRAMI (2016 Girişli öğrenciler için)

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ ECZACILIK FAKÜLTESİ EĞİTİM PROGRAMI (2016 Girişli öğrenciler için) BİRİNCİ YIL 1. Yarıyıl (Güz Dönemi) Dersin Dersin Adı T U AKTS kodu 113 Eczacılık Tarihi 1 0 2 Eczacılığa Giriş 1 0 2 107 Genel Kimya I 2 0 4 125 Matematik 2 0 3 129 Fizik 2 0 3 103 Tıbbi Biyoloji 2 0

Detaylı

Fren Test Cihazları Satış Bayiler. Administrator tarafından yazıldı. Perşembe, 05 Mayıs :26 - Son Güncelleme Pazartesi, 30 Kasım :22

Fren Test Cihazları Satış Bayiler. Administrator tarafından yazıldı. Perşembe, 05 Mayıs :26 - Son Güncelleme Pazartesi, 30 Kasım :22 FDR Adana Fren Test Cihazları FDR Adıyaman Fren Test Cihazları FDR AfyonFren Test Cihazları FDR Ağrı Fren Test Cihazları FDR Amasya Fren Test Cihazları FDR Ankara Fren Test Cihazları FDR Antalya Fren Test

Detaylı

Faaliyet Raporu (1 Ocak 31 Aralık 2009) İstatistikler İSTATİSTİKİ BİLGİLER

Faaliyet Raporu (1 Ocak 31 Aralık 2009) İstatistikler İSTATİSTİKİ BİLGİLER İSTATİSTİKİ BİLGİLER 1 MESLEK MENSUPLARI YILLARA GÖRE SAYILARI GRAFİĞİ 2009 Aralık 2008 Eylül-Aralık 2007-2008 2006-2007 2005-2006 2004-2005 2003-2004 2002-2003 2001-2002 2000-2001 1994-1995 1990-1991

Detaylı

HAS İş Sağlığı ve Güvenliği II 01- UYGULAMA İLKELERİ

HAS İş Sağlığı ve Güvenliği II 01- UYGULAMA İLKELERİ HAS223-26 İş Sağlığı ve Güvenliği II 01- UYGULAMA İLKELERİ İSG Kanunu Haziran 2012 MADDE 4- (1) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede; İŞ SAĞLIĞI

Detaylı

3. basamak. Otomobil Kamyonet Motorsiklet

3. basamak. Otomobil Kamyonet Motorsiklet Tablo-1: İndirim veya artırım uygulanmayan iller için azami primler (TL)* İzmir, Yalova, Erzurum, Kayseri Otomobil 018 614 211 807 686 565 444 Kamyonet 638 110 583 055 897 739 580 Motorsiklet 823 658 494

Detaylı

AB de İşyeri Sağlığı ve Güvenliği

AB de İşyeri Sağlığı ve Güvenliği AB de İşyeri Sağlığı ve Güvenliği İşyeri Sağlığı, Güvenliği ve Hijyeni AB de İşyeri Sağlığı ve Güvenliğinin önemi Misyon ve teşkilat AB Mevzuatı ve AB Stratejisi Ortaklar Başlıca güçlükler ve inisiyatifler

Detaylı

İSTİHDAM İZLEME BÜLTENİ

İSTİHDAM İZLEME BÜLTENİ 29.09.2016 Sayı 54 Genel Değerlendirme Haziran 2016 TEPAV İstihdam İzleme Bülteni nin -Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Haziran 2016 verilerinin değerlendirildiği- 54. sayısında sigortalı ücretli istihdamı,

Detaylı

Pestisitlerin insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri

Pestisitlerin insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri Pestisitlerin insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri Besin maddelerinin üretimi, tüketimi ve depolanmaları sırasında, besin değerini bozan ve besinleri yok eden, zarar veren haşereleri, mikroorganizmaları

Detaylı

YETİŞKİNLERDE MADDE BAĞIMLILIĞI DOÇ. DR. ARTUNER DEVECİ

YETİŞKİNLERDE MADDE BAĞIMLILIĞI DOÇ. DR. ARTUNER DEVECİ YETİŞKİNLERDE MADDE BAĞIMLILIĞI DOÇ. DR. ARTUNER DEVECİ CELAL BAYAR ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ PSİKİYATRİ A.D. Madde deyince ne anlıyoruz? Alkol Amfetamin gibi uyarıcılar Kafein Esrar ve sentetik kannabinoidler

Detaylı

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ ECZACILIK FAKÜLTESİ EĞİTİM PROGRAMI ( AKADEMİK YILINDAN İTİBAREN)

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ ECZACILIK FAKÜLTESİ EĞİTİM PROGRAMI ( AKADEMİK YILINDAN İTİBAREN) İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ ECZACILIK FAKÜLTESİ EĞİTİM PROGRAMI (2017-2018 AKADEMİK YILINDAN İTİBAREN) BİRİNCİ YIL 1. YARIYIL (GÜZ DÖNEMİ) 2100001012017 Eczacılık Tarihi 1 0 2 2100001032017 Eczacılığa Giriş 1 0

Detaylı

TÜRKİYE DE HIV/AIDS EPİDEMİYOLOJİSİ VE KONTROL PROGRAMI

TÜRKİYE DE HIV/AIDS EPİDEMİYOLOJİSİ VE KONTROL PROGRAMI TÜRKİYE DE HIV/AIDS EPİDEMİYOLOJİSİ VE KONTROL PROGRAMI Dr. M. Bahadır Sucaklı Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Klinik HIV/AIDS Sempozyumu 26-27 Kasım 2011 Antakya HIV/AIDS Kontrol

Detaylı

Google Etiketler: FEDERAL KAMPANA TORNA MAKİNASI - FİRMAMIZ

Google Etiketler: FEDERAL KAMPANA TORNA MAKİNASI - FİRMAMIZ Federal Kampana Torna Makinası Firması; 1999 Yılında kurulmuştur. Federal Otomotiv Ltd. Şti. Otomotiv Servis Ekipmanları sektöründe hizmet vermektedir. Kurulduğundan bu gün müessesemiz, müşterileri ve

Detaylı

EK 1: TABLO VE ŞEKİLLER

EK 1: TABLO VE ŞEKİLLER EK 1: TABLO VE ŞEKİLLER NET OKULLULAŞMA TABLO 1: Türkiye Net Okullulaşma Oranı Trendleri (%) Kademe ve cinsiyet 2001-02 2002-03 2003-04 2004-05 2005-06 2006-07 2007-08 2008-09 2009-10 2010-11 5,40% 7,50%

Detaylı

YEREL SEÇİM ANALİZLERİ. Şubat, 2014

YEREL SEÇİM ANALİZLERİ. Şubat, 2014 YEREL SEÇİM ANALİZLERİ Şubat, 2014 Partilerin Kazanacağı Belediye Sayıları Partilere Göre 81İlin Yerel Seçimlerde Alınması Muhtemel Oy Oranları # % AK Parti 37 45,7 CHP 9 11,1 MHP 5 6,2 BDP/HDP 8 9,9 Rekabet

Detaylı

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ ECZACILIK FAKÜLTESİ EĞİTİM PROGRAMI (2013 Girişli öğrenciler için)

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ ECZACILIK FAKÜLTESİ EĞİTİM PROGRAMI (2013 Girişli öğrenciler için) BİRİNCİ YIL 1. Yarıyıl (Güz Dönemi) Dersin Dersin Adı T U AKTS 113 Eczacılık Tarihi 1 0 2 Eczacılığa Giriş 1 0 2 107 Genel Kimya I 2 0 4 125 Matematik 2 0 3 129 Fizik 2 0 3 103 Tıbbi Biyoloji 2 0 4 191

Detaylı

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ ECZACILIK FAKÜLTESİ EĞİTİM PROGRAMI (2014 Girişli öğrenciler için)

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ ECZACILIK FAKÜLTESİ EĞİTİM PROGRAMI (2014 Girişli öğrenciler için) BİRİNCİ YIL 1. Yarıyıl (Güz Dönemi) Dersin Dersin Adı T U AKTS kodu 113 Eczacılık Tarihi 1 0 2 Eczacılığa Giriş 1 0 2 107 Genel Kimya I 2 0 4 125 Matematik 2 0 3 129 Fizik 2 0 3 103 Tıbbi Biyoloji 2 0

Detaylı

İSTİHDAM İZLEME BÜLTENİ

İSTİHDAM İZLEME BÜLTENİ 12 08 2014 Sayı 28 Genel Değerlendirme Mart 2014 TEPAV İstihdam İzleme Bülteni nin -Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ve Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) Mart 2014 verilerinin değerlendirildiği- 28. sayısında sigortalı

Detaylı

İLAÇ, KOZMETİK ÜRÜNLER İLE TIBBİ CİHAZLARDA RUHSATLANDIRMA İŞLEMLERİ ECZ HAFTA

İLAÇ, KOZMETİK ÜRÜNLER İLE TIBBİ CİHAZLARDA RUHSATLANDIRMA İŞLEMLERİ ECZ HAFTA İLAÇ, KOZMETİK ÜRÜNLER İLE TIBBİ CİHAZLARDA RUHSATLANDIRMA İŞLEMLERİ ECZ 961 7. HAFTA Yeni Ürün Ruhsat Başvuru Dokümanları Common Technical Document (CTD) Başvuru Formatı Modül 1 İdari Bilgiler CTD başvuru

Detaylı

İLAÇ, KOZMETİK ÜRÜNLER İLE TIBBİ CİHAZLARDA RUHSATLANDIRMA İŞLEMLERİ ECZ HAFTA

İLAÇ, KOZMETİK ÜRÜNLER İLE TIBBİ CİHAZLARDA RUHSATLANDIRMA İŞLEMLERİ ECZ HAFTA İLAÇ, KOZMETİK ÜRÜNLER İLE TIBBİ CİHAZLARDA RUHSATLANDIRMA İŞLEMLERİ ECZ 961 1. HAFTA İLAÇ Hastalıkların teşhisi, tedavisi, profilaksisi (hastalıktan korunma) cerrahi girişimlerin kolaylaştırılması ve

Detaylı

ek: eğitim izleme göstergeleri

ek: eğitim izleme göstergeleri ek: eğitim izleme göstergeleri, eğitim izleme raporu 2010, sayfa 107-164 ek: eğitim izleme göstergeleri Geçtiğimiz yılki Eğitim İzleme Raporu nda ilk kez kamuoyuna sunulan Eğitim İzleme Göstergeleri nin

Detaylı

Türkiye de Son Durum, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Aktiviteleri

Türkiye de Son Durum, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Aktiviteleri Türkiye de Son Durum, Aktiviteleri Dr. Ahmet ÖZLÜ Daire Başkanı 23 Kasım 2013-İSTANBUL 2 1985: İlk AIDS vakası HIV/AIDS Kontrol Programı Gelişimi 1985: HIV/AIDS bildirimi zorunlu hastalık kapsamında 1986:

Detaylı

BÖLGE BAZINDA DESTEKLENECEK SEKTÖRLER (TASLAK) (US 97 ULUSAL FAALİYET VE ÜRÜN SINIFLAMASI KODLARIYLA)

BÖLGE BAZINDA DESTEKLENECEK SEKTÖRLER (TASLAK) (US 97 ULUSAL FAALİYET VE ÜRÜN SINIFLAMASI KODLARIYLA) BÖLGE BAZINDA DESTEKLENECEK SEKTÖRLER (TASLAK) (US 97 ULUSAL FAALİYET VE ÜRÜN SINIFLAMASI KODLARIYLA) Bölgeler Düzey 2 30 *büro, muhasebe ve bilgi işlem makineleri imalatı 1.BÖLGE TR10 (İstanbul) 2423

Detaylı

TÜRKİYE DİYABET ÖNLEME & KONTROL PROGRAMI - UDAİS - Doç. Dr. Serdar GÜLER Türkiye Obezite ve Diyabet Koordinatörü 25/05/2012, 2.

TÜRKİYE DİYABET ÖNLEME & KONTROL PROGRAMI - UDAİS - Doç. Dr. Serdar GÜLER Türkiye Obezite ve Diyabet Koordinatörü 25/05/2012, 2. TÜRKİYE DİYABET ÖNLEME & KONTROL PROGRAMI - UDAİS - Doç. Dr. Serdar GÜLER Türkiye Obezite ve Diyabet Koordinatörü 25/05/2012, 2. UDAİS, İstanbul SERDAR GÜLER Amasya Trabzon Samsun Anadolu Lisesi Hacettepe

Detaylı

TEK SAĞLIK YAKLAŞIMIYLA ZOONOTİK HASTALIKLARA BAKIŞ (SAĞLIK BAKANLIĞI PERSPEKTİFİ)

TEK SAĞLIK YAKLAŞIMIYLA ZOONOTİK HASTALIKLARA BAKIŞ (SAĞLIK BAKANLIĞI PERSPEKTİFİ) TEK SAĞLIK YAKLAŞIMIYLA ZOONOTİK HASTALIKLARA BAKIŞ (SAĞLIK BAKANLIĞI PERSPEKTİFİ) Dr. Ebru AYDIN Zoonotik ve Vektörel Hastalıklar Daire Başkanı 1 SAĞLIK BAKANLIĞINDA ZOONOTİK HASTALIKLAR İLE İLGİLİ YAPILANMA

Detaylı

Karşılıksız İşlemi Yapılan Çek Sayılarının İllere ve Bölgelere Göre Dağılımı (1) ( 2017 )

Karşılıksız İşlemi Yapılan Çek Sayılarının İllere ve Bölgelere Göre Dağılımı (1) ( 2017 ) Karşılıksız İşlemi Yapılan Çek Sayılarının İllere ve Bölgelere Göre Dağılımı (1) İller ve Bölgeler (2) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Toplam İstanbul 18.257

Detaylı

İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim Öğretim Yılı. Dönem 5 KLİNİK FARMAKOLOJİ & TOKSİKOLOJİ STAJ TANITIM REHBERİ

İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim Öğretim Yılı. Dönem 5 KLİNİK FARMAKOLOJİ & TOKSİKOLOJİ STAJ TANITIM REHBERİ İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Tıp Fakültesi 2018-2019 Eğitim Öğretim Yılı Dönem 5 KLİNİK FARMAKOLOJİ & TOKSİKOLOJİ STAJ TANITIM REHBERİ Hazırlayan: Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı 1 KLİNİK FARMAKOLOJİ

Detaylı

AMBALAJ ATIKLARININ YÖNETİMİ

AMBALAJ ATIKLARININ YÖNETİMİ AMBALAJ ATIKLARININ YÖNETİMİ Şule YETKİN Çevre ve Şehircilik Uzmanı 13.03.2015 İSTANBUL Sunum İçeriği Mevzuat Mevcut Durum Getirme Merkezleri Mevzuat AB Ambalaj Atıkları Direktifi (94/62/EC) Yönetmelik

Detaylı

İLAÇLARIN GÜVENLİ KULLANIMI İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

İLAÇLARIN GÜVENLİ KULLANIMI İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR İLAÇLARIN GÜVENLİ KULLANIMI İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR İlaç Beşeri Tıbbi Ürün/Ürün: Hastalığı tedavi etmek ve/veya önlemek, bir teşhis yapmak veya bir fizyolojik fonksiyonu düzeltmek, düzenlemek veya değiştirmek

Detaylı

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ VE ANKARA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ FARMASÖTİK TOKSİKOLOJİ ANABİLİM DALI ORTAK YÜKSEK LİSANS PROGRAMI

İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ VE ANKARA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ FARMASÖTİK TOKSİKOLOJİ ANABİLİM DALI ORTAK YÜKSEK LİSANS PROGRAMI İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ VE ANKARA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ FARMASÖTİK TOKSİKOLOJİ ANABİLİM DALI ORTAK YÜKSEK LİSANS PROGRAMI Program Yürütücüsü: Programın Kadrolu Öğretim Üyeleri: Yrd. Doç. Dr.

Detaylı

KAYIT DIŞI İSTİHDAM İLE MÜCADELE Ağustos 2017

KAYIT DIŞI İSTİHDAM İLE MÜCADELE Ağustos 2017 MANĠSA SOSYAL GÜVENLĠK ĠL MÜDÜRLÜĞÜ Asıl alt başlık stilini düzenlemek için tıklatın KAYIT DIŞI İSTİHDAM İLE MÜCADELE Ağustos 2017 Kayıt Dışı İstihdamın Türleri Çalışmaların SGK ya hiç bildirilmemesi Gün

Detaylı

İLAÇ GÜVENLİLİĞİ İZLEMİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER

İLAÇ GÜVENLİLİĞİ İZLEMİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER İLAÇ GÜVENLİLİĞİ İZLEMİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER Doç. Dr. Ahmet AKICI Marmara Ünv. Tıp Fak. Farmakoloji ve Klinik Farmakoloji Anabilim Dalı Ankara, 16 Aralık 2005 İlaç güvenliliği izlemi İlaç üretimi ve

Detaylı

Yatırım Teşvik Uygulamalarında Bölgeler

Yatırım Teşvik Uygulamalarında Bölgeler Yatırım Teşvik Uygulamalarında Bölgeler 1. Bölge: Ankara, Antalya, Bursa, Eskişehir, İstanbul, İzmir, Kocaeli, Muğla 2. Bölge: Adana, Aydın, Bolu, Çanakkale (Bozcaada ve Gökçeada İlçeleri Hariç), Denizli,

Detaylı

İSTİHDAM İZLEME BÜLTENİ

İSTİHDAM İZLEME BÜLTENİ 07.08.2015 Sayı 41 Genel Değerlendirme Nisan 2015 TEPAV İstihdam İzleme Bülteni nin -Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ve Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) Nisan 2015 verilerinin değerlendirildiği- 41. sayısında sigortalı

Detaylı

Tablo Yılında İnternet Erişimi Olan Girişimlerin, İnterneti Kullanım Amaçları

Tablo Yılında İnternet Erişimi Olan Girişimlerin, İnterneti Kullanım Amaçları gayrimenkul faaliyetleri gösteren girişimlerde %7,9 oranı ile en düşük düzeyde gerçekleşmiştir. 2010 yılında İnternet erişimine sahip girişimlerin %78,1 i interneti bankacılık ve finansal hizmetler için,

Detaylı