TOPHANE TEKNİK VE ENDÜSTRİ MESLEK LİSESİ

Transkript

1 TOPHANE TEKNİK VE ENDÜSTRİ MESLEK LİSESİ MAKİNE TEKNOLOJİSİ ALANI ENDÜSTRİYEL KALIP DALI. SINIF TEMEL SAC METAL VE HACİM KALIPLARI İMALATI MESLEK TABLOLARI ADI SOYADI GRUP SINIF NO GRUP ÖĞRETMENİ

2 "Türkiye Cumhuriyetinin, özellikle bugünkü gençliğine ve yetişmekte olan çocuklarına hitap ediyorum: Batı senden, Türk'ten çok geriydi. Manada, fikirde, tarihte bu böyleydi. Eğer bugün batı teknikte bir üstünlük gösteriyorsa, ey Türk Çocuğu, o kabahat da senin değil, senden öncekilerin affedilmez ihmalinin bir sonucudur. Şunu da söyleyeyim ki, çok zekisin!.. Bu belli. Fakat zekânı unut!.. Daima çalışkan ol..." ATATÜRK ÖĞRENCİ DERS ARAÇ GEREÇLERİ ATELYE İÇİN İŞ ÖNLÜĞÜ ( TEK. LİSE KAHVERENGİ - EML LACİVERT) İŞ GÖZLÜĞÜ FLAŞ BELLEK (.. gb ) HESAP MAKİNESİ ( MÜHENDİSLİK HESAPLAMA YAPABİLEN ) KIRMIZI TÜKENMEZ KALEM ( PİLOT ) MAVİ TÜKENMEZ KALEM ( PİLOT) KURŞUN KALEM SİLGİ MODÜL KİTAPÇIKLARI ( HACİM ) 0 SAYFALIK KARELİ HARİTA METOD DEFTERİ KAYNAKLAR - Sac Kalıpları - Sami ATAŞİMŞEK ( 977 ) - Toleranslar ve Ölçülendirme - M. Güven KUTAY 3 - Megep Makine Teknolojisi Ders Modülleri - Talaşlı İmalat Teknolojisi Öğr.Gör. Rasim KADERLİ ( 009 ) 5 - Megep Makine Teknolojisi Ders Modülleri - ISO Toleranslar Katkılarından dolayı Ali Osman GÜLER'e teşekkür ederim UNUTMAYALIM ; BİR ÜLKENİN GELECEĞİ TEKNİK ELEMANLARIN YETENEKLERİ İLE SINIRLIDIR HAZIRLAYAN ADNAN YILMAZ

3 İstiklal Marşı Korkma sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak. Çatma; kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl Kahraman ırkıma bir gül, ne bu şiddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl... Hakkıdır, hakka tapan, milletimin istiklâl Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış şaşarım! Kükremiş sel gibiyim; bendimi çiğner aşarım; Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Garbın afakini sarmışsa çelik zırhlı duvar, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! nasıl böyle bir imanı boğar, Medeniyet! dediğin tek dişi kalmış canavar? Arkadaş! yurduma alçakları uğratma, sakın. Siper et gövdeni, dursun bu hayasızca akın. Doğacaktır sana vadettiği günler hakkın. Kim bilir belki yarın... belki yarından da yakın. Bastığın yerleri «toprak!» diyerek geçme, tanı: Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. Sen şehid oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı. Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda? Şüheda, fışkıracak, toprağı sıksan şüheda! Canı, cananı, bütün varımı alsın da hüda, Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda. Ruhumun senden, ilahi şudur ancak emeli, Değmesin mabedimin göğsüne namahrem eli. Bu ezanlar - ki şahadetleri dinin temeli- Ebedi yurdumun üstünde benim inlemeli, O zaman vecdile bin secde eder - varsa - taşım. Her cerihamdan, ilâhi boşanıp kanlı yaşım, Fışkırır ruhu mücerret gibi yerden naşım; O zaman yükselerek arşa değer belki başım. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl! Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl. Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlal: Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet; Hakkıdır; hakka tapan, milletimin istiklâl. Mehmet Akif ERSOY

4 Atatürk'ün Gençliğe Hitabesi Ey Türk Gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini, ilelebet, muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin, en kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek isteyecek, dahilî ve haricî bedhahların olacaktır. Bir gün, İstiklâl ve Cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın vaziyetin imkân ve şerâitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerâit, çok nâmüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve Cumhuriyetine kastedecek düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın, bütün kaleleri zaptedilmiş, bütün tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şerâitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini, müstevlilerin siyasi emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr ü zaruret içinde harap ve bîtap düşmüş olabilir. Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerâit içinde dahi, vazifen; Türk İstiklâl ve Cumhuriyetini kurtarmaktır! Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda mevcuttur! Mustafa Kemal Atatürk 0 Ekim 97

5 İÇİNDEKİLER BÖLÜM İŞ GÜVENLİĞİ DERS ÇALIŞMA PROGRAMI NASIL HAZIRLANIR BÖLÜM KALIP TASARIM TABLOLARI FORMÜLLER VE TERİMLER KESME BOŞLUĞU TABLOSU DİŞİ PLAKA EBAT TESPİT TABLOSU BÜKMEDE RADYÜS KISALMA DEĞERLERİ V ve U BÜKME KALIPLARINDA TASARIM ÖLÇÜLERİ VİDALI BAĞLANTIDA KONSTRÜKSİYON ÖLÇÜLERİ CİVATA MALZEMESİNE GÖRE VİDA TESPİT BOYU METRİK NORMAL DİŞ VİDA TABLOSU STANDART HAZIR PİMLER VE ÇEKTİRMELİ PİMLER STANDART HAZIR YOLLUK VE YAY ASKI CİVATALAR ÖZGÜL AĞIRLIKLAR SİNÜS-COSİNÜS CETVELİ TANJANT-COTANJANT CETVELİ TOLERANSLAR ŞEKİL VE KONUM TOLERANSLARI ISO ALIŞTIRMA DERECELERİ VE KARŞILIKLARI TOLERANS TABLOSU MİL TOLERANS TABLOSU DELİK BÖLÜM 3 ÇELİKLERİN ÜRETİM ÖLÇÜLERİ İMALAT ÇELİKLERİ SEMENTASYON - ALTIKÖŞE - ISLAH - TRANSMİSYON SOĞUK ÇEKME LAMALAR ERDEMİR ÜRÜNLERİ SAC EBATLARI BÖHLER - SOĞUK İŞ TAKIM ÇELİKLERİ BÖHLER - SICAK İŞ - PLASTİK - YÜKSEK HIZ ÇELİKLERİ BÖLÜM KALIP ÇİZİM ÖRNEKLERİ VE ÖRNEK TASARIM SORULARI SAC KALIPLARI ÇİZİM ÖRNEKLERİ HACİM KALIPLARI ÇİZİM ÖRNEKLERİ SERBEST ÖDEV SORULARI

6 DERS ÇALIŞMA PROGRAMI NASIL HAZIRLANIR Başarılı olmak ve çalışmalarınızdan verim almak istiyorsanız yapacağınız ilk şey kendinize uygun bir çalışma programı hazırlamaktır. Programınızı hazırlamadan önce kendinizi bir hafta gözleyin en çok ve en verimli ders çalıştığınız saatleri (sabah erkenden okul döngüsü, akşam yatmadan önce vb.) en çok dinlenmeye ihtiyaç duyduğunuz saatleri belirleyin. En verimli olduğunuz saatleri en verimli olduğunuz derslere ayırın. Ayrıca zorlandığınızı ya da geri kaldığınızı düşündüğünüz derslere programınızda daha fazla yer verin. Dinlenme ihtiyacı duyduğunuz saatleri dinlenmek ve zevk duyduğunuz uğraşlar için ayırın. Mümkün olduğunca aynı branştaki dersleri ard arda getirmeyin. Örneğin iki sayısal ders arasına bir sosyal ders koyarak çalışmak hem monotonluğu hem de öğrenilenlerin birbirine karışmasını önler. Çalışacağınız dersler arasına 0-5 dakikalık dinlenme süreleri ayırın. İki 5 ' lık ders arasına 0 dakikalık dinlenme koyabilirsiniz. layacağınız program içerisine dinlenme-spor yapma-kitap okuma-televizyon izlemegezme gibi özel zevklerinizi de yerleştirin. Günlük program içinde önceden kestiremeyeceğiniz durumlar için sarkma payları ayırın böylece planın aksamasını ve bir koşuşturma içine girmeyi önlemiş olursunuz. Ders çalışma sürelerini mümkün olduğunca günün aynı saatlerine yerleştirmeye çalışın. Bu sizin o saatlerde çalışmaya güdülenmenizi, çalışma isteğinizin uyanmasını ve dikkatinizi daha kolay toplamanızı sağlayacaktır. Yemek yedikten hemen sonra derse başlamayın. Bu, öğrenmedeki verimliliği düşürür. Yemekten 5-0 dakika sonra çalışmaya başlayın. Uykudan hemen önce öğrenilen şeylerin akılda kalması daha yüksektir. Yatmadan önce genel bir tekrar için vakit ayırın. Kendinize bir takvim edinin. Bu takvimi sınav günleriniz ders çalışamayacağınız özel günleri ( doğum günü, bayram tatili vb.) işaretleyin. Her aksam o gün neler yapıldığını ve yarınki programı gözden geçirin. Zaman çizelgenizi günlük hazırlıyorsanız ertesi günün programını hazırlamadan yatmayın. Her hafta sonu programınızı değerlendirin. Eğer programı gerçekleştirmişseniz kendinize bir ödül verin ( sinema, maça gitmek gibi). Sürekli bir programa bağlı yaşamaktan sıkılıyorsanız kendinize uygun bir günü öğrenin ve o günü programsız geçirin. Şimdi verilen bilgiler ışığında kendinize verimli bir program hazırlayabilirsiniz. ladığınız programı çalışma masasında göz önünde bir yere yerleştirin. Rehberlik servisi amaçlarınıza ve ilgilerinize uygun program hazırlama ve programı değerlendirme konusunda sizlere yardımcı olacaktır. ÇALIŞMA ODASI VE MASASI NASIL OLMALIDIR Çalışma programınızı hazırladıktan sonra bu programı uygulayabileceğiniz uygun bir ortam oluşturmak gerekir.

7 Mümkünse kendinize evin sakin bir odasını çalışma odası olarak ayırın. Ayrı bir oda edinme imkânınız yoksa bir çalışma köşesi edinin. Kendinize bir çalışma masası ve sandalye edinin. Çalışma masasını ışığı arkadan alacak şekilde yerleştirmeyin. Arkadan gelen ışık gözlerin yorulmasına neden olur. Masanız cam kenarında olmamalıdır. Dışarıdan gelebilecek ses, hareket gibi duyumlar dikkatinizi dağıtabilir. Çalışma sandalyenize oturduğunuzda gözünüzün ilişebileceği yerlerde poster, resim, gazete vb. sizi hayal dünyasına götürebilecek, dikkat dağıtıcı unsurlar olmamalıdır. Sandalyeniz dik olmalı, çok rahat edip gevşemenizi sağlayacak türden olmamalıdır. Çalışma masanızı ders dişi gereksiz malzemeden arındırın. Ders için gerekli olabilecek malzemeleri masaya yerleştirin, böylece yerinizden kalkmayı gerektirecek kopmaları önlemiş olursunuz. Derslerle ilgili tüm faaliyetlerinizi çalışma masanızda gerçekleştirin çalışmalarınız için başka bir odayı, yatağınızı ya da rahat bir koltuğu kullanmayın. Çalışmak için bir çalışma masası ayırdığınızı unutmayın. Çalışma masanızı her çalışmadan sonra düzenleyin böylece bir sonraki çalışmaya başlamanız kolaylaşır. Çalışma programınızı masanızda gözünüzün önünde bir yere yerleştirin. Çalışma odanızda TV bulundurmayın, eğer TV ya da müzik seti varsa çalışma saatlerinde kapalı tutun. Yapılan araştırmalar göstermiştir ki; ders çalışılan ortamın sınav ortamına benzemesi, sınavdayken bilgilerin hatırlanma olasılığını artırmaktadır. Sınavın yapıldığı ortam ise sessizdir. DERS ÇALIŞMAYA BAŞLIYAMIYORSANIZ Önce derin bir nefes alıp verin. Ders çalışmanıza yardımcı olacak, sizi güdülmeyecek düşünceler üretmeye çalışın. O an kafanız başka bir şeyle meşgul ise bu konuda düşünmek için kendinize ders bitiminde süre ayırın. Aynı anda hem dersi hem de başka bir sorunu düşünmek ne verimli çalışmanızı nede soruna çözüm bulmanızı sağlar. DERS ÇALIŞIRKEN DİKKATINIZ ÇABUK MU DAĞILIYOR Dikkat toplama alışkanlığı doğuştan gelen bir özellik değildir. Eğitim yolu ile elde edilen bir alışkanlıktır. Öncelikle çalışma odanızı dikkat dağıtıcı unsurlardan arındırın. İsteksizlik, karamsarlık, uykusuzluk, yorgunluk dikkat toplamayı engeller. Bunun için ders dışı uğraşlarla yeterince ilgilenmek ve gerçek anlamda dinlenmek zorunludur. Ders çalışma süreleriniz günün aynı saatlerine rastlarsa o saatlerde çalışma istek ve alışkanlığı, dikkati derse yoğunlaştırma alışkanlığı kazanırsınız. Çalışma sürenizi yavaş artırın. Kendinize söyle bir kural koyun: eğer dikkatim dağılmadan 5 dakika çalışabilirsem istediğim şey için (telefon etmek, müzik dinlemek vb.) 5 dakika ayıracağım. Sıkılsam da 5 dakikadan önce masadan kalkmayacağım? Kısa süre sonra dikkat sürenizin artığınızı göreceksiniz. Çalışma sonunda kendinize ödül vermek ders çalışma alışkanlığı edinmenizi, çalışma sıklığının artmasını sağlayacaktır. Kendinize gerçekçi hedefler belirleyin. Kapasitenizin üzerinde hedefler isteksizliğe ve özgüvensizliğe yol açar. Küçük hedeflere ulaştıkça daha büyük hedefleri yakalayacaksınız. MÜZİKLE DERS ÇALIŞMAK Derse dikkatinizi verdiğiniz takdirde müziği duymazsınız. Ancak dinlemediğiniz halde geri planda çalan bir müzik vücutta gerginlik ve yorgunluk yaratır. Çalışma veriminin

8 düşmesine yol açar. Ayrıca çalışırken dikkatin dağılacağı anda duyacağınız müzik tekrar dikkat toplamanızı zorlaştırır. Bu sebeple ders çalışmakla müzik dinlemek arasında bir seçim yapmalısınız. En doğru seçim müziği dersten sonra ayrılan sürelerde dinlemektir. YATARAK DERS ÇALIŞMAK Uzanarak ders çalışmanın doğuracağı sonuç, çalışamayacak kadar gevşeme yada uykuya dalmaktır. Kaykılarak, masaya uzanarak çalışmak sıraya uzanarak ders dinlemek, rahat bir koltuk da ders çalışmakta aynı sonucu doğuracaktır. En etkili yöntem kol ve dirsekleri dayamaya imkân veren masada çok rahat olmayan dik bir sandalyede çalışmaktır. NOT TUTARAK ÇALIŞMAK Ders çalışmanın en iyi yolu not tutarak çalışmaktır. Araştırmalar göstermiştir ki; yazılan, yazılmayanlara göre daha çok akılda kalmaktadır. Not tutarak çalışmak çok zaman alıyor gibi görünse de; günü gününe not tutarak çalıştığınız da, bu notlar sınav öncesi size hem kolaylık hem de zaman tasarrufu sağlayacaktır. SORU ÇIKARARAK ÇALIŞMAK Çalıştığınız konu ile ilgili sorular çıkarın. Başlıkları soruya çevirin ve cevaplayın. Bu yöntem kolay unutmanızı engelleyecektir. Ayrıca sınav için tam olarak hazırladığınızı göreceksiniz. ÖĞRENDİKLERİNİZİ UNUTMAMAK İÇİN Yapmanız gereken en önemli şey sistemli tekrarlardır. Tekrar edilmeyen bilginin %0'i saat içinde unutulur. Öğrenilen Bilgiler BIR GÜN KORUMAK IÇIN Öğrendikten sonra 0dk. Tekrar BIR HAFTA KORUMAK IÇIN saat sonra 5-0 k. tekrar BIR AY KORUMAK IÇIN Bir hafta sonra 5-0 k. tekrar BIR YIL KORUMAK IÇIN Bir ay sonra 5-0 k. tekrar Öğrendiklerinizi uzun süre koruyup unutmamak için Bu tekrarları sistemli bir şekilde uygulamalısınız. Bu sebeple çalışma programınıza her akşam, o gün ve bir önceki gün öğrendikleriniz için her Cumartesi; o hafta öğrenilenler için; Her Pazar o ay öğrenilenler için süre ayırın. Her ay sonunda genel bir tekrar yapın. SİSTEMLİ TEKRAR SİZE NE KAZANDIRIR Bu sistemi uygulayan kişi sadece o bilgileri unutmamakla kalmaz yeni bilgileri de daha kolay çözümler ve öğrenir. Öğrenmek için harcanan emek ve zaman tekrar yapmayanın harcadığından çok daha azdır. Çünkü yeni bilgileri öğrenmek için, her seferinde eskileri yeniden öğrenmek zorunda kalmazsınız. UYKUNUN ÖĞRENME ÜSTÜNDEKİ ETKİSİ Bu konuyu araştırmak için psikolojik bir deney şu şekilde yapılmıştır. Birbirine benzer çeşitli deney gruplarına ayni bilgiler ayni şekilde ve ayni şartlarda öğretilmiştir. Öğrenmeden sonra bir grup uyumuş bir grup müzik dinlemiş bir grup çeşitli oyunlar oynamış bir grupta gözlem odasında kendi haline bırakılmış ve sohbet etmişlerdir. Bir

9 süre sonra verilen bilgiler sorulduğunda en fazla bilgiyi hatırlayan dersten sonra uyuyan grup olmuştur. Uykunun bu etkisinden yararlanmak için uyumadan hemen önce kısa tekrarlar yapın. 0-5 dakika tekrar UYKU 0-5 dakika tekrar Tekrarlarınızı son dakikaya kadar yapabilirsiniz ancak son dakikada yeni bir şeyler öğrenmekten kaçının. UNUTTUKLARIMIZ En çok ve kolay unuttuğumuz şeyler için daha çok dikkat zaman ve tekrar gereklidir. EN ÇOK NELERI UNUTUYORUZ EN AZ NELERI UNUTUYORUZ Adlar Güzel olaylar Rakamlar ve tarihler Yatmadan önce gözden geçirilenler Zor öğrenilmiş, tam kavranmamış notlar Hatırlanması gerektiğine karar verilenler İnanç ve önyargılarımıza ters gelenler Zaman araları verilerek öğrenilenler Başarısızlıklarımız Üzerinde sık konuşulan ve tekrar edilenler Öğrenmeye çalışmadan rastgele edinilen bilgiler Kişiyi doğrudan ilgilendiren konu ve olaylar Öğrenip de üzerinde düşünmediğimiz konular Kazanılan basarılar Bizim için anlam taşımayan şeyler Kişiye Anlamlı yâda ilginç gelen konular Yorgun, hasta, sıkıntılı, bıkkın, karamsarken öğrenilenler Fiziksel beceriye bağlı olanlar Uzunca süre ara verip dinlenmeden öğrenilenler Hem görüp hem duyarak öğrenilenler Tekrar edilmeyen bilgiler Ayrıntıyla birlikte öğrenilenler DERS ÇALIŞIRKEN izlenilecek YOL Önce çalıştığınız konunun (kitabın) başlıklarına göz atın böylece konu hakkında genel bir bilginiz olacak. Çalıştığınız bölümü baştan sona atlamadan sadece okuyun. Şimdi konuyu genel hatlarıyla anladınız. Atlamadan okumanızı tavsiye ettik çünkü ayrıntıları ile okunan şeyle daha çok akılda kalır. Aklınızda kalabilecek bir ayrıntıyla konuyu daha rahat hatırlayabilirsiniz. Konuyu ikinci kez sadece not ederek ve soru çıkararak okuyun Kendi kendinize konuyu anlatın ve sorulara cevap verin Bir süre dinlendikten sonra genel bir tekrar yapın. ( sorularınızı tekrar cevaplayıp notlarınıza bir göz atın) Bölümler arasında kısa dinlenme süreleri koyabilirsiniz. DERS DİNLEMENİN EN İYİ YOLU Diyelim ki bütün anlatılanları uygulamaya kararlısınız. Eğer okulda dersi iyi dinleyemiyor yada devamsızlık yapıyorsanız. Bunların yeterli ölçüde faydası olmayacaktır. İnsan 30 sn. kadar bilinçli dinler. Sonra - sn. kopukluk olur yapmanız gereken bu zorunlu kopmadan sonra tekrar konuya dönebilmektir. Dersi dinlemenin en iyi yolu not tutarak dinlemektir. Not tutarken sadece önemli kısımları anlayacağınız şekilde kısaltarak yazın. Böylece dinledikleriniz daha çok akılda kalacaktır. Dersi derste anlayın. ENDÜSTRİYEL KALIP BÖLÜMÜ BAŞARILAR DİLER

10 FREZE VE İŞLEM MERKEZLERİNDE İLERLEME F = fz. z. n (mm/dak) fz : z : bir devirdeki diş başına ilerleme (mm/dev) kesici takım kesme ağızı sayısı TORNADA SİPERİ ÇEVİREREK KONİK TORNALAMA n : devir sayısı (dev/dak) D : Büyük çap mm Malzemeye göre kesme hızı değerleri D - d d : Küçük çap mm tan α = KESİCİ CİNSİ. L L : Konik boyu mm Ç030 İmalat Çeliği Ç00 İmalat Çeliği Ç050 İmalat Çeliği Ç00 İmalat Çeliği Ç00 İmalat Çeliği GS (DS) 5 Çelik Döküm Ç35 Krom Nikelli Çelik 0 0 Ç5330 Krom Molibdenli Çelik 0 0 Ç0 Krom Vanadyumlu Çelik 0 0 Ç00 Takım Çeliği GG Font Döküm GG Dövülür Font Döküm GG30 Sert Font Döküm CU Bakır HPr 57 Dökme Prinç H Pr 0 ()Hadde Prinç BH Bronz AL 30 Alüminyum Silimun Düralümin Magnevin Elektron FORMÜLLER VE TERİMLERİ TORNADA KESME HIZI VE DEVİR SAYISI Kesme hızı Kesicinin kesilen malzemenin torna tarafından döndürülerek etrafında aldığı yol Devir sayısı Torna aynasının kendi etrafında bir dakikada aldığı döngü sayısı V= π. D. N V : Kesme hızı m/dak 000 D : Malzeme çapı mm N= V V N : Devir sayısı dev/ dak N= π. D D MKE FORMU MALZEME CİNSİ Seri Çelik KABA İNCE Sert Maden Uç KABA İNCE TORNA TEZGAHLARINDA İLERLEME fz = F / n (mm/dak) tan α : Açı değeri MATKAP TEZGAHINDA DEVİR SAYISI D : Matkap çapı mm N= V.000 π. D Matkaplar için kesme hızları Malzeme cinsi Çelik Takım çeliği Dökme demir Makine çeliği Al. Alaşımları Kesme hızı Frezelemede freze çakıları için uygun kesme hızları Yüksek Hız Karbür Malzeme cinsi Çeliği Takımlar Takımlar İçin İçin Kesme Hızı Kesme Hızı (m/dak) (m/dak) Makine çeliği Takım çeliği Dökme demir Bronz Alüminyum Malzemenin cinsi Alın freze çakısı Makine çeliği 0,30-0,0 Helis freze çakısı 0,33-0,35 Takım çeliği 0,35-0,5 0,30-0,3 Paslanmaz çelik 0,5-0,35 0,3-0,30 Dökme demir 0,33-0,0 0,33-0,35 Kanal freze çakısı 0,-0,33 0,5-0,30 0,0-0,5 0,-0,35 Parmak freze çakısı 0,5-0,30 0,3-0, 0,0-0,3 0,-0,30 Bronz ve prinç 0,35-0,30 0,35-0,3 0,-0,30 0,5-0, Alüminyum 0,50-0,55 0,0-0,5 0,30-0,33 0,35-0,3 Form freze çakısı 0,0-0,3 0,0-0,30 0,05-0,0 0,0-0,3 0,0-0, 0,5-0, Karbür freze çakıları için iş parçası malzemesine bağlı olarak verilecek ilerleme miktarları ( mm/dev )

11 KESME BOŞLUĞU : 3 mm sac kalınlığına kadar C= 0,005. t. ζb KESME BOŞLUĞU : 3 mm sac kalınlığına kadar C = (,5. 0,0. t - 0,05. ζb ζb t C = Kesme dayanımı ( kg/mm² ) = Sac kalınlığı (mm ) = Bir taraftaki kesme boşluğu ( mm ) KESME KUVVETİ : P = L. U. ζb SIYIRMA KUVVETİ : Ps = P / 5 P : Kesme kuvveti ( kg ) Ps ζb : : Sıyırma kuvveti ( kg ) Kesme dayanımı ( kg/mm² ) t L : Sac kalınlığı (mm ) : Kesilen toplam çevre ( mm ) SACLARDA VERİM ORANI % Verim : Sacın kullanım oranı S S : Toplam bant yüzey alanı ( mm² ) : Toplam parça yüzey alanı ( mm² ) % Verim = S / S BÜKME KALIBI HESAPLAMALARI V BÜKME KUVVETİ c. ζb. t². b Pb = Pb : Bükme kuvveti ( kg ) w Pe : Son bükme kuvveti ( kg ) ζb : Çekme dayanımı ( kg/mm² ) Pe =. Pb ri w= t : Sac kalınlığı (mm ) 0.5-0,5 b w c : Parça genişliği ( mm ) : Kalıp açıklığı : Katsayı c = +. t / w AÇINIM BULMA L : Açınım boyu ( mm ) a ve b : Düz hatlar ( mm ) L = a + π. α ri : İç bükme radyüsü ( mm ) 0. ( ri + t.0,5. k ) + b t α k : Sac kalınlığı (mm ) : 0 - Bükme açısı ( ) : Korreksiyon faktörü k = 0,5 + 0,5. Log. ( ri / t ) U BÜKME KUVVETİ Pb : Bükme kuvveti ( kg ) ζb : Çekme dayanımı ( kg/mm² ) Pb = 0,. t. L. ζb t L : Sac kalınlığı (mm ) : Bükme uzunluğu ( mm ) Pe = Pb + 0,3. Pb Pe : Son bükme kuvveti ( kg ) U BÜKME KALIPLARINDA SAC BOŞLUĞU Zmax t n : : : U Bükmede sac boşluğu ( mm ) Sac kalınlığı ( mm ) Katsayı ( tablodan ) Zmax = t + t. n Sac kalınlığına göre n katsayısı ( mm ) L ,0 0,5 0, DELME VE KESME KALIBI HESAPLAMALARI. 0,0 0,0 0,5.3 0,0 0,0 0, ,07 0,0 0, ,0 0,07 0, ,05 0, ,0 0, 0, 0, 0, 0, 0, 0,0 0,0 0,07 0,0 0,0 0,0 0,07 0,09 0,0 0,05 0,0 0,0

12 ÇEKME KALIBI HESAPLAMALARI ÇEKME BOŞLUĞU ( tek taraftan ) C = t + 0, S C = t + 0,0. 0. S C = t + 0,0. 0. S İLKEL ÇAP HESABI D d h : : : İlkel çap ( mm ) Çekilme iç çapı ( mm ) Yükseklik ( mm ) h / dm ÇEKME SAYISI 0,...0,7 0,7....,5,5....3,0 3 3,0...., Pz d t ζb d k çekme oranı ( m ) k SİLİNDİRİK PARÇALAR İÇİN ÇEKME KUVVETİ : : : : Çekme kuvveti ( kg ) Zımba çapı ( mm ) Sac kalınlığı ( mm ) Çekme dayanımı ( kg/mm² ) ilk çekmede ikinci çekmede Pz = π. d. t. ζb. k Pz = π. d. t. ζb. k : İkinci çekmedeki zımba çapı ( mm ) : Çekme oranı m = d / D' ye bağlı olarak korreksiyon faktörü aşağıdaki tablodan 0,55 0,57 0,93 0, 0, 0, 0,79 0, 0,7 0,7 0, 0,7 0, Çelik saclar için Alüminyum saclar için Diğer saclar için 0,7 0,55 0,75 0,5 D = d² +. d. h veya kısa etekli tek çekmelerde D = d +,5. h KADEMELİ ÇEKMELERDE ÇEKME ORANI VE ÇEKME SAYISI ÇEKME İŞLEMİNDE m. D oranı m = 0,55 m = 0,75 m= 0,0 0,775 0,5 0, 0, 0,5 0,35 0,5 0,3 d = m. D d = m. d d = d3 = m. d 0,7 0,5 0,9 0, 0,95 0,5 0,95 0, Sac kalınlığı mm Dişi çekme radyüsü mm 0,, 0, 3,,,,5,, 9,,, 5 0 Çekme zımbası çapı ( mm ) 00 mm' ye kadar Çekme zımbalarına açılan hava tahliye delik çapları sac kalınlığına göre kalıp radyüsleri Hava deliği çapı ( mm ) DİKKAT :FORMÜLLERDEN SADECE SINAV ESNASINDA GEREKLİ OLANLAR VERİLMİŞTİR. AYRINTI FORMÜL VE İÇERİKLERİ İÇİN MODÜL KİTAPLARINA BAKINIZ. HACİM ve AĞIRLIK HESAPLAMALARI KARE PARÇALAR KARE PARÇALAR V= a³ V= a³. 7,5 /,000,000 =..kg Çelik özgür ağırlık : 7,5 kg/dm³ PRİZMATİK PARÇALAR V= b.h.l SİLİNDİRİK PARÇALAR π.d² V=.h PRİZMATİK PARÇALAR V= b.h.l.7,5 /,000,000 =...kg SİLİNDİRİK PARÇALAR V= π.d².h.7,5/,000,000=..kg

13 sac kalınlığı mm Malzeme çekme dayanımları ζb = kg/mm² 5 ~ ÇİFT TARAFLI KALIP KESME BOŞLUĞU (.C ) 0,5 0,00 0,00 0,0 0,03 0,0 0,05 0,0 0,07 0,0 0,09 0,0 0,50 0,0 0,09 0,0 0,05 0,07 0,030 0,030 0,03 0,75 0,0 0,09 0,03 0,03 0,0 0,0 0,07 0,050,5 0,00 0,0 0,05 0,03 0,09 0,07 0,079 0,0,75 0,055 0,0 0,07 0,0 0,09 0,0 0, 0,7 0, 0,3 0,7,00 0,03 0,077 0,09 0,00 0,0 0, 0, 0,3,5 0,07 0,07 0,00 0,3 0,3 0,33 0, 0,5,75 0,07 0,07 0,3 0,3 0,5 0,3 0,7 0,5 3,50 0,7 0,55 0,79 0,00 0,9 0,37 0,53 0, 0,3 0,30 0,335,00 0,5 0,9 0, 0,50 0,7 0,9 0,3 0,33,50 0,90 0,3 0, 0,300 0,39 0,355 0,379 0,00,00 0,5 0,350 0,00 0,50 0,93 0,533 0,59 0,50,00 0,0 0,500 0,50 0,50 0,70 0,70 0,0 0,90,00,050,00 0,00 0,50 0,5 0,70 0,50 0,970,00,075,0,00 0,5 0, 0,90,050,50,3,37,0,00,00,7,75,50,0,95,0,3,00,300,50,30,050,50,5 5,00,5,0,00,350,590,750 0,035 0,039 0,0 0,053 0,05 0,03,00 0,03 0,039 0,05 0,050 0,055 0,059 0,03 0,07 0,07 0,07 0,0 0,0 0,097 0,05,50 0,07 0,05 0,07 0,075 0,0 0,09 0,09 0,099 0,0 0, 0, 0, 0,55 0,7 0,59 0,7 0,,50 0,079 0,097 0, 0,5 0,37 0, 0,5 0, 0,77 0,9 0,0 0,95 0,3 0,30 3,00 0,095 0,0 0, 0,50 0, 0,7 0,90 0,0 0, 0,3 0,50 0,35 0,3 0,0 0, 0,5 0,500 5,00 0,0 0,70 0,33 0,350 0,3 0,5 0, 0,70 0,95 0,53 0,5 0,3 0,9 0,750 7,00 0,3 0,5 0,90 0,550 0,03 0,5 0,95 0,73 0,77 0,50 0,90,0,3,3,5,5,750 5,00 0,53 0,990,00,350,0,00,70,,90,090,0,33,55,73,900 3,0,50,70,970 3,50 3,35 3,0 3,30 3,90

14 DİŞİ KESİCİ VE KILAVUZ PLAKALARININ ÖLÇÜLENDİRİLMESİ Saç Kalınlığı T (mm) Dişi Kalıp Kalınlığı (B) mm Kalıp Deliğinden Kalıp Kenarına Olan (A) Uzaklığı 3 Yuvarlak Kenarlı Düzgün Kenarlı Keskin Kenarlı 0,0 -,5 7 35,5-3, ,0 -, ,5 -,0 0, Pratik olarak A=,5x B A=,5x B A= x B

15 AÇINIM BULMA - Tam boy = = için R = ise = -, 90 için R = 0 ise = -3, A= 330 -, - 3, = 30, mm - Tam boy = = 90 için R = ise = -,9 0 için R = ise = -3, 50 için R = 5 ise =-,7 A= - 3, -,9 -,7 = 37, mm BÜKME AÇISI t,5,5 3 3,5,5 5 7,5,5 3 3,5,5 5 7 TOLERANS t En küçük,5, , 3 5 () (0) Sapma 0,,5 < 30 ± 30 ~ 50 ± 5 50 ~ 0 ± 30 BÜKME RADYÜSÜ 0 () () (0) 0 (5),,, KISALMA DEĞERİ R : t = ² 5 (3) 0, 0, 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0, 0, 0, 0, 0,5 0,5 0, 0, 0, 0, 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0, 0, 0,7 0,7 0, 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0, 0, 0,9 0,9,0 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 0, 0, 0,9 0,9,0,0,,,0,,0,0,0,0,,,,3,3,,,,,,,3,3,5,5,,3,3,3,3,,,7,,,5,,5,5,,,7,,,,,7,,,,,0,,0,0,,,5,,,3 3,0,,7,7, 0,9 0,9 0,9,0,0,0,,,3,5,7,9,, 3,3 3,,3,,,,5,,,,0,, 3, 3,,0,,,9,9,0,,3, 3,0 3,,0,3,,3,3,,5,,7,9 3,3 3,7,3,,,,7,9,9 3, 3, 3,,0,,9 3, 3,3 3, 3, 3,5 3,7 3,9,,9 5, 3,7 3, 3, 3,,0,,7 5, 5,5,,,,, 5,0 5,5 5,,,5, 5,0 5, 5,3 5,, 5, 5,5 5,7 5,,3,5,,,,9,9 7,5 7, 7, 7, 7,,,5,0

16 BÜKME AÇISI t,5,5 3 3,5,5 5 7,5,5 3 3,5,5 5 7,5,5 3 3,5,5 5 7,5,5 3 3,5,5 5 7 RADYÜS,,, KISALMA,0,0,,,,,9 3, 3,,7 5,5,, 9,,9 3,,9 3,0 3, 3, 3,7,, 5,3, 7,0,7 0,,5 3,,0,0,,7 5, 5,9,7 7, 9,3 3,,5,9,9 5, 5,,0,7 7,3, 9,9, 3, 5, 5,9,,3,7 7,3,, 0,5,, 5,7, 7, 7,,, 9,7,, 5,0,3,0,,9 9,5 0,3,7 3, 5,,9 9, 9, 0,5 0,,3, 7,5 9, 0,3,,9,7,,,,5 3,, 5,9 9,3,,,5 7, 9, 0,5, 7,,9,,,3, 0, 0, 0, 0,5 0, 0, 0,0 0, 0, 0,9,,7,,7,5,5,, 0,9 0,7 0,5 0,3 0, 0,5 0,9,,3,0,9,,5, 0, 0, 0,0 0,5 0,7 3,,9,5,,3,9,,3 0,9 0,5 0,0 0,3 3, 3, 3,0,9,,,7,,0 0,5 0,,,0 3,5 3,3,,,,5,0 0,7,,5 3,9 3,3 3,,3,9,5, 5,,5,3 3, 3,3,,9, 5, 5,,9, 3,,9,,,9,0 5,,,5 3, 3, 7,9 7,0, 5,5 5,0,0 9,0 7,,5, 5, 0, 0, 0,0 0,3 0,7,0,, 3,0,3 5,5,7 9,,7,, 0, 0, 0, 0,,,,7 3,9 5,,,9,3,,3 0, 0,3 0,,, 3,,,0,5,0, 5,9,5 0, 0, 0,7,3,9,5 5,7, 0, 3,7 5,, 0, 0, 0,9, 3,7 5,3 7, 0,3 3, 5,,3 0,7 0,, 3,3,5 7,5 9,9 3,0,9, 0,,,9, 7, 9,,7,5, 0,7,9 3,7, 9,,3,,7 0,,, 5,,9,0,0, 0,5,7,9 7,,3 3,, 0,7 3,, 9,,,,3 5,7, 0,7 0,3 0,5,,5,3,, 5,3,,7,0 3,3 7,,, 3,5 0,5 0,9,7,3 3,7,,,5 0, 3, 7,, 7,9 3,3,, 3,,5 5,7,3 0,, 7,,0 7,7 3, 0,,,7 3, 5, 7,7 0,, 7,, 7,5 30,9 0,3,9 3,5, 7, 9,7, 7,0,5 7,3 30,7,,,,5 9,,,,3 7,0 30,5, 3,, 9,,,,, 30,, 5,,, 5, 0,9, 30,0,3 5, 7,7 0,0 5,3 0,7, 9, 3,7 7,0 9,, 9,3,0 9, 5,,5 3,,7, 9,0,5,3, 3, 7,3

17 V ve U BÜKME KALIPLARINDA TASARIM ÖLÇÜLERİ w = ri 0.5-0,5 Sac kalınlığı mm rm h t Sac kalınlığı mm t 3 5 rm L 0. Sac kalınlığına göre ( mm ) k değerleri _ _ _

18 V ve U BÜKME KALIPLARINDA TASARIM ÖLÇÜLERİ w = ri 0.5-0,5 Sac kalınlığı mm rm h t Sac kalınlığı mm t 3 5 rm L 0. Sac kalınlığına göre ( mm ) k değerleri _ _ _

19 VİDALI BAĞLANTIDA KONSTRÜKSİYON ÖLÇÜLERİ Anılma çapı d Adım dk k s L b normal e kısa uzun d Geçiş deliği çapı dg hassas kaba orta Tolerans M3 M M5 M M M0 M M M M0 M M30 0,5 5,5 3, , ,,5 5-50,5 0-00, , 3,,,3 3, ,3 5, 3, , 5, , , , , 3,,,7, 0-0, 3, ,3,, 9,3 3,, 5, 7,,5,5, 7, , 9,5,3 5 3, 3, 3,,,3,5 5,3 5, 9 7 7,5,5,,, 7 0, ,5,5 5 5,5 5, 5,5, TT=IT İnternasyonal Toleranslar +IT / - IT Ldb t Pah ve Havşa Civata malzemesine göre çap somun vida boyu tablosuna bakınız Konstrüksiyona ve ihtiyaca bağlı olarak değişir. Konstrüksiyona ve ihtiyaca bağlı olarak değişir.

20 Civata malzemesine göre açılacak dişi vida boyu tespiti ( Ldb ) ** Bağlanan parçaların malzemesi 3. /../ ,.d,.d Çelik Rm N/mm² olarak > ,.d,.d,.d > ,.d,.d,.d >00 0,.d,.d,0.d,.d Kır döküm,3.d,5.d,5.d,0.d Bakır alaşımları,3.d,3.d Al-Döküm alaşımları,.d,.d,.d Hafif Metal * Saf alüminyum,.d Al-alaş. Sertleştirilmiş 0,.d,.d,.d Al-alaş. Sertleştirilmemiş,.d,.d Yumuşak metal, suni maddeler, v.b,5.d * Dinamik yüklemelerde Ldb boyu %0 daha uzun alınmalıdır. ** İnce diş vidada Ldb boyu %5 daha uzun alınması önerilir. ALLEN CİVATA, GÖMME BAŞLI CİVATA, İMBUS CİVATA 9 / EN ISO 7 DIN Anılma çapı d L dk b k s M3 5,5 3,0,5 M 7 0,0 3,0 M5 M M ÜRETİMDE BOY BASAMAKLARI,, 0,,, 0, 5, 30, 35, 0, 5, 50, 55, 0, 5, 70, 0, 90, 00, 0, 0,30, 0, 50, 0, 0, 00, 0, 0, 0, 0, 300, 30, 30,..., 500., ,0,0,0,0 5,0,0 M0 3 0,0,0 M 3,0 0,0

21 METRİK VİDA NORMAL DİŞ TABLOSU TS / DIN 3 Vida anma çapı D = d Adım P Diş dibi çapı Diş yüksekliği Matkap Bölüm çapı Dış vida İç vida Dış vida İç vida çapı d=d d D h3 H M 0,5 0,93 0,79 0,75 0,3 0,53 0,35 M 0,0,509,57,00,70 0,5 0,7 M3 0,50,37,59,50,75 0,307 0,7 M 0,70 3, 3, 3,30 3,55 0,9 0,379 M5 0,0,09,3,0,0 0,9 0,3 M,00,773,97 5,00 5,350 0,3 0,5 M,5,,7,0 7, 0,77 0,77 M0,50,0,37,50 9,0 0,90 0, M,75 9,53 0,0 0,0 0,3,07 0,97 M,00,5,35,00,70,7,03 M,00 3,5 3,35,00,70,7,03 M,50,933 5,9 5,50,37,53,353 M0,50,933 7,9 7,50,37,53,353 M,50,933 9,9 9,50 0,37,53,353 M 3,00 0,39 0,75,00,05,0, M7 3,00 3,39 3,75,00 5,05,0, M30 3,50 5,70,,50 7,77,7,9 M33 3,50,70 9, 9,50 30,77,7,9 M3,00 3,093 3,70 3,00 33,0,5,5 M39,00 3,093 3,70 35,00 3,0,5,5 M,50 3,79 37,9 37,50 39,077,70,3 M5,50 39,79 0,9 0,50,077,70,3 M 5,00,,57 3,00,75 3,07,70 M5 5,00 5,,57 7,00,75 3,07,70

22 TESPİT PİMLERİ DIN 35 Malzeme Sertlik Yüzey Pürüzlüğü m +0.00/+0.05 Sementasyon Çeliği,yüzey sertleştirilmesi yapılmış,çok ince taşlanmış. 0 ± HRC Ra 0. K h +0.00/ / d L , , l R Z 0 Z 0,9 0,, 0,,5,0,,0,0,3,5,7 ÇEKTİRMELİ PİMLER DIN 7979 Malzeme Sementasyon Çeliği,yüzey sertleştirilmesi yapılmış,çok ince taşlanmış. Sertlik 0 ± HRC Yüzey Pürüzlüğü Ra 0. m K h +0.00/ / / d L d r t c M, M M 0 0, M M 3, M