BÜTÜN ORKİNOSLAR NEREYE GİTTİ? Balık çiftlikleri ve korsan balıkçılık, mavi yüzgeçli orkinosların Akdeniz de neslinin tükenmesine nasıl yol açtı

Transkript

1 Bütün orkinoslar nereye gitti? 1 BÜTÜN ORKİNOSLAR NEREYE GİTTİ? Balık çiftlikleri ve korsan balıkçılık, mavi yüzgeçli orkinosların Akdeniz de neslinin tükenmesine nasıl yol açtı 1 Özet 2 Kuzey mavi yüzgeçli orkinosu 2.1 Doğu ve batı stokları 2.2 Mavi yüzgeçli orkinosun biyolojisi 2.3 Aşırı tüketilen bir tür sınırlarını zorluyor 3 Orkinos çiftlikleri: tükenişe giden otoban 3.1 Orkinos çiftliği nedir? 3.2 Orkinos çiftliği boom 3.3 Orkinos çiftliği üretimi 3.4 Bilim adamlarının kabusu 3.5 YRD balıkçılığa açık kapı 4 Korsan orkinos balıkçılığı 4.1 Çiftlik öncesi ticaretinde düğüm 4.2 Son orkinosu bulmak için yüksek teknoloji 4.3 Rakamlar birbirini tutmuyor 4.4 Avların hatalı raporlanması 4.5 Reeferlar mavi yüzgeçli orkinos avını aklamada mı kullanılıyor? 4.6 Gerçek rakamlar ne olabilir? 5 Orkinos çiftliklerinin diğer zararları 5.1 Orkinosları çifliklerde besleme 5.2 Ortak kaynakların özelleştirilmesi 6 Mavi yüzgeçli orkinosun tükenmesinin ekonomisi 6.1 AB, YRD balıkçılığı teşvik ediyor 6.2 Japon yatırımları 7 Öneriler 8 Kaynakça

2 Bütün orkinoslar nereye gitti? 2 1. Özet Mavi yüzgeçli orkinos balıkçılığı Akdeniz in en karlı endüstrilerinden biridir. Antik Roma da orkinos avcılığı ve orkinosların tuzlanmış balığa dönüştürülmesi, imparatorluğun en istikrarlı endüstri ve ticaret kollarından ikisiydi. 1 Bugünkü kötü yönetim, gırgır kullanan balıkçı filoları ve orkinosları yağlandıran çiftliklerin hızlı gelişimi ile hem mavi yüzgeçli orkinosların hem de yüzlerce balıkçının geleceğini tehdit ediyor. Mayıs 1999 da Greenpeace bu türün tükenişini duyuran ve bunun sebeplerini inceleyen detaylı bir rapor yayınladı. 2 Üçüncü ülke bayraklı korsan balıkçılık tekneleri mavi yüzgeçli orkinos nüfusuna karşı ana tehdit unsuru olarak tanımlanıyor ve daha o zaman, bilim adamları aşırı tüketime karşı uyarıyordu. Erişkin bir mavi yüzgeçli orkinosun bio kütlesi- yumurtlayan orkinosların bio kütlesi- 20 yıl öncesine göre %20 azalmıştı. Her sene çok büyük miktarda erişkinliğe ulaşmamış orkinos yakalanıyordu. Şüphesiz, mavi yüzgeçli orkinos nüfusunun eski haline dönebilmesi için çok ciddi önlemlerin alınmasına ihtiyaç vardı. Bugün durum daha da kötüleşti; Akdeniz ülkelerinin balıkçı filoları tarafından yürütülen korsan orkinos balıkçılığı yasal kotaların çok üzerine çıkıyor. Orkinos çiftlikleri, Akdeniz de henüz yeni bir endüstri olmasına rağmen, yasadışı ve raporlanmayan balıkçılığın perde arkasındaki itici güç. Canlı yakalanan orkinoslar bu çiftliklere götürülüyor ve genellikle Japonya ya ihraç edilmeden önce aylar boyunca besleniyor. Orkinos çiftliği işinin karmaşık yapısı, yeterli düzenlemenin olmaması ve bir kaç ülkenin işin içine girdiği ticaretin boyutları, geniş çaplı yasadışı orkinos avına kılıf uydurulmasını kolaylaştırıyor. 50 den fazla orkinos çiftliği Akdeniz sahilleri boyunca yayılmıştır. Çiftliklerin gelişimi çok az denetim altında -aslında tam bir denetimden kaçmaya çalışıyorlar- hızla gerçekleşmekte ve 20,000 tona ulaşan kapasiteleri ile bölgede yasal olarak avlanabilecek orkinos miktarını geçmektedir. Bugün, Akdeniz den her yıl ne kadar mavi yüzgeçli orkinosun alındığını kimsenin bilmediği tartışılmaz bir konudur ancak 2002 yılında hükümetlerin taraf olduğu Uluslararası Atlantik Orkinosu Koruma Komisyonu (ICCAT) tarafından belirlenen kotaların aşıldığı açıktır. Orkinos çiftliği endüstrisi iyi entegre edilmiş ve düzenlenmiştir. Balıkçı filoları tarafından çiftliklere tedarik edilen mavi yüzgeçli orkinoslar denetim dışındadır. Teknelerin bayraklarını taşıdığı ülkeler üzerlerine düşen görevi yerine getirmemektedir. Akdeniz deki orkinos endüstrisi, binlerce ton mavi yüzgeçli orkinosun yasadışı avlanması dahil hiçbir sınır tanımadan devam edebilmek için elinden geleni yapmaktadır. Örgütlü yasadışı balıkçılığın bir adı vardır: korsan balıkçılık. 1 2 López Linage, J. and Arbex, J.C Pesquerías tradicionales y conflictos ecológicos: Ministry of Agriculture, Fishing and Food. General Secretary of Sea Fishing. Lundwerg Editores, Madrid. Gual, A The bluefin tuna in the Eastern Atlantic and Mediterranean: Chronicle of a death foretold. Greenpeace International.

3 Bütün orkinoslar nereye gitti? 3 Bir kaç şirket bu kazançlı denetimsiz işi büyütmekle kalmıyor bu konuda kurumsal destek de alıyor. Örneğin Avrupa Birliği, Akdeniz deki balıkçılık ve İspanya gibi ülkelerde balık çiftliği kapasitesinin arttırılmasına büyük katkıda bulundu. Bilim adamlarının doğu mavi yüzgeçli orkinos nüfusunun eski haline getirilmesi gerektiği konusunda uyarıda bulundukları zaman sergilenen bu sorumsuzca davranış, endüstrinin gerektiği gibi denetlenmesi ve mavi yüzgeçli orkinos nüfusunun yeniden oluşturulması için gerekli önlemlerin alınması konusundaki ilgisizlikle birleşti. Bu raporda mavi yüzgeçli orkinosların Akdeniz deki durumunu inceliyor, balıkçılık ve orkinos çiftliklerinin faaliyetleri konusunda farklı bilgi kaynaklarını gözden geçirerek şu sonuçlara varıyoruz: Doğu Atlantik ve Akdeniz de yakalanan mavi yüzgeçli orkinosların miktarı 2004 te 41,000 tonu, 2005 te 44,000 tonu geçebilmektedir. Bu, 2005 te izin verilen toplam yakalama miktarı 32,000 tondan 12,000 ton (%37.5) daha fazladır; Kotayı aşan bu yasadışı avlanmanın büyük bir bölümü Akdeniz de; Büyük miktarda olgunlaşmamış orkinos yakalanıyor ve diğer yasadışı balıkçılık uygulamaları yaygın; Bazı ülkeler verileri saklıyor veya değiştiriyor, temel verilerin eksik ve hatalı olmasından dolayı bilim adamları stok miktarı konusunda tahminde bulunamıyor; Orkinosları beslemek için gereken balık miktarı başka birçok sorunun yanı sıra hastalık bulaştırma potansiyelleri ve hem Akdeniz de hem de diğer bölgelerde aşırı avlanmaya sebep olması nedeniyle ayrı bir sorun oluşturmaktadır; Büyük miktardaki devlet sübvansiyonları (1997 den beri Avrupa Birliği nde 34 milyon dolar) ile Japonya ve Avustralya nın yatırımları mavi yüzgeçli orkinos avlanmasını teşvik etmektedir; Sadece bir kaç yatırımcı önceden Akdeniz çevresindeki balıkçı kültürler tarafından paylaşılan ortak kaynakları kontrol ediyor; Kısacası, mavi yüzgeçli orkinosların Akdeniz deki ticari yok oluşu çok yakındır. Bu durumun ışığında Greenpeace, mavi yüzgeçli orkinosların karşı karşıya olduğu kriz için güçlü bir çözüm önermektedir. Orkinosları önemli üreme ve beslenme yerlerinde avlamak yerine bu alanlar deniz koruma alanları yapılmalıdır. Balıkçılık ve diğer tahrip edici faaliyetlerin yasaklandığı geniş ölçekli deniz koruma alanları, göçmen türleri, önemli yaşam evrelerinde koruyarak yarar sağlayabilir. Mavi yüzgeçli orkinos balıkçılığı ve çiftlikler üzerindeki denetim eksikliğinin yanı sıra korsan balıkçılığın bölgedeki boyutları, balıkçılık ve çiftlik endüstrisinde daha güçlü önlemlere ihtiyaç duyulduğunu açıkça ortaya koyuyor. Bunlar: balıkçı tekneleri ve çiftlikler için kesin ve bağımsız bir gözlem düzeni, balıkçılık ve çiftlik bilgilerinin düzenli olarak ICCAT a bildirilmesi, türün olgunlaşma ve Doğu Atlantik stoğunun yeniden oluşturulması için yeni toplam kotayı da içeren uzun vadeli bir plan. Orkinosları üreme alanlarında koruyan deniz koruma alanları, güçlü ve sürdürülebilir yönetim ile, Akdeniz in mavi yüzgeçli orkinoslarının ve geçimleri meşru olarak ona bağlı olanların geleceği olabilir. Ancak faaliyetlerinin devam etmesine izin verilirse korsan balıkçılık ve kuralsız orkinos çiftlikleri Akdeniz in bu kaynaklarını soyacaktır.

4 Bütün orkinoslar nereye gitti? 4 2. Kuzey mavi yüzgeçli orkinosu Mavi yüzgeçli orkinoslar (Thunnus thynnus) büyük ve obur balıklardır. 700 kg. ağırlığına ulaşabilirler ve mükemmel yüzücülerdir. 20 yaşına erişebilen uzun ömürlü hayvanlardır ve üremek ve yiyecek bulmak için uzun mesafeleri aşabilirler. Bu balıklar sürü halinde yaşar ve sürü halinde yaşayan hamsi, mürekkep balığı ve diğer küçük balıkları avlarlar. Okyanus hayvanlarıdır ancak mevsimsel olarak kıyıların yakınına gelirler. Mavi yüzgeçli orkinos geniş bir sıcaklık aralığına uyum gösterebilir. Boyutlarına göre sürüler oluştururlar, bazen de diğer türlerle birlikte sürü oluştururlar Doğu ve Batı Stokları Orkinoslar siyasi sınırları tanımazlar. Tam bir göçmenlerdir; uluslararası sular kadar ulusal sularda da yüzer ve avlanırlar. Avlanmasını düzenleyen tüm karar ve uygulamalar uluslararası düzeyde belirlenmelidir. Uluslararası Atlantik Orkinosu Koruma Komisyonu (ICCAT) bu amaçla kuruldu. Atlantik Okyanusu ve Akdeniz gibi bitişik denizlerdeki orkinos ve orkinos benzeri balıkların korunmasından sorumlu olan ICCAT e Avrupa Birliği dışında 41 ülke üyedir. Mavi yüzgeçli orkinos Kuzey Atlantik in her iki tarafına yayılmıştır. Ne kadar orkinosun avlanabileceğini belirlemek amacıyla 25 yıl önce yapılan bir araştırmada Kuzey Atlantik te iki alt popülasyonun bulunduğu varsayıldı: Doğu ve Batı kuzey mavi yüzgeçli orkinos stokları. ICCAT tarafından tanımlanan bu iki idari birim, farklı değerlendirmelere ve kurallara tabidir. Bununla birlikte tüm uzmanlar bu ayrımın biyolojik değil siyasi bir ayrım olduğunu bilir. 3 Harita 1: Kuzey mavi yüzgeçli orkinosu doğu ve batı stokları. (ICCAT den alınmıştır.) Mavi yüzgeçli orkinosları avlayan filolar Kuzey Atlantik Okyanusunun dört bir yanına dağılmış bulunuyor; Meksika Körfez inden Batı Atlantik deki Newfoundland e, Kanarya Adaları ndan Doğu Atlantik teki İzlanda nın güneyine ve Akdeniz in tamamına kadar. Son yıllarda balıkçılar Orta Kuzey Atlantik te daha önce bilinmeyen bir balık bölgesi keşfettiler Mavi yüzgeçli orkinosun biyolojisi. 3 Aslında bazı orkinosların okyanusu geçen göç rotasını takip ettiği biliniyor, bu konuda işaretli orkinosların takibiyle her geçen gün daha çok kanıt elde ediliyor. Bazı uzmanlar bu göçler nedeniyle stokların ayrı ayrı yöneltilmesinin şüphe uyandırıcı olduğunu belirtiyor.

5 Bütün orkinoslar nereye gitti? 5 Kuzey mavi yüzgeçli orkinosunun bilinen sadece iki yumurtlama bölgesi vardır: Meksika Körfezi ve Akdeniz. Erişkin mavi yüzgeçli orkinos 4 üreme mevsiminde bu bölgelerde yoğunlaşır; Nisan ortasından Haziran ortasına kadar Meksika Körfezi nde, Mayıs sonundan Haziran sonuna kadar Akdeniz dedir. Üreme zamanından sonra birçok erişkin yiyecek aramak için Atlantik e döner. Ancak erişkin stokların bir bölümü Libya, Korsika ve Akdeniz in doğu çanağında sürekli yaşar. Harita 2: Mavi yüzgeçli orkinosun Akdeniz deki üreme alanları Bilgi kaynağı: ICCAT 5 ve Qinetiq Aşırı tüketilen bir tür sınırlarını zorluyor ICCAT in mevcut idari sisteminin, doğuda ve batıda mavi yüzgeçli orkinosların sürdürülebilir tüketimini mümkün kılma amacını gerçekleştirmede başarısız olduğu açıktır. Aslında bu amacın çok da uzağındadır. Her iki populasyon da Akdeniz in en önemli balıkçılık faaliyetinin sürekliliğini tehdit eden devasa zorluklarla karşı karşıyadır. Batı stoğu: mavi yüzgeçli orkinos yeniden çoğalmıyor. Batı Atlantik te mavi yüzgeçli orkinos avlayan başlıca ülkeler; Birleşik Devletler (2004 de 899 ton ), Kanada (537 ton) ve Japonya dır (396 ton) lerde balıkçılıkta ciddi bir düşüş gözlemlendi ve 1997 de üreme çağındaki orkinosların bio kütlesi 1975 de ölçülenin ancak %14-17 si kadardı. Batı stoğunun bu kötü durumu ICCAT i, 1988 de yeniden üretim adı verilen bir programı uygulamaya zorladı. Bu programın amacı stoğu %50 olasılıkla yeniden eski haline getirmek ve 2018 yılına kadar yumurtlama bio kütlesini Maksimum Güçlendirilebilir Rekolte (MSY) seviyesine çıkarmaktı. Bu amacın erişilemez olduğu söylenemez ve 1998 den beri daha düşük kotalar yürürlükte olmasına rağmen bu önlemlerin stoğu eski sayısına ulaştırmada yeterli olmadığı görülüyor Orkinos üreme olgunluğuna 5 ile 8 yaş arasında erişir. Oray, I.K.; Karakulak, F.S.; Alıclı Z.; Ates, C. and Kahraman, A First evidence of spawning in the eastern Mediterranean Sea preliminary results of tuna larval survey in Col. Vol. Sci. Pap. ICCAT, 58(4) Qinetiq Environmental Impact Assessment (EIA) in support of the procurement of Sonar 2087 ICCAT Annual Report Volume II.

6 Bütün orkinoslar nereye gitti? 6 Son stok tahminleri 2002 yılında yapıldı. Bilim adamlarına göre sonuçlar yumurtlama bio kütlesinin düştüğünü gösteriyor ve yeniden üretimin potansiyeli belirli değil. Yeniden üretim programının uygulandığı sekiz yıl için pek de parlak sonuçlar değil. Aynı yıl komisyon, izin verilen yıllık Toplam Avlanma Miktarını 2,700 ton olarak belirledi. Bu karar 2003 yılında yürürlüğe girdi de bildirilen av miktarı 2,191 ton 9 oldu. Bir yıl sonra 2,000 ton bildirildi. İzin verilen kotalara bile ulaşılamaması bir şeylerin yolunda gitmediğini açıkça gösteriyordu. Bunun gerçekten yeniden üretim programı olduğu söylenebilir mi? Doğu stoğu: aşırı tüketimin ve hilenin krallığı Doğu stoğunun avlanması büyük bir kısmı Akdeniz de gerçekleşir (2004 de 18,296 ton) 10. Çok daha azı Doğu Atlantik le yakalanır (2004 de 8,665 ton) 11. Bölgede yakalanan balıklarla ilgili hatalı raporların boyutları konusunda şüpheler oluştu 12. Ama bundan da önce gittikçe büyüyen bir miktarda bir kaç bin ton kadarorkinosun hiçbir zaman bildirilmediği ortaya çıktı. ICCAT veri tabanına göre Kuzeydoğu Atlantik te orkinos avlayan başlıca uluslar Fransa (2002 den 2004 e kadar yıllık 6,500-7,000 ton avladığını bildirdi), İspanya (yaklaşık 5,000-6,300 t/yıl) ve İtalya (yaklaşık 4,500-5,000 t/yıl). Türkiye avlanma kotası olmamasına rağmen ve Tunus, son yıllarda bir kaç bin ton avladığını bildirdi. Libya, 2002 den 2004 e kadar ICCAT a veri bildiriminde bulunmadı. Doğu stoğunu hedef alan balıkçılık donanımı gırgırdır. Gırgır önem sırasında ikinci sırada yer alan paraketenin üç katı fazla av yakalıyor. Sahilde kurulan sabit tuzak ağlarına dayanan geleneksel sahil sistemi hala bazı ülkelerde kullanılıyor. Bu ağlar suda bir kaç ay kalarak labirent gibi hareket ediyor ve göç yolu üzerindeki orkinosları durduruyor ile 1997 arasında, bildirilen toplam av miktarı 45,000-50,000 t/yıl civarındaydı (önceki yirmi yıl boyunca 21,000 t/yıldı.). Yüksek miktardaki bu avlanmanın popülasyon üzerindeki etkisi 1988 de bilim adamlarını stokların durumu hakkındaki endişelerini ifade etmeye zorladı. Bugün durum çok daha kötü. Doğu stoğunun durumu bilinmiyor. Doğu stoğu ile ilgili tahminlerin 2002 yılında yapıldığına değinilmişti. Önceki yıllarda verilerin yetersizliği nedeniyle tahminler ertelenmişti. Bilim adamları bir kez daha yakalanan ama bildirilmeyen küçük boyutlu balıklara ve özellikle 1998 den sonra artan bildirim dışına 13 atıfta bulundu. Diğer temel veriler, örneğin boyut verisi bulunmuyor 14. Bilim adamları çok fazla aşırı avlanma tespit etti yılındaki balık ölümlerinin sürdürülebilir maksimum seviyenin 2.5 katı olduğu düşünülüyor. Açıkça mevcut av ICCAT Recommendation [02-07]. ICCAT BFT. Atlantic bluefin tuna. ICCAT REPORT (II). ICCAT Görev I veri seti, web uygulaması,: adresinde. ICCAT BFT. Atlantic bluefin tuna. ICCAT REPORT (II). Bu durum, eski raporlarını gözden geçiren ülkelerin bu raporlarda belirtilenin üzerindeki miktarlarda avlandığını açıklamalarında en iyi görünüyor. Hatalarını düzeltmeye çalıştıkları düşünülebilir. Oysa, ICCAT in kota tahsisi tarihsel verilere dayanıyor ve bu yüzden üyeler geçmişin verilerini büyüterek bugün için daha büyük bir pay kapmaya çalışıyor. ICCAT Report (I) Vol II. SCRS, bazı ülkelere ait her bir avda yakalanan büyüklük verilerinin bulunmadığını bildiriyor.

7 seviyesi uzun vadede sürdürülemez 15 olduğunu ifade ediyorlar. Bütün orkinoslar nereye gitti? 7 Bilim adamları tarafından ifade edilen kaygılara rağmen ICCAT delegeleri önerileri göz ardı ederek sürdürülmesi mümkün görünmeyen yılları için yıllık 32,000 ton kota belirledi. 16 Bu kota bilim adamları tarafından önerilen maksimum kotanın %23 fazlası 17. Bu kotanın yarısından fazlası (18,582 ton) Avrupa Birliği ne tahsis edildi yılında yeni bir tahmin yapılması gerekiyor. Ne var ki hatalı raporlar bu tahmini yine imkansız hale getirecek. Tablo 1. ICCAT üyelerine ayrılan mavi yüzgeçli orkinos kotaları Cezayir Çin Halk Cumhuriyeti Hırvatistan AB İzlanda Japonya Tunus Libya Fas Diğerleri Bilgi kaynağı ICCAT Recommendation [02-08] ICCAT Report (I) Vol II. ICCAT Recommendation [02-08]. İncelemelere göre mevcurt toplama seviyesi ve büyük ve küçük ölçekli balıkçıların seviyesi Mt veya daha fazla, bu yakalama seviyesi uzun vadede sürdürülebilir değil.. ICCAT Report (I) Vol II. Kotalar aşıldığında ICCAT in balıkçılık işletmesini kapatmadığına dikkat edilmeli. İlk olarak, yakalama miktarını bir veya iki yıl geçmeden öğrenme imkanına sahip değil. (gerçek zamanlı izleme mekanizması bulunmuyor ) İkinci olarak, ICCAT bir işletmeyi kapatacak yetkiye sahip değil.

8 Bütün orkinoslar nereye gitti? 8 3. Orkinos çiftlikleri: tükenişe giden otoban 3.1. Orkinos çiftliği nedir? Akdeniz de orkinos çiftlikleri 90 ların sonunda kurulmaya başlandı. Bu endüstriyel faaliyet yakalanan orkinosların kıyılara yakın yerlerde kurulan yüzen havuzlarda yağlandırılmasından oluşur. Orkinoslar 6-7 ay boyunca Japonya ve diğer ülkeler için daha değerli hale gelmelerini sağlamak amacıyla boyutları ve yağları artıncaya kadar taze veya donmuş balıklarla beslenir. Orkinosların canlı kalmaları gerektiği için gırgırla avlanırlar. Bu yüzden orkinos çiftliklerin filoların bu özel parçasının faaliyetine bağlıdır. Yakalanan orkinoslar kafeslere konarak römorkörler tarafından çekilerek çiftliklere götürülürler. Bu işlem çok yavaş yapılmalıdır, 1 veya 2 nat, yoksa orkinoslar ölebilir. 19 Taşıma işlemi günler hatta aylar alabilir 20. Vahşi orkinosun yakalandığı yere (Akdeniz boyunca avlanma sezonu farklılık gösterdiği için) ve ne kadar uzağa götürüleceğine bağlı olarak çiftlikler Mayıs ile Ağustos arasında kafes stoklamaya başlar. Orkinoslar yaklaşık 6-7 ay içinde yağlanırlar 21, ancak özellikle küçük balıkları stoklamış olan çiftlikler onları daha uzun süre tutabilirler 22. İhracat ağırlıklı olarak Kasım ve Aralık aylarında gerçekleşir ama üretici ile alıcı arasındaki anlaşmalara bağlıdır Orkinos çiftlikleri boom Akdeniz de orkinos çiftlikleri 90 ların sonunda yayılmaya başladı. O zamandan beri bu endüstri çok az veya hiç düzenleme olmadan bir kaç yatırımcının kararlarına bağlı olarak büyüyor. İşlemler kontrol dışı yürütülüyor. Çiftlikler Portekiz dahil 11 ülkeye yayılmış bulunuyor. Tablo 2. Akdeniz ve Doğu Atlantik te orkinos çiftliklerinin artışı İspanya İspanya İspanya İspanya İspanya İspanya İspanya İspanya Hırvatistan Hırvatistan Hırvatistan Hırvatistan Hırvatistan Hırvatistan Hırvatistan Malta Malta Malta Malta Malta Malta İtalya İtalya İtalya İtalya İtalya Türkiye Türkiye Türkiye Türkiye Kıbrıs Kıbrıs Kıbrıs Libya Libya Libya Bilgi kaynağı Lovatelli, A ve ICCAT 24 Yunanistan Lübnan? Yunanistan Tunus Fas Portekiz Lübnan? Orkinos çiftliklerinin, kendisi birçok sorun yaşayan ve bilim adamları ve STK'lar 19 Belli ve bilinmeyen- oranda balık bu gırgır operasyonları sırasında ölüyor. Bu oran hızlı çekme işlemlerinde artıyor. 20 Advanced Tuna-Ranching Technologies SL (ATRT), Lovatelli, A., Summary Report On The Status Of Bluefin Tuna Aquaculture In The Mediterranean. FAO. 22 Hırvatistan, şişmanlatma kafeslerini 8-25 kgç arasındaki küçük balıklarla dolduruyor. Sezon Hırvatistan için minimum 4 maksimum 20 ay sürüyor Lovatelli, A Summary Report on the status of BFT aquaculture in the Mediterranean. FAO Fisheries Report No ICCAT çiftlik olanakları ile ilgili veri tabanı adresinde bulunabilir.

9 Bütün orkinoslar nereye gitti? 9 tarafından av miktarının çok yüksek olduğu konusunda uyarılan orkinos balıkçılığına bağımlılığı göz önüne alınınca bu büyümeyi meşru görmek çok zor. Bu kadar gecikme ve orkinos çiftlikleri konusunda bilgi eksikliğinden sonra ICCAT, 2003 yılında ülkelerin izinli çiftlikleri 25 bildirmesi kuralını getirdi ve diğer bilgilerin yanı sıra kapasiteleri de gösteren bir liste oluşturdu. Tablo 3. Akdeniz de bildirilen çiftlik kapasitesi Ülke Çiftlik sayısı Çiftlik kapasitesi (ton) EC Kıbrıs EC İspanya EC Yunanistan EC İtalya EC Malta EC Portekiz Hırvatistan Libya Fas Tunus Türkiye TOPLAM Bilgi kaynağı ICCAT Mayıs 2006 da güncellendi. 3 te özetlenen bilgi gerçek çiftlik kapasitelerini yansıtmıyor. Örneğin Libya, 2006 da sadece bir çiftliğin olanaklarını ICCAT a bildirdi. Oysa birkaç yıldır ülkede orkinos çiftlikleri bulunuyor. Ayrıca uzmanların belirttiğine göre Cezayir, Suriye, İsrail ve Lübnan orkinos yakalama ve çiftliğinde önemli yere sahip olabilirler. 26 Cezayir dışında hiçbiri ICCAT sözleşme üyesi değil. Lübnan resmi veri temin etmediği halde kaynaklar 2004 yılı için bir çiftliğin kurulmasının planlandığını belirtiyorlar yılında Fransa da orkinos çiftliği kurulması önerisi yapıldı ve ciddi bir muhalefetle karşılandı. 27. Bildirilen 51,012 tonluk çiftlik kapasitesi 32,000 tonluk yasal kotayla karşılaştırılınca yasadışı avlar için tartışılmaz bir teşvik oluşturuyor. Aslında FAO tarafından da dikkat çekildiği üzere 1996 dan beri çiftliklerde kullanılan mavi yüzgeçli orkinos oranı sürekli artıyor, Akdeniz de yakalanan mavi yüzgeçli orkinosların büyük bir kısmı çiftliklerde kullanılıyor 28. Ayrıca gırgır dışındaki araçlarla yakalanan av miktarının önceki yıllar için yıllık ortalama 15,000 ton olduğuna da dikkat çekiliyor. Orkinos çiftliklerinin geliştirilmesi için devasa yatırımlar yapılıyor. Bunların kapasitesinin altında kullanılacağını düşünmek saflık olur; Bildirilen toplam çiftlik kapasiteleri ICCAT tarafından belirlenen Toplam İzin Verilen Av miktarını %60 geçiyor; Bildirilen çiftlik kapasiteleri ICCAT uzmanlarınca önerilen av miktarını 25, ICCAT Recommendation [03-09]. FAO Report of the third meeting of the Ad Hoc GFCM/ICCAT Working Group on Sustainable Bluefin Tuna Farming/Fattening Practices in the Mediterranean. Rome, March FAO Fisheries Report. No Rome, FAO. Greenpeace France. Greenpeace s'oppose aux fermes d'elevage de thons rouges en Mediterranee et en baie de Banyuls. 5 January Lleonart and Majkowski, Summary report on bluefin tuna capture fishing for farming/fattening in the Mediterranean. GFCM/ICCAT Working Group on sustainable Tuna Farming/Fattening practices in the Mediterranean. Rome, March 2005.

10 Bütün orkinoslar nereye gitti? 10 ton aşıyor Orkinos çiftliği üretimi Akdeniz çiftliklerinde bulunan orkinosun gerçek miktarı soru işareti taşıyor ve farklı kaynaklar ve hesap yöntemleri kullanılarak hesaplanması gerekiyor. FAO ulusal araştırmalar yaparak bu bilgileri iyileştirmeye çalıştı. Bu çalışmaların üzerinden geçildiğinde temel verilerle ilgili bilgide büyük boşluların olduğu kolayca görülebilir. Örneğin FAO kafeslere alınan mavi yüzgeçli orkinosların hacimleri ile ilgili çok az bilginin temin edildiğine 30 dikkat çekiyor. Yasadışı ve rapor edilmeyen avları önlemek için mavi yüzgeçli orkinos ithal eden bütün ICCAT Sözleşme Taraflarının, pazarlarına giren orkinoslar için, ihraç eden ülke tarafından onaylanmış Mavi Yüzgeçli Orkinos İstatistik Belgesi (BTSD) talep etmesi gerekiyor den beri yürürlükte olan bu belge, yakalamanın nerede gerçekleştiğinin, teknenin bayrağının, ürünün tür ve sayısının, limanların vs. bildirilmesini gerektiriyor. Yılda iki kez ithalatçı ülkelerin aldıkları BTSD raporları doğrultusunda ICCAT Komisyonu na bildirimde bulunmaları gerekiyor. Mavi yüzgeçli orkinosları yeniden ihraç eden ülkeler yeniden ihraç belgesinin yanında orijinal BTSD yi de vermek zorundalar. Zorunlu olmasına rağmen aralarında özellikle Avrupa ülkelerinin bulunduğu birkaç ülke BTSD yi komisyona vermiyor 32. Tablo 4. İhraç eden ülkeye göre Japonya nın yıllık Akdeniz çiftliklerinden mavi yüzgeçli orkinos ithalatı eğilimleri. Japonya ya ihraç sırasında ölçülen ağırlık kullanılmıştır. YIL İspanya Hırvat istan Malta İtalya Türkiye Libya Tunus Kıbrıs Yunanista n Diğer Toplam * * yılın sadece ilk yarısına ait veri Bilgi kaynağı Matsumoto T Bkz. not Lovatelli, ICCAT Recommendation [02-10]. 32 Miyake, Summary report on international marketing of bluefin tuna. GFCM/ICCAT Working Group on sustainable Tuna Farming/Fattening practices in the Mediterranean held in Rome, March Matsumoto T National report of Japan submitted to SAC/ GFCM.

11 Bütün orkinoslar nereye gitti? 11 Danışılan Advanced Tuna Ranching Technologies SL (ATRT) 34 şirketi Akdeniz de orkinos çiftliklerinin üretimini hesap etmeye çalıştı ve sağladıkları veriler çiftliklere verilmek üzere ne kadar orkinos yakalandığını hesaplamada kullanıldı Bilim adamları için bir kabus Akdeniz deki mavi yüzgeçli orkinos balıkçılığı yönetiminin karşılaştığı sorunlardan biri balıkçı ülkelerin, hem yakalan balık miktarı hem de avların boyutları, yeri, kullanılan yöntem vs. hakkındaki verileri içeren raporları temin etmedeki eksikliği. Bilim adamları ve ICCAT in de tespit ettiği gibi orkinos çiftliklerinin yaygılaşması bu sorunları katladı. ICCAT Bilimsel Komitesi ne göre Akdeniz de balık şişmanlatma uygulamalarının yaygınlaştığı görülüyor ve bu uygulamalar istatistiklerinin toplanmasında bozulmaya neden oluyor. Komite içinde mavi yüzgeçli orkinos çiftliklerinin faaliyetlerinin veri toplamayı belirgin bir şekilde etkilediği konusunda genel bir kabul var. Özellikle Görev I ve Görev II (boyut) istatistikleri ve bunlara bağlı olarak stok hesaplarının kalitesi etkileniyor. 35 Orkinos çiftliği faaliyetleri arasında yer alan bilinmeyenler yakalan orkinosların boyutları, nerde ve ne zaman yakalandıkları, taşıma sırasında kaç balık öldüğü 36 ; veya çiftlik işlemleri sırasında balıkların ne kadar büyüdüğü. Bu verilerin eksikliği balıkçılığın yönetiminde- endüstri tarafından faydalanılan- boşluklar oluşturuyor YRD balıkçılığı için açık bir kapı 37 Orkinos balıkçılığı ve çiftliği işindeki ülkelerin ve şirketlerin sayısı, sübvansiyonların ve yatırımların karmaşık yapısı ve çiftlik faaliyetlerinin öncesinde ve sonrasında gerçekleşen ticari faaliyetlerin boyutları orkinos işini varolan sistemle kontrolün nerdeyse imkansız olduğu bir ağa dönüştürüyor. Orkinos çiftliklerinin sahibi olan şirketlerin genelde kendi balıkçılık filoları ve römorkörleri var. Farklı ülkelerin bayraklarını taşıyan tekneler aynı çiftliklere balık temin ediyor. Balıkçı teknelerinin yeniden bayraklandırılması oldukça yaygın bir uygulama. Çiftlik öncesi ticareti teknenin bayrağını taşıdığı ülkeyi, römorkörün bayrağını taşıdığı ülkeyi ve çiftliğin bulunduğu ülkeyi kapsıyor. Çiftlik sonrası ticaretinde çiftliğin bulunduğu ülkeden satıldığı ülkeye uzanıyor. Örneğin, Libya kıyılarının açıklarında Fransız tekneleri Libya bayrağı taşıyan teknelerle birlikte avlanıyor, avları İspanya bayraklı römorkörlerle Malta da bulunan çiftliklere taşınıyor. Endüstride farklı işlemleri içeren karmaşık bir ağ bulunuyor The Advanced Tuna Ranching Technologies SL (ATRT), İspanya da konuşlanan bir çiftlik danışmanlık şirketi. Tuna Ranching Intelligence Unit imzalı raporlar yayınlıyor. Raporları orkinos çiftliği sektörü tarafından sağlanan verilere ve doğrudan gözlemlere dayanıyor ve endüstri hakkında sağlam bilgiye sahip olduğunu gösteriyor. WWF nin belirttiği WWF şirketin yüksek güvenilirliğe sahip olduğunu düşünüyor çünkü sunulan kanıtların kaliteli ve analiz düzeyi yüksek. WWF raporda yer alan konuların bazılarını başka kaynaklara da doğrulattı. ATRT tarafından yapılan araştırma daha önce rapor edilmeyen bir çok bilgiyi ortaya çıkardı. Toplanan kanıtlar (sektör dışındakilerin elde etmesinin çok zor ) WWF ye göre skandal olarak nitelendirilebilecek duruma karşı acil önelem alınması gerektiği olgusunu güçlendiriyor. ICCAT Report (II) Vol II. Belirli ve bilinmeyen- oranda balık gırgır operasyonları sırasında ölür. Ölen balıkların sayısı bilimsel olarak hesaplanmamıştır. Bazı ülkeler %1-2 oranından bahsederken diğerleri %15 e çıkar. (Lleonart J., Majkowski, J., 2005) Yasadışı, Rapor edilmeyen, Düzenlenmemiş balıkçılık.

12 Bütün orkinoslar nereye gitti? 12 Yasadışı, rapor edilmeyen, düzenlenmemiş balıkçılık sorunu ve orkinos çiftliği endüstrisi arasındaki ilişki bu raporun 4. bölümünde gözden geçirilecek.

13 Bütün orkinoslar nereye gitti? Korsan orkinos balıkçılığı Orkinos çiftlikleri doğrudan canlı balık kaynağına bağlıdır: diğer bir deyişle gırgır ağlarına 38. Göreceğimiz gibi Akdeniz bölgesinden ihraç edilen orkinos miktarı ile rapor edilen gırgırla avlanılan miktar birbirini tutmuyor, hatta bir çok durumda daha da az görünüyor. Bu yüzden orkinos çitliği işi ile bağlantılı olarak yasadışı gırgır avcılığı artıyor. Akdeniz de yakalanan orkinos miktarı ICCAT a bildirilenin çok üstünde. Ayrıca, kotalar ICCAT bilim adamlarının sürdürülebilir balıkçılık için önerdiği miktarı aşıyor. Balıkçılık yönetimi nasıl yapılabilir? Orkinos balıkçılığı endüstrisi oldukça iyi entegre edilmiş ve düzenlenmiştir ve Akdeniz in en değerli kaynaklarından birinin aşırı tüketim yoluyla yağmalanmasından büyük oranda sorumludur: bunun adı korsan balıkçılıktır Çiftlik öncesi ticaretinde düğüm 39 Akdeniz de orkinos çiftliği olan tüm ülkeler, çiftliklerinin ihtiyacını karşılamak için diğer ülkelerden orkinos ithal ediyor ve orkinos yakalayan ülkeler çoğunlukla balıkların av alanlarından çiftliklere taşınması işini de yürütüyorlar 40. Tablo 5. ICCAT e çiftlik öncesi ticaret hakkında verilen bilgiler 41 Bilgi kaynağı: Lleonart and Majkowski, Ne yazık ki, bölgedeki hükümetler çiftlik öncesi ticareti hakkında çelişen ve eksik bilgi veriyorlar. Bu durum Tablo 5 de de görülebilir. Sadece dört durumda ithalatçı ve ihracatçı ülke tutarlı bilgi vermektedir. Örneğin, Kıbrıs ve Fransa, Fransız teknelerinin Çiftlikler için yakalanan balıklar içinde ağlarla yakalan orkinoslar minimum düzeydedir. Çiftlik öncesi ticareti balıkların çiftliğe getirilmesinden Önce gerekleşen faaliyetleri tanımlar; balığı yakalayan teknenin taşıdığı bayrağın ait olduğu ülkeyi, römorkörlerin taşıdığı bayrağın ait olduğu ülkeyi ve çiftliklerin bulunduğu ülkeyi kapsar. Çiftlik sonrası ticaret de bulunur ve balıkların satıldığı ülkeyi kapsar. Lleonart J., Majkowski, J., Summary report on bluefin tuna capture fishing for farming/fattening in the Mediterranean. FAO Fisheries Report No Rome. Tablo 5 de ICCAT e bilgi veren ülkeler listelenmiştir. Ülkeler balıkçı teknelerinin hangi ülkelere balıkların ihraç ettiğini bildirmek zorundadır. Çiftliklerin bulunduğu ülkeler hangi ülkelerden balık alındığını bildirmek zorundadır. Tablodaki her bir hücre rapor veren ülkeyi içerir.

14 Bütün orkinoslar nereye gitti? 14 Kıbrıs taki çiftlikler için balık temin ettiğini beyan ettiler. Ama Libya ve Tunus Türkiye deki çiftlikler için balık temin ettiklerini beyan etmezken Türkiye bu ülkelerden balık ithal ettiğini bildirdi. 42 Hırvatistan, Kıbrıs, Yunanistan, İtalya ve İspanya, çiftliklerindeki balıkların Fransız tekneleri tarafından temin edildiğini bildirirken Fransa sadece bu ülkelerden üçüne balık gönderdiğini bildirdi 43. Çok fazla ülke işin içinde çok az güvenilir bilgi var Mavi yüzgeçli orkinosun kaynağı ve gittiği yer, yakalandığı bölgeden çiftliğe kadar gittikçe karmaşıklaşıyor. Beş yıl öncesine kadar İspanyol çiftliklerinde, İspanyol ve Fransız filolarının batı Akdeniz de yakaladığı balıklar kullanılırdı 44. Şimdi ise İspanyol çiftlikleri Libya ya kadar uzanan beş ülke tarafından tedarik ediliyor. Benzer şekilde Türkiye ve Hırvatistan daki çiftlikler ilk yıllarında yerel balıkçı tekneleri tarafından tedarik edilirken şimdi birçok yabancı ülkenin filosundan balık alıyorlar 45,46. Orkinos çiftliği bulunan diğer ülkeler tamamen yabancı balıkçı filolarına bağımlı. Örneğin Malta ve Kıbrıs çiftliklerinde bulunan bütün orkinosların yabancı filolardan geldiğini bildiriyorlar. Malta çiftlikleri Libya ve İtalya filoları tarafından tedarik edilirken Kıbrıs için orkinos Fransız ve İspanyol teknelerinin Doğu Akdeniz de yakalanıyor yılına kadar nerdeyse ürünün tamamı çiftliğin bulunduğu ülkeden pazara ihraç ediliyordu. Ancak son yıllarda bazı ülkeler üçüncü ülkeler aracılığıyla Japonya ya ihracat yapıyor. (örneğin Türkiye de Japonya ya İspanya aracılığı ile) 47. AB ülkeleri arasında balık transferi uluslararası ticaret olarak değerlendirilmiyor. Ancak birçok durumda balıklar AB ülkelerinden AB üyesi olmayan ülkelere taşınıyor ve bu hareketler kayda geçmiyor. Ülkeler arasındaki ticaret karmaşık ve resmi kaynaklardan sağlanan bilgiler tutarsız; Bu durumda bilim adamlarının balıkçılığın durumunu teşhis etmelerin her zamankinden de zor Son orkinosu bulmak için yüksek teknoloji Şu anda 255 den fazla gırgır teknesi Akdeniz de mavi yüzgeçli orkinos avlayabilir. Fransa, İtalya, Hırvatistan ve Türkiye nin yirmişer teknesi bulunuyor 48. Orkinos çiftliklerinden çabuk kar elde edilmesi bu sektöre büyük miktarda para yatırılmasına neden oldu: yeni ve daha büyük balıkçı tekneleri, depo alanları ve hatta orkinos ihraç etmek için hatta yeni havaalanları inşa edildi. Orkinos sürülerinin tespit edilmesi gırgırların daha fazla av yakalamasında büyük önem taşıyor. Bu yüzden verimli Akdeniz orkinos filoları modern balık tespit sistemleri ile donatılıyor. Bununla Türkiye nin bilimsel bir kotasının olmadığı dikkate alınmalı, ICCAT in diğer ülkeler kategorisine tahsis ettiği 1100 tonluk kotanın bir parçasını oluşturuyor. Bunula birlikte, Türkiye 2003 yılında FAO ya 3300 ton orkinos yakaladığını bildirdi. Lleonart and Majkowski, Lovatelli, A Lovatelli, A Tudela and García Tuna farming in the Mediterranean: the bluefin tuna stock at stake. WWF Mediterranean Program. Lovatelli, A Lleonart, J and Majkowski, J Tunus ve Cezayir tekneleri katılmadığı için bu değer düşük hesaplanmıştır.

15 Bütün orkinoslar nereye gitti? 15 da bitmiyor; nerdeyse her bir balıkçı grubu orkinosları bulmak için küçük uçak alıyor veya kiralıyor. Av mevsiminde 50 den fazla uçak Akdeniz in üzerinde uçarak orkinosları bulmaya çalışıyor. Hatta av izninin sona erdiği Temmuz ayında bile takibe devam ediyorlar49. Tablo 6. Akdeniz de orkinos avlayan tekneler ve faaliyetleri. Ülke Tekne türü ve sayısı Limanı Arama stratejisi Faaliyet alanı Faaliyet mevsimi Hırvatistan 63 gırgır, hepsi aynı anda aktif ve 2002 de 31) Tekneler arasında Adriyatik Denizi işbirliği ve teknelerin görsel gözlemi Fransa 38 gırgır Lion Körfezi Havadan arama ve Tüm Akdeniz İspanyol tekneleri bölgeleri dahil tekneler arasında işbirliği Yunanistan Mavi yüzgeçli orkinos avlamasına izin verilen 1 gırgır; Mavi yüzgeçli orkinos taşımasına izin verilen 1 balıkçı teknesi; Mavi yüzgeçli orkinos taşımasına izin verilen 2 römorkör İtalya 87 gırgır (2001 ve 2002 de) Napoli,Veion ve Pire Havadan arama yok ama tekneler arası kayıtlı olmasa da işbirliği olası Libya 5 gırgır Trablus Tekneler arasında işbirliği Malta Ticari römorkörler dahil mavi yüzgeçli orkinos taşıma tekneleri, trol ve çok amaçlı balıkçılık tekneleri Fas Elle yakalama için 200 bot (bir tuzak ve gırgır tekneleri kullanılıyor) İspanya 6 gırgır (150 GRT, 1200 HP ve 38 m uzunluğunda) Türkiye 100 ün üzerinde gırgır (2002 de 28 ve 2003 de 50; 32 metrenin üzerinde) Akdeniz Libya karasuları Yaz Mart-Ekim arası Haziran-Ekim arası Mart-Ekim arası Valletta İyon Denizi 27 Nisan- 15 Temmuz L'Ametlla de Mar (Tarragona) İstanbul, İzmir, Trabzon, Bandırma ve Çanakkale Bilgi kaynağı Lleonart J. and Majkowski, J Havadan arama ve tekneler arasında işbirliği Murcia Balık bulucu, sonar, kuş radarı ve tekneler arasında işbirliği İspanya nın Levante bölgesi (Balear Adaları, ve Tarragona): 37º-42º N/Sahil 0.4º E Ege denizi dahil Akdeniz Olta: Haziran-Eylül arası Tuzak: Haziran-ekim arası Nisan-Ekim arası Akdeniz: 1Mayıs-15 Temmuz Ege Denizi: 16 Aug.-1 Mayıs Çekme işleminin süresi 3-20 gün 1-12saat Genelde birkaç günden bir haftaya kadar 20 güne kadar 3 gün-3 hafta 4.3. Rakamlar birbirini tutmuyor Dr. P. Miyake orkinos ticareti konusunda takdire değer bir araştırma yaptı 51. Araştırması, Japon gümrük kayıtları ve Mavi Yüzgeçli Orkinos İstatistik Belgeleri 49 Reported by ATRT and WWF Lleonart J. and Majkowski, J Summary report on bluefin tuna capture fishing for farming/fattening in the Mediterranean. FAO Fisheries Report No Rome. 51 Miyake, P

16 Bütün orkinoslar nereye gitti? 16 (BTSD) dahil farklı kaynaklara dayanıyor. Hesaplamaları bazı standart dönüşüm faktörleri kullanılarak yapıldı ve çiftlikler için yakalanan gerçek balık miktarını bulmayı amaçladı 52. Gırgır kullanarak avlanan ülkelerin verdiği bildirdiği rakamlar ile Japonya nın ithal ettiğini bildirdiği rakamları karşılaştırmak oldukça ilginç sonuçlar veriyor. Grafik 1 de rakamların uyuşmadığı açıkça görünüyor. Grafik 1: Mavi yüzgeçli orkinos avında ve çiftliklerindeki çelişen eğilimler Declared catches Est. Farmed imports ICCAT ve Miyake, 2005 den alınmıştır. Çiftlik orkinoslarının Japonya ya ihracı -ve bu yüzden orkinos çiftliklerinin girdisi- artarken, gırgırla yakalanan miktar düşüyor. Bu durumu açıklamanın tek bir yolu var: rapor edilmeyen- tamamen yasadışı- avlanma artıyor. Bilim adamlarının belirttiği gibi 1998 den beri kayıt dışı yakalama büyük bir kaygı konusu. Kayıt dışı yakalamaların kaynağı büyük çoğunlukla Akdeniz, Doğu Atlantik değil. Çünkü Akdeniz de gırgır kullanılıyor ve hatalı raporların sorumlusu bu donanım gibi görünüyor Avların hatalı raporlanması Aralarında İtalya, Fransa, Türkiye ve Tunus un bulunduğu gırgır kullanan başlıca ülkeler, 2002 ve 2003 de 1997 ye göre tekneleri o tarihten beri geliştiği ve endüstriyelleştiği halde daha az av yakaladıklarını bildirdiler. Libya, arasında ICCAT e veri bildiriminde bile bulunmadı. Fransa, İtalya ve Türkiye, geleneksel olarak gırgır kullanan başlıca ülkelerdir ve her üçü de geçen yıllara oranla daha düşük av oranı rapor ettiler. Onları takip eden Tunus düşüş bildirirken, İspanya artış bildiriminde bulundu. Ayrıca, balıkçı bir ülke olan Libya birkaç yıldan beri ICCAT e hiçbir yakalama raporu vermedi. Gittikçe azalan yakalama miktarı bildirimleri ve filolarının evrimi ve boyutları göz önüne alındığında Fransa, İtalya, Türkiye, Tunus ve Libya nın mavi yüzgeçli orkinos raporlarında hatalı bildirimlerin başlıca sorumlular olduğu açıkça görünür. 52 Orkinos çiftliğine giren orkinos miktarı çiftlikten çıkan miktardan ağırlık bakımından farklılık gösterir. Çünkü orkinoslar aylar boyunca beslenir. Bu durum kontrol açısından bazı güçlüklere sebep olur. Et ağırlığının çiftlikte % 25 oranında arttığı varsayılır (ölüme bağlı daha düşük kayıp).

17 Bütün orkinoslar nereye gitti? 17 Akdeniz gırgır filolarının gelişimi ve orkinos çiftliklerinin artan kapasiteleri birçok durumda paralellik gösterir. Tablo 7 gırgır filolarının gelişimini gösteriyor. Aynı zamanda bilim adamları aşırı avlanmanın mavi yüzgeçli orkinos popülasyonu üzerinde yarattığı baskıdan dolayı duydukları kaygıyı ifade ediyorlar. Artan avlanma kapasitesi ve teknoloji türlerin karşı karşıya olduğu sorunları katlıyor. Tablo 7. Akdeniz de mavi yüzgeçli orkinos avlayan gırgır filolarının evrimi CEZAYİR 2001 de, Union-Pêche isimli balıkçılık sektöründeki iş imkanlarına yoğunlaşan bir yatırım şirketi, çiftlikler için orkinos avlamak amacıyla 20 milyon dolarlık gırgır filosu (20 tekne) oluşturma projesini hayata geçireceğini duyurdu. Bu karar ICCAT in Cezayir e tanıdığı yine de ılımlı kotaya (1500 ton) karşı alındı. Cezayir ICCAT delegasyonuna göre 19 gırgır teknesi 2003 yılında halen faaliyet gösteriyor. HIRVATISTAN Mavi yüzgeçli orkinos avlayan aktif gırgırların sayısı yılları arasında 19 dan 31 e yükseldi. Avların büyük çoğunluğunu ortalama büyüklüğü her geçen yıl düşen (1999 da 24,2 kg. den 2002 de 8,2 ye) erişkinliğe ulaşmamış hayvanlar oluşturuyor. Hırvatistan, şişmanlatma kafeslerini ortalama 8-35 kg ağırlığındaki orkinoslar ile dolduruyor. KIBRIS 2003 de 33 çok amaçlı balıkçılık yapma lisansına sahip teknenin 14 ünün mavi yüzgeçli orkinos avladığı bildirildi. FRANSA Fransa, Akdeniz çiftliklerine canlı orkinos sağlayan en önemli tedarikçi (özelikle İspanyol Çiftliklerine). Lion Körfez inde konuşlanan 40 gırgır teknesinden oluşan yerel filo bulunuyor. Son yıllarda Fransız gırgır tekneleri faaliyet alanlarını Malta nın güneyinin yanı sıra Libya ve Kıbrıs a kadar genişlettiler. ATRT ye göre Fransız tekneleri Libya bayrağı taşıyor. YUNANISTAN Yunanistan Tarım Bakanlığı, ülkede orkinos çiftliği kurma planları çerçevesinde ulusal teknelere orkinos yakalama ve taşıma izinleri verildiğini bildirdi. ITALYA Toplam 72 gırgır teknesi Akdeniz de mavi yüzgeçli orkinos yakalama lisansına sahip. Resmii istatistiklere göre 2002 de yakaladıkları balıkların %86 sı çiftliklere verildi. İtalyan kotası tekneler arasında paylaştırılıyor. Birçok teknenin yakalama kapasitesi bu kotanın çok üstünde. LIBYA 2003 yılında Fransız bayrağı taşıyan binlerce ton yakalama kapasitesine sahip endüstriyel tekneler AB ile Libya arasındaki anlaşmalar uyarınca Libya sularında faaliyet gösteriyordu. Bu teknelerin avlarının 1286 tonluk (bir teknenin kapasitesinin yarısından da az) Libya kotasının dışında sayıldığı tahmin ediliyor. İSPANYA İspanya, Akdeniz de konuşlanan 6 modern gırgır teknesine sahip de toplam 1453 ton orkinos yakaladılar. Bu miktarın %70 i çiftliklere gönderildi. TUNUS 2003 de, 53 gırgır teknesi Tunus kıyılarında orkinos avlama işine katıldı. Bu filo toplam orkinos avının %9 ından sorumlu. Son yıllarda Tunus tarafından yakalanan orkinosların büyük bir kısmı İspanyol Çiftliklerine götürülüyor yılından beri Tunus ta da çiftlikler bulunuyor. TÜRKIYE 2002 de 28 tane gırgır teknesi bulunurken bu sayı bir yıl içinde ikiye katlanarak 2003 de 50 ye ulaştı de yakalanan toplam 2300 ton mavi yüzgeçli orkinosun 1400 tonu çiftliklere taşındı. Türkiye Ağustos 2003 den beri ICCAT Sözleşmesine taraf bulunuyor ve yılları arasında ICCAT tarafından Türkiye için belirlenmiş bir kota bulunmuyor. WWF ve ICCAT kaynaklarından alınmıştır Reefer (dondurulmuş kargo taşıyabilen tekneler) mavi yüzgeçli orkinos avını aklamada mı kullanılıyor? Akdeniz de yakalanan ve çiftliklerde büyütülen mavi yüzgeçli orkinosların büyük bir bölümü dondurularak donmuş kargo taşıyan tekneler veya reeferlar aracılığıyla naklediliyor. Haftalar veya aylar sonra bu reeferlar kargolarını Japonya veya diğer ülkelerde boşaltıyorlar. Römorkörler orkinosları yakalandıkları yerden çiftliklere götürüyorlar. Römorkörlerin çiftliklere varması günler alabiliyor, bu süre boyunca orkinoslar gırgır ağlarının içinde kalıyor. Bu işlem boyunca sayısı bilinmeyen orkinos ölüyor. Bu ölü orkinosların çiftliklerde kullanılması mümkün olmadığı için reeferlara nakledilip muhtemelen rapor edilmeden ihraç edildiği tahmin ediliyor. Tüm bu olaylar teknede gözlemcinin bulunmadığı açık denizde gerçekleşiyor. ATRT raporu bu teknelerin faaliyetleri konusunda kuşkuları ifade ediyor ve şirketlerin yasadışı avları aklamak için üçüncü ülkeleri kullandığını belirtiyor: Akdeniz de yasadışı olarak yakalanan mavi yüzgeçli orkinoslar, denetleme konusunda zayıf ve

18 Bütün orkinoslar nereye gitti? 18 hızlı büyüyen Çin ve diğer Güneydoğu Asya ülkelerinde işlenip, paketlenip ve kullanıma hazır ürünler haline getirildikten sonra farklı isimler altında Japonya ya satılıyor 53. Reefer faaliyetleri kaygı veriyor ve dünya çapında yasadışı avları aklamada kullanılan başlıca yollardan biri. Bu sorunlar ICCAT için yeni değil de Japon Hükümeti ICCAT e orkinos aklama faaliyetinde bulunan 2 reefer hakkında bilgi verdi. 54 Japon Hükümeti tarafında sunulan verilere göre 2003 de Atlantik te korsan olarak yakalanan 18,000 ton büyük gözlü orkinos hiçbir yerde rapor edilmeden bu yolla aklandı. Bu miktar Atlantik Okyanusu nda yakalanan 85,000 ton büyük gözlü orkinosun %21 ini oluşturuyor. Akdeniz de mavi yüzgeçli orkinosun taşınmasında kullanılan reeferların balıkçılık faaliyetlerinin kontrolü bakımında aynı sorunları yaratmadığına inanmak için hiçbir sebep bulunmuyor. Japonya tarafların av limitlerinin aşılmasını önlemek ve diğer koruma ve yönetim tedbirlerinin alınmasını sağlamak için birlikte çalışması gerektiğini tavsiye ediyor. Ayrıca, özellikle taşıma sırasında gerçekleşen aklama faaliyetlerini ortadan kaldırmak için ICCAT in taşımacılığı düzenleyen ve izleyen önlemler almak zorunda olduğunu ifade ediyor Gerçek rakamlar ne olabilir? Akdeniz de gerçekte ne kadar orkinosun çiftliklerde bulunduğu sorusuna yanıt bulmak çiftlikler için ne kadar canlı orkinos yakalandığı sorusu gibi neredeyse imkansızdır. Endüstri ve hükümetler üzerlerine düşen ICCAT e doğru veri sağlama görevini yerine getirme konusunda başarısızlar. Bölgede etkili kontrolün olmaması ve mavi yüzgeçli orkinosların üçüncü ülkeler aracılığıyla yeniden ihraç edilmesi gibi yasadışı uygulamalar yüzünden raporlarda belirtilen ve haliyle yasal olarak izin verilen miktarın çok üzerine çıkılıyor. Yasadışı ve rapor edilmeyen balıkçılık Akdeniz de çok yaygın. ICCAT bu sorunların tamamen farkında: 2004 de rapor edilen av miktarı 26,961 ton, ancak bu raporlar eksik ve tamamen gözden geçirilmeli. Kayda değer bir oranda rapor edilmeyen av miktarı Komisyon un Mavi Yüzgeçli İstatistik Belgeleri programı ile izin verdiği miktar ile uyuşmuyor. Ne yazık ki Komite bu sitemin toplam rapor edilmeyen yakalama düzeyini hesaplamada yeterli bir temel oluşturamadığını çünkü sashimi pazarının genişleyerek Japonya yı aştığını ve diğer ülkelerin tamamının programa rapor vermediğini belirtiyor. 56 Doğu mavi yüzgeçli balıkçılığının tüm yönlerini kapsayan doğru rakamlara ulaşmak mümkün görünmüyor. Tablo 8 de bölgede gerçekleşen orkinos avını hesaplamada kullanılabilecek bazı bilgileri özetliyoruz Advanced Tuna Ranching Technologies The tuna ranching intelligence unit. Special November 2005/ICCAT Sevilla Spain meeting edition. "Lung Yuin" ve "Suruga No1" Japonya tarafından orkinos balıkçılığını aklamakla suçlandı. Bu iki tekne Atlantik de bulunan 50 paraketadan orkinos aldı ve Shimizu Limanı nda(japonya) denetlendi. Lung Yuin, Tayvanlı 25 ve Vanuatu lu 3 paraketa tarafından yakalanan orkinosları taşıyordu. 28 teknenin hepsinin Japon makamlarına yanlış bilgi verdiği ortaya çıktı; yanlış isimler, yanlış avlanma bölgeleri, ve diğer hatalı bilgiler. Suruga No1 in de Hint Okyanusu da yakalandığını söylediği büyük gözlü orkinosların aslında Atlantik Okyanusu nda yakalandığı kanıtlandı. Japonya bunların münferit olaylar olmadığını yaygın bir durum olduğunu bildirdi. ICCAT Annual Report Volume I. ICCAT Report (II) Vol II.

19 Bütün orkinoslar nereye gitti? 19 Tablo 8. Akdeniz Çiftliklerindeki mavi yüzgeçli orkinos girdileri ve bazı seçilmiş filo ve bölgelerin av miktarı Çiftlikler için tahmin Bildirilen Akdeniz dışı bildirilen Bildirilen toplam edilen mavi gırgırla avlanan gırgırla avlanan Mavi mavi yüzgeçli YIL yüzgeçli orkinos Mavi yüzgeçli yüzgeçli orkinos miktarı orkinos miktarı girdisi orkinos miktarı 2 3 BFT-E Akdeniz çitliklerine girdiği tahmin edilen orkinos miktarı. ATRT, ICCAT 2005 verilerine göre bildirilen gırgırla avlanan Mavi yüzgeçli orkinos miktarı. Bu orkinosların çoğu çiftlikler için yakalandı. 3 ICCAT 2005 verilerine göre Akdeniz dışında gırgırla avlanan Mavi yüzgeçli orkinos miktarı. Bu orkinoslar çiftlikler için kullanılmıyor. 4 ICCAT 2005 verilerine göre yakalanan toplam orkinos miktarı. Gırgırla birlikte diğer donanımlarla yakalanan orkinosları içerir yılı için bu verilerin çoğu henüz bulunmuyor. ATRT ve ICCAT kaynaklarından alınmıştır. Gerçek av miktarının hesaplanmasında ATRT tarafından sağlanan, çiftliklerin mavi yüzgeçli orkinos girdisi verileri kullanılarak elde edilebilir. Çiftlikler dışında kullanılan orkinoslar hesaba katılmamıştır (Bkz. Tablo 9). Tablo ve 2005 için yakalandığı tahmin edilen gerçek mavi yüzgeçli orkinos miktarı Çiftlikler için tahmin edilen mavi yüzgeçli orkinos girdisi Akdeniz dışı bildirilen gırgırla avlanan Mavi yüzgeçli orkinos miktarı 2 1,510 1,510 4 Gırgırla yakalanmayan avlar 3 14,683 14,683 5 TOPLAM 41,323 44,643 1, 2 Bkz. tablo 8. 3 Gırgırla yakalanmayan avlar: Bildirilen toplam mavi yüzgeçli orkinos miktarı bildirilen toplam gırgırla avlanan miktardan az. 4 Henüz veri yok, 2004 seviyeleri kullanıldı. 5 Henüz veri yok, 2004 seviyeleri kullanıldı. ATRT, ICCAT ve Lovatelli, 2005 kaynakları kullanıldı. ICCAT ve ATRT verilerine dayanarak Akdeniz de 2004 ve 2005 yıllarında 40,000 tonun üzerinde mavi yüzgeçli orkinos yakalandığı sonucuna vardık de bölgede faaliyet gösteren filolar yasal olarak izin verilen sınırların 12,000 ton (537,5), bilim adamlarınca önerilen maksimum miktarın 18,000 ton (%69) üzerinde avlandılar. Bölgedeki korsanlık faaliyetinin yoğunluğu orkinos populasyonunu tehdit ediyor ve kuzey mavi yüzgeçli orkinosların neslinin devamı için korsan balıkçılığın ortadan kaldırılması gerekiyor.

20 Bütün orkinoslar nereye gitti? Orkinos çiftliklerinin diğer çevresel zararları 5.1. Çiftliklerde orkinos besleme Orkinoslar çiftliklerde genelde 6-7 ay boyunca beslenir Hırvatistan örneğindeki gibi bazı durumlarda ise daha uzun sürebilir. Bu süre boyunca orkinoslar haftada 6 gün beslenir. Orkinosları beslemek için gereken yüksek balık miktarı da başlı başına bir sorun kaynağıdır. WWF Akdeniz Programı sadece 2004 yılında çoğunluğu Batı Afrika, Kuzey Atlantik ve Amerika dan gelen 225,000 ton balık yeminin Akdeniz e atıldığını tahmin ediyor 57. Orkinosları beslemek için gereken büyük miktarda balık uzun vadede birçok çevre sorununa sebep oluyor: Hastalıkların başlaması Yem olarak kullanılan balık türlerinin çoğu bölge dışından getiriliyor. Yemler işlemden geçmiyor, bu yüzden yerel balık populasyonları için muhtemel bir hastalık kaynağı oluşturuyorlar. Bazen orkinoslar tamamen ithal edilen balıklarla besleniyorlar. Örneğin Türkiye orkinos çiftliklerinde kullanılan balıkların %95 ini ithal ediyor. İthal edilen balıklar aralarında Afrika, Kuzey ve Güney Amerika ve Kuzey Avrupa nın da bulunduğu farklı bölgelerden geliyor 58,59. WWF kaynakları, yem olarak kullanılan yuvarlak sardalyenin (Sardinella Aurita) Batı Afrika kaynaklı olduğunu ortaya koyuyor. İspanyol çiftliklerinin, orkinosların balık ihtiyacını karşılamak için küçük balıkçılarla yaptığı anlaşmalar, Japon orkinos pazarının ucuz ürünlerle dolması sonucu, ucuz balık temin eden ülkeler lehine bozuldu. WWF Akdeniz Programı nın 60 yakın zamanlı bir raporu daha önce Avustralya çiftliklerinde 61 görüldüğü gibi hastalıkların başlaması riskine dikkat çekti. Bu durum hamsi ve sardalye sürülerini risk altına sokarak, yerel balıkçıları büyük oranda etkileyebilir. Koruyucu bakış açısında bakacak olursak risk kabul edilemez düzeydedir. Bu riskin fark edilmesine rağmen Akdeniz de konuyla ilgili hiçbir tedbir alınmış değil 62. Yerel açık deniz balıklarının kullanımı Orkinosları beslemek için sadece ithal balıklar kullanılmıyor, yerel balıkçılardan temin edilen açık deniz türleri (örneğin sardalye) de kullanılıyor. İspanya da, orkinos çiftlikleri, çiftliklerin faaliyetlerine karşı çıkan yerel balıkçılarla orkinosları beslemek için onlardan balık satın almak üzere anlaşmaya vardı 63. Libya orkinos çiftlikleri, orkinosları beslemek için çoğunlukla yerel kaynaklı balık kullanır, yemin sadece Tudela, S Risk on local fish populations and ecosystems posed by the use of imported feed fish by the tuna farming industry in the Mediterranean. WWF Mediterranean Program. Lovatelli, A Oray, I.K. and Karakulak, F.S Tudela, S ve da Avustralya sardalya (Sardinops sagax) populasyonu iki kitlesel ölüm salgınından etkilendi. Salgının sorumlusu daha önce bilinmeyen herpes virüsünün (PHV), Avustralya sardalyasına yabanacı olduğu düşünülüyor. Orkinos çiftliklerinde kullanılan binlerce ton işlenmemiş yemin Avustralya sularındaki PHV nin kaynağı olduğu kanusunda fikir birliği bulunuyor. Danimarka, balık atıklarının deniz tarımında kullanımını yasaklamıştır. Avustralya çiftlik orkinosu üretiminde dünya lideri- ithal edilen balıkların hastalık bulaştırmasını önlemek için, etkileri tartışılır olsa da, geçici ithalat yasaklamaları dahil bir çok standart ve yasaklama getirmiştir. Tudela, S. and García, R