Bilgisayar nedir? Donanım (Hardware) Bilgisayar temel bileşenleri. Anakartı oluşturan parçalar. Anakart (Mainboard/Motherboard)

Transkript

1 Bilgisayar nedir? Yrd. Doç. Dr. Özgün AKÇAY Geomatik Mühendisliği Bilgisayar ın TDK Güncel Türkçe Sözlük deki tanımı: isim, bilişim Çok sayıda aritmetiksel veya mantıksal işlemlerden oluşan bir işi, önceden verilmiş bir programa göre yapıp sonuçlandıran elektronik araç, elektronik beyin. 2 Bilgisayar temel bileşenleri Donanım (Hardware) İşletim Sistemleri (Operating Systems) Yazılım (Software) Programlama Dilleri (Programming Language) Ağ (Network) Donanım (Hardware) Anakart (motherboard) İşlemci/Mikroişlemci/Merkezi İşlem Birimi (CPU) Bellek (RAM) Ekran kartı, ses kartı vb. 3 4 Anakart (Mainboard/Motherboard) Bilgisayarın birincil ve ana elektronik parçasıdır. Büyük bir kart şeklinde dizayn edilir. Yonga seti (Chipset): Anakartın kalbini oluşturur. Anakartlar yonga setleri ile karakterize edilir. Bilgisayarı oluşturan diğer bileşenler (ekran kartı, ses kartı vb.) bu kart üzerindeki yuvalara (soket/slot) yerleştirilir. Günümüzde ekran kartı gibi bazı bileşenler ana kart ile bütünleşik olarak üretilmektedir. Anakartın bağlı olduğu bellek ve kartlar arasındaki iletişimi ve veri yolu denetimini gerçekleştirir. Yonga setleri en yaygın Intel ve AMD tarafından üretilir. Bu firmalar kendi mikroişlemcilerine uygun yonga seti üretirler

2 Örnek 1: GIGABYTE firmasının ürettiği GIGABYTE X79 serisi anakartlar, Intel firmasının ürettiği Intel X79 Chipset (Yonga seti) içerir. Bu yonga setini içeren bir anakart intel Core i7 işlemcilerle uyumludur. Örnek 2: GIGABYTE firmasının ürettiği GIGABYTE A85X serisi anakartlar, AMD firmasının ürettiği AMD A85X Chipset (Yonga seti) içerir. Bu yonga setini içeren bir anakart AMD A serisi ve AMD Athlon işlemcilerle uyumludur. Mikroişlemci veya Merkezi İşlem Biriminin (CPU) takılabileceği soket RAM in (Bellek) takılabileceği slotlar PCI (Peripheral Component Interconnect), PCI-e, AGP (Accelerated Graphics Port) slotları ROM (Read Only Memory) Güç kaynağı bağlantı slotu Güç aktaran devreler İşlemci (Central Process Unit) Veri işler, çalıştırılan yazılımın komutlarını işler. Bilgisayarın anlayabileceği düşük seviyeli makine dili adı verilen kodlama ile çalışır. Tek çekirdekli işlemcilerden çok çekirdekli işlemcilere geçilmiştir. Çok çekirdek çokluişlem (multiprocessing) imkanı sağlar. RAM (Bellek) RAM (Random Access Memory) işlem sırasında ihtiyaç duyulan anlık depolama alanıdır. İşlemcinin doğrudan ulaştığı bölgedir. İşlemci kullanacağı veriyi RAM üzerinden kullanır. Kısa süreli depolamayı amaçlar. Bu depolama alanında fiziki yapısı dolayısıyla her bölgeye hızlı ulaşılabilir. Bilgisayar kapandığında üzerindeki veriler silinir. Sabit diskten çok hızlıdır ve pahalıdır

3 RAM (Bellek) Örnek: Bir bilgisayarda bir program ilk açılışta 15sn sürede açılıyorken, programı kapattığımızda ve tekrar açtığımızda 3sn de (ilk açılışa göre daha hızlı) açıldığı gözlenmektedir. Bunun sebebi programın ilk açılışında verinin sabit diskten geliyor olmasıdır. Programın ikinci açılışında gerekli veriler RAM üzerinde olduğundan ve RAM de sabit diske göre daha hızlı olduğundan daha çabuk çalışır. 13 Veri depolayan manyetik kayıt ortamlarıdır. Sabit diskler bilgisayarın kalıcı veri saklama alanlarıdır. Harici sabit diskler ise büyük boyutta veri yedekleme ve veri taşıma amacı ile kullanılabilirler. Temel parçaları: Disk, elektrik motoru, yazıcı kafası ve koludur. Hazıfa kapasiteleri ve elektrik motorunun dönme hızı ayırt edici özellikleridir. Örnek:250GB(gigabyte), 7200rpm (revolutions per minute - dakikadaki devir sayısı) 14 Sabit Disk in iç yapısı ve çalışma prensibi (Video 1): Sabit Disk in çalışma anı (Video 2): Ekran Kartı Bilgisayarın görüntü vermesini sağlar. Ekran kartının görüntü işlemcisi, görüntü belleği performansını belirler. Bazı anakartlar ekran kartını kendi yonga seti içerisinde barındırır. Bu tür bilgisayarlarda görüntü performansı düşük olur (özellikle 3 boyutlu uygulamalarda). AGP, PCI Express gibi bağlantı standardı ile anakarta bağlanabilirler

4 Diğer kartlar TV kartı Ethernet kartı Ses kartı Bilgisayarın elektronik görsel ortamıdır. Üç tiptir: Katot Işınlı Tüp (Cathode Ray Tubes, CRT) Likit Kristal(Liquid Crystal Display, LCD): CRT monitörlerden daha uzun ömürlüdür. Titreşim (flicker) yoktur. Işık Yayan Diyot (Light-Emitting Diode, LED): LCD lere göre daha yüksek kontrast ve daha iyi görüş açısı sunar Ekran boyutu bir köşeden çapraz karşı köşeye inç birimi ile ifade edilir. (1 inç= 2,54 cm). Görüş Oranı (Aspect Ratio): Ekran genişliğin yüksekliğe oranıdır. Eski monitörlerde genelde 4:3 dür li yıllarda önce 16:10 oranı daha sonra 16:9 oranı tercih edilmiştir. Filmler için 16:9 kullanılmaktadır. Sinemada 2.85:1 görüş oranı kullanılmaktadır. Genişlik:16 Görüş oranı:16:9 Yükseklik: Çözünürlük (Display resolution): İki boyutta ayrılabilir piksel sayısıdır. Genişlik x Yükseklik ile ifade edilir. Örnek: 1920x 1080 Bir dpi tanımlaması vardır (dot per inch): Bir inç deki piksel sayısıdır. Örnek: 120dpi Kontrast oranı:cihazın beyaz renk aydınlatmasının siyah renk aydınlatmasına oranıdır. Tepki süresi: Ekranın beyazdan siyaha daha sonra siyahtan beyaza geçiş süresidir. Düşük tepki süreleri daha hızlı geçiş demektir dolayısıyla daha iyi sonuç verir. Boot - BIOS Boot: Bilgisayardaki işletim sistemlerinin kulanılır duruma gelmesidir. Bu işlemi işletim sistemi açıkken yapma işlemine reboot denir. BIOS (Basic Input/Output System): Basit Giriş/Çıkış Sistemi dir. Bilgisayar düğmesine basıldığında ilk yüklenen programdır. ROM bellekte bulunur. Açılış sırasında DELETE tuşuna basıldığında BIOS ayar menüsü karşımıza çıkar. BIOS ayarlarında, donanım konfigürasyonu, sistem saati ve alarm ayarı, boot seçimi, şifreleme gibi işlemler yapılabilir

5 BIOS Ayarları Optik kayıt cihazları CD-ROM : Compact Disk - Read Only Memory (Sadece okunur.) CD-R : Compact Disk Recordable (Bir kere kaydedilir.) CD-RW : Compact Disk ReWritable (Tekrar yazılabilir) DVD-ROM : Digital Versatile/Video Disk Read Only Memory DVD-R DVD-RW Diğer kayıt cihazları USB bellek aygıtı (USB flash sürücü, flash disk): USB arayüzü ile bağlanılan taşınabilir bellek. SD Kart: Birçok cihazda kullanılabilen taşınabilir hafıza kartıdır. İşletim Sistemleri İşletim Sistemi (Operating System (OS)): Bilgisayaraın donanım kaynaklarını yöneten, yazılımlar için hizmet sağlayan yazılım bütünüdür. Genel kullanımı yaygın olan işletim sistemleri: 1. Microsoft Windows: 1985 yılında MS-DOS (Microsoft Disk Operating System) üzerine kurulmuş bir işletim sistemidir yılında piyasaya sürülen Windows 95 adıyla kullanımı yaygınlaşmıştır. 2. Mac OS X (OS X): Apple firması tarafından geliştirilmiş Unix tabanlı bir işletim sistemidir İşletim Sistemleri 3. Linux İşletim Sistemleri: Unix benzeri bir işletim sistemidir. Dağıtımı ücretsiz ve açık kaynak kodludur. Genel Kamu Lisansı (GNU General Public License) ile üretilmektedir. Birçok dağıtımı vardır: Ubuntu Pardus Fedora Debian OpenSUSE İşletim Sistemleri Masaüstü İşletim Sistemleri (Desktop): Son kullanıcıya yönelik işletim sistemleridir. Tek bilgisayar üzerinde etkindir. Sunucu İşletim Sistemleri (Servers): Aynı anda çok sayıda kullanıcının kendi bilgisayarı üzerinden bağlanabileceği ve işlem yapabileceği işletim sistemleridir. Sunucu yazılımları sağlamlık ve kararlılık içerisinde çalıştırabilir. Mobil İşletim Sistemleri: Cep telefonu, akıllı telefonlar, PDA(Personal Digital Assistant), ipad gibi taşınabilir kısıtlı donanıma sahip bilgisayarlar üzerinde çalışan işletim sistemleridir. Örnek: ios (iphone OS), Windows Phone

6 32 bit ve 64 bit sistemler 32 bit veya 64 bit bir bilgisayarın işlemcisinin veri işleme biçimidir. Diğer bir ifade ile 64 bitlik bir sistem 64 bitlik bir işlemciye sahiptir. 64 bit sistemler 32 bit sistemlere göre daha fazla bellek kullanır. RAM i daha etkin kullanır. İşletim sistemleri de 32 bit e veya 64 bit e göre tasarlanır. İşletim sistemlerinde kullanılacak yazılımın da tasarımı 32 bit e veya 64 bit e uygundur. 64 bitlik bir işletim sisteminin aygıt (donanım) sürücüleri de 64 bitlik olmalıdır. 32 bitlik bir yazılım 64 bitlik bir bilgisayar ve işletim sisteminde çalışabilir. Kullanıcı Arayüzleri Komut Satırı (Command Line): Bilgisayar üzerindeki işlemler yazılan komutlar ile yapılır. Tüm işlemler ve sonuçları yazı (text) biçiminde takip edilir. Örnek: DOS komut satırı, AutoCAD komut satırı vb. Menu Arayüzü: Klavye ile menü üzerinden komutların seçildiği arayüzdür. BIOS arayüzü, Turbo C arayüzü vb. Grafiksel Kullanıcı Arayüzü (Graphical User Interface): İşlemlerin yazı yerine görsel olarak seçilebilen butonlar, pencereler gibi grafik ortam üzerinde yapılabildiği arayüzdür Dosya (file) Dosya, bilgisayar ortamında verilerin diske saklanması için oluşturulan veri yapısıdır. Farklı biçimlerde oluşturulabilir. Silinebilir, kopyalanabilir, taşınabilir özellikleri vardır. Örnek: Doküman dosyası.doc uzantılı, bir resim dosyası.jpg uzantılı olabilir. Dosya boyutu Dosyaların büyüklüğü bayt (byte (by eight)) birimi ile ifade edilir. 8 bit = 2^3 bit = 1 bayt 1024^1 bayt = 2^10 bayt = 1 kilobayt (kb) 1024^2 bayt = 2^20 bayt = 1 megabayt (mb) 1024^3 bayt = 2^30 bayt = 1 gigabayt (gb) 1024^4 bayt = 2^40 bayt = 1 terabayt Not: bit, binary digit kelimelerinin kısaltılıp birleşmesiyle oluşturulmuştur. 0 veya 1 değeri alabilir Klasör (Directory / Folder) Disk üzerinde bilgisayar dosyalarını içerisinde barındırabilen alan. Hiyerarşik yapıda oluşturulabilir. Alt klasör, üst klasörleri olabilir. Elektronik posta E-posta: Dijital mektup. Bileşenleri: Kimden (from), kime (to), konu (subject), tarih (date), ileti gövdesi (body), karbon kopya (carbon copy cc), gizli karbon kopya (blind carbon copy bcc), yanıtlama (reply), herkese yanıtlama (reply all), yönlendirme/iletme (forward fwd), ek (attachment), ilgi (regarding re), spam (istenmeyen), junk (değersiz)

7 Dosya sistemleri NTFS (New Technology File System): Microsoft un geliştirdiği dosya sistem mimarisidir. FAT (File Allocation Table): Eski dosya sistemi standart mimarisidir. (FAT 12, 16, 32 bitleri vardır) ext2, ext3, ext4: Linux a ait dosya sistem mimarisidir. Uygulama Excel dosyası oluştur. Tablo isimlerini oluştur. Özellikler, fiyatlandırma, seçim sebebi, alternatifler vb. Bilgisayar konfigürasyonu yapınız. Gmail de e-posta adresi işlemleri