ORSAM DIŞİŞLERİ BAKANI AHMET DAVUTOĞLU NUN KERKÜK ZİYARETİ FOREIGN MINISTER AHMET DAVUTOGLU S VISIT TO KIRKUK ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

Transkript

1 Rapor No: 132, Kasım 2012 DIŞİŞLERİ BAKANI AHMET DAVUTOĞLU NUN KERKÜK ZİYARETİ FOREIGN MINISTER AHMET DAVUTOGLU S VISIT TO KIRKUK ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ CENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

2 DIŞİŞLERİ BAKANI AHMET DAVUTOĞLU NUN KERKÜK ZİYARETİ FOREIGN MINISTER AHMET DAVUTOGLU S VISIT TO KIRKUK Rapor No: 132 Kasım 2012 ISBN:

3 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ STRATEJİK BİLGİ YÖNETİMİ, ÖZGÜR DÜŞÜNCE ÜRETİMİ Tarihçe

4 Bilgay Duman 1983 te Ankara da doğdu yılı itibariyle Abant İzzet Baysal Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Doktora Programında eğitimini sürdürüyor. Yüksek Lisans tezini Saddam Sonrası Dönemde Türkmenler ve Kerkük konusunda yazdı. Çeşitli medya kurum ve kuruluşlarında, ulusal ve uluslararası dergi ve gazetelerde makale ve röportajları yer aldı. Katıldığı çok sayıdaki konferansın yanı sıra, sıklıkla Ortadoğu coğrafyasında saha çalışmaları yapmakla birlikte, Birleşmiş Milletler gözlemcisi olarak Irak ve Afganistan seçimlerinde uluslararası gözlemci ekiplerinde yer aldı. Çalışmalarına bünyesinde Ortadoğu Uzmanı olarak devam ediyor.

5 - - - Hasan Kanbolat Başkanı 4

6 İçindekiler Takdim...4 Özet...7 Giriş...8 Kerkük ün Kısa Tarihi ten 2012 ye Kerkük te Siyasal Durum...10 Türkiye nin Kerkük İlgisi ve Geçmişten Günümüze Kerkük Ziyaretleri...16 Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu nun Kerkük Ziyareti...19 Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu nun Kerkük Ziyareti nin Irak İç ve Dış Politikasına Yansımaları...29 Sonuç Yerine: Türkmen Stratejileri

7 DIŞİŞLERİ BAKANI AHMET DAVUTOĞLU NUN KERKÜK ZİYARETİ

8 Rapor No: 132, Kasım 2012 Hazırlayan: Bilgay Duman Ortadoğu Uzmanı ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ DIŞİŞLERİ BAKANI AHMET DAVUTOĞLU NUN KERKÜK ZİYARETİ Özet 7

9 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ Giriş ABD nin 2003 te Irak ı işgali ile şiddet neredeyse bu ülkenin simgesi haline gelmiştir. Irak ta yaşanan savaşın ardından ABD ve Irak hükümetinin terör operasyonları adı altında Irak halkına verdiği zarar, mezhep çatışmaları, güç mücadelesi ve insanların yaşam savaşı halen devam etmektedir. Irak a yapılan müdahalelerle ülkenin genleriyle oynanmış ve doğası bozulmuştur. Bu ortam içerisinde halk güven duygusunu kaybetmiştir. Bu durum Irak taki bütün alanları etkilemiş durumdadır. Özellikle siyasi platformda yaşananlar göz önünde bulundurulduğunda söz konusu durum daha net bir biçimde anlaşılmaktadır. Irak taki ayrışma en net şekliyle Kerkük te vücut bulmaktadır te Irak ta kabul edilen anayasada Kerkük için bir yol haritası ortaya konsa da Kerkük te siyasi bir uzlaşma kültürünün oluşmaması, hem sosyal tabanı hem de Irak ın genel politikasını içinden çıkılmaz bir sorunları yumağına sürüklemektedir. Bugünkü Irak taki siyasal süreç içerisinde tartışılan konular göz önünde bulundurulduğunda siyasi düğümün zengin petrol yataklarına sahip Kerkük te oluştuğu görülmektedir. Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) ile merkezi hükümet arasındaki iktidar mücadelesinde petrol gelirlerinin paylaşımı, peşmerge güçlerinin statüsünde federalizm uygulaması ve seçimlere kadar hemen hemen bütün siyasi konular Kerkük üzerinde kilitlenmektedir. Buradan yola çıkarak klasik tabirle Kerkük ün Irak ın bir minyatürü, olarak ifade edilmesi anlam kazanmaktadır. Öte yandan Kerkük sadece Irak taki gelişmeleri değil, bölgesel ve hatta uluslararası politikayı etkileyebilecek bir potansiyele sahiptir. Bu etki kapasitesinden en çok etkilenecek ülkelerden biri de Türkiye dir. Nitekim Türkiye nin Kerkük hakkındaki hassasiyetleri üst seviyedir. Türkiye nin Kerkük e ilişkin hasiyetlerinden birini de Kerkük teki Türkmen varlığı oluşturmaktadır. Bu nedenle Türkiye nin yakın komşularına yönelik etkin bir politika üretemediği dönemlerde bile Kerkük ve bölgedeki Türkmenlere yönelik ilgi üst seviyede olmuş, Türkmenler ve Kerkük unutulmamıştır. Bu noktada Kerkük ün geçmişine ve Türk yetkililerin Kerkük e ilişkin tarihi ziyaretlerine ışık tutmanın faydası olacağı düşünülmektedir. Kerkük ün Kısa Tarihi Musul-Kerkük bölgesi, ilkçağların en önemli medeniyetlerinden ikisi olan Asur ve Babil Devletlerinin kurulduğu bölge olarak bilinmektedir. Kerkük ün şehirleşmesinin Asurlular döneminde tamamlandığı bilinmektedir. İlkçağ dan itibaren önemli bir merkez olan Musul-Kerkük bölgesi, İslam devletleri döneminde de önemini koruyarak Emevi ve Abbasi Devletlerinin belli başlı şehirleri olarak ortaya çıkmıştır. 1 Emeviler ve Abbasiler döneminde küçük bir yerleşim yeri ve henüz önem kazanmadığı bir şehir olarak bilinen Kerkük, 16. yüzyılda bölgenin Osmanlı Devleti egemenliğine geçmesiyle doğudan gelecek tehlikelere karşı koyması bakımından önemli bir savunma merkezi haline gelmiştir. Yavuz Sultan Selim tarafından 1517 de Osmanlı Devleti topraklarına katılan Musul-Kerkük bölgesinde, 5 Haziran 1926 da Türkiye ve Irak arasında imzalanan Ankara Anlaşması na kadar süren bir Türk hakimiyeti egemen olmuştur. Musul-Kerkük bölgesi, 19. yüzyıl ortalarında petrol kaynaklarının keşfinin ardından bir anda Avrupa devletlerinin ilgi odağı haline gelmiş, 1900 lü yılların başında İngilizler ve Almanlar bölgede kendi hakimiyetlerini kuracak girişimlerde bulunmuşlardır. Almanya, Osmanlı Devleti yönetimindeki nüfuzunu artırarak sürdürürken, İngiltere bölgedeki aşiret reislerini ayaklanmaya teşvik ederek Osmanlı yönetiminin halk üzerindeki etkisini zayıflatmaya çalışmıştır. 2 Birinci Dünya Savaşı yla birlikte birçok cephede mücadele eden Osmanlı Devleti, Irak ta İngilizlerle savaşa girmiştir. İngiliz kuvvetleri yenilgiye uğratılsa da Irak taki askerlerin daha zorlu mücadelenin olduğu diğer cephelere kaydırılması nedeniyle güçsüz kalan Osmanlı Ordusu karşısında kolayca ilerleyebilmiştir. 7 Mayıs 1918 de Kerkük İngiliz hakimiyeti- 8

10 DIŞİŞLERİ BAKANI AHMET DAVUTOĞLU NUN KERKÜK ZİYARETİ ne girmiştir. Birinci Dünya Savaşı nın ardından Mondros Mütarekesi ve Türk Kurtuluş Savaşı nın başlaması, Kerkük ve Musul daki Osmanlı güçlerini zayıflatmıştır. Anadolu topraklarında kazanılan büyük zaferlerin ardından 1922 de barış anlaşmasının imzalanması amacıyla görüşmelere başlanmıştır. Ancak Türk temsilcilerin İngiltere ile anlaşamaması sonucu, Irak sınırı (Musul-Kerkük meselesi) tartışmaları askıya alınarak 24 Temmuz 1923 te imzalanan Lozan Anlaşması nın dışında bırakılmış ve konu Milletler Cemiyeti nde tartışılmaya başlanmıştır. Milletler Cemiyeti nde 1924 ve 1925 te Musul- Kerkük meselesi üzerine yapılan tartışmalarda, iç problemlerini halletmeye ve sınırlarını korumaya çalışan Türkiye Cumhuriyeti etkisiz kalmıştır. Milletler Cemiyeti ndeki İngilizlerin etkinliği neticesinde Türkiye nin aleyhine karar çıkmıştır. Milletler Cemiyeti nin kararları doğrultusunda Türkiye, İngilizlerle anlaşma yoluna gitmek zorunda kalmıştır. 5 Haziran 1926 da Türkiye, İngiltere ve Irak arasında imzalanan ve Ankara Anlaşması olarak tarihe geçen Türk-Irak Sınırı ve İyi Komşuluk Anlaşması sonucu Türkiye, Musul Vilayetini Irak a bırakmayı kabul etmiştir. 18 maddelik anlaşmanın 14. maddesine göre, Musul ve Kerkük e ilişkin bütün haklarından feragat eden Türkiye nin, sadece 25 yıl süreyle Irak hükümetinin petrol gelirlerinin yüzde 10 unu alması öngörülmüştür. 3 Irak ta petrolün varlığı, 1902 yılında İngilizler hesabına çalışan Yeni Zelandalı maden mühendisi William Knox tarafından Kerkük yakınlarında keşfedilen Baba Gürgür kuyusu petrol rezervinin bulunmasıyla anlaşılmıştır. Ancak Irak taki ilk petrol üretimi Baba Gürgür de 1927 yılında açılan ilk kuyuyla başlamıştır. Çünkü üretilen petrolü Kerkük ve Musul çevresinden Lübnan daki Trablus Limanı ve İsrail deki Hayfa Limanı terminallerine ulaştıracak petrol boru hatları, 1927 de tamamlanmıştır de alınmaya başlanan petrol gelirlerinden yüzde 10 luk pay, 1951 yılına kadar alınmaya devam etmiştir te bir ödeme daha yapılarak durdurulmuştur. Ancak bu duruma ilişkin farklı görüşler bulunmaktadır. Genel kanı Türkiye nin almış olduğu toplam 500 bin sterlinlik ödemeyle bütün alacağının silindiği yönündedir. Öte yandan Irak tan gelecek petrol geliri 1987 yılına kadar bütçe kalemlerinde yer almıştır. 5 Musul Vilayeti nin Irak egemenliğine geçmesinin ardından Kerkük vilayet statüsünde idari bir birim olmuştur. Irak taki bütün yönetimlerin Kerkük Vilayeti üzerinde uyguladıkları farklı politikalar Kerkük ün idari, sosyal, toplumsal ve nüfus yapısını değiştirmiştir ile 1968 yılları arasında göç nedeniyle Kerkük ün nüfusu 5 kat artmıştır yılları arasında Kerkük e 39 bine yakın Kürt göçmenin yerleştiği bilinmektedir de sosyalist Arap milliyetçiliği söylemiyle ortaya çıkan Baas Partisi nin Irak ta hakim güç olmasıyla birlikte, ülkede Arap olmayan unsurlara yönelik asimilasyon politikaları başlamıştır. Bu doğrultuda özellikle Irak ın kuzey kesimini hedef alan Baas rejimi, 1970 te çıkarılan Tarım Reformu Yasası yla Türkmenlerin sahip olabilecekleri toprak büyüklüğü 300 dönümle sınırlandırılmıştır. 7 Ancak Türkmenlere çeşitli kültürel haklar verilmişse de bazı Türkmen köy ve kasabaları yıkılmış, bazılarının isimleri değiştirilmiştir. Türkmenler zorunlu göçe tabi tutulmuştur. Yüz binlerce Arap, Türkmen bölgelerine yerleştirilmiştir. Ayrıca Türkmenlerin açık yerlerde Türkçe konuşmaları yasaklanmış ve hatta Türkçe konuşanlar cezalandırılmıştır. Baas Partisi nin Araplaştırma politikası kapsamında Kerkük için 1975 ve 2001 yılları arasında arazi ile mülklerin kamulaştırılması ve istimlak edilmesine yönelik kararlar alınmıştır. Kerkük te şahıs arazileri devlet tarafından, 1975 tarihli 336,369, 398 ve 1381 sayılı kararlar, 1976 tarihli 53 sayılı karar, 1977 tarihli 222 sayılı karar, 1978 tarihli 974 sayılı karar, 1980 tarihli 1554 sayılı karar, 1981 tarihli 12, 126, 181, 1391 ve 183 sayılı kararlar, 1984 tarihli 730, 1081 sayılı kararlar, 2000 tarihli 117 sayılı ve 2001 tarihli 137 sayılı kararlar ile istimlâk 9

11 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ edilmiş ve kamulaştırılmıştır. Bu kararlar çerçevesinde bazı bölgelerde Türkmen ve Kürt yerleşimciler tahliye edilerek Irak ın güney illerine göç ettirilmiştir. İstimlâk edilen yerlere ise Arap nüfus yerleştirilmiş, devlet teşviki ile konutlar inşa edilmiş, yeniden parsellenen zirai araziler Kerkük e yerleştiren Araplar arasında paylaştırılmıştır. Bazı arazi ve mülkler ise kamu yararına kullanılacağı gerekçesi ile istimlâk edilmiştir. Ayrıca 1975 ten 1988 e kadar Beşir, Yayçı, Türkalan, Bulova, Kümbetler, Leylan, Yahyava gibi Türkmenlerin yoğun olarak yaşadığı köyler ya tamamen boşaltılmış ya da zirai arazilerin çoğu devlet tarafından istimlak edilmiştir. 8 Saddam Hüseyin döneminde Türkmen ve Kürtlere gayrimenkul satın alama yasağı uygulanmıştır. Öte yandan Irak Devrim Komuta Konseyi tarafından 29 Ocak 1976 tarihinde alınan kararla Kerkük vilayetinin sınırları değiştirilerek, Kerkük e bağlı Tuzhurmatu İlçesi yeni oluşturulan Selahattin, Altunköprü Nahiyesi Erbil, Çemçemal İlçesi Süleymaniye ve Kifri İlçesi Diyala Vilayeti ne bağlanmıştır. Baas rejimi ve Saddam Hüseyin döneminde Kerkük te katliamlara varan uygulamalar yapılmıştır yıllarında çok sayıda Türkmen nedensiz olarak hapse atılmış, sürgün edilmiş ve idam edilmiştir. Bunun en acı örneklerinden biri 1980 de yaşananlardır. 16 Ocak 1980 de Türkmenlerin önde gelenleri tutuklanarak, hapse atılmış ve idam edilmiştir de yaşanan Altunköprü Katliamı da Saddam döneminin diktatör uygulamalından başka bir acı örnek olarak karşımızı çıkmaktadır. Tüm yaşananlara rağmen bölge halkı kimliklerini korumayı başarabilmiştir. Özellikle Türkmenlerin Türkiye sevgisi ve bağlığı da aynı düzeyde devam etmiştir. Hatta Türkmenler arasında ve Baas rejiminin de algıladığı şekilde, Türklük, Türkiye ye bağlılıkla eş tutulmuştur. Bu nedenle Türkmenler için Türkiye hep hayallerdeki anavatan olarak kalmıştır. Buna karşın Türk dış politikası da hem Soğuk Savaş düzeninin ideolojik kamplaşmaları hem de bölgesel konjonktürün gerekleriyle şekillenmiştir. Bu nedenle çevre ülkelerdeki soydaş bağına sahip olduğu unsurlarla yeteri kadar ilgilenilememiştir. Ancak Baas rejiminin uygulamalarından korunmak amacıyla ekonomik, sosyal ve siyasal sebeplerle Türkiye ye göç edenlerin sayesinde Türkiye nin bölgeyle ilişiği hiçbir dönemde kesilmemiştir de Körfez Savaşının ardından Irak ın kuzeyinde oluşturulan uçuşa yasak bölgeyle birlikte, Türkiye nin Irak politikasında hızlı bir yükseliş görülmektedir. Türkiye nin Irak ın kuzeyinde barış sağlayıcı güç olarak bulunması, Türkiye nin bu bölgeye hakim olmasını beraberinde getirmiş ve Irak ın kuzeyindeki politikaya yön verebilmiştir. Bu bölge Saddam Hüseyin muhalifi unsurlara bir yaşam sahası açmış ve bölgede çok sayıda siyasi parti ve sivil toplum kuruluşu faaliyet göstermeye başlamıştır ten 2012 ye Kerkük te Siyasal Durum ABD, 2003 te Irak a girmeden önce Ankara da yapılan toplantılar sonucu Kerkük konusunda anlaşılmış ve ABD askerleri hariç hiçbir silahlı kuvvetin Kerkük e girmemesi kararlaştırılmıştır. Ancak ABD askerleri ile birlikte KDP ve KYB ye bağlı peşmergerler, 9 Nisan 2003 te Bağdat ın düşmesinin hemen ardından Kerkük e girmiştir. Kerkük e yerleşen peşmergeler tapu ve nüfus dairelerini yakmış ve evraklara el koymuş, Kerkük Müzesini talan etmiş, Türkmen mezarlıklarını yıkmıştır. 9 Türk makamları, Kürtlerin Kerkük te daimi kalmasında endişe edildiğini açıklamıştır. Dışişleri Bakanı Abdullah Gül, dönemin ABD Dışişleri Bakanı Colin Powell ı aramış ve Türkiye nin çıkarlarının korunacağı konusunda verilen sözü hatırlatarak, Kürt grupların Kerkük ten çıkarılmasına yönelik güvence istemiştir. Öte yandan Türkiye nin, durumu yerinde incelemek için Irak a bir askeri gözlemci heyeti gönderme kararı aldığı açıklanmıştır

12 DIŞİŞLERİ BAKANI AHMET DAVUTOĞLU NUN KERKÜK ZİYARETİ bir gücün girmemesini, sadece ABD askerinin şehre müdahale etmesini, Kerkük e yönelik sivil veya askeri bir hareket koalisyon güçleri tarafından engellenmesini ve Irak ın toprak bütünlüğüne sadık kalınmasını öngörmüştür. Ancak Kürt gruplar bu anlaşmaya uymamış ve 9 Nisan 2003 te Bağdat ın düşmesinin ardından Kerkük e girmiştir yılında 830 bin olan Kerkük nüfusu Kerkük e yapılan göçlerle birlikte 2012 yılı itibariyle 1,5 milyona yaklaşmıştır. 17 Mayıs 2003 te Peşmerge Güçlerinin Yeniden Konuşlandırılması adı altında ABD ile KDP ve KYB arasında imzalanan ve peşmerge güçlerinin Yeşil Hat olarak tanımlanan ve IKBY sınırlarını belirten hattın dışarısına çıkmasına imkan tanıyan memorandum ihtilafın fitilini ateşlemiştir. Bu memoranduma göre, peşmerge güçlerinin teröristlerle mücadelede ABD birliklerine yardımcı olması amacıyla 2545 KYB, 3445 KDP üyesinin Musul, Kerkük, Selahattin ve Diyala ya yerleştirilmesi kararlaştırılmıştır. KDP ve KYB güçleri de ABD nin yardımıyla, IKBY sınırları dışarısında kalan ve Kürt grupların kendilerine ait olduklarını ileri sürdükleri bölgelere konuşlanmıştır. 12 ABD nin yardımlarıyla peşmergelerin etkinliğini kullanarak Kerkük idaresini ele geçiren Kürtler, diğer bölgeler ve çevre ülkelerden (Suriye, İran ve Türkiye başta olmak üzere) Kürtleri Kerkük e yerleştirmiştir. Halbuki ABD, Irak a girmeden önce Şubat 2003 te ABD Başkanı George W. Bush un o dönemdeki özel elçisi Zalmay Halilzad aracılığıyla Ankara da Iraklı Kürt ve Türkmen liderleri bir araya getiren bir toplantı düzenlemiş ve bu toplantı sonucunda bir mutabakat metni ortaya çıkmıştır. Toplantıda Türkiye Dışişleri Bakanlığı İkili Siyasi İşlerden Sorumlu Müsteşar Yardımcısı Ali Tuygan da yer almıştır. Bu toplantı sonucunda 7 maddelik bir anlaşma imzalanmıştır. Bu anlaşma en temel biçimiyle Kerkük e, her iki taraftan da (Türkmenler ve Kürtler) ne sivil ne de askeri 2003 ten sonra Kerkük teki etkinliğini arttıran Kürtler, daha önce Türkmenlerin elinde olan Kerkük vilayet yönetimindeki 24 hizmet müdürlüğünden 23 ünü kontrol altına almış ve sadece Kerkük Eğitim Müdürlüğü Türkmenlerin elinde kalmıştır. Kerkük Vilayet Yönetimi, 2003 yılı başında ABD tarafından bir düzenlemeyle oluşturulmuştur. Kerkük te yaşayan etnik gruplar arasında ortak yönetim paylaşımı öngörülmüştür. Bu durum fiiliyatta Kürtlerin üstünlüğüne dönüşmüştür. Seçim, ABD nin yanlı tavırları sonucunda sıkıntılı geçmiştir. Seçim için Kerkük te yaşayan Türkmen, Arap, Kürt ve Asurîlerden altışar kişinin seçileceği, her gruptan otuz dokuzar kişilik aday listeleri hazırlanmıştır. Böylece oluşan 156 kişilik listeden, Kerkük Vilayet Meclisi nin 24 üyesi seçilmiştir. ABD nin bağımsız delege olarak Kerküklü işadamları ve aşiret liderleri arasından belirlediği 144 adaydan ise ABD nin Irak taki yönetiminin onayına sunulan 12 kişilik bağımsız liste oluşturulmuştur. Bağımsız olarak oluşturulan 12 aday arasından dönemin Irak taki ABD güçleri Komutanı General Reymond Odierno, il yönetimindeki 6 kişilik bağımsız adayı tespit etmiştir. Ancak Türkmenler ve Araplar, ABD nin bağımsız delegeleri belirleme biçimi ile seçilen 144 delegenin büyük çoğunluğunun ve belirlenen 6 bağımsız temsilcinin de 5 inin Kürt olmasına itiraz etmiştir. 13 İtirazlara rağmen Odierno, kararı onaylamıştır. Ardından belirlenen vilayet yönetimi de vali, vali yardımcıları ve meclis başkanını seçilmiştir. Oluşturulan 30 kişi- 11

13 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ lik vilayet yönetimi, Kürt asıllı Aburrahman Mustafa yı vali olarak seçmiştir. 14 Vali yardımcılığı görevleri ise Türkmenler ve Araplara verilmiş olsa da her iki taraf da ABD nin yanlı tutumunu protesto etmiş ve bu görevi kabul etmemiştir. 15 Aralık 2005 te yapılan seçimler sonucu Kerkük Vilayet Yönetimi ndeki Kürt ağırlığı artmıştır. Kerkük vilayetinin iç yönetimine ilişkin karar alma yetkisi olan 41 üyeli vilayet meclisindeki Kürt üye sayısı 26 ya yükselmiştir. Türkmenler 9, Araplar ise 6 üyeye sahip olabilmiştir. 15 Ekim 2005 yılında yapılan tartışmalı referandumla kabul edilen Irak Anayasası nda yer alan 140. maddede Kerkük sorununa çözüm bulmak için bir süreç planlanmıştır. Gerekli düzenlemeler (normalleştirme ve nüfus sayımı) yapıldıktan sonra 31 Aralık 2007 tarihine kadar referandum yapılması öngörülmüştür. Burada normalleştirme den ne kastedildiğinin ifade edilmesi gerektiği düşünülmektedir. Sürecin başlangıç noktası olan normalleştirme, Saddam Hüseyin döneminde Kerkük ten zorla göç ettirilenlerin eski yerlerine dönmesi ve haksızlıkların giderilmesini amaçlamaktadır. Saddam Hüseyin döneminde Kerkük ten yaklaşık kişi göç ettirilmiştir. Göç ettirilen kişilerin yerlerine de özellikle Irak ın güneyinden getirilen Araplar yerleştirilmiştir. Normalleştirme ile birlikte Kerkük ten zorla göç ettirilen ve Kerkük e göç eden ailelerin yerlerine dönmeleri amaçlanmakta ve bunun için tazminat ödenmektedir. Ancak halen Kerkük teki mülk anlaşmazlıkları devam etmektedir. Mülk anlaşmazlıklarının giderilmesi amacıyla 2004 te bir yasa çıkarılmış ve bu yasa daha sonra 2006 ve 2009 yıllarında tadil edilmiştir ten 2012 yılına kadar Kerkük teki mülk anlaşmazlıklarına dair yaklaşık 46 bin dava açılmıştır yılına kadar ancak 2006 yılında yapılan başvuru dosyaları incelenmiştir. Bu nedenle Kerkük teki mülk anlaşmazlıklarına dair hukuki düzenlemelerin uzun yıllar sürmesi beklenmektedir. Ayrıca 2003 sonrasında Kerkük e yerleştirilen Kürt nüfusun da normalleştirme kapsamında Kerkük ten çıkarılması ve Kerkük nüfusunun doğal seyrine kavuşturulması gerekmektedir. Ancak komisyon gerekli çalışmaları tamamlayamamış, bu nedenle Kerkük referandumu yapılamamıştır. 31 Aralık 2007 ye kadar Kerkük te referandum yapılamaması sebebiyle 140. maddenin süresi bitmiştir. Böylece ortadan kalkmıştır. Bu süreç içerisinde Kerkük Vilayet Meclisi ndeki Türkmen ve Arap üyeler Kerkük ün Kürtleştirildiği ve haklarının çiğnendiği gerekçesiyle Kerkük Vilayet Meclisi ni boykot etmiştir. Ayrıca 2003 te Irak ı işgal etmesiyle birlikte ülkedeki sorumluluğu üzerine alan ABD, 2008 yılına gelene kadar Kerkük teki probleme müdahale etmemiştir. Ancak aşağıdaki gibi sebepler ABD yönetiminin Kerkük sorununa müdahale etmesine yol açmıştır. - Kürt grupların artan talepleri, - Kerkük sorununun Irak taki her anlaşmazlığın çıkış noktası olması, - Bölge ülkelerinin hassasiyetleri, - Terör örgütü PKK tarafından Türkiye ye yönelik Irak ın kuzeyinden yapılan saldırıların artması ve Türkiye nin bu tehdidi bertaraf etmedeki kararlılığı ile Türkiye Büyük Millet Meclisinden çıkarılan Irak ın kuzeyine yönelik askeri müdahaleye imkan veren tezkereyle yapılan operasyonlar, - Türkiye nin Kerkük e ilişkin endişelerindeki haklılığın Irak yönetimi ve Irak taki hem her siyasi grup tarafından görülmesi, - Irak hükümeti ve Irak taki tüm siyasi grupların Türkiye ye duyduğu güvenin artması, - Türkiye nin Irak ta siyasi süreçte ağırlığının artması, - ABD nin Irak ta politika değişikliğine giderek, proaktif politika üretme çabası Ayrıca Birleşmiş Milletlerin de Kerkük e ilişkin bazı öneriler açıklayarak, soruna müdahale olmasıyla Kerkük meselesini uluslararası boyuta taşınmıştır. 12

14 DIŞİŞLERİ BAKANI AHMET DAVUTOĞLU NUN KERKÜK ZİYARETİ Kerkük ün geleneksel başkentleri olduğunu iddia eden Kürtler, vilayetin kendi özerk bölgelerine katılması yönünde ısrar ederken, Arap ve Türkmenler Kerkük ün merkezi hükümetin denetiminde olmasını istemektedir. Kerkük ün bir Irak kenti olduğu ve Irak ta ortak bir yönetim oluşturulması gerçeği, Irak taki Kürt gruplar dışında hemen her siyasi grup tarafından kabul edilmektedir. Başta Türkiye olmak üzere bölge devletleri ile Birleşmiş Milletler ve ABD nin de Kerkük e ilişkin çözüm önerilerinde uzlaşıyı istemeleri Kerkük için yeni bir süreç başlatmıştır. Birleşmiş Milletler, Kerkük te yaşayan gruplar (Kerkük ün idaresinin Türkmenler, Araplar ve Kürtler arasından yüzde 32 şer oranda, Hıristiyanlara yüzde 4 oranında paylaştırılması) arasından eşit yönetim paylaşımını içeren bir öneri sunmuştur. Aynı yöndeki bir karar da Irak Parlamentosu tarafından alınmıştır. Irak Parlamentosundaki 140 milletvekilinden 127 sinin onayıyla 22 Temmuz 2008 de çıkarılan Irak Meclisleri Seçim Yasasında yer alan 24. maddede de Kerkük teki yönetimin üç ana oluşum arasında paylaşılması, üç ana oluşumun her birinin (Arap-Kürt-Türkmen) yüzde 32, Hıristiyanlara ise yüzde 4 oranında otoriteden pay verilmesi öngörülmüştür. Otoriteden kastedilenin, bir bakanlığa bağlı olan ya da olmayan tüm güvenlik ve sivil daireler olduğu belirtilmiş, bu otoriteye 3 egemen makam (Meclis Başkanı-Vali-Vali Yardımcısı), Meclis komisyonları başkanlıkları ve her kademedeki kamu görevlerinin dahil olduğu ifade edilmiştir. Kerkük için ortaya konan bu plan uygulanamamıştır. 31 Ocak 2009 da Irak ta yerel seçimler yapılmasına rağmen, Kerkük dışarıda tutulmuştur. Ayrıca Kerkük te bir nüfus sayımı yapılarak haksızlıkların giderilmesi, nüfus sayımına göre seçmen listelerinin oluşturulması ve Kerkük te yerel seçimlerin yapılması planlanmıştır. Ancak Kerkük te öngörülen süreç uygulanamayınca Kerkük te yerel seçimler yapılamamış ve yönetim aynı şekilde devam etmiştir. Türkmen ve Arap üyeler, Kürtlerin Kerkük teki haksız uygulamalarını gerekçe göstererek, vilayet yönetimini protesto etmiş ve yönetimden çekilmiştir. Kerkük teki özellikle mülkiyet anlaşmazlıklarının çözülmesi ve demografik haksızlıkların giderilmesi amacıyla 2011 e kadar dört ayrı komisyon kurulsa da Kerkük teki sorunlar çözülmemiştir. Bu durum Kerkük teki hassasiyeti arttırmıştır. Öte yandan son birkaç yıla kadar devam eden Irak Türkmen Cephesi (ITC) ve Kürt siyasi partiler arasındaki gerginlik hem Türkiye nin Irak Kürt Bölgesel Yönetim ile geliştirdiği ilişkiler, hem Kürt grupların tavırlarındaki yumuşama hem de Türkmenlerin siyaseten yükselir konuma gelmesi, bir kısım Türkmen ve Kürt siyasi partiler arasında ilişkiler kurulması ve yumuşamasına zemin hazırlamıştır. Nitekim aşama aşama gelişen ilişkiler sonucunda Mayıs 2011 sonunda Kerkük Vilayet Meclisi Başkanlığına Kürt kökenli Rizgar Ali nin yerine Türkmenlerden Hasan Turan ın getirilmesi, ilişkilerdeki buzları eritmiştir. Daha sonra ITC tarafından alınan kararın yanı sıra IKBY nin de ITC ye yeniden Erbil de büro açmasına olanak tanıması, ilişkileri bir üst seviyeye daha taşımıştır. Bu dönemden sonra Türkmen ve Kürt siyasi gruplar arasındaki karşılıklı ziyaretler artmıştır. Ancak Türkmenler ve Kürtler arasında yakınlaşmanın başlaması, 2003 ten itibaren siyasal olarak özellikle Kerkük Vilayet Meclisi nde birlikte hareket eden Türkmen ve Arap üyeler arasında sorunların başlamasına yol açmıştır. Özellikle Kerkük vilayet yönetimindeki dönüşüm, Arapların tepkisini beraberinde getirmiştir. Böylece Türkmenlerle Kürtler arasındaki Kerkük üzerinde anlaşma olduğu ön yargısını ortaya çıkarmıştır. Hatta bazı Arap siyasi çevreler, Türkiye nin desteği ile Kerkük ün IKBY ye bağlanması karşılığında IKBY de Türkmenlere daha fazla pay verilmesi konusunda Kürtler ve Türkmenler arasında anlaşma sağlandığını ileri sürmektedir. Bu durum 2011 e kadar Kerkük te ortak bir hareket tarzı benimseyen Araplar ve Türkmenlerin arasını açmıştır. Türkmen yetkililerin Kürtlerle anlaşma yapılmadığına yönelik açıklamalara rağmen, Araplar Türkmenlere tepki göster- 13

15 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ miştir. Kerkük te yaşayan etnik ve dini gruplar arasında çatışmaya varan sorunlar yaşanmaktadır. Özellikle mülk ve arazi anlaşmazlıkları ile ilgili sorunlar, Kerkük teki gerginliği tetiklemektedir. Bununla birlikte Eylül 2012 itibariyle 140. Madde Komisyonu nun Irak Parlamentosu kararıyla yeniden kurulduğu açıklanmıştır. Hatta Komisyon çalışmalarına başlamış ve normalleştirme politikaları hız kazanmıştır. Bu doğrultuda Kerkük e Saddam Hüseyin döneminde yerleşen bir kısım Arap ailesi tazminatlarını alarak eski yerlerine dönmeye başlamıştır. Öte yandan Kerkük üzerinde IKBY ve Irak merkezi hükümeti arasındaki çekişme bu kapsamda devam etmektedir yılı içerisinde Erbil de yapılan toplantılarla Irak Başbakanı Nuri El-Maliki karşıtı bloğa ev sahipliği yapan Kürtler, diğer taraftan da IKBY nin iktidarını korumaya ve güçlendirmeye çalışmaktadır. Nitekim 2012 Mayıs ının ikinci haftasında Kerkük e yapılan ziyaretler, Irak merkezi hükümet ve IKBY arasındaki mücadeleyi gösterir nitelikte olmuştur. 8 Mayıs 2012 de Kerkük e sürpriz bir ziyaret yapan Nuri El-Maliki, bakanlar kurulu toplantısını da burada yapmıştır. Toplantı sonrası Hükümet Sözcüsü Ali El-Dabbağ, Kerkük le ilgili bazı kararlar alındığını açıklamıştır. Nuri El-Maliki nin Irak Başbakanı olarak ülkesinin bir vilayetini ziyaret etmesi son derece doğal bir durumdur. Ancak hem ziyaret ettiği şehrin özelliği hem de ziyaretin zamanlaması ve şekli nedeniyle, bu ziyaret sıradan bir ziyaretin ötesindedir. Kerkük, 2003 ten bu yana Kürt grupların şehre hakim olma çabasının bir neticesi olarak Irak merkezi hükümeti ve IKBY arasında bir sorun teşkil etmiştir. Kerkük, burada yaşayan Türkmen, Kürt ve Araplar arasında da bir çekişme noktası haline gelmiştir ten sonra Kürtlerin Kerkük e yönelik politikaları neticesindeki haksız uygulamalar ve Kerkük ün siyasal ve sosyal dengesinin bozulması, Kerkük ü bir düğüm haline getirmiştir. Irak taki her siyasal süreçte Kerkük bir pazarlık aracı haline gelmiş ve bu süreçleri tıkamak isteyen taraflar Kerkük ü öne sürmüştür. Böylece 2003 ten bu yana Kerkük ün statüsünü belirlemek için ortaya konan hukuki ve siyasal çözüm önerilerinin neredeyse tamamı uygulanmamıştır. Bu durum, Kerkük ü patlamaya hazır bomba haline getirmiştir. Nitekim özellikle 2012 yılı içerisinde Irak ta Nuri El-Maliki nin başbakanlığı üzerinden yürütülen tartışma ve kamplaşmalarda yeni oyun sahası Kerkük olmuştur. Nuri El-Maliki nin Kerkük ziyareti sırasında güvenlik oluşturma gerekçesiyle kente helikopter ile ağır silahlı araç ve birliklerin getirilmesi dikkat çekmiştir. Kerkük teki olağanüstü durum dikkate alındığında bir başbakan için normal bir tedbir olarak değerlendirilebilecekken, Nuri El-Maliki nin ziyareti sonrasında da bu güçlerin kentte kalmaya devam etmesi akıllarda soru işaretleri bırakmıştır. Kerkük halen merkezi hükümete bağlı bir vilayet olsa da Kerkük teki peşmerge varlığı ile KDP ve KYB ye bağlı asayiş güçleri, kentin güvenlik kontrolünü ele almış durumdadır. Yaklaşık 15 bin kişilik Kerkük teki Irak polisinin varlığının büyük kısmı Kürtlerden oluşmaktadır. Bu nedenle uzun süreden beri Kerkük teki Kürt varlığı, diğer grupları rahatsız etmektedir. Diğer gruplar tarafından Irak merkezi hükümetinden bu konuda yardım talep edilmektedir. Geçtiğimiz aylarda merkezi hükümet Kerkük e ek güvenlik güçleri göndermesine rağmen, peşmergelerin bu güçlerin kente girişine izin vermemiştir. Nuri El-Maliki ile birlikte gelen güvenlik güçlerinin neden kentten çıkmadığı eleştiri konusu haline gelmiştir. Bu durum itibariyle Kerkük üzerinde yeni bir askeri gerginlik de oluşmuştur. Maliki nin Kerkük ziyaretinde Kerkük ün Kürt asıllı Valisi Necmettin Kerim, Arap asıllı Vali Yardımcısı Rakan Sait ve Türkmen asıllı Vilayet Meclisi Başkanı Hasan Turan, karşılama töreninde yer alırken, 40 a yakın bakanın olduğu kabineden sadece 16 bakanın bu ziyarette yer alması dikkat çekmiştir. Kabinenin 14

16 DIŞİŞLERİ BAKANI AHMET DAVUTOĞLU NUN KERKÜK ZİYARETİ Kürt bakanları bu ziyareti protesto ederken, bazı Sünni Arap bakanların da ziyarete katılmadığı bilinmektedir. ITC den Vilayetlerden Sorumlu Devlet Bakanı ve İletişim Bakan Vekili Turhan Müftü, ziyarette yer almış ve Nuri El-Maliki nin Kerkük Vilayet Meclisi nde yaptığı toplantıda Maliki ile birlikte konuşma masasında yer alan tek bakan olmuştur. Ayrıca masada yer alan Nuri El-Maliki dışındaki iki kişiden birinin (Hasan Turan) daha Türkmen olması, Kerkük teki Türkmen ağırlığının vurgulanmasıdır. Kürt bakanların bu ziyareti protesto etmeleri, özellikle KDP nin tepkisini açıkça göstermiştir. Kerkük ün KYB li Valisi Necmettin Kerim in Nuri El-Maliki yi karşılamaya gitmesi dikkat çekmiştir. KYB ve KDP arasında Kerkük üzerinde problemler yaşandığı, KYB nin, KDP nin Kerkük teki etkinliğinden rahatsız olduğu, bu nedenle Maliki yle yakınlık kurmaya başladığı bilinmektedir. Necmettin Kerim in Nuri-Maliki yi karşılaması, genel protokol kurallarının dışında değerlendirilebilir. Nuri El-Maliki nin ziyaretinin hemen ardından, 9 Mayıs 2012 de IKBY bakanları da Kerkük e bir ziyarette bulunmuştur. Aynı gün IKBY İstihbarat Teşkilatı (Parastin) Başkanı ve aynı zamanda da IKBY Başkanı Mesut Barzani nin oğlu olan Mesrur Barzani de bir sosyal paylaşım sitesi üzerinden yaptığı açıklamada, Nuri El-Maliki nin Kerkük e ağır silahlarla girmesinin Kerkük ü Kürdistan dan ayıramayacağı yönünde ifade de bulunarak, restleşmeyi söylem boyutuna da çıkartmıştır. Kerkük te, Türkmen yetkililerin ısrarla vurguladığı biçimde, Türkmenleri koruyacak bir gücün olmaması ve mevcut hükümete bağlı güçlerin de yetersiz kalması, şiddetten en fazla zarar gören tarafın Türkmenler olmasına yol açmaktadır. Hedef belki de doğrudan Türkmenler olmasa bile Kerkük te en korumasız halk olan Türkmenleri etkilemektedir. Kerkük te Irak merkezi hükümetine bağlı emniyet güçlerinin yanı sıra Kürt partilere ait peşmerge ve asayiş güçleri de bulunmaktadır. Bu güçler Kürt mahallelerini rahatça koruyabilmektedir. Sünni Arap aşiretlerin de silahlı gücü olduğu bilinmektedir. El-Kaide ile mücadele için kurulan yerel güçler olan Sahvaların büyük bölümü Sünni Araplardan oluşmaktadır. Kerkük te 7 bin e yakın Sahva mensubu olduğu bilinmektedir. Türkmenlerin böyle bir gücü bulunmamaktadır. Irak hükümetine bağlı emniyet güçleri içerisinde Türkmenlerin oranı diğer gruplara nazaran daha azdır. Bu nedenle Türkmen bölgelerinin korunmasında problemler yaşanmakta ve şiddet eylemlerinin en fazla yaşandığı yerler Tisin, Bağdat Yolu gibi Türkmen bölgeleri olmaktadır. Siyasi tansiyonun ve güvenlikle ilgili kaygıların bu denli yükselmesi, Kerkük teki gerginliğin artmasına neden olmaktadır. Bu anlamda belki en ılımlı ve rasyonel açıklamayı ITC Başkanı ve Kerkük Milletvekili Erşat Salihi yapmıştır. Kerkük ün Irak merkezi hükümeti ve IKBY arasında siyasi çekişmeye alet edilmemesi ve Kerkük te yaşayan her kesimin eşit katılımını öngören siyasi bir uzlaşının oluşması gerektiğini dile getirmiştir. Kerkük sorununa çözümün artık hukuki düzenlemelerle çözülmesinin mümkün olmadığı, Kerkük halkını temsil eden siyasi taraflar arasında eşit paylaşımlı bir yönetimsel çözümün fayda sağlayabileceği düşünülmektedir. Kerkük teki restleşmenin her kesime zarar verdiği/vereceği ortadayken, belki de bu durumdan en zararlı çıkacak halkın Türkmenler olduğu söylenebilir. Türkmenlerin dışındaki grupların kendilerini koruyacak silahlı güçleri bulunmaktadır. Kerkük teki herhangi bir çatışma ortamında Türkmenler yalnız kalabilir ya da Araplar ve Kürtler arasında bölünebilir. Bu yüzde Kerkük teki gerginlik en fazla Türkmenleri olumsuz etkileyecektir. Buradan hareketle bir an önce Kerkük teki çözümsüzlüğün giderilmelidir. Kerkük teki sürecin ilerletilmemesi, vilayeti patlama noktasına getirebilir. Kerkük Mülk Anlaşmazlıkları Ko- 15

17 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ misyonu ndaki yaklaşık 46 bin davanın sadece 5 bine yakın bir kısmı çözülebilmiştir. Bu komisyon 2006 da açılan davaları ancak çözüme ulaştırabilmiştir. Komisyonun önünde 6 yıllık dava dosyaları vardır. Ayrıca her geçen gün dava sayısı çoğalmaktadır. Bu nedenle işleyen bir mekanizmanın oluşturulmaması sorunlar yumağını arttıracak niteliktedir. Kerkük te yerel seçimlerin eski yasa ve seçmen listeleriyle yapılması, Kerkük teki durumun devamı anlamına gelecek ve Kerkük teki gerginlik devam edecektir. Bu gelişmeler Kerkük e ilişkin hassasiyetin artmasına yol açmıştır. Kerkük e yönelik tek taraflı müdahalelerin bir sonuç getirmeyeceği anlaşılmıştır. Bu durum Kerkük e ilişkin uzlaşma çabalarını arttırmıştır. Kerkük ün özel durumu düşünüldüğünde bu vilayet için özel bir yasa çıkartılarak dengenin sağlanması gerekmektedir. Kerkük teki sorunun çözümünün ortak bir yönetimden geçtiği artık gün yüzüne çıkmıştır. Kerkük ün tek taraflı müdahalelerle çözülemeyeceği açıktır. Hem uluslar arası kamuoyu hem de Iraklı taraflar bu gerçeği kabul etmektedir. Bu gerçeği dikkate alarak davranılması gerektiği düşünülmektedir. Kerkük teki çözüm Irak taki diğer düğümlerin çözülmesinde başat rolü oynayabilir. Türkiye nin Kerkük İlgisi ve Geçmişten Günümüze Kerkük Ziyaretleri 2003 te ABD askerlerinin Türkiye topraklarından Irak a girmesine izin veren ve 1 Mart (2003) Tezkeresi olarak literatüre geçen izin belgesinin Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından reddedilmesi, Türkiye nin Irak politikasındaki etkinliğini azaltsa da Irak taki gelişmeler ve bölgesel politik durum Türkiye nin elini Irak ta yeniden güçlendirmiştir den sonraki süreç, Türkiye nin bölgede ve Irak siyasetinde yükselişe geçtiği bir dönem olarak karşımıza çıkmaktadır. Türkiye ile Irak arasındaki ziyaret trafiği son beş yılda en üst düzeye ulaşmış, Mart 2009 tarihlerinde Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, 33 yıl sonra Irak ı ziyaret eden ilk Türk Cumhurbaşkanı olmuştur. Kerkük, Türkiye nin Irak a ilişkin hassasiyetlerinde ilk noktalardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır ten sonra Kerkük üzerindeki statü sorununda aktif rol oynayan Türkiye, Kerkük teki dengenin gözetilmesi konusundaki görüşünü açıkça her platformda dile getirilmektedir. Türkiye nin Kerkük e ilgisi sadece günümüz politikalarıyla sınırlı değildir. Türk yetkililer, Kerkük ve bölge halkına karşı ilgisini politika ve diplomasinin el verdiği ölçüde azami bir biçimde göstermeye çalışmıştır. Kamuoyunda çok net bilinmemekle birlikte, günümüze kadar birçok Türk devlet adamı Kerkük ü ziyaret etmiştir. Bu noktada, Türkiye nin Kerkük ve bölge halkına ilgisinin daha net anlaşılması amacıyla, Türk yetkililerin Kerkük e yaptıkları ziyaretlere kısaca değinilmiştir. Türk yetkililerin Irak kurulduğundan 2011 e kadar Kerkük e yaptıkları ziyaretler aşağıdaki gibi özetlenebilir: ret, 1937 de Sadabat Paktı nı imzalamak için İran a giden ve önce Pakt ın son hazırlıkları çerçevesinde Tahran dan önce Irak ı ziyaret eden dönemin Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras ve Ekonomi Bakanı Celal Bayar ın da bulunduğu heyet tarafından yapılmıştır. Musul ve Kerkük üzerinden Bağdat a gitmeye karar verilmiş ve 18 Haziran 1937 de Irak a gitmek üzere yola çıkılmıştır. Aras ve Bayar, 21 Haziran 1937 de sınırdan geçerek araçlarla önce Musul sonra Kerkük e gitmiş ve Kerkük ten özel bir trenle Bağdat a geçmiştir. Aras ve Bayar, 22 Haziran 1937 de Bağdat a vardıktan sonra yaptıkları görüşmelerin ardından dönemin Irak Dışişleri Bakanı Naci El-Asil ile birlikte Sadabat Paktı nı imzalamak üzere Tahran a gitmişlerdir. 15 içerisinde Türk akademisyenlerden Prof. Dr. Ekrem Şerif Egeli, Prof. Dr. Tevfik Remzi Kazancıgül, Prof. Dr. Behçet Sabit Erduran ve Prof. Dr. Fahrettin Kerim Gökay ın da bulunduğu heyet, Bağdat tan 23 Kasım 1954 te Kerkük e geçmiştir. 16

18 DIŞİŞLERİ BAKANI AHMET DAVUTOĞLU NUN KERKÜK ZİYARETİ - min Başbakanı Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fuat Köprülü, Ekonomi Bakanı Nedim Paçacı ve Bayındırlık Bakanı Kemal Zeytinoğlu nun da bulunduğu heyet, 9 Kasım 1955 tarihinde Kerkük e giderek, petrol tesislerini incelemiş ve bilgi almıştır. Süleyman Demirel, Irak Başbakanı General Tahir Yahya nın daveti üzerine Irak ı ziyaret etmiştir. 22 Ekim 1967 de Kerkük te incelemelerde bulunan Demirel, Irak ziyareti sırasında Bağdat ta Türkmen Kardeşlik Ocağı ndan on kişilik Türkmen heyeti ile de görüşmüştür. Heyete başkanlık yapan Emekli Albay Abdullah Abdurrahman ile Dr. Necdet Koçak, Dr. Rıza Demirci ve Adil Şerif 16 Ocak 1980 de Saddam tarafından idam edilmiştir. - Askeri Lisesi nde eğitim gören 5. Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay ve Dışişleri Bakanı İhsan Sabri Çağlayangil ve beraberindeki heyet Irak Cumhurbaşkanı General Abdülselam Arif in daveti üzerine 27 Nisan-1 Mayıs 1968 tarihleri arasında Irak ı ziyaret etmiştir. Ziyaret sonrasında Türkiye ve Irak ın 1 Mayıs 1968 de yayınladığı ortak bildiri metninde Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay ın Küfe, Kerbela, Necef, Kerkük ve Musul u da ziyaret ettiği açıklanmıştır. - 17

19 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ kan İhsan Sabri Çağlayangil Irak ı ziyaret etmiştir. Çağlayangil, Irak ziyareti kapsamında Kerkük e de gitmiştir.16 Korutürk de Irak a gidişinde Türk Kültür Bakanlığına bağlı Kerkük teki Türk Kültür Merkezi ni ziyaret etmiştir. mez ile CHP Tokat Milletvekili Orhan Ziya Diren in de aralarında bulunduğu TBMM heyeti tarafından tarafından yapılan ve 25 Eylül 2006 da tarihinde başlayan üç günlük Irak ziyaretinde, Erbil ve Kerkük te incelemelerde bulunulmuştur. Bu kapsamda heyet 26 Eylül 2006 da Kerkük e geçmiş, burada iki günlük incelemeler yapmış ve yetkililerle görüşmüştür. da Kerkük-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Anlaşması yapılmış, Başbakan Süleyman Demirel de 3 Ocak 1977 açılış töreni için Kerkük e gitmiştir. Demirel in bu ziyareti, Saddam Hüseyin rejimi yıkılana kadarki Türk yetkililer tarafından son ziyaret olmuştur. 18

20 DIŞİŞLERİ BAKANI AHMET DAVUTOĞLU NUN KERKÜK ZİYARETİ Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu nun Kerkük Ziyareti Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, 1 Ağustos 2012 de Suriye nin kuzeyinde yaşanan olayları görüşmek üzere beraberindeki bir heyetle önce Erbil e gitmiş ve IKBY Başkanı Mesut Barzani ile uzun bir görüşme yapmıştır. Aynı gün IKBY Sanayi ve Ticaret Bakanı Sinan Çelebi tarafından Erbil deki Juhayna Otel de Erbil Türkmenleri adına verilen iftar yemeğine katılmıştır. Ardından ertesi gün 2 Ağustos 2012 de sürpriz bir şekilde beraberindeki heyetle Kerkük ü ziyaret etmiştir. Ahmet Davutoğlu ile birlikte heyette; Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Feridun Sinirlioğlu, Türkiye nin Bağdat Büyükelçisi Yunus Demirer, Türkiye nin Şam eski Büyükelçisi Ömer Önhon, Dışişleri Bakanı Danışmanı Ali Sarıkaya, Dışişleri Bakanı Özel Müşaviri Gürcan Balık, Dışişleri Bakanı Özel Kalem Müdürü Ahmet Tuta, Irak ile İlişkiler Genel Müdür Yardımcısı Hakan Tekin, Türkiye nin Erbil Başkonsolosu Aydın Selcen, Dışişleri Bakanlığı Basın ve Halkla İlişkiler Müşaviri Osman Sert, AK Parti Dış İlişkilerden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Milletvekili Ömer Çelik, SETA Başkanı Taha Özhan yer almıştır. Ahmet Davutoğlu nun bu ziyareti, 1976 da dönemin Dışişleri Bakanı İhsan Sabri Çağlayangil in ziyaretinin ardından Türk yetkililer tarafından Kerkük e yapılan ilk ziyaret olma özelliğini taşımasının yanında son derece kritik bir dönemde yapılmış olması da önemini arttırmaktadır. 19

21 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ 20

22 DIŞİŞLERİ BAKANI AHMET DAVUTOĞLU NUN KERKÜK ZİYARETİ Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Kerkük ziyaretinde, önce Kerkük Valiliği ni ziyaret etmiştir. Ahmet Davutoğlu nun Kerkük Valiliği ni ziyaretinde Kerkük Valisi Necmettin Kerim, Kerkük Vilayet Meclisi Başkanı Hasan Turan ve Kerkük Vali Yardımcısı Rakan Sait le birlikte, Kerkük Vilayet Meclisi üyeleri de hazır bulunmuştur. Davutoğlu, Kerkük Valiliği ni ziyaretinde Necmetttin Kerim ve Hasan Turan ile ortak bir basın toplantısı düzenlemiştir. 21

23 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ - Ayrıca Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Kerkük Valiliği ni ziyareti sırasında Kerkük Vilayet Meclisi üyeleri ile de görüşmüştür. Kerkük teki sorunlar, Kerkük halkının sıkıntıları hakkında bilgi almıştır. 22

24 DIŞİŞLERİ BAKANI AHMET DAVUTOĞLU NUN KERKÜK ZİYARETİ Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Kerkük Valiliği ve Vilayet Meclisi ni ziyaretinin ardından Kerkük Camisi nde öğle namazı kılmıştır. 23

25 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ - Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Kerkük Camisinin ardından Kerkük ün en önemli simgelerinden biri olan Kerkük Kalesi ni ziyaret etmiştir. Kerkük Kalesi, kentin önemli bir simgesinin olmasının yanında Türkmenler için önemli bir tarihi mekandır. Kerkük Kalesi nde Türkmenler yaşamıştır. Ancak Kerkük Kalesi ndeki yerleşim yerleri yıkılmıştır. Kerkük Kalesi içerisinde Danyal Peygamber Türbesinin yanında bulunan Osmanlı Subayları Mezarlığı da tarihsel olarak hem Türkiye hem de Türkmenler için oldukça önemlidir. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu da Kerkük ziyareti sırasında hem kaleyi hem de Osmanlı Subayları Mezarlığını ziyaret etmiştir. Kerkük Tarihi Eserler Müdürü Eyad Tarık tan Kerkük Kalesi hakkında bilgi almıştır. 24

26 DIŞİŞLERİ BAKANI AHMET DAVUTOĞLU NUN KERKÜK ZİYARETİ Osmanlı Subayları Mezarlığı ziyaretinin ardından Türkmen Şehitleri Mezarlığı nı da ziyaret eden Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, burada ITC Başkanı ve Kerkük Milletvekili Erşat Salihi, ITC Eski Başkanı Sadettin Ergeç ve Türkmen Adalet Partisi Başkanı Enver Bayraktar dan bilgi almıştır. Davutoğlu, Baas rejimi tarafından 16 Ocak 1980 de idam edilen Türkmen lider Necdet Koçak ın mezarı başında uzun süre kalmıştır. - 25

27 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ - Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, son olarak Irak Türkmenlerinin en etkili ve temsil kabiliyetine sahip siyasi kuruluşu olan ITC Genel Merkezi ni ziyaret etmiştir. Burada büyük bir kalabalık tarafından karşılanan Ahmet Davutoğlu, ITC Başkanı ve Kerkük Milletvekili Erşat Salihi nin yanı sıra, ITC Kerkük Milletvekili Jale Neftçi, ITC Diyala Milletvekili Hasan Özmen, ITC Musul Milletvekili Müdrike Ahmet ve ITC Başkan Yardımcısı Ali Haşim Muhtaroğlu ile birlikte bir basın toplantısı yapmıştır

28 DIŞİŞLERİ BAKANI AHMET DAVUTOĞLU NUN KERKÜK ZİYARETİ Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu nun söz konusu basın toplantısındaki konuşması aşağıdadır: 17 27

29 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ 28

30 DIŞİŞLERİ BAKANI AHMET DAVUTOĞLU NUN KERKÜK ZİYARETİ Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, ITC ziyaretinin ardından aynı gün 2 Ağustos 2012 de Kerkük ten ayrılarak, Türkiye ye dönmek üzere Erbil e gitmiştir. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu nun Kerkük Ziyareti nin Irak İç ve Dış Politikasına Yansımaları Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu nun Kerkük ziyareti Türkiye-Irak ilişkileri açısından değerlendirildiğinde, bu ziyaretin Türkiye nin Irak merkezi hükümeti ile ilişkilerindeki gerginliği arttırmıştır. 17 Aralık 2011 de Irak Cumhurbaşkanı Yardımcısı Tarık El- Haşimi ye yönelik terör suçu işlediği gerekçesiyle tutuklama kararı çıkmıştır. Kararın ardından bir süre IKBY de kalan Tarık El- Haşimi, 9 Nisan 2012 de Türkiye ye gelmiştir. Irak ın INTERPOL e yaptığı başvurunun ardında 7 Mayıs 2012 de Tarık El-Haşimi hakkında kırmızı bülten çıkarılmıştır. Buna rağmen Türkiye Tarık El-Haşimi yi Irak a iade etmeyeceğini açıklamış ve 30 Temmuz 2012 de Tarık El-Haşimi ye Türkiye de oturma izni vermiştir. Bu durum Irak hükümeti ile ilişkilerdeki gerginlik seviyesi gittikçe yükselmiştir. 20 Nisan 2012 de Irak Başbakanlığı ndan yapılan yazılı açıklamada, Türkiye nin Irak ın içişlerine karıştığı iddia edilerek, Türkiye nin düşman devlet haline gelmeye başladığı belirtilmiştir. 18 Aynı gün 20 Nisan 2012 de Başbakan Recep Tayyip Erdoğan da yaptığı açıklamada Nuri El-Maliki ye yönelik eleştirilerde bulunmuş ve Irak ta yaşananların hayra alamet olmadığını ifade etmiştir. 19 Suriye deki olayların ardından Türkiye nin Suriye deki muhalefeti desteklemesi ve Esad rejimine karşı çıkmasıyla, Türkiye ve Irak bir kez daha karşı karşıya gelmiştir. Irak hükümeti, Suriye de olayların başladığı Mart 2011 den bu yana Esad rejimini desteklediğini açıkça ifade etmiştir. 20 Türkiye deki bazı özel şirketlerin IKBY ile petrol anlaşması yapması Irak merkezi hükümetinin tepkisine yol açmıştır. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu nun Kerkük ziyareti Türkiye-Irak ilişkilerini neredeyse kopma noktasına getirmiştir. Irak hükümeti Ahmet Davutoğlu nun Kerkük ziyaretinin ertesi günü 3 Ağustos 2012 de Türkiye ye bir nota vermiş ve Türkiye ile ilişkilerin gözden geçirileceğini açıklamıştır. Diplomatik açıdan bakıldığında Irak tarafından oldukça ağır bir tavır alınmasına rağmen Türkiye itidalli politikasını sürdürmüştür. IKBY ile yapılan petrol anlaşması sonucu elde edilecek gelirin Irak merkezi hükümetine yatırılacağı ifade edilmiş ve Irak ın egemenliğine saygı duyulduğu vurgulanmıştır. 21 Aynı şekilde Irak merkezi hükümetinden Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu nun Kerkük ziyareti sonrasında Ahmet Davutoğlu nu tutuklama hakkımız var 22 gibi aşırı ve haddi aşan bir dille, diplomatik olmayan bir tavır takınan Irak hükümetine karşı, Türkiye, Irak politikasının esaslarına uyduğunu gösterir nitelikte bir tutum sergilemiştir. Irak ın Türkiye Büyükelçiliği nden alınan vizeyle Irak a gidildiği ve Kerkük ün, Erbil gibi bir Irak şehri olarak görüldüğü vurgulanmıştır. Ancak Kerkük e IKBY nin inisiyatifi ile gidilmesi, Kerkük ziyareti sırasında IKBY ye bağlı birimler tarafından lojistik destek verilmesi ve güvenliğin sağlanması, Irak merkezi hükümetinin tepkisine yol açmıştır. Bu ziyaret son derece doğru olmakla birlikte, ziyaretin yapılış yöntemi itibariyle, Türkiye nin IKBY ile Irak merkezi hükümeti arasındaki mücadelede bir taraf olarak algılanmasına yol açmıştır. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu nun Kerkük ziyareti Irak iç politikası açısından değerlendirildiğinde Irak taki dengeleri etkileyebilecek düzeyde bir ziyaret olmuştur. Kerkük gibi etnik ve mezhepsel tansiyonun yanı sıra, IKBY ve Irak merkezi hükümeti arasındaki idari çekişmenin üst düzeyde yaşandı- 29

31 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ ğı Kerkük e yapılan ziyaret, Kerkük teki tartışmaları yeniden alevlendirmiştir. IKBY ve Irak merkezi hükümeti arasındaki problemler Irak iç siyasetine yön verir konuma gelmiştir. IKBY nin yaptığı petrol anlaşmalarına Irak merkezi hükümetinden verilen tepkiler, IKBY Başkanı Mesut Barzani nin, Irak Başbakanı Nuri El-Maliki yi devirme çabaları, Irak sınırlarını kontrol ve yönetme sorunu, tartışmalı bölgelerde yaşanan askeri gerginlik Kerkük te de kendini göstermiştir. 8 Mayıs 2012 de Bakanlar Kurulunu Kerkük te toplayan Irak Başbakanı Nuri El-Maliki, güç gösterisi yaparak, Kerkük ün bir Irak şehri olduğunu açıklamıştır. Küçük Irak benzetmesinde bulunmuş ve Kerkük teki sorunların güçle çözülemeyeceğini dile getirmiştir. Nuri El-Maliki yi korumak için zırhlı ve ağır silahlı araçlarla Kerkük e giden yaklaşık bin kişilik ordu gücü Kerkük te kalmıştır. Bunun üzerine IKBY den de bir heyet Kerkük e bir ziyarette bulunarak, Kürtlerin Kerkük e ilişkin kararlı olduğunu vurgular nitelikte görüşme ve açıklamalar yapılmıştır. 23 Bu durum Kerkük teki hem siyasi hem de güvenlik dengelerini bozmuş ve Kerkük te şiddet eylemleri yeniden yükselişe geçmiştir. Kerkük teki olaylardan en çok etkilenen Türkmenler de durumu yatıştırmaya yönelik girişimlerde bulunmuştur. Başta ITC olmak üzere Türkmen siyasetçiler cumhurbaşkanlığı gibi üst düzey kademelere başvuruda bulunarak Kerkük teki gerginliğin düşürülmesi için müdahale talebinde bulunmuştur. Kerkük teki gerginlik sadece siyasi değildir. Kerkük teki mülk sorunları, arazi problemleri, petrol gelirlerinin paylaşımı, enerji yatırımları gibi konular da gerginlik noktalarıdır. Mukteda El-Sadr yaptığı açıklamalar bunun en net göstergesi olmuştur. Mukteda El-Sadr, IKBY Başbakanı Neçirvan Barzani ile yaptığı görüşmeye işaret etmiş, Kürtlerin Kerkük ün IKBY ye katılması yönünde bir talepleri olmadığını, sadece Kerkük ün petrol gelirlerini istediklerini ifade ederek yeni bir gündem yaratmıştır. Hatta bir adım öteye giden Sadr, Kürdistan daki kardeşlerime olan saygıma rağmen, Kerkük ün Iraklı olduğunu ve her zaman Iraklı kalacağını söylüyorum. Başka her Irak şehri gibi, Kürtler, Araplar, Türkmenler, Sünniler ve Şiiler birlikte yaşayacak, ifadesinde bulunarak 24, Kerkük konusunda 2003 ten bu yana takındığı tavrı yinelemiştir. Irak siyasetindeki son gelişmeler ışığında bu açıklamalar dikkate alındığında Kürt Listesi ve Irakiye Listesi ile birlikte Maliki karşıtı grupta yer alan Mukteda El-Sadr ın Kerkük tavrı nedeniyle, Maliki muhalefetinde çatlaklar oluşabilir. Irakiye Listesi içerisinde de benzer bir durumun yaşanması muhtemeldir. Irakiye Listesi içerisinde yer alan Kerküklü Sünni Arap gruplar, son dönemde Nuri El-Maliki ye yakın bir tavır ortaya koymaktadır. Kerküklü Sünni Arap gruplar, Kerkük ün IKBY ye katılmaması yönünde Nuri El-Maliki ye şartlı destek verdiklerini açıklamışlardır. Nuri El-Maliki nin Kerkük konusunda yaptığı çıkışlar bunun bir göstergesidir. Nuri El-Maliki, Kerkük teki Sünni Araplara destek vermek amacıyla Kerkük teki Irak Ordusu na bağlı 12. Tümenin komutanını değiştirmiş ve Şii olan komutan yerine Sünni bir komutan atamıştır. Bu durum Irakiye Listesi ni zayıflatabilecek niteliktedir. Bu süreç Türkmenlerin durumu önem kazanmaktadır. ITC ile Irakiye Listesi içerisinde yer alan Türkmenlerin bir kısmına karşılık, bir kısım Türkmen siyasi hareketi de Nuri El-Maliki ile birlikte hareket etmektedir. Kerkük teki bir kısım Türkmen siyasi hareketler Türkmen Koalisyonu adı altında yeni bir oluşum kurmuşlardır. Bu oluşum içerisinde Türkmen İslami Birliği, Türkmen Vefa Hareketi Şii gruplara yakın siyasi oluşumların yer almaktadır. Halkın tavrı da burada önem kazanmaktadır. Son dönemde Kerkük Türkmenlerinin Kürtlerin Kerkük teki politikalarına karşı çıktığı gerekçesiyle Nuri El-Maliki ye destek verdiği söylenmektedir. Bu noktada Kerkük teki Türkmen siyasi hareketinin tavrının hem Kerkük teki sorunların giderilmesinde hem 30

32 DIŞİŞLERİ BAKANI AHMET DAVUTOĞLU NUN KERKÜK ZİYARETİ de Irak siyasetindeki kriz noktalarının aşılmasında etkili olacağı düşünülmektedir. Ancak Kerkük teki arazi ve mülk problemlerinin yanı sıra, Kerkük teki güvenlik güçlerindeki dengesizlik, Kürt güçlerin varlığı, Kerkük ün petrol gelirleri, Kerkük te 2009 da yapılmayan ve yapılması gereken yerel seçimler gibi sorunların giderilmeden Kerkük te çözüm aranmasının bir sonuç vermeyeceği düşünülmektedir. Bu noktada en ideal çözümünün Kerkük te eşit oranlı bir yönetim paylaşımı olduğunu söylemek mümkündür. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, 7 Ağustos 2012 de Ankara da ITC den üst düzey bir heyeti ağırlamış ve iftar yemeği vermiştir. Heyette ITC Başkanı ve Kerkük Milletvekili Erşat Salihi, Kerkük Vilayet Meclisi Başkanı Hasan Turan, ITC Başkan Yardımcısı Ali Haşim Muhtaroğlu, ITC Resmi Sözcüsü Ali Mehdi, ITC Diyala Milletvekili Hasan Özmen ve ITC Türkiye Temsilcisi Hicran Kazancı yer almıştır. Kısa süre içerisindeki karşılıklı bu ziyaretler Türkmen stratejilerini ön plana çıkarmaktadır. Ahmet Davutoğlu nun Kerkük ziyaretinde bir siyasi parti olarak sadece ITC yi ziyaret etmesi, hem diğer etnik ve dini gruplara hem de Türkmenlere verilen bir mesaj niteliği taşımaktadır. Daha açık bir ifade ile bu ziyaret diğer etnik ve dini gruplara Türkmenlerin Türkiye için ayrıcalıklı bir konuma sahip olduğunun işareti olarak değerlendirilebilir. Ahmet Davutoğlu, bir kısım Türkmenler tarafından eleştirilse de ITC dışındaki diğer Türkmen partilerini ziyaret etmemesi, Türkiye nin ITC ye desteğini gösterir niteliktedir. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu nun Kerkük ziyareti, Irak taki dengelerin yanı sıra özellikle Kerkük teki siyasal yapıyı da ortaya çıkarmıştır. Ahmet Davutoğlu nun Kerkük ziyareti Türkmenler ve Kürtler tarafından olumlu karşılansa da Kerkük teki Sünni Araplar tarafından oluşturulan Arap Siyasi Kitlesi tarafından çıkarılan bir bildiriyle eleştirilmiştir. Özellikle Haviceli Arapların yer aldığı Arap Siyasi Kitlesi, son dönemde Irak Başbakanı Nuri El-Maliki ile yakınlaşmıştır. Nuri El- Maliki nin bu ziyareti ağır bir dille eleştirmesinin ardından Arap Siyasi Kitlesi de bu yönde bir bildiri çıkarmıştır. Bu durum Kerkük te bir kamplaşma olarak yorumlanmaktadır. Yaklaşık son bir yıllık dönemde Kerkük te Araplar, Türkmenleri kendilerine karşı Kürtlerle ittifak yapmakla suçlamaktadır. Özellikle Mart 2011 de Hasan Turan ın Kerkük Vilayet Meclisi Başkanı olarak seçilmesinin ardından Araplar, Kerkük Vilayet Meclisi ni boykot etmiş ve Türkmenlere karşı bir duruş sergilemeye başlamıştır ten sonra Kürt grupların Kerkük e yönelik baskısı karşısında Türkmenler ve Araplar ortak bir tavır sergilemiştir. Türkmenler ve Araplar uzun bir süre Kerkük vilayet yönetimini boykot etmiştir. Son birkaç yıl içerisinde hem Türkiye nin Kürt gruplarla geliştirdiği ilişkiler, hem Kürt grupların yaklaşımındaki değişim hem de bir Türkmenlerden bir kısmının pragmatik politika üretme çabası Türkmen-Kürt yakınlaşmasını beraberinde getirmiştir. KDP nin 11 Aralık 2010 da yaptığı kurultaya ITC davet edilmiştir. Ekim 2011 de ITC Erbil İl Başkanlığı nı yeniden açılmıştır. Sonuç Yerine: Türkmen Stratejileri 2013 te yerel seçimlerin ve 2014 te de genel seçimlerin yapılması planlanan Irak ta, Türkmenlerin nasıl bir strateji izleyebileceğine yönelik tartışmalar yavaş yavaş gün yüzüne çıkmaya başlamıştır. Özellikle Vefa Hareketi, Türkmen İslami Birliği gibi Şii Türkmen partileri bir araya gelerek seçim hazırlıkları yapmak üzere bir koalisyon oluşturmuştur. Ancak genel Türkmen stratejisi konusunda bir muğlaklık vardır. Irak ta yerel ve genel seçimlerin yapısı ve sisteminin farklı olması dolayısıyla her seçime özgü stratejilerin hazırlanması uygun olacaktır. Bu yüzden pragmatik ve rasyonel bir siyasetin hazırlanması ve Türkmenlerin maksimum çıkarının korunması buradaki ilk hedef olarak karşımıza çıkmaktadır. Türkmenler daha önceki seçimlerde farklı seçim stratejileri izleseler de ana eksenin Kürt siyasi partilere karşıtlık olduğunu ifade etmek mümkündür. Burada önemli olan faktörün hedef üzerinde dönemsel değişiklik 31

33 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ ve konjonktüre uygun politika stratejilerinin hazırlanması olduğu değerlendirilmektedir seçimlerinden sonra Irak taki siyasetin normalleşmeye başlamıştır. Etnik/dini siyasetin bir nebze olsun ötesine geçilmiştir. Özellikle bir dönem çatışma noktasına gelen Musul daki Nuceyfi grubu ile Kürtlerin anlaşması buna verilebilecek en iyi örneklerden biridir. Söz konusu bu siyasetin artık Türkmenler için de var olması gerektiği düşünülmektedir. Siyaset bilimi açısından klasik bir söylem haline gelen siyasette ne sürekli bir dost ne de düşman vardır cümlesi Irak için hayat bulmaya başlamıştır. Bu yüzden kazanımları maksimize etmek açısından değer ve önceliklerden ödün vermeden politika çizilmesi oldukça önemlidir. Örneğin Türkmenlerin Kerkük te Kürtler ilişkilerindeki normalleşme dikkat çekmektedir. Bu normalleşmenin bir ileri aşamaya taşınıp taşınmayacağı Türkmenlerin Kerkük teki kaderini belirleyebilir. Öncelikle Türkmenlerin Kerkük için ne istediğinin belirlenmesi, uygulanacak stratejiler açısından önemlidir. Kerkük ün hiçbir bölgeye bağlanmaması, Türkmenlerin vilayet yönetiminden eşit pay alması, gasp edilmiş Türkmen mülk ve arazilerinin Türkmenlere geri verilmesi gibi kırmızı çizgiler korunarak yapılacak ittifaklar Türkmenlerin çıkarlarını maksimize edecektir. Türkmenlerin çıkarlarını en üst seviyede koruyacağı ittifakı hesaplaması yerinde olacaktır. Tarihsel travmaların kalıpları içerisinde kalarak siyaset üretmek artık Türkmenlere fayda sağlamayacaktır. Türkmenlerin çıkarları en üst düzeyde sağlanacak ve korunacaksa, Kürt siyasi partilerle ittifak düşünülebilir. Türkmen siyasetçilerin Kürt gruplarla müzakere yapmasını Türkmen milletine ihanet olarak lanse edecek taraflar olabilir. Amaç Türkmen milletinin çıkarlarını en üst seviyeye taşımak tır. Kürt gruplarla ittifak yapmak Türkmenlere fayda sağlayacaksa, örneğin Kerkük te yapılacak yerel seçimlerde Kürt gruplarla ittifak yapılabilir. Bozulan denge içerisinde, bunu haksız bir biçimde zorla gerçekleştirmiş olsalar bile Kerkük teki Kürtlerin ağırlığı aşikardır. Bu durum Kerkük te yapılacak olası yerel seçimlerde Kürt siyasi partilerle, temel milli değer ve hassasiyetlerden ödün vermeden, yapılacak ittifak Türkmenlere fayda sağlayabilir. Diğer bir seçenek olarak Araplarla yapılacak ittifakın da Türkmenlere ne getireceği iyi hesap edilmelidir. Arapların Kerkük vilayet yönetiminde (il hizmet müdürlükleri dahil) hiçbir ağırlığı yoktur. Bu nedenle Arapların elinde olan Türkmen arazileri konusunda pazarlığa gidilebilir. Türkmenler daha stratejik davranarak Kürt ve Arap grupların tamamı olmasa bile, en azından bir kısmıyla ortak bir liste çıkararak hareket edebilir. Böylece Arap ve Kürtlerin gücü kırılırken, Türkmenler bundan fayda sağlayabilir. Zira bunun olasılığı düşük olsa bile Irak taki siyasi çekişme içerisinde özellikle Kürt partiler arasında problemler yaşandığı bilinmektedir. IKBY ve Irak merkezi hükümeti çekişmesinde, KDP lider Mesut Barzani nin çok fazla güçlenmesini istemeyen Kürt siyasi partilerin Nuri El-Maliki ile birlikte hareket ettiği söylenmektedir. Buradan hareketle Türkmenlerin de bunu avantaja dönüştürebileceği söylenebilir. Örneğin, ITC nin öncülüğünde Türkmenlerin Irak siyasetindeki istikrarsızlık ve boşluğu değerlendirerek parlamentoda Türkmenler için sağladığı kazanımlar son derece önemlidir. Sonuç olarak Türkmenlerin hedefinin Türkmen ulusal çıkarlarının en üst seviyede elde edilmesi ve korunmasını sağlamak olduğu düşünülmektedir. Bu hedef hangi gruplarla işbirliği yaparak elde ediliyorsa o grubun seçilmesi önemlidir. Burada tek taraflı cepheleşmelerin Türkmenlere fayda sağlamayacağını da belirtmek gerekmektedir. Bununla birlikte Kürtlerle olduğu gibi tarihsel sorunların arkasından bakarak hareket edilmesi Türkmenlere fayda sağlamayacaktır. Burada ifade edilmek istenen Türkmenlerin tarihlerini ya da milli geçmişini unutması veya göz ardı etmesi değildir. Milletler tarihi ve milli bakiyeleri ile ayakta durur ve bunların ilelebet korunması için mücadele ederler. Bunlar akılda tutularak, ilelebet milli kimliğin korunması için, duygusal siyasetin önüne geçilerek, rasyonel ve pragmatik stratejilerin Türkmenleri başarıya ulaştıracağı düşünülmektedir. 32

34 DIŞİŞLERİ BAKANI AHMET DAVUTOĞLU NUN KERKÜK ZİYARETİ

35 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ Rapor No: 1 Mart 2009 (Tr - Eng) Rapor No: 2 Nisan 2009 (Tr - Eng) Rapor No: 3 (Tr - Eng) Rapor No: 4 - Rapor No: 5 (Tr - Eng) Rapor No: 6 (Tr - Eng - Ar) Rapor No: 7 Diyala (Tr - Eng - Ar) Rapor No: 8 Rapor No: 1 (Tr - Eng) Rapor No: 9 (Tr - Eng) Rapor No: 10 - (Tr - Eng) Rapor No: 11 Rapor No: 12 Rapor No: 2 ( ) (Tr - Rus) Rapor No: 13 - Analizi Rapor No: 14 - Rapor No: 15 Mart 2010 Raporu Rapor No: 16 Nisan 2010 Rapor No: 17 Nisan Rapor No: 18 Rapor No: 3 (Tr - Rus) Rapor No: 19 Rapor No: 20 Rapor No: 4 Rapor No: 21 Rapor No: 22 Rapor No: 23 (Tr - Eng) Rapor No: 24 Rapor No: 25 - Rapor No: 26 Rapor No: 5 (Tr - Rus) Rapor No: 27 Rapor No: 28 Rapor No: 6 - Rapor No: 29 Rapor No: 30 Rapor No: 31 Rapor No: 7 Mart 2011 Rapor No: 32 Mart 2011 Rapor No: 33 Mart 2011 Rapor No: 34 Mart 2011 Rapor No: 35 Mart 2011 Rapor No: 36 Mart (Eng) Rapor No: 37 Mart 2011 Rapor No: 38 Mart Rapor No: 39 Mart 2011 Rapor No: 40 Mart Rapor No: 41 Mart Rapor No: 42 Nisan 2011 Rapor No: 43 Nisan 2011 Rapor No: 44 Nisan 2011 Rapor No: 45 Nisan 2011 Rapor No: 46 34

36 DIŞİŞLERİ BAKANI AHMET DAVUTOĞLU NUN KERKÜK ZİYARETİ Rapor No: 47 Rapor No: 48 - Rapor No: 49 Rapor No: 50 - Rapor No: 51 Rapor No: 8 Rapor No: 52 Rapor No: 9 Rusya Federasyonu) (Tr - Rus) Rapor No: 53 Rapor No: 54 Rapor No: 55 Haziran 2011 Rapor No: 56 Haziran Rapor No: 57 Haziran (Tr - Eng) Rapor No: 58 Rapor No: 59 - Rapor No: 60 (Tr-Eng) Rapor No: 61 - (Tr - Eng) Rapor No: 62 - Rapor No: 63 Rapor No: 64 Rapor No: 65 Rapor No: 66 hale - 1 Rapor No: 67 Rapor No: 68 Rapor No: 69 - Rapor No: 70 Rapor No: 10 (Tr - Rus) Rapor No: 71 - Rapor No: 72 Rapor No: 73 Rapor No: 11 (Tr-Eng) Rapor No: 74 Rapor No: 12 - (Eng) Rapor No: 75 Rapor No: 13 Rapor No: 76 Rapor No: 14 (Tr - It) Rapor No: 77 Rapor No: 78 Rapor No: 79 Rapor No: 80 - Rapor No: 81 Rapor No: 15 (Tr-Eng) Rapor No: 82 Rapor No: 16 - (Tr-Eng) Rapor No: 83 - Rapor No: 84 (Tr-Eng) Rapor No: 85 Rapor No: 86 - Report No: 87 (Eng) 35

37 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ Rapor No: 88 Rapor No: 89 Rapor No: 90 (Tr-Eng) Rapor No: 91 Rapor No: 92 Report No: 93 - (Eng) Rapor 94: Rapor No: 95 Rapor No: 96 - Rapor No: 97 - Rapor No: 98 Rapor No: 17 Rapor No: 99 - Rapor No: 100 Rapor No: Rapor No: Rapor No: 103 Rapor No: 104 Rapor No: 105 Rapor No: 106 Rapor No: 107 Rapor No: 108 (Tr - Eng) Rapor No: 109 (It) Rapor No: 110 Mart 2012 Rapor No: 111 Mart 2012 Rapor No: 112 Mart 2012 Rapor No: 113 Rapor No: 18 Nisan (Eng) Rapor No: 114 Nisan 2012 Rapor No: 115 Nisan 2012 (Tr - Eng) Rapor No: 116 Nisan 2012 (Tr - Eng) Rapor No: 117 Nisan 2012 (Tr - Eng) Rapor No: 118 Rapor No: 19 - (Tr - Rus) Rapor No: 119 Rapor No: 20 (Tr - Rus) Rapor No: 120 Rapor No: 21 Rapor No: 121 (Tr - Eng - Ger) Rapor No: 122 (Tr - Eng) Rapor No: 123 Rapor No: 22 Haziran 2012 Rapor No: 124 (Tr - Eng - Fr) Rapor No: 125 Rapor No: 23 Rapor No: 126 Rapor No: 127 Rapor No: 128 Rapor No: 24 - (Tr - Rus - Eng) Rapor No: 129 Rapor No: 25 (Tr - Rus - Eng) Rapor No: 130 Rapor No: 131 Rapor No: 26 (Eng) 36

38 37 DIŞİŞLERİ BAKANI AHMET DAVUTOĞLU NUN KERKÜK ZİYARETİ

39 38 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

40 39 DIŞİŞLERİ BAKANI AHMET DAVUTOĞLU NUN KERKÜK ZİYARETİ

41 Mithatpaşa Caddesi 46/6 Kızılay-ANKARA Tel: 0 (312) Fax: 0 (312) orsam@orsam.org.tr

42 Rapor No: 132, Nowember 2012 FOREIGN MINISTER AHMET DAVUTOGLU S VISIT TO KIRKUK DIŞİŞLERİ BAKANI AHMET DAVUTOĞLU NUN KERKÜK ZİYARETİ ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ CENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES center for mıddle eastern strategıc studıes

43 FOREIGN MINISTER AHMET DAVUTOĞLU S VISIT TO KIRKUK DIŞİŞLERİ BAKANI AHMET DAVUTOĞLU NUN KERKÜK ZİYARETİ Report No: 132 November 2012 ISBN: Ankara - TURKEY 2012 Content of this report is copyrighted to. Except reasonable and partial quotation and exploitation under the Act No. 5846, Law on Intellectual and Artistic Works, via proper citation, may not be used or re-published without prior permission by. Assessments expressed in this report reflect only the opinions of its authors and do not represent the instiutional opinion of.

44 center for mıddle eastern strategıc studıes Strategıc Informatıon Management and Indepentdent Thought Productıon CENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES History In Turkey, the shortage of research on the Middle East grew more conspicuous than ever during the early 90 s. Center for Middle Eastern Strategic Studies () was established in January 1, 2009 in order to provide relevant information to the general public and to the foreign policy community. The institute underwent an intensive structuring process, beginning to concentrate exclusively on Middle affairs. Outlook on the Middle Eastern World It is certain that the Middle East harbors a variety of interconnected problems. However, neither the Middle East nor its people ought to be stigmatized by images with negative connotations. Given the strength of their populations, Middle Eastern states possess the potential to activate their inner dynamics in order to begen peaceful mobilizations for development. Respect for people s willingness to live together, respect for the sovereign right of states and respect for basic human rights and individual freedoms are the prerequisities for assuring peace and tranquility, both domesticalhly and internationally. In this context, Turkey must continue to make constructive contributions to the establishment of regional stability and prosperity in its vicinity. s Think-Tank Research, provides the general public and decision-making organizations with enlightening information about international politics in order to promote a healtier understanding of international policy issues and to help them to adopt appropriate positions. In order to present effective solutions, supports high quality research by intellectuals and researchers that are competent in a variety of disciplines. s strong publishing capacity türansmits meticulous analyses of regional developments and trends to the interested parties. With its web site, its books, reports, and periodicals, supports the development of Middle Eastern literature on a national and international scale. supports the development of Middle Eastern literature on a national and international scala. facilitates the sharing of knowledge and ideas with the Turkish and international communities by inviting statesmen, bureaucrats, academics, strategicts, businessmen, journalists, and NGO representatives to Turkey.

45 Bilgay DUMAN He was born in 1983 in Ankara. He has been carrying on his doctoral study at Abant Izzet Baysal University, Department of International Relations Ph. D Program since He wrote his postgraduate thesis on The Turkmen and Kirkuk in post-saddam Period. His articles and interviews have been published in various media agencies and organizations, on national and international press. In addition to a great number of conferences he attended, he has frequently carried out field studies in the Middle East, and also he took part in international watchdog teams and served as UN electoral watchdog during the elections in Iraq and Afghanistan. He continues to serve as a Middle East Specialist in.

46 PRESENTATION As, we strive to handle the subjects, which are quite important both due to its being in the area of interest of Turkey in terms of its foreign policy, due to its capacity of affecting the region and also due to the internal political structure of the Middle East, in all seriousness through all studies we carry out on Middle East. We believe that the studies we carry out through the information we obtain on site and at first hand will help better understanding Iraq. Our report entitled, Foreign Minister Ahmet Davutoğlu s Visit To Kirkuk aims at putting forward all details related to Ahmet Davutoğlu s visit, as he has been the first Foreign Minister of the Republic of Turkey to visit Kirkuk after 36 years. This report, which is related to the Kirkuk visit of Foreign Minister Prof. Dr. Ahmet Davutoğlu, was also enriched by visual materials in order to commit the visit considered as a milestone to memories. In addition to this, due to the importance of Kirkuk in Turkish foreign policy, the visits paid by Turkey to Kirkuk are presented also with the documents. Thus, it is thought that this report will help better understand the importance of Ahmet Davutoğlu s visit to Kirkuk. On the other hand, a collective knowledge on Turkey s interest in Kirkuk was also formed. We hope that this report will be a useful source for those who are interested in the subject. Hasan KANBOLAT Director 4 Report No: 132, November 2012

47 Contents Presentation...4 Abstract...7 Introduction...8 Brief History of Kirkuk...8 Political Situation in Kirkuk from 2003 to Turkey s Interest in Kirkuk and Kirkuk Visits From Past to Present...16 Foreign Minister Ahmet Davutoğlu s Visit to Kirkuk...19 The Repercussions of Foreign Minister Ahmet Davutoğlu s Kirkuk Visit on Domestic and Foreign Politics of Iraq...29 In Lieu of Conclusion: Turkmen Strategies...31 Report No: 132, November

48 FOREIGN MINISTER AHMET DAVUTOĞLU S VISIT TO KIRKUK

49 Report No: 132, November 2012 Prepared by: Bilgay Duman Middle East Specialist CENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES FOREIGN MINISTER AHMET DAVUTOĞLU S VISIT TO KIRKUK Abstract - It is known that urbanization of Kirkuk was completed during the Assyrian period. - Turkish dominance prevailed in Mosul-Kirkuk region, which was included in the territories of Ottoman Empire by Yavuz Sultan Selim in 1517, until the Ankara Agreement signed in After Mosul, an Ottoman province, entered into the Iraqi domination, Kirkuk became an administrative unit at provincial status. Different policies implemented on Kirkuk province by all the administrations in Iraq changed the structure of Kirkuk. - After the Ba ath Party, which appeared with the discourse of socialist Arab nationalism in 1968, became dominant power in Iraq; assimilation policies were launched towards the non-arab components in the country. This situation directly affected Kirkuk. - The Iraqi invasion of the U.S. brought up Kirkuk to the agenda again. Today, considering the issues discussed within the political process in Iraq, it is seen that the crucial point is Kirkuk which has rich oil field. - Kirkuk has a potential which could affect not only the developments in Iraq, but also the regional and even international politics. - Turkey shows great sensitivity towards Kirkuk. One of Turkey s sensitivities towards Kirkuk is due to the presence of Turkmen population in Kirkuk. - Playing an active role in status problem of Kirkuk especially after 2003, Turkey clearly expresses its view on pursuing the balance in Kirkuk at every platform. - However, Turkey s interest in Kirkuk is not only limited with its current policies. Turkish officials have strived to show their interest in Kirkuk and the local community as much as possible within the bounds of its policy and diplomacy. Even though it is not clearly known in the public opinion, many Turkish statesmen have paid visits to Kirkuk from past to present. - Foreign Minister Ahmet Davutoğlu s Kirkuk visit on 2 August 2012 is the first visit made by Turkish officials since the then-foreign Minister İhsan Sabri Çağlayangil s visit in In addition, the fact that Davutoğlu paid this visit in a very critical period increases its importance. Report No: 132, November

50 CENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES Introduction The Iraqi invasion of the U.S. in 2003 and violence almost became the symbol of this country. Following the war that took place in Iraq, the damage caused by the U.S. and Iraqi government under the name of terror operations, sectarian violence, power struggle and people s fight to survive still carry on. Through the interventions in Iraq, the genes of the country were manipulated and its nature was destroyed. In this environment, the people lost the sense of confidence. This situation has affected every field in Iraq. Considering especially what has been taking place in political platform, the aforesaid situation is understood more clearly. The separation in Iraq comes into being in Kirkuk in its clearest form. Even though a road map for Kirkuk was suggested in the constitution adopted in Iraq in 2005, the lack of political consensus culture in Kirkuk drags both the social base and the general policy of Iraq into a deadlock. Today, considering the issues discussed within the political process in Iraq, it is seen that the crucial point is Kirkuk which has rich oil fields. Almost all political issues ranging from the sharing of oil incomes in power struggle between the Iraqi Kurdish Regional Government (KRG) and the central government, to federalism in the status of peshmerga forces and to elections are all locked on Kirkuk. From this point of view, Kirkuk s being described as a miniature of Iraq in a classical saying makes sense. On the other hand, Kirkuk has a potential which could affect not only the developments in Iraq, but also the regional and even international politics. One of the countries to be affected most by this capacity is Turkey. As a matter of fact, Turkey has a great sensitivity towards Kirkuk. One of Turkey s sensitivities towards Kirkuk is due to the presence of Turkmen population in Kirkuk. Therefore, even during the periods when Turkey could not develop an effective policy for its close neighbors, Turkey s interest in Kirkuk and the Turkmen population in the area remained at high level, and Turkmens and Kirkuk has never been forgotten. At this point, it would be good to shed light on the history of Kirkuk and Turkish officials historical visits to Kirkuk. Brief History of Kirkuk Mosul-Kirkuk region is known as the area where Assyrian State and the State of Babel, which are the two most important civilizations of the ancient times, were established. It is known that the urbanization of Kirkuk was completed during the Assyrian period. The Mosul-Kirkuk region, which has been an important center since the ancient times, appeared as major cities of the Umayyads and Abbasids by maintaining its importance during the period of Muslim Empires. 1 Kirkuk, which was known as a small settlement and a city that hadn t gained importance yet during the Umayyads and Abbasids, became an important center of defense in terms of resisting against the threats to come from the east after the Ottoman Empire took the control of the region in 16 th century. Turkish dominance prevailed in Mosul-Kirkuk region, which was included in the territories of Ottoman Empire by Yavuz Sultan Selim in 1517, until the Ankara Agreement signed in Mosul- Kirkuk region suddenly became the center of attention for the European states after the discovery of oil resources in mid-19 th century, and in early 1900s Britain and Germany made attempts to establish their dominance in the region. While Germany maintained its influence in the administration of the Ottoman Empire, Britain encouraged the leaders of tribes in the region to revolt and strived to decrease the authority of the Ottoman Empire on the people. 2 The Ottoman Empire, which fought in many fronts in World War I, went to war against Britain in Iraq. Although British forces were defeated, they could easily advanced against the Ottoman Army which remained weak due to the fact that the forces in Iraq were sent to other fronts with more violent fights. Kirkuk 8 Report No: 132, November 2012

51 FOREIGN MINISTER AHMET DAVUTOĞLU S VISIT TO KIRKUK came under the British domination on May 7 th, Following the World War I, the start of Turkish War of Independence and the Armistice of Mondros weakened the the Ottoman forces in Kirkuk and Mosul. After the great victories gained in Anatolian territories, negotiations were launched in order to sign the peace treaty in However, as a result of disagreement between Turkish representatives and Britain, the arguments on the Iraqi border (Mosul-Kirkuk issue) were suspended and excluded from the Treaty of Lausanne signed on July 24 th, 1923 and the issue started to be discussed in the League of Nations. Striving to solve the domestic problems and defend the borders, the Republic of Turkey remained ineffective in discussions made on Mosul-Kirkuk issue within the League of Nations in 1924 and Due to the efficiency of Britain in the League of Nations, the decision issued was to Turkey s disadvantage. In accordance with decisions of the League of Nations, Turkey had to seek a settlement with Britain. As a result of the Treaty of Friendship and Good Neighborly Relations between Iraq and Turkey which is known as the Ankara Agreement and which was signed between Turkey, Britain and Iraq on 5 June 1926; Turkey accepted to leave the province of Mosul to Iraq. The Article 14 of 18-Article agreement envisaged that 10 percent of the oil revenues from the region were to be granted to Turkey, which renounced all its rights related to Mosul and Kirkuk, only for 25 years. 3 The existence of oil in Iraq was found out after New Zealander Mining Engineer William Knox, who worked for Britain, discovered the Baba Gurgur oil field in the neighborhood of Kirkuk in However, the first oil production in Iraq was launched with the first oil well drilled in Baba Gurgur in Because the oil pipelines to carry the oil produced from the neighborhood of Kirkuk and Mosul to the oil terminals in Port of Tripoli in Lebanon and the Haifa Port in Israel could be completed in The oil revenue of 10 per cent, which started to be received in 1931, continued to be received until After another payment in 1954, it was cut. However, there are different views on this situation. The general view suggests that all credits of Turkey was written off with a total payment of 500 thousand sterling Turkey received. On the other hand, the oil revenue to be received from Iraq was recorded in budget items until After Mosul, an Ottoman province, entered into the Iraqi domination, Kirkuk became an administrative unit at provincial status. Different policies implemented on Kirkuk province by all the administrations in Iraq changed the administrative, social and demographic structure of Kirkuk. The population of Kirkuk increased 5 times due to the immigration between the years 1919 and It is known that some 39 thousand Kurdish immigrants settled in Kirkuk between 1947 and After the Ba ath Party, which appeared with the discourse of socialist Arab nationalism in 1968, became dominant power in Iraq; assimilation policies were launched towards the non-arab components in the country. Accordingly the Ba ath regime, which particularly targeted the northern Iraq, limited the size of territories that Turkmens can own with 300 decares through the Agrarian Reform Law enacted in Although various cultural rights were granted to Turkmens, some Turkmen villages and towns were destroyed and some of their names were changed. Turkmens were forced to migrate. Hundreds of thousands of Arabs were settled in Turkmen areas. Besides, it was forbidden for the Turkmen to speak Turkish in public places, and even those who spoke in Turkish were punished. Within the scope of Arabization policy of the Ba ath Party, it was decided to nationalize and disappropriate the lands and properties in Kirkuk between 1975 and The personal lands in Kirkuk were disappropriated and na- Report No: 132, November

52 CENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES tionalized in accordance with the decisions and numbered 336, 369, 398; decision dated 1976 and numbered 53; decision dated 1977 and numbered 222; decision dated 1978 and numbered 974; decision dated 1980 and numbered 1554; decisions dated 1981 and numbered 12, 126, 181, 1391 and 183; decisions numbered 730 and 1081; decision dated 2000 and numbered 117; and the decision dated 2001 and numbered 137. Within the framework of the aforesaid decisions, Turkmen and Kurdish settlers were evacuated from certain regions and they were forced to migrate to southern cities of Iraq. On the other hand, the Arab population was settled in the areas that were nationalized, and dwellings were built with the promotion of government, and the agricultural lands that were subdivided again were shared out amongst the Arab population settled in Kirkuk. Some lands and properties, on the other hand, were disappropriated on the ground that they would be used for the public weal. Besides, between 1975 and 1988 the villages where Turkmens were densely populated such as Beshir, Yaychi, Turkalan, Bulova, Kumbetler, Leylan, Yahyava were either completely evacuated or most of the agricultural lands were nationalized. 8 During the Saddam Hussein period, it was forbidden for Turkmens and Kurds to purchase real estate. On the other hand, in accordance with the resolution of the Iraqi Revolutionary Command Council, dated 29 January 1976; the area of Kirkuk province was reduced, and the administration of Tuz Khormato was annexed to Seladdin Province, Altunkopru sub-district was annexed to Erbil, Chemchemal District was annexed to Sulaimaniyah and Kifri was annexed to Diyala provinces. During the Ba ath regime and Saddam Hussein period, there were even massacres in Kirkuk. In 1970, lots of Turkmens were put in prison, exiled and executed with no reason. One of the worst examples are those which took place in On 16 January 1980, the prominent Turkmen figures were arrested, put in prison and executed. The Altunkopru Massacre which took place in 1991 is another heartbreaking example of dictator practices of the Saddam period. Despite all that happened, the people in the area could preserve their identities. Especially Turkmens love and commitment to Turkey continued at same level. In fact, as perceived by the Ba ath regime and among Turkmens, being Turkic was equated with the commitment to Turkey. Therefore, Turkey has always been a dream homeland for Turkmens. On the other hand, Turkish foreign policy took shape both with the ideological polarizations of the Cold War order and also with the necessities of regional conjuncture. Therefore, Turkey could not pay enough attention to the components with the same origin in neighboring countries. However, thanks to those who migrated to Turkey for economic, social and political reasons in order to protect themselves from the practices of the Ba ath regime, Turkey s relations with the region have never been ended. After the Gulf War in 1991, a rapid increase is observed in Turkey s Iraq policy with the no-fly zone in northern Iraq. The presence of Turkey in northern Iraq as a peace-maker force brought along Turkey s influence in this area and thus Turkey could shape the politics in northern Iraq. This region provided a living space for the opponents of Saddam Hussein and a large number of political parties and non-governmental organizations started to become active in the region. Political Situation in Kirkuk from 2003 to 2012 Before the U.S. entered in Iraq in 2003, an agreement was reached on Kirkuk as a result of the meetings held in Ankara, and it was decided not to let any armed force in Kirkuk other than the U.S. troops. However, right af- 10 Report No: 132, November 2012

53 FOREIGN MINISTER AHMET DAVUTOĞLU S VISIT TO KIRKUK ter the fall of Baghdad on 9 April 2003, peshmargas of KDP and PUK entered in Kirkuk along with the U.S. troops. The peshmarga forces which settled in Kirkuk set land and register offices on fire, seized the records, plundered the Kirkuk Museum and destroyed the Turkmen cemeteries. 9 Turkish authorities expressed their concern on the permanent stay of Kurds in Kirkuk. Then-Foreign Minister Abdullah Gül called the then-u.s. Secretary of State Colin Powell and demanded a guarantee on the removal of Kurdish groups from Kirkuk by reminding him of the promise that Turkey s interests would be preserved. On the other hand, it was announced that Turkey decided to send a military observer mission to Iraq for a site survey. 10 In 2003, Peshmarga forces seized the records of the land and register offices in Kirkuk. 11 The memorandum, which was signed under the name of Redeployment of Peshmarga Forces on 17 May 2003 between the U.S., KDP and PUK, and which enabled the peshmarga troops to exceed the line described as Green Line indicating the borders of KRG, ignited the wick of opposition. According to this memorandum, it was decided to settle 2545 PUK, 3445 KDP members in Mosul, Kirkuk, Seladdin and Diyala in order for peshmarga forces to help the U.S. troops in fight against terrorists. The KDP and PUK forces, on the other hand, were deployed in the areas which are located out of the KRG borders and put forward by the Kurdish groups of their own with the help of the U.S. 12 Kurds, who took the control of Kirkuk by using the efficiency of peshmergas through the help of the U.S., settled the Kurdish population from other regions and neighboring countries (especially from Syria, Iran and Turkey) in Kirkuk. However, before entering in Iraq on February 2003, the U.S. held a meeting with Iraqi, Kurdish and Turkmen leaders in Ankara through Zalmay Halilzad, ambassador at large of the U.S. President George W. Bush; and a memorandum of understanding was signed at the end of this meeting. Ali Tuygan, Undersecretary of the Turkish Ministry of Foreign Affairs, also attended the meeting. At the end of the meeting, a 7-article agreement was signed. This agreement envisaged to let neither civilian nor military forces from either sides (Turkmens and Kurds) in Kirkuk, to allow only the intervention of the U.S. troops in the city, to prevent any civilian or military movement to Kirkuk by coalition forces, and to abide by the territorial integrity of Iraq. However, Kurdish groups did not adhere to the agreement and entered in Kirkuk right after the fall of Baghdad on 9 April The population of Kirkuk which was 830 thousand people in 2003 almost reached 1,5 million in 2012 with the immigrations in Kirkuk. Increasing their influence in Kirkuk after 2003, Kurds took the control of 23 of 24 Directorates of Service under the administration of Kirkuk provincial council which had been under the control of Turkmens before, and only Kirkuk Provincial Directorate of Education was left to the Turkmen administration. The Kirkuk Provincial Council was created through an organization by the U.S. in early Among the ethnic groups living in Kirkuk was envisaged a joint administration. This situation turned into the domination of Kurds in action. The elections were troublesome due to the biased attitudes of the U.S. For the elections, thirty nine-person list of candidates was prepared for each group Report No: 132, November

54 CENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES in which six people would be elected each from Turkmens, Arabs, Kurds and Assyrians who live in Kirkuk. Then, 24 members of the Kirkuk Provincial Council were elected from the 156-person list created. 12-member independent list which was submitted to the approval of the U.S. administration in Iraq among the 144 candidates that the U.S. designated as an independent delegate among the leaders of tribes and businessmen from Kirkuk. The then-u.s. Commander General Reymond Odierno in Iraq designated 6-person independent candidates in provincial council among the 12 independent members. However, Turkmens and Arabs objected to the fact that the majority of 144 delegates, elected in a way that the U.S. designated the independent delegates, and the 5 out of 6 independent representatives were composed of Kurds. 13 Despite the objections, Odierno approved the decision. The provincial council that was designated afterwards elected the governor, deputy governor, and the speaker. The 30-member provincial council elected Kurdish Abdurrahman Mustafa as governor. 14 Although Turkmens and Arabs were elected as deputy governors, both groups protested the biased attitude of the U.S. and did not accept this position. As a result of the elections held on 15 December 2005, the Kurdish dominance in Kirkuk Provincial Council increased. The number of Kurdish members in 41-member provincial council, which has the power to take decision related to the internal control of the Kirkuk province, increased to 26. Turkmens won 9 seats, while Arabs won 6 seats. In the Article 140 of the Iraqi Constitution adopted with a controversial referendum carried out on 15 October 2005, a process was planned to find a solution to Kirkuk problem. After the necessary arrangements (normalization and census) were made, it was envisaged to make a referendum by 31 December It is thought that what is meant by the normalization here should be explained. Normalization, which is the starting point of the process, aims at the return of those who were forced to migrate from Kirkuk during the Saddam Hussein period, and at compensating the injustices. During the period of Saddam Hussein, approximately people migrated from Kirkuk. Arabs, who were brought especially from southern Iraq, were settled in the places of those who were forced to migrate. The normalization aims at returning the families who were forced to migrate and those who immigrated to Kirkuk back to their places, and compensation is paid with this goal. However, the disputes on properties in Kirkuk still continue. A law was enacted in 2004 to solve the property conflicts, and then this law was amended in 2006 and Approximately 46 thousand lawsuits were filed regarding the disputes on properties in Kirkuk between 2004 to Only the files presented in 2006 were examined until Therefore, it expected that the legal arrangements related to the disputes on properties in Kirkuk will take years. Besides, within the scope of the normalization, the Kurdish population settled in Kirkuk after 2003 should be removed from Kirkuk and the Kirkuk population should turn back to its natural order. However, the commission could not complete the mission required, and thus Kirkuk referendum could not be held. As any referendum had not been held in Kirkuk by 31 December 2007, the Article 140 lost its validity. So it was removed. Within the process, Turkmen and Arab members in Kirkuk Provincial Council boycotted the Council on the ground that Kirkuk was Kurdified and that their rights were overridden. Besides, the U.S. which took the charge in the country after its invasion of Iraq in 2003, did not intervene in the problem in Kirkuk until However, the causes stated below led to the U.S. intervention in the Kirkuk problem: - Increasing demands of Kurdish groups, - The fact that Kirkuk problem is the origin of all conflicts in Kirkuk, 12 Report No: 132, November 2012

55 FOREIGN MINISTER AHMET DAVUTOĞLU S VISIT TO KIRKUK - The sensitivities of the countries in the region, - The increase in the number of attacks carried out by the terrorist organization PKK against Turkey from the northern Iraq, and the operations carried out after the memorandum allowing the military intervention in northern Iraq issued by the Grand National Assembly of Turkey with Turkey s determination in getting rid of this threat, - The fact that Iraqi government and almost all the political groups in Iraq see that Turkey is right about its concerns about Kirkuk, - The increase of Iraqi government s and all Iraqi political groups confidence in Turkey, - The rise of Turkey s dominance in the Iraqi political process, - The U.S. strive to develop proactive policy by changing its policy in Iraq. In addition, the Kirkuk issue reached an international dimension after the United Nations also intervened in the problem by making certain suggestions on Kirkuk. While Kurds, claim that Kirkuk is their traditional capital, insist on including the province in their autonomous region; Arabs and Turkmens demand Kirkuk s being under the control of the central government. The fact that Kirkuk is an Iraqi province and the need for a joint administration in Iraq is accepted by almost all political groups in Iraq except for the Kurdish groups. The fact that especially Turkey and the countries in the region as well as the United Nations and the U.S. demand a consensus on solution offers related to Kirkuk launched a new process for Kirkuk. The United Nations offered a solution suggesting a shared governance among the groups living in Kirkuk (sharing the administration of Kirkuk among Turkmens, Arabs and Kurds at a rate of 32 per cent for each group, and 4 per cent for Christians). A similar decision was taken by the Iraqi Parliament. Also the Article 24 of the Provincial Council Election Law, which was enacted on 22 July 2008 with the approval of 127 MPs among 140 MPs in the Iraqi Parliament, envisaged to share the administration in Kirkuk among three main groups and to give 32 per cent share for each group among these three main components (Arab-Kurd-Turkmen) and 4 per cent for Christians from the authority. What is meant by the authority was stated as the whole safety and civilian offices under a ministry or not, and it was also stated that this authority included three authorities (President of the Council -Governor- Deputy Governor), presidencies of the parliamentary commissions, and the public officials at each degree. This plan which was suggested for Kirkuk could not be put into practice. Although local elections were held in Iraq on 31 January 2009, Kirkuk was excluded. Besides, it was planned to eliminate injustices by conducting a census in Kirkuk, to make voter lists according to the census, and to hold local elections in Kirkuk. Nevertheless, as the process envisaged in Kirkuk could not be put in practice, the local elections could not be held in Kirkuk and the administration carried on as it was. Turkmen and Arab members showed the unfair practices of Kurds in Kirkuk as the reason, protested the provincial council, and abdicated. Even though four separate commissions were formed until 2011 especially in order to solve the disputes on assets and to eliminate demographic injustices in Kirkuk, the problems in Kirkuk could not be solved. This situation increased the sensitivity in Kirkuk. On the other hand, after the tension between the Iraqi Turkmen Front (ITF) and Kurdish political parties that continued until some years ago, the relations Turkey developed with the Iraqi Kurdish Regional Government, the moderation in the attitudes of Kurdish groups, the rise of Turkmens in political field paved the way for the improvement and moderation of relations between some Turkmen and Kurdish political parties. As a matter of fact, Turkmen Hasan Turan s taking over the Report No: 132, November

56 CENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES seat of Kurdish Rizgar Ali as the Chairman of Kirkuk Provincial Council on late May 2011 as a result of gradually developing relations broke the ice in relations. Afterwards, in addition to the decision taken by the ITF, KRG s enabling ITF to open an office in Erbil again carried the relations to a higher level. Following this period, the number of mutual visits between Turkmen and Kurdish political groups increased. However, the start of approach between Turkmens and Kurds led to problems between Turkmen and Arab members who acted in unison especially in Kirkuk Provincial Council in political terms as of Particularly the transformation in the administration of Kirkuk province brought along the reaction of Arabs. This situation caused to the prejudice regarding that there is an agreement on Kirkuk between Turkmens and Kurds. In fact, some political Arab circles put forward that Kurds and Turkmens reached an agreement on giving a bigger share to Turkmens in KRG in return for the annexation of Kirkuk to KRG with the support of Turkey. This situation drove a wedge between Turkmens and Arabs who adopted a joint policy in Kirkuk until Despite the statements of Turkmen officials regarding no agreement was signed with Kurds, Arabs reacted against Turkmens. Ethnic and religious groups in Kirkuk have been going through problems and even conflicts with each other. The problems related to estate and land conflicts in particular trigger the tension in Kirkuk. On the other hand, it was stated that the Commission on Article 140 was formed again upon the decision of the Iraqi Parliament as of September In fact, the Commission already started to carry out activities and the normalization policies gained momentum. Accordingly, some Arab families who settled in Kirkuk during the Saddam Hussein period received their compensations and started to return to where they came fro m. On the other hand, the conflict on Kirkuk between KRG and the Iraqi central government still continues within this framework. Through the meetings held in Erbil in 2012, Kurds who have been hosting the anti-iraqi Prime Minister Nouri Al-Maliki bloc also strive to maintain and reinforce the KRG government. As a matter of fact, the visits paid to Kirkuk in the second week of May 2012 indicated the struggle between the Iraqi central government and KRG. Paying a surprise visit to Kirkuk on 8 May 2012, Nouri Al-Maliki also held the Council of Ministers meeting here. After the meeting, the Government Spokesman Ali Al-Dabbagh stated that some decisions were taken related to Kirkuk. Nouri Al-Maliki s paying a visit to a province of his country as an Iraqi Prime Minister is quite an ordinary situation. However, both due to the characteristics of the city he visited and also due to the timing, it is more than an ordinary visit. Kirkuk constitutes a problem between the Iraqi central government and KRG as a result of Kurdish groups efforts to take the control of the city since Kirkuk has become a point of contention also between Turkmens, Kurds and Arabs living here. The unjust practices and the disturbance of political and social balance of Kirkuk caused by the Kurdish policies on Kirkuk after 2003 turned Kirkuk into a deadlock. In each political process in Iraq, Kirkuk has become a bargain and the parties that want to gridlock these processes have brought forward Kirkuk. Thus, almost none of the legal and political solution offers put forward to designate the status of Kirkuk since 2003 could not be put into practice. This situation turned Kirkuk into a powder barrel. As a matter of fact, especially in disputes and polarizations pursued over the prime ministry of Nouri Al-Maliki in Iraq in 2012, Kirkuk has become the new play field. During Nouri Al-Maliki s visit to Kirkuk, the fact that helicopter and heavy armament vehicles and troops were brought to the city to provide the security grabbed the attention. Considering the extraordinary situation in Kirkuk; while 14 Report No: 132, November 2012

57 FOREIGN MINISTER AHMET DAVUTOĞLU S VISIT TO KIRKUK this situation could have been regarded as an ordinary precaution for a prime minister, the fact that these troops continued to minds. Even though Kirkuk is still a province under the administration of the central government, the presence of peshmarga and the security forces of KDP and PUK in Kirkuk have took over the security control of the city. The majority of some 15 thousand-person Iraqi police force in Kirkuk is composed of Kurds. Therefore, the presence of Kurds in Kirkuk has been disturbing for other groups for a long time. The other groups have been demanding help from the Iraqi central government on this issue. Although the central government sent additional security forces to Kirkuk in the past few months, peshmergas did not let these forces enter in the city. Why the security forces coming along with Nouri Al-Maliki have not still left the city is criticized. This situation caused to a new military tension on Kirkuk. While Kurdish Governor of Kirkuk Necmettin Karim, Arab Deputy Governor Rakan Sait and Turkmen Chairman of Provincial Council Hasan Turan took part in the welcoming ceremony of Maliki s visit to Kirkuk; the fact that only 16 ministers from the some 40-member cabinet participated in this ceremony grabbed the attention. While Kurdish ministers of the cabinet protested the aforesaid visit, it is known that some of the Sunni Arab ministers did not took part in the visit. Turhan Müftü, State Minister Responsible for Provinces and ITF member, participated in the visit and he was the only minister who sat at the same table with Maliki during the meeting Nouri Al-Maliki held in Kirkuk Provincial Council. In addition, the fact that one (Hasan Turan) of the other two people at the table other than Nouri Al-Maliki was also Turkmen is an emphasis on the Turkmen dominance in Kirkuk. The protest of Kurdish ministers to the aforesaid visit clearly showed the reaction of KDP in particular. The fact that Kirkuk Governor Necmettin Kerim, who is a PUK member, went to welcome Nouri Al-Maliki grabbed the attention. It is known that PUK and KDP went through problems on Kirkuk, that PUK was not comfortable with the efficiency of KDP in Kirkuk, and that therefore PUK started to establish close relations with Maliki. The fact that Necmettin Kerim welcomed Nouri Maliki might be considered as an exception to general rules of protocol. Right after Nouri Al-Maliki s visit, the ministers of KRG also paid a visit to Kirkuk on 9 May The same day, in a statement made by Mesrur Barzani, who is the Head of KRG Intelligence Agency (Parastin) and also the son of KRG Leader Massoud Barzani, said that Nouri Al-Maliki s entering in Kirkuk with heavy weapons would not split Kirkuk from Kurdistan and thus the showdown turned into a discourse. As insistently highlighted by Turkmen officials, the lack of force to protect Turkmens in Kirkuk and the insufficiency of existing governmental forces lead Turkmens to be affected most by violence. Even if Turkmens may not be directly targeted, Turkmens that are the most defenseless among others in Kirkuk are the most affected ones. In addition to security forces of the Iraqi central government in Kirkuk, there are also peshmerga and security forces of the Kurdish parties. Those forces can easily protect Kurdish neighborhoods. It is known that Sunni Arab tribes also have armed forces of their own. Sunni Arabs constitute the majority of Sahwa forces, which are the local forces formed to fight against Al-Qaeda. It is known that there are approximately 7 thousand Sahwa members in Kirkuk. Turkmens do not have such a force. The rate of Turkmens within the security forces of the Iraqi government is less than other groups. Therefore, some problems are observed in protecting the Turkmens districts; and the areas where the acts of violence are observed most might be listed as the Turkmen districts such as; Tisin, Baghdad Road. Report No: 132, November

58 CENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES The rise of political tension and concerns about the security also lead to the rise of tension in Kirkuk. In this context, maybe the most moderate and rational statement came from Ershad Salihi, Head of ITF and Kirkuk MP. He stated that Kirkuk should not be the subject of political dispute between the Iraqi central government and KRG, and that there should be a political consensus envisaging equal access of all segments living in Kirkuk. It is believed that it is not possible to solve the Kirkuk problem through legal means anymore, and that an administrative solution equally shared among political parties representing the Kirkuk population could be useful. While it is obvious that the showdown in Kirkuk has given damage to each segment in society, it might be suggested that maybe Turkmens are the ones that will be affected most. The groups other than Turkmens have their own armed forces to protect themselves. In any conflict to take place in Kirkuk, Turkmens might be alone or divided between Arabs and Kurds. Therefore, the tension in Kirkuk will negatively affect Turkmens most. From this point of view, the deadlock in Kirkuk should be eliminated as soon as possible. Kirkuk might reach the boiling point if the process in the province is not improved. In Kirkuk Property Claims Commission, only some 5 thousand of approximately 46 thousand cases could be solved. This Commission could only come up with solution for the cases filed in Commission still has 6-year case files ahead. Besides, the number of cases accumulates with each passing day. Therefore, the lack of a running mechanism is such as to worsen the problems. Holding the local elections in Kirkuk with former law and voter lists will mean the continuance of the current situation in Kirkuk and thus the tension will go on. These developments led to the increase of sensitivity related to Kirkuk. It was understood that a unilateral intervention in Kirkuk would not be a solution. This situation increased the efforts of reconciliation for Kirkuk. Considering the particular situation of Kirkuk, it is necessary to establish the balance by enacting a particular law for this province. It is now obvious that the problem in Kirkuk could only be solved by a joint administration. It is also obvious that the aforesaid problem in Kirkuk cannot be solved through unilateral interventions. Both world public opinion and the Iraqi parties acknowledge that. It is believed that this fact should be taken into consideration and it should be acted accordingly. Solution to the problem in Kirkuk might play a major role in solving other deadlocks in Iraq. Turkey s Interest in Kirkuk and Kirkuk Visits From Past to Present Although the fact that the Grand National Assembly of Turkey (TBMM) vetoed the 1 March (2003) Memorandum of Understanding (MoU) which allowed the U.S. troops enter in Iraq through Turkish territories in 2003 decreased the efficiency of Turkey in Iraqi politics, the developments in Iraq and the regional political situation strengthened Turkey s hand in Iraq again. We see that Turkey started to be on the rise in the region and in Iraqi politics in the post-2007 process. The mutual visits between Turkey and Iraq have reached to the highest level in the last five years, and on March 2009, President Abdullah Gül became the first Turkish President paying a visit to Iraq after 33 years. Kirkuk is one of the major points related to Turkey s sensitivities towards Iraq. Playing an active role in the status problem related to Kirkuk in the post-2003, Turkey clearly expresses its view on pursuing the balance in Kirkuk at every platform. However, Turkey s interest in Kirkuk is not only limited with its current policies. Turkish officials have strived to show their interest in Kirkuk and the local community as much as possible within the bounds of its policy and diplomacy. Even though it is not clearly known in the public opinion, many Turkish statesmen have paid visits to Kirkuk from past to present. At this 16 Report No: 132, November 2012

59 FOREIGN MINISTER AHMET DAVUTOĞLU S VISIT TO KIRKUK point, Turkish officials visits to Kirkuk are briefly mentioned in order to more clearly understand Turkey s interests in Kirkuk and the local community. The visits paid by Turkish officials to Kirkuk from the establishment of Iraq until 2011 might be outlined as follows: After Iraq was established, the first visit to Kirkuk was paid by the committee including the then-minister of Economy Celal Bayar and the then-foreign Minister Tevfik Rüştü Aras who visited Iran in 1937 to sign the Sa dabad Pact and firstly visited Iraq before Teheran within the framework of the final preparations of the Pact. It was decided to go to Baghdad through Mosul and Kirkuk, and the committee headed out on 18 June 1937 to go to Iraq. On 21 June 1937, Aras and Bayar crossed the border and firstly visited Mosul, then Kirkuk, and passed from Kirkuk to Baghdad by a special train. After Aras and Bayar held talks following their arrival in Baghdad on 22 June 1937, they went to Teheran to sign the Sa dabad Pact along with Naci Al-Asil, then-foreign Minister of Iraq. 15 Visiting Iraq on November 1954, the committee including Turkish academicians such as Prof. Dr. Ekrem Şerif Egeli, Prof. Dr. Tevfik Remzi Kazancıgül, Prof. Dr. Behçet Sabit Erduran and Prof. Dr. Fahrettin Kerim Gökay paid a visit to Kirkuk on 23 November 1954 after their visit to Baghdad. Between 6 and 12 November 1955, the committee including the then-prime Minister Adnan Menderes, then-foreign Minister Fuat Köprülü, then-minister of Economy Nedim Paçacı and Minister of Public Works Kemal Zeytinoğlu went to Kirkuk on 9 November 1955, examined oil facilities and got information. Milliyet Newspaper clipping on Prime Minister Adnan Menderes visit to Kirkuk in 1955 On October 1967, the then-prime Minister Süleyman Demirel paid a visit to Kirkuk upon the invitation of Iraqi Prime Minister General Tahir Yahya. Making examinations in Kirkuk on 22 October 1967, Demirel talked to the 10-person Turkmen committee from the Turkmen Fraternity Hearth in Baghdad during his visit to Iraq. Head of the Committee Retired Colonel Abdullah Abdurrahman and Dr. Necdet Koçak, Dr. Rıza Demirci and Adil Şerif were executed by Saddam on 16 January Milliyet Newspaper clipping on Turkish committee s visit to Kirkuk in 1954 Milliyet Newspaper clipping on Prime Minister Süleyman Demirel s visit to Kirkuk in 1967 Report No: 132, November

60 CENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES After Demirel, the 5 th President of Republic of Turkey Cevdet Sunay who studied in Kirkuk Military High School in 1910 and then-foreign Minister İhsan Sabri Çağlayangil and a committee along with them paid a visit to Iraq between 27 April and 1 May 1968 upon the invitation of Iraqi President General Abdülselam Arif. In a joint declaration issued by Turkey and Iraq on 1 May 1968 following the aforesaid visit; it was stated that President Cevdet Sunay also visited Kufe, Karbala, Nejef, Kirkuk and Mosul. On 27 April 1976, President Fahri Korutürk also visited the Turkish Cultural Center in Kirkuk affiliated to the Turkish Ministry of Culture. Milliyet Newspaper clipping on President Fahri Korutürk s visit to Kirkuk in 1976 Milliyet Newspaper clipping on President Cevdet Sunay s visit to Kirkuk in 1968 Between 4-8 February 1976, then-foreign Minister İhsan Sabri Çağlayangil visited Iraq. Çağlayangil paid a visit to Kirkuk within the scope of his Iraq visit.16 On 27 August 1973, Turkey and Iraq signed the agreement for Kirkuk-Ceyhan Crude Oil Pipeline, and Prime Minister Süleyman Demirel came to Kirkuk for the opening ceremony on 3 January The aforesaid visit of Prime Minister Süleyman Demirel was the last visit paid by the Turkish officials until the collapse of the Saddam regime. Milliyet Newspaper clipping on Prime Minister Süleyman Demirel s visit to Kirkuk in Report No: 132, November 2012

61 FOREIGN MINISTER AHMET DAVUTOĞLU S VISIT TO KIRKUK During the three-day Iraq visit, paid by a committee of GNAT (Grand National Assembly of Turkey), including AK Party Balıkesir Deputy Turhan Çömez and CHP Tokat Deputy Orhan Ziya Diren, which started on 25 September 2006; examinations were carried out in Erbil and Kirkuk. Within this scope, the committee went to Kirkuk on 26 September 2006, made examinations here, and talked to the officials. Foreign Minister Ahmet Davutoğlu s Visit to Kirkuk On 1 August 2012, Foreign Minister Ahmet Davutoğlu firstly visited Erbil along with a committee to hold talks about the developments taking place in northern Syria, and held a long talk with KRG Leader Massoud Barzani. The same day he attended the Iftar meal, given by Sinan Çelebi, KRG Minister of Industry and Trade, in honor of Erbil Turkmens in Juhayna Hotel in Erbil. The following day, on 2 August 2012, along with the committee, he paid a surprise visit to Kirkuk. The committee, in which Ahmet Davutoğlu took part, included; - Undersecretary of the Ministry of Foreign Affairs Feridun Sinirlioğlu, - Turkish Ambassador in Baghdad Yunus Demirer, - Turkey s former ambassador to Damascus Ömer Önhon, - Advisor to the Foreign Minister Ali Sarıkaya, - Special Advisor to Turkish Minister of Foreign Affairs Gürcan Balık, Chief of the Cabinet of the Foreign Minister Ahmet Tuta, - Deputy Director General of Relations with Iraq Hakan Tekin, Report No: 132, November

62 CENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES - Turkey s Counsel General in Erbil Aydın Selcen, - Press Counsellor of Foreign Ministry Osman Sert, - Vice Chairman of AK Party in Charge of Foreign affairs, MP Ömer Çelik, - Director-General of SETA Taha Özhan The aforesaid visit of Ahmet Davutoğlu has been the first visit made by Turkish officials since the then-foreign Minister İhsan Sabri Çağlayangil s visit to Kirkuk in 1976, and also the fact that Davutoğlu paid this visit in a very critical period increases its importance. Foreign Minister Ahmet Davutoğlu was warmly welcomed by Turkmens in Kirkuk. 20 Report No: 132, November 2012

63 FOREIGN MINISTER AHMET DAVUTOĞLU S VISIT TO KIRKUK Foreign Minister Ahmet Davutoğlu firstly visited Kirkuk Governor s Office within the scope of his Kirkuk visit. Kirkuk Governor Necmettin Kerim, Chairman of Kirkuk Provincial Council Hasan Turan and Kirkuk Deputy Governor of Kirkuk Rakan Sait and the members of Kirkuk Provincial Council were also present during Ahmet Davutoğlu s visit to Kirkuk Governor s Office. In his visit to Kirkuk Governor s Office, Davutoğlu held a joint press conference with Necmetttin Kerim and Hasan Turan. Foreign Minister Ahmet Davutoğlu (in the middle), Hasan Turan (on the left) and Necmettin Kerim (on the right) Foreign Minister Ahmet Davutoğlu (on the right) and Hasan Turan (on the left) Report No: 132, November

64 CENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES The Joint Press Conference held by Foreign Minister Ahmet Davutoğlu (in the middle), Kirkuk Governor Necmettin Kerim (on the left) and Chairman of Kirkuk Provincial Council Hasan Turan (on the right) Besides, Foreign Minister Ahmet Davutoğlu also talked to the members of Kirkuk Provincial Council during his visit to Kirkuk Governor s Office. He got information about the problems in Kirkuk, as well as the problems of the people in Kirkuk. Ahmet Davutoğlu and Female Members of the Kirkuk Provincial Council 22 Report No: 132, November 2012

65 FOREIGN MINISTER AHMET DAVUTOĞLU S VISIT TO KIRKUK Foreign Minister Ahmet Davutoğlu and Members of Kirkuk Provincial Council Following his visit to Kirkuk Governor s Office and Provincial Council, Foreign Minister Ahmet Davutoğlu performed midday prayer in Kirkuk Mosque. Ahmet Davutoğlu, Hasan Turan and the crowd in Kirkuk Mosque Report No: 132, November

66 CENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES Foreign Minister Ahmet Davutoğlu in Kirkuk Mosque Following his visit to Kirkuk Mosque, Foreign Minister Ahmet Davutoğlu visited Kirkuk Castle which is one of the most important symbols of Kirkuk. Besides being an important symbol of the city, Kirkuk Castle is also an important historical place for Turkmens. Turkmens lived in Kirkuk Castle. However, the settlements in Kirkuk Castle were destroyed. The Ottoman Officer Cemetery which is located next to the Tomb of Daniel within the Kirkuk Castle is also quite important both for Turkey and Turkmens. During his Kirkuk visit, Foreign Minister Ahmet Davutoğlu visited both the Castle and the Ottoman Officer Cemetery. He was informed about the Kirkuk Castle by the Director of Kirkuk Historical Artifacts Eyad Tarık. Ahmet Davutoğlu (on the left), Hasan Turan (in the middle) and Director of Kirkuk Historical Artifacts Eyad Tarık (on the right) 24 Report No: 132, November 2012

67 FOREIGN MINISTER AHMET DAVUTOĞLU S VISIT TO KIRKUK Foreign Minister Ahmet Davutoğlu s Visit To Kirkuk Castle and Ottoman Officer Cemetery within the Castle Foreign Minister Ahmet Davutoğlu, who also visited Turkmen Martyrs Cemetery after his visit to Ottoman Officer Cemetery, was informed by ITF Leader and Kirkuk deputy Ershad Salihi, former Leader of ITF Sadettin Ergeç and Leader of Turkmen Justice Party Enver Bayraktar. Davutoğlu stood by the grave of Turkmen leader Necdet Koçak who was executed on 16 January 1980 by the Ba ath regime for a long time. Foreign Minister Ahmet Davutoğlu Standing by the Grave of Turkmen Leader Necdet Koçak (On the picture from left to right Ershat Salihi, Ahmet Davutoğlu and Sadettin Ergeç) Report No: 132, November

68 CENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES Foreign Minister Ahmet Davutoğlu Standing by the Grave of Turkmen Leader Necdet Koçak (On the picture from left to right Ahmet Davutoğlu, Enver Bayraktar and Sadettin Ergeç) Foreign Minister Ahmet Davutoğlu lastly visited ITF Headquarter which is the most effective political organization with capacity for representation of Iraqi Turkmens. Ahmet Davutoğlu, who was welcomed by a great crowd here, held a press conference with the Leader of ITF and Kirkuk Deputy Ershad Salihi, ITF Kirkuk MP Jale Neftçi, ITF Diyala MP Hasan Özmen, ITF Mosul MP Müdrike Ahmet and ITF Vice-Chairman Ali Hashim Muhtaroğlu. Foreign Minister Ahmet Davutoğlu held a press conference with the ITF Officials under the picture of Turkmen Leader Necdet Koçak in the headquarter of ITF. (On the picture from left to right: Ali Hashim Muhtaroğlu, Ershat Salihi and Ahmet Davutoğlu) 26 Report No: 132, November 2012

69 FOREIGN MINISTER AHMET DAVUTOĞLU S VISIT TO KIRKUK The speech of the Foreign Minister Ahmet Davutoğlu in the aforesaid press conference is stated as follows: 17 Mr. President, distinguished Turkmen brothers in Kirkuk; above all, May God bless you, Ramadan kareem. Today is one of the happiest days of my life. Because I finally came to beautiful Kirkuk in our hearts, minds we always dreamt of. It is the first time a Foreign Minister of Republic of Turkey has visited Kirkuk in 75 years, thus it is a historical day. It is also the first time a Turkish statesman, a representative of Turkey pays a visit to Kirkuk after 36 years. But you will not wait this long again. I promise you this. We will see each other, and be together more frequently. ITF Leader Ershad Salihi and Foreign Minister Ahmet Davutoğlu in Joint Press Conference We have just listened to a Kirkuk Hoyrat. I am glad to be here. Thank you for your hospitality. We have just listened to a hoyrat of grand master Abdülvahit Küzecioğlu. Now I would like to say it with a little difference: Dağlar dağladı beni, gören ağladı beni. Demir zincir kar etmez, Kerkük üm bağladı beni. Kirkuk is as close and important for us as the importance of the lovelock a lover feels towards his love. May our friendship, fraternity and peace be eternal. For Turkey, Iraq is not a country that is out of minds. For Turkey, Iraq is the closest friend and neighboring country. We have fraternity with all groups in Iraq. For us, entire Iraq is a beloved and friendly country with its Turkmen, Arab, Kurd, Sunni, Shia, Christian components. When something happens in Iraq, and when we hear anything bad happened in the country, we feel so sad. But especially when we hear bad news from Kirkuk, when a terrorist attack takes place and our brothers in Kirkuk suffer, be sure that ember falls on our hearts and it never fades. If you live in peace here, in Turkey we are in peace as well. As our friend here said, if you are hurt even a little, 75 million Turkish population feel the pain in Anatolia. Everyone can be sure of that. Therefore, just like in the song, bir gece ansızın gelebilirim (I might visit unexpectedly), I said. I planned to visit for a number of times, but somethings came up at the Report No: 132, November