SORUNSALI DOSYA VI: KONUT SORUNU, KONUT. Manneken Pis i. Adamızdaki Yöresel Mimarinin Kültür Turizmi ile Aktive Edilmesi

Transkript

1 -> Sayfa 3 Daha dört yaşında iken genç devletimiz böylesine çağdaş bir adım atmıştır Hera-C Naciye Doratlı -> Sayfa 4 DOSYA VI: KONUT SORUNU, KONUT SORUNSALI Türkan Ulusu Uraz, Hifsiye Pulhan, RESMiYE Alpar Atun, Beril Özmen Mayer ve NesiL BAYTiN konuk yazar: KONUT VE YAŞAM BİR MİMAR - BİR BİNA Uğur Dağlı Gazimağusa nın Aslanı ve Brüksel in Manneken Pis i GELENEKTEN EVRENSELE Koç Müzesinin Düşündürdükleri... GEÇMİŞİN SESSİZ TANIKLARI KENT MİMARLIK ve TASARIM GAZETESİ 15 GÜNDE BİR YAYINLANIR 18 TEMMUZ 2010/ SAYI 11 Hakkı Atun -> Sayfa 5 Adamızdaki Yöresel Mimarinin Kültür Turizmi ile Aktive Edilmesi Kağan Günçe konuk yazar: Özlem O. Türker -> Sayfa 6 Kamusal Açık Mekanlar Cennetindeyim Galiba AL GÖZÜM SEYREYLE -> Sayfa 11 Çatışma, Uzlaşı ve Dönüşümün Kesiştiği Kent: Belfast Türkan Ulusu Uraz konuk yazar: RESMiYE A. Atun -> Sayfa 12 Ihlamurlar Altında Mimarlık Tarihi Beril Özmen Mayer... Hep yeniden üretim, hep yeninin üretimi, ilk çağdan beri kendisi bir üretim yeri olan konutu tüketim malzemesi olmak durumuna getirmiştir. Artık bugün en temel beşeri gereksinme olan konut bir imaj olarak alınıp satılmaktadır. Kuleler, Residanslar, konaklar, yalılar ve villalar içeren toplu konut projeleri ve uygulamaları bırakınız üst gelir grubunu neredeyse alt orta gelir grubunun hayallerini süsler durumdadır... -> S GÜNCEL HABERLER - YORUMSUZ FOTOĞRAFLAR S 15 <-...KARİKATÜRLER Kutsal Öztürk Begüm Mozaikçi konuk yazar: PROVO-ETKİNLİK kapak resmi: Ceren Boğaç Işıl Ruhi -> Sayfa 13 Yeşil Bina Ercan Hoşkara SORULAR-CEVAPLAR DOSYA VI: KONUT SORUNU, KONUT SORUNSALI KENTİN TADI TUZU Şebnem Hoşkara CMYK -> Sayfa 14

2 SAYFA 02 EDİTÖR Naciye Doratlı EDİTÖR DEN... HAVADİS GAZETESİ EKİ / 18 TEMMUZ. SAYI 11/ Değişen Yerel Yönetim Anlayışı ve Güney Lefkoşa Her yıl farklı bir ülke, farklı bir şehirde gerçekleştirilen Europa Nostra Bilim Komitesi konferans dizisinin altmış altıncısı, bu yıl 8-12 Haziran 2010 da İstanbul daki Europa Nostra Kongresi kapsamında yer aldı. Üç yıldır ben ve Güney Kıbrıs tan Agni Petridou, üyesi olduğumuz Bilim Komitesi toplantılarında bir araya geldiğimizde 1980 li yıllarda birlikte çalıştığımız Lefkoşa İmar Planı ve güneydeki uygulamalarıyla ve Agni nin görev yapmakta olduğu Belediye nin icraatları ile ilgili olarak sohbet etme fırsatı buluyoruz. Bunun yanı sıra, Avrupa Birliği üyesi olarak yapısal fonlardan (structural funds) yararlanarak İmar Planı kapsamında Lefkoşa Rum Belediyesi tarafından kentsel koruma alanında yapılan uygulamalardan bir kaçını da Bilim Komitesi konferanslarındaki sunuşlarda gıpta ederek izleme olanağım oldu. Finans açısından sorun olmayınca iyi hazırlanmış projelerin uygulanması sonucunda çok iyi iş çıkarmışlar. Benim bugün sizlerin dikkatine getirmek istediğim konu bu projelerden çok, Agni nin İstanbul daki konferansta sunduğu, Güney Lefkoşa nın Merkezi İş Alanı nda yer alan eski bir stadyum un bulunduğu bölgenin Lefkoşa İmar Planı kapsamındaki öneriler çerçevesinde yenilenmesi (regeneration/renewal) için Lefkoşa Rum Belediyesi tarafından geçtiğimiz günlerde gerçekleştirdiği mini referandumdur. Halkın Katılımı ve Mini Referandum 1984 yılında Lefkoşa İmar Planı 2. etap çalışmaları kapsamında Sur-içi ve hem kuzeyde hem de güneydeki yakın çevresi için projeler hazırlamıştık. Sur içi nin yakın çevresi için hazırlanmış olan projeye göre, kuzeyde Girne Kapısı ndan bugünkü Lefkoşa Otobüs Terminali ne kadar olan alanın Merkezi İş Alanı olarak geliştirilmesi için çok güzel bir öneri geliştirmiştik. O dönemin şartlarında, yasal, idari, mali sorunlar nedeni ile sadece terminal uygulanabilmiş ve maalesef projenin gerisi güzel bir öneri olmaktan öteye gidememişti. Güneyde ise Sur dışında Kıbrıs Müzesi, Devlet Hastanesi ve civarı için yapısal değişiklikler içeren bir proje üretilmişti. Orada da anlaşılan işler yavaş gitmiş olacak ki, eski hastane yakın bir zamanda yıkılmış, başka bir yere çağdaş bir stadyum yapıldıktan sonra bu alanda yer alan eski stadyum ve yakın çevresinin yenilenmesi ancak şimdi gündeme gelebilmiş. İmar Planı takımının, ya da Belediye proje ekibinin alanın nasıl gelişmesi gerektiği konusunda fikir üretmesi yerine Rum Belediyesi halka sormayı uygun bulmuş. Bunu gerçekleştirme biçimi gerçekten ilginç. Belediye uzman bir ekip oluşturmuş ve bu ekip seçmen listelerinden bu bölgede ikamet etmekte olanları belirlemiş kayıtlı seçmen ve bu alanda çalışmakta olan kişilere bir mini referandum uygulanmış. Referandumu, belirlenen kişilere posta yolu ile mektup yollayarak gerçekleştirmişler. Soru olarak da özetle Bu alanın nasıl yenilenmesini, geliştirilmesini arzu edersiniz? sorusu sorulmuş. Posta ile yapılan bu uygulamaya nasıl bir tepki aldıklarını sorduğumda, yaklaşık %15 lik bir geri dönüş olduğu ve Avrupa standartlarında böyle bir geri dönüşün kabul edilebilir limitler içinde olduğu cevabını aldım. Cevap verenlerin önemli bir çoğunluğu, alanın daha çok eğlence-dinlence amaçlı ve düşük yoğunluklu olarak geliştirilmesi yönünde fikir beyan etmiş. Proje ekibi bu sonuç uyarınca harıl harıl proje üzerinde çalışıyormuş. Biz Böyle Bir Yöntemi Kullanabilir miyiz? Bizdeki Belediyeler benzer bir konuda böyle ya da başka bir yöntemle halkın istek veya beklentilerini belirleme yoluna gider miydi acaba? Bu soruya evet demek bir kaç nedenden dolayı neredeyse imkânsız diye düşünüyorum. İlk olarak niyet olsa bile pratikte bunu sağlamak mümkün olmayabilir. Çünkü birçok yerleşim yerimizde numerotaj (binaların numaralanması) sorunu var. İkinci sorun ise, posta yolu ile seçmene böyle bir anket ulaştırılsa bile, kişiler cevap verir mi? Geri dönüşler standart kabul edilebilir limitlere ulaşır mı? Her şeye rağmen karamsar olmamak gerek. Önemli olan halkı etkileyecek olan önemli konularda, halka sormak, fikir almak. Özellikle günümüzde yerel yönetim anlayışında meydana gelen değişiklikleri dikkate aldığımız zaman, halkın katılımı konusunda yeni açılımların takipçisi olunması zamanı geldi, hatta geçiyor bile. Sadece güneyde değil Türkiye de de bazı kentlerde bu konuda çağdaş modeller uygulanıyor. Elbette başka yerlerdeki uygulamaların aynısını uygulamak yerine kendi bünyemize uyarlamak zorundayız. Bu sizce çok mu zor? İyi günler dileklerimle Naciye Doratlı Mekanperest Gazete Ekibi / Soldan sağa (üst): Ceren Boğaç, Şebnem Hoşkara, Kağan Günçe. Soldan sağa (alt): Ercan Hoşkara,Begüm Mozaikci, Hıfsiye Pulhan,Naciye Doratlı, Kutsal Öztürk, Uğur Dağlı, Türkan Ulusu Uraz. MEKANPEREST- HAVADİS GAZETESİ EKİ Proje Koordinatörü / Editör Naciye Doratlı. Proje Koordinatör Yardımcıları Ceren Boğaç, Uğur Dağlı, Şebnem Hoşkara. Grafik Tasarım ve Sayfa Düzeni Ceren Boğaç. Yazı İşleri Ekibi (Alfabetik) Nesil Baytin, Uğur Dağlı, Kağan Günçe, Ercan Hoşkara, Şebnem Hoşkara, Beril Özmen Mayer, Begüm Mozaikci, Kutsal Öztürk, Hıfsiye Pulhan, Türkan Ulusu Uraz. Proje Resmi Sahibi, Mimarlık Fakültesi, Gazimağusa. Tel: , mekanperest@emu.edu.tr Yayıncı Kuruluş Havadis Gazetesi, Lefkoşa. C M Y K

3 BİR BİNA- BİR MİMAR SAYFA 03 Uğur Dağlı KOÇ MÜZESİNİN DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ... Bazen binalar mimarları ile anılırken YAŞAYAN BİR MÜZE bazen de gerçekleşmesi için ilk düşünceyi ortaya koyan malsahibleri ile anılmaktadır. İşte böyle bir bina ve ayrıca benim geçmiş ile geleceğimi sorgulamama etken olan bina. Müze de ayrıca, sanayinin gelişimini gösteren otomobil, gemi ve motorların yanı sıra, zeytinyağı imalathanesi, sandal atölyesi gibi ilginç bölümler de var. Sultan Abdülaziz in Saltanat Vagonu ise, müzenin ilginç detaylarından biridir. Müzede, çocuklar için özel bölümler de düşünülmüş. Hem eğitici, hem de eğlendiren bölümlerde, makinaların nasıl çalıştığını görmek ve fizik deneyleri yapmak mümküntür. Yaşamımda ilk gittiğim müze, Barbarlık Müzesi olmuştu. Çocukluğumun geçtiği dönemlerde çok sevdiğim mahallemin arka sokağındaki bu eve, annemin beni yaklaştırmadığını; nedenini sorduğumda ise sen küçüksün öyle şeyleri anlamazsın! deyip tartışmayı kesip attığını hatırlıyorum. İlkokulda birgün gezi var, dersler yapılmayacak diye bir haber almış ve sevinmiştik. O gün bizi gezi adı altında o kabus gibi yere götürmüşlerdi. O yaşlarda orasının, aslında bir müze olmadığını, ve daha önceden yazılmış ve sonu gelmesin diye uğraştıkları kötü bir oyunun parçası olduğunu anlayacak durumda değildik. Gezi sonunda hepimiz hasta olmuş ve kabuslar görmeye başlamıştık. Heran düşmanın gelip kapımızı kıracağını düşünüp korktuğumuz çok geceler olmuştu. Yani şu anda küçük oğlumun yaşında arkadaşlarımızla bu müze ortak korkularımızı oluşturmuştu. Yıl 2010 yılı ve ben 43 yaşındayım ve Barbarlık Müzesi hala daha var. Ama mutluyum; çünkü iki oğlumun da ilk gördüğü müze, İstanbul da Haliçe bakan geniş bir alana yayılan Rahmi Koç Müzesi olmuştu. Müzecilik konusundaki öncülük ve girişimciliğinden dolayı Avrupa Müzeleri Konseyi Ödülünün Museum Of the Year Award sahibi Rahmi M. Koç, oluşturduğu müzenin çok yönlü ortamı ve etkinlikleri ile müzecilik anlayışına yepyeni bir boyut ve dinamizm getirmiştir. Rahmi Koç Müzesi ilk olarak 1994 te, Haliç in kıyısında yer alan Hasköy Piri Paşa Mahallesi ndeki tarihi Lengerhane Binası nda kurulmuştu. Zamanla sergi alanı dar gelmeye başlayınca, Rahmi Koç Bu müzeyi 2002 yılında, tüm ilkokul ve kolej hayatımda beraber okuduğumuz ve büyük oğlumla, oğlu akran olan ve İstanbul da yaşayan eski mahalle arkadaşım Berna tavsiye etmişti. Çünkü biz (Berna ile ben), ilk müze olarak Barbarlık müzesi ile tanışmış, ilkokul ve lise dönemimizde müzeciliğin ne olduğunu bu kabus ev sayesinde hep yanlış öğrenmiştik. Ve Müzenin eğitici yanını çok sonraları keşfettmiştik. İki oğlumunda yaşamlarında tanıştığı ilk müzenin Rahmi Koç Müzesi olmasından dolayı ve işte bu yüzden oğlularımın müze kavramını eğlence ile bütünleştirebildiği için şu anda mutluyum. Koç Müzesi/ İstanbul Kaynak: görkemli detaylarını ve güzelliklerini de yakalayabiliyosunuz. Binada, her bir mekanın, sergilendiği ürüne uyum sağlayacak şekilde düzenlenmiş olması mimari mekan anlayışına zenginlik getirme düşüncesini ortaya koymaktadır. Mekanlar, detaylar ve sergilenen ürünlerle bütünleşmiş ve müzecilikte çok önemli olan yönlendirme - sirkülasyon başarı ile çözümlenmiş; kısacası Koç Müzesi nde mekanlar arasındaki geçiş, süreklilik oldukca başarılı bir şekilde kugulanmıştır. Müzecilik ve Kültür Vakfı yeni arayışlara gitmiş; Müzenin karşısında harap halde Haliç e bakan Hasköy Tersanesi ni satın almış; aslına sadık kalarak restore ettirmişdi. Toplam 11 bin 250 metrekarelik kapalı alana sahip bu iki tarihi bina, şimdi, kendileri gibi tarih kokan koleksiyonlara ev sahipliği yapmaktadır. Türkiye nin sanayi ve teknoloji tarihini barındıran ilk ve tek müzesini olan bu binada maketler yanında orjinal sanayi üretimlerinin sergilenmesi de etkileyicidir. Bir savaş uçağının içine girip sesleri ile birlikte uçağın kalkışını, inişini hissedebiliyor; ya da şeffaf bir bulaşık makinesinin çalışmasını veya bir arabanın kesitinden tüm mekanik detaylarını öğrenebiliyor; eski arabaların Uğur Dağlı Kaynak: rmkvakifcalis.htm Koç Müzesi nden manazaralar/ İstanbul Kaynak: Koç Müzesi nden manazaralar/ İstanbul CMYK

4 SAYFA 04 GEÇMİŞİN SESSİZ TANIKLARI Naciye Doratlı GAZİMAĞUSA NIN ASLANI VE BRÜKSEL İN MANNEKEN PİS İ Gazimağusa Aslan ı Kuzey Kıbrıs ta yaşayan herkes olmasa bile Gazimağusa lı olanlar veya bu kentte uzun zamandan beri yaşayanlar, Petek Pastanesi nin karşı tarafında, Deniz Kapısı nın sağındaki Aslan heykelini bilirler. Gazimağusa Belediyesi nin web sayfasında Venedik Aslanı olarak nitelendirilen bu heykelin, kentin simgelerinden biri olduğu ifade edilmektedir. Bazı kaynaklarda ise bu aslanın, Othello Kalesi girişindeki ve Deniz Kapısı ndaki Venedikli St. Mark Aslanı ndan farklı olduğu ve büyük bir olasılıkla ortaçağdaki kalenin kapısında yer aldığı ve günümüze kadar geldiği ifade edilmektedir. Bu aslan, efsanelere de konu olmuştur. Yerel bir efsane, bu aslanın bir gece ağzını açacağını ve bu anı yakalayıp elini aslanın ağzına sokmayı başaracak kişinin çok zengin olacağını söyler. Mağusa halkı arasında yaygın olan başka bir efsaneye göre ise; günümüzden yıllar önce adada yaşanan açlık sırasında, Mağusa kentinin en güçlü canlısı olan bu Aslan doymak bilmez bir iştaha kapılmış, halk onun bu iştahını doyuramaz olmuştur. Halk onu doyuramayınca, çevresindeki insan/hayvan tüm canlıları bir bir tüketen aslan, en sonunda kendi yavrusundan bir parça koparmış ve bunun üzerine öfkelenen Tanrı hem yavrusunu, hem de baba Aslan ı taşa dönüştürmüştür. Yıllar önce Aslan heykelinin hemen solunda yer alan yavru aslan heykelinin, yaklaşık 20 yıl önce bir anda ortadan kaybolmasıyla yurtdışına satıldığı spekülasyonları ortada dolaşmış, yavru aslan heykeli daha sonraları bulunup yerine konmuştur. Ancak yapılan son düzenlemelerden sonra bugün akibetinin ne olduğu bilinmemektedir. Bu Efsaneyi Kaç Kişi Bilir? Gazimağusa nın eskiden beri sakini olanlar, tarihe sevdalı olanlar ve de araştırmacılar dışında Aslanı ve efsanesini bilenlerin çok fazla sayıda olduğunu düşünmüyorum. Bunun yanı sıra, her ne kadar Belediye kaynaklarında Kentin Simgesi olarak isimlendirilse de, bir simgeye yaraşır bir biçimde muamele gördüğünü söylemek de ne yazık ki mümkün değil. Gazimağusa Aslan ı arabalardan görünmüyor Kentin Simgesi Aslan ve Sur-içi Modern Heykel Güzergâh ve Parkı Gazimağusa Belediyesi tarafından, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Birleşmiş Milletler Proje Bürosu (UNOPS) ve Avrupa Birliği Gelecek İçin Ortaklık Programı (EU- PFF) mali desteği ile 2005 yılında hazırlanan Suriçi Canlandırma Planı kapsamındaki peyzaj projelerinden birisi, Canbulat kapısından başlayıp Othello Kalesi nin önüne kadar uzanan, Deniz Kapısı ve Aslanın da içinde bulunduğu alanı içeren, Sur-içi Modern Heykel Güzergâh ve Parkı projesidir. Bu projenin uygulanması yakın geçmişte tamamlanmıştır. İlk bakışta iyi bir uygulama izlenimi vermesine rağmen, uzman bir kişi olarak bu proje kapsamında bir takım hatalar yapılmış olduğunu söylemek durumundayım. Bir peyzaj projesinin sayfamın bugünkü temel konusu olan Aslan la ne ilgisi var diyeceksiniz. Bu sayfayı dikkatli okuduktan sonra yolunuz düşerse, Gazimağusa Sur-içi ne gidip Petek Pastanesi nin köşesinde durarak Deniz Kapısı ve Aslan ın olduğu tarafa doğru bir bakın lütfen. Proje kapsamında tam da Deniz Kapısı nı karşılayacak ve Aslan ın da önünü kapatacak bir biçimde yapılmış park cebindeki araçlardan veya otobüslerden Gazimağusa Sur-içi nin en önemli simgelerinden ikisini göremeyeceksiniz. İlk anda size bu söylemim çok anlamsız Manakken Pis kostümlerinden biriyle/ Brüksel gelebilir; ama başka kentlerde benzer ya da daha az önemli değerlerin ibadet yerine dönüştürüldüğünü görmüş iseniz, eminim siz de benim gibi tepki gösterirdiniz. Böyle yerler içinde ilk aklıma gelen, simge ve heykel olması bakımından Aslan la benzeşen Brüksel deki küçük bir heykelcik oldu. Bu heykeli bilin ya da bilmeyin, görmüş olun ya da olmayın, aşağıdaki satırları okuyunca sizin de bana hak vereceğinizden eminim. Brüksel in Manneken Pis i Belçika nın başkenti Brüksel in en önemli simgelerinden biri ve kente gelen binlerce turistin uğrak yeri olan küçük bir heykelciktir Manneken Pis. Erdinç Utku nun, 27 Haziran 2010 tarihli Cumhuriyet Gazetesi nde yayımlanan yazısında tam bir turizm pazarlama abidesi olduğunu ifade ettiği, iki sokağın kesiştiği bir köşe başında yer alan ve tarihi 16. yüzyıla dayanan bu heykelcik, işeyen bir çocuk figürünü temsil eder. Hakkında belki de hiçbiri doğru olmayan birçok efsane bulunan heykelcik, büyük bir olasılıkla 15. yüzyılda Avrupa da yaygın olan içme suyu gereksinimini sağlayan kent meydanlarındaki çeşmelerden biriydi. Ama Manneken Pis, Belçikalılar için o kadar önemli ki temmuz başında AB başkanlığını devraldıkları güne de Manneken Pis ile hazırlanmışlar. AB Konseyi Başkanı Herman Van Rompuy, geçtiğimiz çarşamba akşamı Manneken C M Y K Manakken Pis/ Brüksel Pis in her yıl 9 Mayıs Avrupa Günü nde giyeceği kostümü resmen tanıtmış. Söylemeden geçmeyelim, bu küçük heykelciğe değişik günlerde İtfaiyeci, polis, Noel Baba, Elvis Presley, Mickey Mouse vb. değişik kıyafetler giydiriyorlar. Bu güne kadar giydirilen elbise sayısı 846 yı bulmuş. Belçika ve de Brüksel Manneken Pis sayesinde iyi para kazanıyor. En çok satılan kartpostalları 61 santimlik bu küçük heykelcik süslüyor ve aynı zamanda hediyelik eşyaların da vazgeçilmez figürü durumunda. Kıssadan Hisse Sadece Brüksel in değil, Belçika nın sembolü haline gelmiş daha doğrusu, oyunu kuralına göre oynayarak getirilmiş bu heykelciğe verilen önemden bizim de çıkarmamız gereken önemli dersler olduğunu düşünüyorum. Sizlerle birlikte olmaya başladığımız ilk sayılarımızdan birinde markalaşmadan söz etmiştim. Burada bir kez daha hatırlatmak isterim ki bir kültür hazinesi olan ülkemizde her biri için efsaneler olan birçok değerimiz var. Bu değerleri biz de koruyup kollamalıyız. Sadece değerli oldukları için, ekonomik açıdan da fayda sağlayabileceğimiz için. Burada yeniden Gazimağusa nın Aslanı na dönelim. Kentin simgelerinden biri olan heykel, önünün araç park yeri ile kapatılmasını hiç hak etmiyor. Hatta yapılan çevre düzenlemesinde, önüne park cebi yapmak yerine, Namık Kemal Meydanı ndan gelen Liman Yolu Sokağın parke döşemeleri kesintisiz olarak önüne kadar devam etmeliydi. Bunun yanında turizm için bir çekim noktası olarak dikkat çekmesi için stratejiler geliştirilmeliydi. Son söz olarak, herhangi bir tarihi alanda yapılacak her türlü çevre düzenleme projesinde çok hassas davranıp, proje alanında yer alan her değeri, hem önemli bir potansiyel hem de önemli bir kısıtlayıcı olarak okuyup tasarım kararlarının buna göre alınmasına özen gösterilmeli. Hedef her zaman alandaki değerleri ortaya çıkarmak, yapılacak uygulamalarda onlara saygılı bir biçimde fon oluşturmak olmalı. Aslan a karşı işlenmiş olan suçun en kısa zamanda düzeltilmesi dileği ile... Naciye Doratlı

5 KONUT VE YAŞAM SAYFA 05 Housing Education,Research & Advisory Center/ EMU- Konut Eğitim Araştıma ve Danışmanlık Merkezi/ DAÜ Hera-C konuk yazar: Hakkı Atun KKTC DE SOSYAL KONUT DENEYİMİ Hakkı Atun, politik ve profesyonel kimliğiyle ülkesi dışında da tanınan bir kişilik. İTÜ Mimarlık fakültesi nin, devre arkadaşları arasında sevilen ve gurur duyulan mezunlarından biri. DAÜ Mimarlık Fakültesinin çoğu etkinliğine verdiği destek sırasında bizleri, entelektüel kişiliğiyle de etkiledi. Şimdi de bu yazısı ile devletin düşük maliyetli konut üreterek, konut sorununun çözümünde söz sahibi olması demek olan sosyal konut uygulaması hakkında genç KKTC nin bir dönem kendisinin yürütücülüğündeki deneyimini aktarmakta; ve devlet adamı kimliğiyle örtüşen eleştirel bir bakışla bize, Sosyal Konut un resmi olmayan tarihinden bir kesit sunmaktadır. HERA-C Artan dünya nüfusunun konut ihtiyacını karşılamak için devlet eliyle sosyal konut yapımı hükümetlerin temel politikalarından bir tanesidir. Nitekim bizde de böyle olmuştur. Daha 1974 Barış Harekatı nın üzerinden dört yıl geçmeden, 23/78 Sayılı Sosyal Konut Yasası Yasama Meclisimizden geçirilerek bu yönde adımlar atılmaya başlanmıştır. Yasada öngörülen amaç: Kıbrıs Türk Federe Devleti bölgesinde ikamet edip kendisinin eşinin veya velayeti altındaki çocuklarının oturmaya elverişli bir konutu olmayan dar ve orta gelirli Türk yurttaşlarını sağlık koşullarına uygun sağlam ve ucuz birer konut sahibi yapmaktır. Daha dört yaşında iken genç devletimiz böylesine çağdaş bir adım atmıştır. Hatta Bakanlar Kurulunda bazı bakanlar elimizde hala Rum dan kalan boş evler olduğu gerekçesiyle, yasanın geçmesine itiraz etmişlerdi. Daha da ileri giderek kredili ve aylık taksit ödeme usulüyle inşa edilip satılacak sosyal konut sahiplerinin aylık ödemelere uymayacaklarını ileri sürmüşlerdi. Yasa bu konuda projelendirme ve uygulama yetkisini sorumlusu olduğum İmar İskan ve Rehabilitasyon Bakanlığına vermişti. Uygulamacı birim de Şehir Planlama Dairesi Sosyal Konut Şubesi idi. Bu alanda esasında Türk toplumu ve idaresi olarak deneyimsiz sayılmazdık. 20 nci yüzyılın başında Vakıflar İdaresince inşa edilen Samanbahçe Mahallesi Projesiyle, ilk örnek hayata geçirilmiş ve başarılı olmuştu. Arkasından İngiliz Standart evler/ Küçük Kaymaklı Sosyal konutlar/ Metropol yolu Göçmen evleri/ Göçmenköy Sömürge İdaresi daha büyük çapta Kaymaklı Belediye evlerini, (Samanbahçe evlerinde kullanılan kerpiç malzeme ve bitişik nizama karşılık) sarı taştan sıra ve ikiz tip konutlardan oluşan bir mahalleyi inşa etti. Aslında bu proje okulu, oyun sahaları ve küçük bir sosyal merkezi olan daha kapsamlı ve büyük bir uygulama idi lı Cumhuriyet yıllarında da ikiz tip işçi evleri diye bilinen konutluk küçük ölçekli projeler Kıbrıs Cumhuriyeti Planlama ve İskan Dairesi tarafından dar gelirli ailelere taksitle verilmek üzere inşa edildi. Memurlara da düşük faizli kredi vermek üzere Building Society bankası faaliyete geçirildi. Bu da orta sınıf devlet memurlarını konut sahibi yapmakta başarılı bir yoldu. 21 Aralık 1963 olayları sonrasında, kendi kabuğuna çekilmek zorunda bırakılan Türk toplumu, Türk Cemaat Meclisi çatısı altında örgütlenerek 103 köyden atılan bin göçmenini iskan etmek zorunda kalmıştı döneminde adanın her yerinde sayısı 3 bine varan çeşitli tipte ucuz evler (low cost housing) inşa edildi. Türkiye Cumhuriyeti tarafından finanse edilen bu proje hele Türk bölgelerine inşat malzemesinin uzun süre sokulamadığı düşünüldüğünde başlı başına ve apayrı bir anlamı olan tarihi ve efsanevi bir çaba idi. Ada çapındaki bu uygulamalar içinde, en büyük ve dikkat çekici örnek Ortaköy deki 2 bin 500 nüfuslu Göçmenköy dü. Sosyal Konut Yasasının uygulamaya konduğu 1978 Federe Devlet dönemine gelindiğinde işte böylesine deneyim geçirmiş bir durumdaydık. Ayrıca göçmenlerin iskanı projesini başarı ile uygulayan bu ekip şimdi örgütlü bir devlette siyasi yetki sahibi olmuşlardı. Dolayısıyla cesaretle bu Yasayı uygulayabilirlerdi. Yazımızın bundan sonraki bölümünde işte bu sosyal konut uygulamasını çeşitli yönlerden irdelemeye ve ortaya çıkan sonuçlar itibarıyla ne derecede başarılı olunmuştur sorusunun yanıtını ortaya koymaya çalışacağım. Her ne kadar 3 bine yakın konut üretilmişse, ve bu sayıda aile Anayasamızın öngördüğü biçimde birer konut sahibi olmuşsa da malesef bu konutların hiç olmazsa bir kısmını düşük gelirli vatandaşa mal ettiremedik. Bu konutlardan daha çok orta gelirli memur kesimi yararlanmış oldu. Geriye dönüp sosyal konutları incelediğimizde sıra ve apartman tipinde inşa edilen bu konutların mimari tasarımı tatminkar ve ekonomik olmakla birlikte, vaziyet planları yani konutların araziye yerleştirilmesi çok daha başarılı olabilirdi. Kanaatimce vaziyet planı (site planning) çalışmaları yeterince olgunlaştırılamamış, monotonluğu kıran hareketli cepheler ve kendi içinde kapalı (enclosed) iç ve dış mekanlar elde edilememiş, uçlar çoğu zaman açık kalmış, özetle fiziki kompozisyon yerli yerine oturmamıştır. Konuyu inşaat yönetimi (construction management) olarak ele alırsak son derece başarısız olduğumuzu görürüz. Süreç bir süre sonra yozlaşmaya başlamış, ihalelere suiistimal ve rüşvet girmişti. Başbakanlık dönemimde bizden önce yeterlilik belgesi aranmadan ihaleyi kazanan müteahhidin daha işe başlamadan ihaleyi yürütemeyeceği anlaşılmış ihzarat olarak ödenmiş olduğu bir miktar demiri şantiyeden kaçırmaya kalkışmış ve neticede yüzlerce konutluk ihaleyi iptal etmek ve yeniden ihaleye çıkıp 3 ayrı müteahhide vermek zorunda bırakılmıştık. Bilahare işin ehli müteahhitler ihaleyi zamanında ve tatminkar biçimde tamamlamayı başarmışlardı. Olayın mali yönetimine (financial management) geldiğimizde durum daha da vahimdi. Faizi devletçe sübvanse edilen çok düşük faizli kredi ile hak sahiplerine devredilen konutlarda finansman döner sermaye olarak işletilememiştir. Taksitler zamanında ödenmemiş, hesaplar muntazam tutulamamış ve içinden çıkılmaz hale gelmiştir. Faizlerin çok yüksek olduğu o dönemde Suudi Kalkınma Fonundan sağlanan 13 milyon Dolarlık finansman da zaman içinde eriyip gitmiştir. Sosyal konutların bugünkü durumlarına gelince içlerine mal sahiplerinin girmesinden sonra uğradığı fiziki değişimler yaratılan bu sosyal konut çevrelerini neredeyse tanınmaz hale getirmiştir. Yasanın öngördüğü disiplin kuralları kısa zamanda çiğnenmeye başlanmış, belediyelerce imar kontrol yönünden tam bir sorumsuzluk sergilenmiş, yılları arasında özellikle Göçmenköy de başlayan gelişi güzel ilaveler, yeni sosyal konutlarda da devam etmiş böylece cephelerde tam bir yozlaşma ortaya çıkmış genel sosyal konut karakteri kaybolmuştur. Sosyal konut konseptinin en önemli karakteristiği olan tasarım ve görüntü bütünlüğü, önce garaj ilaveleri ile sonra da kaldırımdan sonra boş kalması gereken 10 ayaklık alan içine taşan oda ilaveleriyle çirkin ve anlamsız bir kent peyzajı yaratılmıştır. Bunun affedilecek hoş görülecek bir tarafı olamaz. Sosyal Konut Yasaları dünyanın her yerinde kesinlikle genel cephe görünümünü bozacak ilaveleri yasaklar. Ancak bizde belediyelerin yetersiz hatta hiç denecek kontrolü ve umursamazlığı toplu konut yapmanın en önemli amacı ve hedefi olan intizamı ve görsel bütünlüğü ortadan kaldırmıştır. Belli ki 3 bin konut üretmenin ve bir konuta sahip olmanın verdiği huzur dışında kentlerimizde intizam (order) ve estetik kalite henüz gündemde değildir ve kültürümüzde yer etmeye başlamamıştır. Kanaatimce bu hiçte iç açıcı olmayan durumdan vatandaştan çok, siyasi irade sahibi yöneticilerimiz sorumlu tutulmalıdır. Hakkı Atun Şehirci Y. Müh. Mimar Sosyal konutlar/ Taşkınköy C M Y K 9. Sayı için düzeltme: Nesil Baytin in Kapalı Yerleşkeler I yazısının referansları teknik bir hatadan dolayı yayınlanamadığı içi aşağıda verilmiştir. Düzeltme için özür dileriz. 1. TÜMER(*),H. Ö.& DOSTOĞLU, Ö.N.: Bursa da Dışa Kapalı Konut Yerleşimlerinin Oluşum Süreci ve Sınıflandırılması, Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt 13, Sayı 2, id=854&lang=en Çizimler/Resimler Kaynak:Geçmişten Kapalı yerleşkeler örnekleri: com/?page_id=854&lang=en

6 SAYFA 06 GELENEKTEN EVRENSELE MİMARİ Kağan GünÇe konuk yazar: ÖLEM OLGAÇ TÜRKER ADAMIZDAKİ YÖRESEL MİMARİNİN KÜLTÜR TURİZMİ İLE AKTİVE EDİLMESİ Dünyadaki değişimler, dönüşümler ve gelişmeler bağlamında en çok büyüyen sektörlerden biri hiç kuşkusuz turizmdir. Özellikle son yıllarda, kültür turizmi gerek sosyal, gerek kültürel anlamda ülkeler arasında önemli geçişlere ve alışverişlere aracı olmaktadır. Kültür turizmi, geleneksel tanımlaması ile eski, yerel olan kültürel değerlerin, etkinliklerin, sosyolojik olayların, geleneklerin, mimarinin ve sanat eserlerinin korunmasını; bunların turizm arz kapasitesine dahil edilerek turizmde ilgi ve gelir artırıcı olarak kullanılması ile alakalandırılan kavram olarak kullanılmaktadır. Bu anlamda kültür turizmi, geçmişi ve günümüzü değerlendiren bir yapıda görünmektedir. Adamızda var olan bu potansiyelin aktive edilmesi gerektiği kaçınılmaz bir gerçektir. Yöresel mimarinin kültür turizmi ile canlandırılması bu değerlerin yaşatılması için önemlidir. Gelenekten Evrensele Mimari isimli sayfanın bu sayısında değerli arkadaşım Özlem Olgaç Türker i misafir ediyorum. Adamızdaki geleneksel yerleşimlerin kültür turizmi için var olan ve aktive edilmeyi bekleyen potansiyellerini Özlem in kaleminden okumaya çalışacağız. Kağan Günçe Global değişimlere paralel her alanda yaşanan hızlı değişim ve gelişim, sosyal, kültürel, ekonomik ve politik koşulların da değişimine neden olmuş ve olmaktadır. Bu değişime direnemeyen gelenekler, görenekler, inançlar ve daha birçok değer yaşam savaşı vermektedir. Gerek iklim ve topoğrafya, gerekse çevrede kolay bulunan malzemeler ve yapım teknikleri vb. yöresel koşulların ve yerel yaşam biçiminin şekillendirdiği yöresel mimari de sözü edilen yok oluştan nasibini almaktadır. Sahip çıkılıp yaşatıldığında, modüler ve esnek karakteriyle değişime kolayca adapte edilebillen yöresel mimari, iklimle barışık; sağlıklı yaşam ortamları sunmaktadır. Özgün, yöresel dokular dönüşerek günümüze gelmeyi başarmışlarsa da, Avrupa Biriğine üyelik sürecinde artan yapılaşmanın tehditi altındadırlar. Kıbrıs kırsalında kullanım dışı kalarak yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan geleneksel mimari dokuların bulunduğu yerleşimlerin birçoğundaki ortak problemlerden birincisi, iç ve dış göç sonrası tüm yöresel konutları dolduracak nüfus bulunmamasıdır. Bundan ötürü, tarihi olarak nitelendirilebilecek mevcut konutlara gerekli bakım onarım yapılamamakta, dolayısı ile de bir yerleşimin temel gereksinimleri olan bakkal, okul, otobüs, sağlık ocağı vb. servisler sağlanamamaktadır. Bu servislerin eksikliğinden dolayı kentlere göç kaçınılmaz hale gelirken; göç nedeniyle kırsal alanlardaki nüfus azlığı sorunu, bir kısır döngüye girmektedir. Kültür turizmi ile sürdürülen Dubrovnik ten görüntüler, Hırvatistan Yöresel mimari, işlevini yitirdiğinde çevre dostu karakterinden ötürü doğaya dönüşmekte; toprağa, taşa karışmakta; ekolojik dengelere zarar vermeden doğaya tekrar entegre olmaktadır. Tüm dünyanın geri dönüşüm stratejileri ile kaynak tüketimini azaltmaya yöneldiği günümüzde, elimizde var olan sözkonusu konut stoğunun rehabilite edilerek günümüze uyarlanması, hem doğal kaynakların tüketimini azaltacak; hem de mevcut yeşil alanların betonlaşmasını engelleyecektir. Ekolojik yaklaşım bizim kültürümüzde hep vardı. Ne zaman tüketici olduk tam olarak bilemiyorum... Ama Kıbrıs geleneksel yaşamında giysiden araç gereçlere, yiyeceklerden eşyalara kadar her alanda yeniden kullanım; değerlendirme; adapte etme, yaşam biçimimizin vazgeçilmez bir parçasıydı. Savaş sonrası birçok toplumda görüldüğü gibi bizde de ortaya çıkan konformist, tüketici bir yaşam biçiminin benimsenmesiyle, toplumsal birçok değer unutulmuş; buna bağlı olarak da toplumsal ve bireysel yaşam biçiminin yansıması olan geleneksel konut ve mekanları da nasibine düşeni almıştır. Konutlar, yaşamsal alan olmaktan çok, statü sembolleri haline gelerek globalleşme sonucu empoze edilen sembolik imajlara dönüşmüştür. Kurtuluş olabilecek çözümlerden biri, planlı ve dengeli bir turizm girdisi ile kendini finansal olarak sürdürebilecek kırsal alanlardaki geleneksel yapı stoğunun kullanılmasıdır. Önemli olan, bu değişimin dengeli ve kontrollü olması; turizme çekim noktası oluşturan doğal ve otantik değerlerin yok olmadan veya bir sahne dekoru gibi yapaylaşmadan sürdürülebilmesidir. Günümüzde bazı turizm işletmelerinin yaptığı gibi tiyatral bir biçimde kültürün turistlere sunulması ve turistlerin de izlemesi sağlanmaktadır. Ancak hedeflenmesi gereken, turistlerin yerel kültürü yerinde deneyimleyerek ve yerel çevrenin de kültürel ve fiziksel açıdan bozulmadan sürdürülmesi dengesinin sağlanmasıdır.kırsal yerleşimler için turizm, evsahibi toplumlara yarar sağlayarak, kültürel miras ve etkinliklerinin korunması ve bakımı için motivasyon oluşturacak biçimde kurgulanmalıdır. Kültür mirası stoklarının, sonraki nesillere aktarılmak üzere korunması ve sürdürülebilir bir turizm endüstrisi elde edebilmesi için, yerel toplum temsilcileri, korumacılar, turizm operatörleri, Dozerlerle temizlenen geleneksel mimari dokular, Kuzey Kıbrıs malsahipleri, yasa yapıcılar, milli gelişim planlarını yapanlarla alan idarecilerinin katılımı ve işbirliği gereklidir. Kitle turizmine eleştirilerin yoğunlaştığı yıllarda ortaya çıkan alternatif turizm türlerinden birisi olan kültür turizminin temelinde yerellik, otantisite ve başka yerde bulunmayan kültürel değerlerin yerinde yaşanarak keşfedilmesi yatmaktadır. Bu doğrultuda işlevlendirilmiş, kültür turizmi sayesinde özgün karakter ve dokusunu sürdürerek günümüze kadar sağlıklı bir şekilde yaşatılan birçok olumlu örnek vardır. Rodos Adasındaki Lindos yerleşimi, Hırvatistandaki Dubrovnik şehri, kültür turizmi ile sürdürülen şehirlerden sadece ikisidir. Lindos minicik bir kırsal yerleşim olmasına rağmen, her yıl ziyaret eden turistlerle dolup taşıyor. Eşeklerle kaleye tırmanış; arastada alışveriş; daracık Akdeniz sokaklarında yakalanacak fotoğraf karelerinin heyecanı turistlere sunulan etkinliklerin sadece birkaçı. Anıtsal yapılar ve/veya tarihi önemi büyük meydanlar olmadan da turizm çekim noktası olabileceğini gözler önüne seren bir örnek Lindos yerleşimi. O kadar güçlü bir tanıtım stratejisi oluşturulmuş ki, Rodos a ve/ veya civarına uğrayan herkes mutlaka Lindos a gitmek istiyor. Kültür turizmi ile sürdürülen Lindos yerleşimini turist olarak deneyimlerken, Kuzey Kıbrıs taki birçok kırsal yerleşimdeki bu potansiyelin görülemeyip elimizden kayıp gitmesi, çok üzücü bir durumdur. Bu özgün dokuların oluşumunda önemli payı olan tarihi yöresel konutlar, yukarıda sözü edilen potansiyellerinin değerlendirilmesi C M Y K bir yana; altında çocukların oynadığı, virane lere dönüşmüş birer tehdit olarak görülmektedir. Bu virane lerin temizliği adına alınan yıkım kararlarıyla, ne yazık ki Kıbrıs kırsal mimarisi, anılarımız, kültürel değerlerimiz ve çevre dostu duruşları hiçe sayılarak dozerlerle temizlenmektedirler. Yüzyılların birikimiyle oluşturulmuş geleneksel yöresel mimari dokular, atıl durumda kalmışken, ne yazık ki yenileyerek kullanmak yerine, otantik değerleri koruduğunu sanarak bu konutların imitasyonunu inşa etmek yollarına gidilmektedir. Kültürel mirasımız bu kadar önemseniyorsa, yıkıp yerine yeni bina yapmak veya çürümeye terketmek yerine yenilenerek kullanılması; ve gelecek nesillere kültürel mirasımızın bir parçası olarak aktarılması şüphesiz daha doğru olur. Kıbrıs kırsal mimarisinin potansiyellerini kullanmak yerine yeni beton kütleler inşa etmek niye? Kırsal alanlarda çağdaş mimari tanımını haketmeyen beton yığınlarını kırsal alanlara kondurmayı bırakıp da, mevcut geleneksel konut stoğunu değerlendirerek sürdürülebilir bir çevre ve sürdürülebilir yöresel mimariye fırsat versek nasıl olur? Özlem Olgaç Türker Kaynakça: Türker, Ö. O. & Dinçyürek, Ö. (2007). Sustainable Tourism as an Alternative to Mass Tourism Developments of Bafra, North Cyprus. Open House International, 32(4), pp Feilden BM. (1993). Conservation and Tourism. International Scientific Symposium, 10th General Assembly on Cultural Tourism, ICOMOS, Sri Lanka.

7 TASARIMIN EVRENSEL İKONLARI DOSYA SAYFA 07 Hera-C DOSYA VI: Konut/Sorun/Sorunsal KONUT SORUNU, KONUT SORUNSALI Giriş Türkan Ulusu Uraz İnsanoğlunun en iyi bildiği bina türü Konut ; ilk algıladığı ve deneyimlediği mekanlar Konut Mekanları dır. Mimarlığın tek bina ölçeğindeki en temel birim, yine konut; en temel işlev barınma ve en önemli kentsel ölçek de Yaşama ve Konut Alanları dır. Dolayısıyla konut, kentten objeye kadar bütün tasarım ölçeklerinin ortak paydasıdır. Belki, tam da bu nedenle konutla olan kavgamız hiç bitmez ve konut çoğu kez bir sorun dur; ve çoğu çevresel, sosyal, yönetsel sorunun kaynağının da KONUT SORUNU olduğu iddia edilir. Konutun bu çoklu karakteri sadece tasarım alanında kendini göstermez, konut hem uygulama hem de araştırma alanı olarak farklı meslek gruplarını (politikacılar, müteahhitler, hukukçular vs.) ve farklı bilgi alanlarını (ekoloji, sosyoloji, psikoloji, ekonomi, ideoloji vbg.) kapsar. Bu nedenle, batıda, bir zamanların kentdışı yaşam modeli, Amerikan Rüyası, kapitalist devlet ideolojisinin beslenmesi adına devlet politikalarıyla desteklenmiştir. Ne var ki sonunda, kent merkezlerinin rağbetten düşmesi ve ortaya çıkan kentsel/sosyal/ekonomik çöküntünün giderilmesi için bu kez, kentlerin kutsanması ve kente dönüşün teşvik edilmesine öncülük edecek yeni politikalar gerekmiştir. Dünyanın uzak köşesinde bunlar olup biterken, yanlış politikaların ve batılılaşma rüzgarlarının etkisindeki üçüncü dünya ülkelerinde de yerel kent dokuları yıkılıp-yapılma yani apartmanlaşma nedeniyle bozulmuş, büyük kentlerin dış eteklerinde alt gelir grubunun konut alanları, gecekondu yerleşmeleri oluşmuştur. Ve günümüzde çevresinden yalıtılmış Dışa Kapalı, Korunaklı Yerleşmeler-Siteler bir başka sosyal grubun kurtarılmış/kapalı yaşam adaları olarak karşımıza çıkmaktadır. Bütün bunlar önce farklı sorunlara çözüm olarak kendini göstermekte; ama daha uygulandıkları ilk günden başlayarak bir başka konut sorunsalını davet edip, yeni bir konut sorunu gerçeğinin farklı yüzlerini oluşturmaktadırlar. Ne yazık ki çoğu kez devlet politikaların yanısıra güçlü ve doğru konut politikaları üretilememiş, üretilmişse de uygulanamamış ve konut, hep sorun olmaya devam etmiştir. Hep yeniden üretim, hep yeninin üretimi, ilk çağdan beri kendisi bir üretim yeri olan konutu tüketim malzemesi olmak durumuna getirmiştir. Artık bugün en temel beşeri gereksinme olan konut bir imaj olarak alınıp satılmaktadır. Kuleler, Residanslar, konaklar, yalılar ve villalar içeren toplu konut projeleri ve uygulamaları bırakınız üst gelir grubunu neredeyse alt orta gelir grubunun hayallerini süsler durumdadır. Ne tür bir kullanıcı profili amaçlandığı; yani hane halkı kavramının nasıl yorumlandığı, bunun çeşitliliği ve bu çeşitliliğin mekansal gereksiniminin ne olduğu çoğu kez bu imaj bombardımanı tarafından örtülmekte ve önemsenmemektedir. Bir anlamda özenti esaslı değer yargısı gerçek gereksinimin önüne geçmekte; bu arada kültürel miras, yıllarca içinde yaşanmış mevcut konutlar gözden düşmektedir. Halbuki bunlar, bilinçli bir çabayla çoğu kez yenilerden daha da kaliteli olabilecek ve bu yolla kent dokusunun, konut çevrelerinin ve yaşam kültürünün sürdürülmesi sağlanabilecektir. Böylece konut tasarımı, kullanıcının değer yargılarını süsleyen bu imajların yani klişe konut tipolojilerinin, bağlamına uysun uymasın kaygısızca üretilmesine indirgenmekte; hele bilgisayar ortamının bu sürece sağladığı kolaylıkla kopyala/ kes/yapıştır komutlarının yönlendirdiği tasarımlar, üç boyutlu animasyon teknikleriyle süslenerek daha da kışkırtıcı boyutlarda kullanıcıya sunulmaktadır. Sonunda kalite bu sürecin neresindedir? Uygulamada ve kullanım süreçlerinde kalite nasıl sağlanır ve sürdürülür? Bilinmemekte, ve sorgulanmamaktadır. Bu sayıdaki, dosya sayfası, tasarımın, uygulamanın ve araştırmanın bu gözde konusuna Konut ve çevresine ayrıldı. DAÜ Mimarlık Fakültesi Hera-C Konut, Eğitim, Araştırma ve Danışmanlık Merkezi üyeleri, aslında kapsamı ve çözüm önerileri çok geniş olan KONUT SORUNU ile ilgili olarak yukarıdaki kısa değinmelere siz, Mekanperest Okuyucuları için açıklık getirecekler. Mevcut Konut Stokunun Değerlendirilmesi/ Yaşatılması Resmiye Alpar Atun Konut, geçmişten bugüne insan yaşantısının en temel uzamı, aynı zamanda fiziksel, sosyo-kültürel ve ekonomik değerlerin bütünleşik bir göstergesidir. Fiziksel değer olarak, kentsel/kırsal alanlardaki mimari dokunun en temel parçası olan konut, sosyal değerler açısından öne çıkan en önemli yaşamsal boyuttur; daha da ötesi, yıllardır orada yaşayan insanların deneyimlerini, nesilden nesile aktararak oluşturdukları kimlik ve kültür birikimidir. Özetle, insanı anlatan ve insana ait olanın bir bütünüdür. Konut alanları, insanlara birbirleri ile karşılaşma imkanı sunan, komşuluk ilişkilerinin kurulduğu ve sosyal yaşamın geçtiği alanlardır. Geçmişin bir parçası olup, aynı zamanda gelecek için de bir kaynak oluşturan mevcut konut dokusu, bir somut ve soyut belge olarak nitelendirilebilir. Bu anlamda sosyal değer, ekonomik değer, fiziksel değer ve kullanım değeri olmak üzere bir değerler bütünü olan mevcut konutların yaşatılması günümüzde sıkça tartışılan sürdürülebilir gelişim için de son derece önemlidir. Bu bağlamda yenileme yoluyla zamansız kayıpları önlemek, stokun ekonomik ömrünü uzatmak, yatırım değerini korumak ve yükseltmek, sunulan hizmetlerin ve yaşam çevrelerinin standartlarını iyileştirmek, güncel ihtiyaç ve eğilimlere uyum sağlamak mevcut dokunun yaşatılması açısından gereklidir. Bu sayede hem kullanıcıların daha yüksek standartlarda konutlarda ve çevrede yaşaması hem de temel bir ekonomik kaynak olan konut stokunun daha verimli şekilde kullanılması sağlanabilir. Bir konut belirli bir yıpranmışlığa rağmen ayakta kalabilmiş (strüktür olarak sağlam veya kısmen sağlam) ise bu haliyle bile gerek mal sahibi açısından, gerekse ulusal zenginliğin bir parçası olarak vazgeçilmez nitelikler taşımaktadır. Yıkılmışlığa terk edilmesi ya da yıktırılıp yerine başkasının yaptırılması önceden imal edilmiş zenginlikten bir anlamda vazgeçilmesi olarak kabul edilebilir. Oysa yenilenerek kazanımının, yeniden inşa edilmesine göre bazen, daha az maaliyete sahip olduğunu, yapılan araştırmalar göstermektedir. Bu doğrultuda, yenileme sadece mal sahibine değil bu işle ilgili tüm kişilere (girişimci, inşaat ustaları, vazıfsız işgücü vbg.) iş olanakları açılmasına ve dışsal ekonomi nin geliştirilmesine de yarar sağlar. Böylelikle yaşam çevreleri, hem fiziksel (yapının onarımı), hem sosyal (oluşan iş olanaklarından bölge sakinlerinin yarar sağlaması ve artan çevre kalitesi) hem de ekonomik açılardan (kendi kendinin ekonomik döngüsünü oluşturan çevre yoluyla) desteklenmiş olur. Bu sonuca ulaşmak için yapının yeniden kazanımı sürecinde yapılacak yatırımların, yenileme sonrası elde edilecek gelir artışından daha fazla veya yatırımdan elde edilecek toplumsal faydanın, yatırımın sosyal maliyetininden daha düşük olmaması gerekmektedir. Aksi durumda, mevcut stoğun iyileştirilmesi pek önerilmez, çünkü beklendiği kadar verimli olmaz. Dolayısı ile ekonomik boyutun sadece maddi değil, sosyal ve fiziksel kazanımlarla da desteklenebilmesi, herşeyden önce yapılacak çalışmaların sürdürülebilir olması için bir önkoşuldur; ve bu nedenle de çok önemlidir. Bu durumda çok boyutlu (fiziksel/ sosyal/ekonomik) paydaları ve paydaşları birarada bulunduran aynı zamanda farklı katılımcıları (halk/özel girişimci/ yerel/merkezi hükümetler) da öngören, her kesimin kazancını ortak noktalarda buluşturan çözümler aranmalıdır. Bu bağlamda, mevcut durumdaki çevresel çöküntünün iyileştirilmesi sonucu ortaya çıkan (fiziksel/sosyal/ ekonomik) gelişmenin iyi hesaplanması ve bunun belirli bir dengeye oturtulması şarttır. Özel girişimcilerin yatırım konusunda ikna edilmesi, yatırımların hangi sürede ne ölçüde kazanca dönüşeceği ve alınacak riskin boyutlarının belirlenmesi gereklidir. Sonunda, bu çevrelerin doğru kullanımlarının yaratacağı dışsal ekonomilerin nitelik ve çeşitliliği artacak ve bu tekrar kamu yararına dönüşecektir. Mevcut Konut dokusu, toplum yaşantısının bir parçası ve hafızası olmanın yanısıra, ülke için de temel bir ekonomik kaynaktır. Ülkemizde konut politikalarının odağında çoğu zaman yeni konut üretimi nin yer aldığı C M Y K görülür. Güncel ihtiyaçlara duyarlı, yeni malzeme ve üretim teknolojilerinden faydalanan konut üretimine her zaman ihtiyaç duyulacağı bir gerçektir. Ancak artık konut politikalarının birinci önceliği yeni konut üretimi olmamalıdır. Buna karşılık mevcut konut stoğunu yenileme politikalarının oluşturulmasının, sürdürülebilir gelişmenin hedeflendiği günümüzde artık kaçınılmaz olduğu görülmelidir. Bu politikaların mevcut konut stokunun bakımı, iyileştirilmesi, yaşam kalitesinin artırılması gibi konuları içermesi, bununla birlikte kullanıcıları bu konularda bilinçlendirilmesi ve teşvik etmesi beklenir. Bu anlamda mevcut konut stoğunun değerlendirilmesi hem insan yaşamının vazgeçilmez parçası olarak sosyal değerler bütününün yaşatılması, hem de sürdürülebilir ekonomik dönüşümün sağlanabilmesi açısından önemlidir. KKTC kentleri ve köylerindeki mevcut konut stoku, bugünkü görünümü ile gerek fiziksel yapılarına, gerekse sosyal doku anlamında vazgeçilemez bir zenginlik olan yaşamsal boyutlarına sahip çıkılmasını beklemektedir. Bunun gerçekleşebilmesi çok fazla emek ve çaba gerektiren, bireysel iradeden çok toplumsal farkındalığa ihtiyaç duyan bir süreçtir. Bu konuda oluşturulacak toplumsal iradenin de siyasi ve idari anlamda desteklenmesine ihtiyaç vardır; hepimize gerek birey olarak, gerekse toplum ve siyasi irade olarak çok iş düşmektedir. DEVAMI SAYDA 8 DE >>

8 08 SAYFA Hera-C DOSYA DOSYA VI: Konut/Sorun/Sorunsal KONUT SORUNU, KONUT SORUNSALI Konuta Yönelik Değer Yargılarımız ve Beğenilerimiz Hıfsiye Pulhan Mimari ürünün estetik değerlerini, biçim dilinin sadece görsellik ağırlıklı özellikleri üzerinden değil, ama bunun da ötesinde, kullanıma dayalı fonksiyon, geometrik düzenlemelerin oluşturduğu oran ve ilettiği anlamlar ile ilişkilendirerek ele almak gerekir. Binlerce yıl öncesinde de, Romalı mimar-kuramcı Vitruvius, başarılı bir mimarlık için, Utilitas, Firmitas, Venustas gibi unsurların yani kullanışlılık, sağlamlık ve güzelliğin gerekli olduğunu ileri sürmüştür. Böylece, mimarideki başarının güzellik, güzelliğin de genellikle sadece dışardan bakılıp görülen biçimsel bir kaygı olmadığı üzerinde durulur. Mimarlığın en önemli ürünlerinden biri olan konuta bakıldığında, günümüzün estetik değerleri ve değer yargıları, yukarıda belirtilen unsurlara ek olarak, büyük bir çeşitlilik göstermiştir. Mimari tasarım bilgisi ve becerisinin yanında artık, yazılı ve görsel medyanın, hızlı iletişim teknolojilerinin ve tüketim toplumu değerlerinin kullanıcı tarafından enjekte edildiği bir tasarım sürecinin ürünüdür günümüz konutu. Tasarım ürünleri arasında, konut, aslında en çok hayal edilip tutku ve ısrar ile hatta saplantı düzeyinde beğenilen ve istenilen mekanları, mekan bileşenlerini ve donatılarını içerir. Tıpkı, bir dönemin eski Türk filmlerinde olduğu gibi pembe pancurlu ev, birçoğunun hayallerini süsler. Yakın zamanda ise, çatılı veya kemerli imajlar en popüler beğeniler arasında yeralırken özellikle biçime ilişkin temel kararların verilmesinde belirleyici olmuşlardır. Gerek çatının gerekse kemerin, konutun ayrılmaz bir parçası olduğu bu tür beğenilerde, belirli mekanların da tanımı ve kullanımı sözkonusu olmuştur. Çatı dışarıdan bakıldığında, konutun genel görünümünü belirlerken, içeride de çatıkatını oluşturur. Öte yandan, tekrar eden kemerler evin girişini tanımlarken, ada kültüründe de çok tercih edilen yarı-açık mekan kullanımlarını sunar. Aslında burada yararsallığı da içeren bir estetik beklenti sözkonusudur. Mimari biçimin fonksiyon, mekan ve stürüktürle bütünleşerek oluşturduğu estetik değerler herzaman önemsenmiştir. Mimari, sadece biçimsel kaygılarla kurgulanmış bir heykel değildir. Mimari biçim, ancak içerisine girilebilecek, yaşanılabilecek ve de kullanılabilecek mekanlar sunduğu sürece vardır. Bu bağlamda, kemerli ve çatılı konutlara bakıldığında, sundukları ilave mekan kullanımları ve yerel öğelere yaptıkları atıftalarla aslında ne kadar ölçülü, yalın, mütevazi ve rasyonel oldukları farkedilir. Buna karşın günümüz konutunda bu tür değerlerin, genellikle önemini yitirdiği; bunların yerine büyüklüğün önem kazandığı; çeşitli ve karmaşık, gösterişli ve hatta rüküş denebilecek düzeyde daha çok post-modern eğilimlerin etkisindeki beğeni ve bunu besleyen çözümlerin öne çıktığı gözlenmiştir. Son zamanlarda, konuta ilişkin beğenileri etkileyen unsurların başında çok açık ki büyüklük gelmektedir. Ailenin kaç metrekarelik bir konutta yaşamakta olduğu çoğu zaman hem kullanıcı memnuniyetini hem de beğeni kriterlerini ortaya koymuştur. Geniş salonlar, büyük mutfaklar, ferah holler hep beğenilerimizi anlatmak için kullandığımız değer yargılarımız olmuştur. Halbuki, bu saray yavrusu konutlarda büyüklük, kullanım aşamasında bazı sorunları da yaratmıştır. Büyük bir salonun içerisinde, organize edilemeyen mobilyalardan tutun da, ısıtma yada soğutma ile ilgili fiziksel sorunlara, kullanıcının kendisini kaybolmuş gibi hissetmesine neden olan psikolojik huzursuzluğa da yol açtığı görülmüştür. Öte yandan, büyük mutfak gerçeğinde de çeşitli elverişsizlikler yaşanmıştır. Kolay ulaşma mesafesi içinde ilişkilendirilmesi beklenilen buzdolabı, evye ve ocak, artan mekan boyutları sayesinden birbirinden uzaklaşmakta ve mutfağı bir koşu alanına dönüştürmektedir. Halbuki, metrekare olarak büyük bir konutun, farklı amaçlar için kullanılacak mekanlar içermemesi, bunun yerine sadece devasa oturma odası, mutfak ve holler sunması, buna karşın iki yatak konamayacak kadar küçük yatak odalarını barındırması akıl almaz bir durumdur. Gerek büyüklük, gerekse kullanılan elemanların çeşitliliği açısından abartının hakim olduğu bir tasarım dalgası içerisinde, konutun biçim dili de kaçınılmaz olarak değişmiştir. Postmodern eğilimlerin etkisinde, nostaljik öğeler ve düşsel dünyanın fantazileri konut cephelerinde etkili olmuştur. Özellikle, antik bir tapınağı anımsatan, kolonlu, üçgen alınlı girişlere, binbir gece masallarındaki kemerlere ya da Rapunzel in indiği kulelere sahip konutlar, en tercih edilenler arasında yeralmışlardır. Kaçınılmaz olarak yapılan bu tür benzetmeler aslında, mimarlığın, bir işaret dili olduğunu, mesajlar ilettiğini ve özellikle de belirli formların belirli şey leri simgelediğini bir kez daha hatırlatmıştır. Bir güzellik, bir estetik değer katmak amacıyla tasarlanmış olan bu konutlar, acaba günümüz çağdaş insanının yaşamak istediği ortamı ne kadar yansıtmaktadır? Günümüzde, yazılı ve görsel medyanın, radyo, televizyon, internet gibi elektronik iletişim araç ve ortamlarının etkisini gözardı edemeyiz. Birçok populer dergideki veya internet sitesindeki, gözalıcı konut projesini, mimari uygulamalar için kolaylıkla alıp kullanılabiliyoruz. Ancak, bir dergide görmüş olduğumuz kıyafetin bile bedenimize, boyutlarımıza, hayat tarzımıza uygun olup olmadığını sorgularken, içerisinde yıllarboyu yaşayacağımız, anılarımızı biriktireceğimiz ve çocuklarımıza miras bırakacağımız aslında büyük paralar harcayarak gerçekleştirdiğimiz kendi konutumuz için karşımıza çıkan örneklerin bize, bizim yaşam biçimimize uygunluğunu sorgulamakta neden çoğu zaman kayıtsız ve yetersiz kalırız! Bu nedenle olsa gerek, ortaya çıkan konutlar, ilk bakıştaki etkileyici özelliklerine rağmen, konut ihtiyacını çözmekten öte, ülke kaynaklarının tüketimine, görsel ve fiziksel çevre kirliliğine neden olurken işlevsel yetersizliğe bağlı olarak kullanım dışı kalmakta ve konut sorunsalının bir parçasını oluşturmaktadırlar. Özetle,Konut, en önemli mimarlık ürünüdür; bize, kullanımımıza ve beğenilerimize göre özenle tasarlanıp, bir mimari kullanım ve estetik kaliteye, ancak yetkin bir tasarımcı mimar sorumluluğunda ve bilinçli bir kullanıcı desteğiyle ulaşabilecektir. Gazimağusa yeni konutlara örnek (Fotoğraf: Ceren Boğaç/ 2009) Gazimağusa yeni konutlara örnek (Fotoğraf: Ceren Boğaç/ 2009) C M Y K DEVAMI SAYFA 9 DA >>

9 DOSYA 09 Hera-C SAYFA DOSYA VI: Konut/Sorun/Sorunsal KONUT SORUNU, KONUT SORUNSALI Yeni Üretim Toplu Konutların Pazarlanması Girişimleri(gazete ilanı) Mağusa dan Konut Görünümleri (fotoğraf: t. ulusu uraz 2005) Konutta Tasarım Tipolojileri Beril Özmen Mayer Ülkemizde küresel taleplerin getirdiği aynı zamanda bir hizmet sektörü olması nedeniyle, daha iyi yaşam koşullarındaki hali-vakti yerinde kullanıcı grubu ise konut tasarlama kararları üzerinde fazlasıyla baskın bir güç oluşturmaktadır. Bu iki birbirine karşıt grubun, birlikte kullanıcı profilinin büyük bir kısmını oluşturduğu bu ortam, mimarın hala teknik bir meslek insanı olarak görüldüğü toplumumuzda, tasarım uygulamaları açısından pasifize olmasına neden olabilmektedir. Yap-Sat davranışına dönüşmüştür. Belli konut imajlarının sürekli tekrarı ister istemez, bireyler ve toplum üzerinde baskın ve belirgin bir konut tiplemesinin dışına çıkılamıyacağı mesajını vermektedir. Konut, fırsatların kullanılacağı bir yatırım aracı olarak, yüklenicilerin kar marjlarını arttırmaya hizmet ederken, kişinin başını sokacağı, içinde yaşayacağı veya kiraya verebileceği bir fiziksel ortam olarak önem kazanmıştır. Konut sektöründeki aktörler, konutların yerel ve sürdürülebilir özelliklerini satınalınabilir kılan bir ilişkiye kurban verirken, bu tüketim ideolojisi tavizsiz bir şekilde bizi kuşatmakta, medyayi kullanarak bina tipolojilerini etkilemekte ve ticari yap-sat düşüncesine koşut olarak tasarlanagelmektedir. Hızlı, kontrolsüz ve duyarsız bu tasarım eyleminin kentin tümüne olduğu kadar, ekolojinin ve kentsel kimliğin silinmesine neden olduğu açıktır. Bu durum mimarlık meslek alanının da bir yaşam ve geçim kavgasına dönüşmesine bağlı olarak mimarlarda hayal kaybı na neden olmaktadır. Bu bağlamda, mimarın kendi sorumluluğu ile farklı konut çözümleri belirleme ve kent içerisindeki konumunu dengeleme gibi bir tasarım mesleği olan mimarlığın genel-geçer bilinen öğelerini bile tartışma konusu yapması olanaksız kılınmaktadır. Ayrıca, mimarların bir sanat objesi, bir mekan dili ve yaşam tarzı yaratmak gibi kaygılarla tasarıma yaklaştığı çağdaş arakesitte, kullanıcı ile tasarımcı arasında farklı bir anlam ve amaç ayıracının ortaya çıkması da bu anlamda bir zıtlık yaratmaktadır. Gerçek dünyada ise bilgiyar destekli tasarımın kolaylaştırıcı etkisiyle konut binalarındaki formasyonun birbirine benzer ve fazla düşünülmeden çözümlendiği bir anlayış biz tasarımcıları dünya standartlarında bir tasarım kalitesine ulaşmasını engellemektedir. Konut tasarımı ve uygulaması süreci bir yaşam mekanının sorgulanarak tasarlanması ve mimari değerlere sahip türlü nitelikleri taşıması yerine bir tür Kopyala-Çoğalt- Bu anlamda, çevremizde örneklerini izlediğimiz yapılaşmalar, insanların konutlarıyla ilgili beklentilerini kısıtlamakta, tekil konutlarda gözlenen bu durum, villa yerleşmelerinde benzer parsellere bölünerek / çoğaltılarak uygulanmaktadır. Uzun yıllardır süregelen alışılmış yöntemlerde yakalanan artıların günümüz uygulamalarında da yeni yaklaşımlarla ve politikalarla geliştirilmesi gerekmektedir. Yönetmeliklerin oluşturduğu yaptırımlar mimarların müşteri ve yükleniciler karşısında elini zayıflatmakta, konut çözümleri ise sağlanması gereken minimum gereksinmelerin ötesine ulaşamamaktadır. Ekonomik koşullanmalar, alan kaybetmeden tekrarlanan konut birimleri, iklime uygun gölgelenen mekanların tasarlanmasını önlemektedir. Ayrıca, konut - komşuluk ünitelerinde ortak kamusal alanlar, ara geçiş mekanları, peyzaj düzenlemeleri, kent mobilyaları ve sanatsal motiflerlerin de eksiklikleri gözlemlenmektedir. Geleneksel mimarsız mimarlık örneklerinde ise günümüz mimarlığının sağlayamadığı nitelikte konut örneklerine spekülatif rekabet, kentlerimizin yaşam alanlarında kar marjı güden bir yapılaşmaya yol açarak konut tasarımında oldukça sorunlu bir süreci başlatmıştır. Yeni konutlarla alışageldiğimiz evlerin tipolojileri arasındaki ilişkisizlik, kültürel üretim süreçlerinde ortaya çıkan paralel bir atlamanın belirtilerini göstermekte ve yaşanmamış bir dönemin sancısını bizlere anımsatmaktadır. Sosyo-kültürel durumlara göre tercih edilen konutlar, kullanıcı ile eşleştirilerek incelendiğinde ise çelişkili sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda, iki tür belirgin sorun gözlenmektedir. Ülkemizde ortaya çıkan birincil sorun, en düşük gelir grubundan kaynaklanan ve konut kavramsalını kendisine ve ailesine sadece bir barınak aramaya indirgeyen düşünce biçimidir. Konut edinme sorununa bakıldığında, bireylerin konut hakkı, onları gelecek nesiller ve kara günler için yatırım yapmaya yöneltmektedir. Öte yandan mimarlığın CMYK rastlamaktayız. Avlu havlı, sundurma sündürme gibi yerel kültürün yaşam tarzını yansıtan, iklimi doğayı evlerimizle içine alan mekanlar yok olmaktadır. Bu olumlu öğelere, aile nüfusu ya da kazancı arttıkça eklenen esnek tasarım ölçütü de eklenirse, monotonluk ve tek tip seri üretime karşıt olarak, esnek gelişebilir konut tasarım kavramı yeni konut tipolojilerine iyi bir esin kaynağı oluşturabilir. Üçünçü Milenyumda dikkat çekilen ekolojik mimarlık ilkelerine uyumlu yerel malzeme ve inşaat tekniğinin yeniden düşünülmesi ise sürdürülebilir söylemlerde sık sık ortaya konulmaktadır. Çoklu konut projelerinin seri üretiminde tekrarlayan tiplemelerin kaçınılmazlığına rağmen mimarlar, meslek heyecanı gereği düş ve yaratı ların peşine düşmektedirler. Firma başarısı için öne sürülen sloganlar, konutların niteliği ile tasarlanan yaşantı ve imgelerin örtüşmesi, o toplumu oluşturan bireylerin eğilimlerini araştırarak, düşsel portföylerini geliştirme sorumluluklarıyla olasıdır. Böylelikle, çevremizde bulunan yaşam stilleri, iklim özellikleri, inşaat tekniklerinin anlamlı yorumlamaları ile yeni yaşam çevrelerinin daha duyarlı bir şekilde tasarımı mümkündür. Bu anlamda, çevremizde az sayıda da olsa, kopyalamadan daha özgün biçimde tasarlanmış çağdaş yaşam biçimi ve geleneksel mekan çözümlerinin birlikteliğinin özümsendiği farklı yaklaşımlarda tasarlanmış başarılı konut örnekleri de görebilmekteyiz ve görmekte devam etmek istiyoruz. DEVAMI SAYFA 10 DA>>

10 10 SAYFA Hera-C DOSYA HAVADİS GAZETESİ EKİ /18 TEMMUZ. SAYI DOSYA VI: Konut/Sorun/Sorunsal KONUT SORUNU, KONUT SORUNSALI Yaşam, Yaşam Kalitesi: Konut Ve Konut Çevrelerinde Kalite Nesil Baytin Bir dost Seçenekler ömrü uzatır. dedi ve şöyle devam etti:...insanoğlu birşeyler arasından seçim yaparken var olduğunu hisseder. Bu yazıyı hazırlarken, Sayın Prof.Dr.Nur Esin in, bir söyleşi yazısında aktardığı bu dost sözü yolumu aydınlatıverdi birden. (1) Hani Hızır casına, yaşantınızın zor anlarında birden beliriveren bir yardım eli gibi. Yaşantımızın hemen her anında seçimler yapıyoruz, yapmak zorunda kalıyoruz. Bazen de seçeneksiz bırakılıveriyoruz, başkalarının ürettiği seçimler sonucunda. İşte o zaman, var olduğumuzu hissetmemiz çok güçleşiyor. O halde, yaşamımızın, sunulan Seçenekler arasından yapılan Seçimler e bağlı olduğunu söylemek hiç de abartı değil. Eğer seçenekler ve seçimler insan yaşamında bu denli önemli ise: Seçenekler nasıl ve kimler tarafından oluşturuluyor?, Ne niteliğe sahip seçenekler?, Neye göre seçim? Yaşam, Kalite, Yaşam Kalitesi Her seçim bir hedefe yönelik olarak yapılır.insanoğlunun ilksel ve öncelikli hedefi, diğer bütün canlılar gibi, yaşamını sürdürmektir. 21. yy. insanı için bu hedef artık: Yaşamı KALİTELİ sürdürmek olmuştur. Öyleyse, seçimlerimizi belirleyen ana ölçüt, yaşamda KALİTE ye ulaşmak ve geliştirerek, sürdürmektir. İnsanoğlu için bu denli önemli olan KALİTE kavramı hata yapmamak/ yapılmasını önleyebilmek ve mükemmele ulaşma isteği nden kaynaklanmış olup, standart bir tanımı yoktur: Kalite anlayışı birey/kullanıcı özelliklerine ( Beşeri:fizyolojik/psikolojik; çevresel: fiziksel:doğal/yapma; sosyokültürel, ekonomik, politik,vbg.) bağlı olarak değişebilen, farklı gereksinim ve beklentileri doğrultusunda şekillenebilen, öznel bir kavramdır; onun kullandığı üründen her açıdan memnuniyetini sağlama amacına yöneliktir. Özetle, KALİTE, kullanıcı MEMNUNİYETİnin ölçüsüdür. Yaşam ve Kalite kavramlarını biraraya getiren YAŞAM KALİTESİ hakkında çeşitli tanımlar yapılmıştır: Dünya Sağlık Örgütüne göre: Hedefleri, beklentileri, standartları, ilgileri ile bağlantılı olarak, kişilerin, yaşadıkları kültür ve değer yargılarının bütünü içinde durumlarını algılama biçimi olup, laboratuar işlemleriyle, nesnel ölçülebilecek bir nicelik değil, öznel olarak yaşanan bir niteliktir.(2) Shin ve Johnson, yaşamın tüm alanlarını kapsayan tanımlamalarında yaşam kalitesini; bireyin isteklerini gerçekleştirmesi, etkinliklere katılması, kişisel gelişim olanaklarından yararlanması, nitelikleri bakımından yeterli kaynaklara sahip olması ve bu kaynakların sosyal karşılaştırmalar yoluyla yeterli bulunması olarak ele alır.(3) Yaşam kalitesi, günlük konuşma dilinde yaygınlıkla kullanılan, Özsaygı, İyilik hali, Mutluluk, Sağlık, İtibar, Yaşamın önemi gibi farklı terimlerle ifade edilen anlamları birarada taşımaktadır.(4) Kalite kavramının yorum ve uygulanışının bireyin kişisel özellikleri çerçevesinde şekillendiği gerçeği, bazı birey/ topluluk/ bireylerin oluşturduğu/yönlendirdiği sistemlerin ürettiği ve sunduğu seçeneklerin, onların kendi kalite anlayış düzeylerine koşut olarak, Yaşam kalitesi ni yükseltmeye yönelik olmayacağını doğrulamaktadır. Dolayısıyla, seçenekler arasında seçim yaparken ölçütümüz YAŞAM KALİTESİ ne ulaşmak/ulaştırmak olmalıdır. Çünkü yaşam kalitesini yakalamış insan iç dünyasında huzurludur; bu huzurdan aldığı gücü dış dünyasında da yararlılığa yönelik kullanır; böylelikle toplumun yaşam kalitesine de olumlu katkısı olur. Herbiri tek tek önemli olan birçok bileşenin (Fizyolojik ve maddi iyilik hali, yaşama doyumlu katılımı sağlayan fiziksel: doğal/ yapma çevreler, hak ve fırsat eşitliği, vbg.) oluşturduğu bir bütün olan Yaşam kalitesi, birinin bile eksikliği halinde zedelenir. Araştırmalar sonucunda, insanların mutluluk ve doyum duygularını özetleyen Doyum alanları nı saptayan birçok gösterge oluşturulmuştur. İlginç olan, bu göstergelerin tümünde Ekonomik durum la ilgili doyum alanının- toplumda yerleşik genel kanının tam tersine- en son sırayı alması ve böylece, Dünya Sağlık Örgütü nün saptamalarının doğrulanmasıdır. Bu göstergelerde Konut, sağlık ve aile yaşamının hemen sonrasında, bireylerin genel yaşam kalitesi, Konut çevreleri ve Kentsel yaşam kalitesi nin ana belirleyicilerinden biri olarak yer almaktadır. Kentsel Yaşam Kalitesi, dar anlamıyla: Toplumsal, ekonomik ve mekânsal öğeler açısından kent tanımına giren yerlerde, kentsel alt yapı, iletişim, ulaşım, konut ve benzeri olanakların sunulma düzeyinin önceden belirlenen ölçülerin üstünde olması durumudur Geniş anlamıyla ise: Toplumsal, kültürel, siyasal öğe ve süreçleri de içerir;...kentin sunduğu olanak ve fırsatlardan...bireylerin eşit, dengeli, gereksinimleri oranında yararlanması, eğitsel, sanatsal, ekinsel, siyasal etkinliklere, süreçlere etkin biçimde katılabilme olanaklarına sahip olabilmesi söz konusudur. (5) Konut - Bireyin yalnız kendisine ait ve kendisinin de ona ait olduğu (AİDİYET-AİT OLMA: Beşeri,sosyo-kültürel), --- Kendisini ve sosyo-ekonomik konumunu ifade ettiği (SEMBOLİK-Beşeri ve,sosyal,kültürel,ekonomik), - Kendisi ile, özgürlük ve seçim hissi, kişisellik ifadesi, estetik değer yargılarını yansıtması açısından kimliksel olarak bütünleştirdiği (KİMLİKLENDİRME- Beşeri,sosyo-kültürel,fiziksel), - Özel yaşamını geçirdiği, mahremiyet ve, egemenlik sınırının belirleyicisi olduğu ve kontrol etme gücünü aldığı koruyucu bir sığınak olma (BARINAK-Fiziksel,beşeri, sosyo-kültürel), - Fiziksel çevrede yer edinme/yerleşiklik ifadesi/ilan etmesi görevi taşıma (YER- Fiziksel) gibi karmaşık ve biribiriyle içiçe algılanan çok sayıda özellik ve önemi içermektedir. KONUT ÇEVRESİ ise, konutu sarmalayan Komşuluk birimi ve Toplumsal çevre yi (sosyokültürel/ekonomik) ve bireyin bu çevrelerle beşeri,fiziksel,sosyal ilişkisini kapsamaktadır. Konut ve çevresinin, bireylerin gereksinmelerini, memnuniyet ve doyum sağlayarak karşılaması, onların ve giderek toplumun yaşam kalitesi ve genel sağlık düzeyinin yükselmesi için bir Vazgeçilmez dir. Bu nedenle, birey ve topluma SÜRDÜRÜLEBİLİR YAŞAM KALİTESİ sunmak hedefine yönelik konut alanlarının oluşturulması (yeni konut yerleşmelerinin geliştirilmesi ve varolan konut stokunun iyileştirilmesi) için, olmazsa olmaz Amaçlar bütünü geliştirilmelidir. Birleşmiş Milletler İnsan Yerleşmeleri Habitat Gündemi nin aşağıda sıralanan temel amaçları bu konuda belirleyici olabilir: Sağlık ve yaşam kalitesi Çevresel sürdürülebilirlik Ekonomik ve sosyal canlılık Katılımcı yönetim (6) Geliştirilen Amaçlar bütünü doğrultusunda, Arzu edilen yaşam kalitesinin sağlanmasına yönelik ölçütler saptanması gerekmektedir. Bu ölçütlerin geliştirilmesinde, başta kullanıcı (birey/ bireyler/komşuluk ünitesi üyeleri) olmak üzere konuyla ilgili tüm aktörlerin ( yerel yönetimler, üniversiteler,meslek odalarımimarlık, kent planlama, vbg.) ortak ve bütüncül katılımı, gelecek nesillere bırakma sorumluluğunu taşıdığımız KALİTELİ YAŞAM ÇEVRELERİ nin belirleyicisi olacaktır. Her türlü çevrenizin sizlere KALİTELİ YAŞAM SEÇENEKLERİ sunması dileği ile. Yararlanılan Kaynaklar (1) secenek-omru-uzatir.html (2),(3),(4) ZORBA, E.: Yaşam Kalitesi ve Fziksel Aktivite 10Th. International Sports Sciences Congress, ss: (5) kalitesi (6) - itu-a_2006_5_2_ol_kellekci.pdf Kaliteli Kentsel Yaşam? AAAH,DOĞA!!!! Siz,sayın kullanıcı,bu resmin neresinde Başlık:Kuzguna yavrusu ANKA görünür olmak isterdiniz? - Kaynak: Kaynak: Kaynak: ( Kaynak: ( mimarlarin-ortak-dilicizgi.html mimarlarin-ortak-dilicizgi.html 2009_10_01_archive.html) 2009_10_01_archive.html) C M Y K

11 KENTİN TADI TUZU SAYFA 11 Şebnem HoŞKARA KAMUSAL AÇIK MEKANLAR CENNETİNDEYİM GALİBA : BİZİM KENTLERİMİZ İÇİN İYİ DİLEKLERİMLE... Londra`ya her gelişimde aynı duyguları yaşarım ama galiba bu sefer daha fazla etkilendim. Londra`da sokaklar, meydanlar İtalya`daki ya da başka Avrupa kentlerindeki gibi çok fazla tanımlı, üç boyutlu, kapalılık hissi veren ortaçağ kent mekanları gibi değil Kasvetli de değil Hava koşullarının çoğu kez olumsuz olmasına karşın, canlı, cap-canlı, sürprizli, insan dolu, etkinlik dolu. Londra`da sokaklarda yürürken ansızın bir kamusal kent mekanı çıkıyor karşınıza. Yeşiliyle, tasarlanmış zemin dokusuyla, çağdaş görünümlü binaları ve detaylarıyla, varsa, restore edilip yeniden kullanılmakta olan tarihi binalarıyla, geçerken içinden geçip gitmek değil, kalıp zaman geçirmek, hissetmek, yaşamak isteyeceğiniz türden kentsel mekanlar bunlar. planlama, yapım, uygulama ve denetim düzeni de bunu destekler nitelikte. yapan ve politikalar üreten bir birim (4) daha mevcut. Kentte, doğrudan Londra Belediye Başkanına bağlı çalışan Design For London (Londra İçin Tasarım) adlı, küçük, esnek bir çalışma ekibi mevcut. Danışmanları arasında, Belediye Başkanı nın Mimarlık ve Kentsel Tasarım Baş Danışmanı olan mimar Sir Richard Rodgers ın da bulunduğu Design For London, kentin tasarım ve gelişme sektöründeki ilgili kişi, kurum ve kuruluşlarla işbirliği içinde, Londra yı yerlileri için daha iyi yaşanabilir ve daha iyi çalışılabilir, ziyaretçileri için de daha çekici bir kent yapma yolunda, mimari ve kentsel tasarım projeleri üretip uyguluyor / uygulatıyor. Kentin daha refah, ulaşılabilir, bağlantıları güçlü, ve çevresel olarak Tüm bu (ve belki de daha isimlerini bilemediğimiz diğer) birimler, kentteki mimari ve kentsel mekan kalitesini artırmak üzere projeler üretilmesine yönelik çalışmalar yapmakta, yapılan çalışmaları denetlemekte ve takip etmekte. Tabi bu durumda, ortaya çıkan mimari ve kentsel çevreler de, haliyle daha kaliteli, daha yaşanabilir ve daha kullanıcı-dostu. Peki biz bütün bunları çağdaş kentsel mekanları, yüksek kaliteli binaları, daha iyi görünümlü ve kullanımı kolay kamusal açık alanları - sadece, müthiş bir nüfus zenginliği ve yoğunluğu yaşayan, Londra gibi metropolitan kentlerde mi bulabiliriz, Londra dan kent mekanları - Barbican Her mekanda bir aktivite.. Müzik; yürüyen, koşuşan, çimlerde yatan insanlar; araba şovları; paten kayan gençler; bisiklet süren ya da çimlerde emekleyen çocuklar; banklarda oturan, yemek yiyen, birşeyler içen yaşlılar, gençler Ne ararsanız, kimi ararsanız var Hem kullanım hem de kullanıcı zenginliği sunuyor bu mekanlar size. Tabi hem de tasarım olarak çağdaş bir fiziksel estetik zenginlik. Mekanların tasarım değeri, sadece dış mekanın, açık alanın tasarım zenginliğinden kaynaklanmıyor tabi. Bina tasarım ve inşaat kalitesi de var işin içinde. Zaten kamusal açık alanları sınırlayan ve tanımlayan dış çeperler, binaların dış cepheleri değil mi? Bu mekanların yüksekliklerini ve üst tavan formunu, yine binalarin yükseklikleri ve çatı çizgileri vermiyor mu? Londra`da özellikle son yıllarda inşaa edilen binalar, konut ya da kamusal bina ayrımı olmaksızın, bir dünya kenti olma çizgisini takiben, yüksek mimari değerlerle tasarlanıyor görüşündeyim. Zaten, kentteki tüm imar kuralları, yapılanmaya giderek, oluşturacakları danışma, denetim ve uygulama birimleriyle, farklı ve daha çağdaş bir yerel yönetim anlayışına geçemezler mi? Binaların kalitesini ilk etapta geçtim bundan sorumlu bir de Meslek Odamız ve KTMMO Birliğimiz var ve bu ayrı bir yazı konusu ama en azından kamusal açık alanlarımızı daha kaliteli tasarlayamaz mıyız? Biz Mağusalılar, siz Girneliler, Lefkoşalılar, Lefkeliler, Güzelyurtlular ve tüm Kuzey Kıbrıs yaşayanları, böyle çağdaş mekanları ve çağdaş anlayışları hak etmiyor muyuz? Yaklaşık üç hafta önceki yerel seçimler sonrasında seçilerek, önümüzdeki dört yıl için yenilenmis olan yerel yönetimler döneminde, yaşam kalitemizi Londra dan kent mekanları - Trafalgar Meydanı yoksa bu türden kamusal açık alanlara ulaşmak heryerde mümkün mü? daha sorumlu hale getirilebilmesinde, mimarlık ve kentsel tasarımın en gerekli araçlar (ve dolayısıyla mimarların ve kentsel tasarımcıların gelişim sürecinin vazgeçilmez bir parçası) olduğuna inanan Design for London, `iyi tasarım`ı; çevresel performansta yüksek standartları yakalamayı; sürdürülebilirliği; okunabilir, ulaşılabilir, ve demokratik sokak ve kent mekanlarını; alanlarında en başarılı tasarımcıları; iyi uygulamalar çevresinde gelişen yaratıcılığı ve araştırmaları; tasarım ve planlamada katılımcı anlayışı; ve geniş kapsamlı mekansal düşünceyi, en önemli değerler olarak savunuyor. (1, 2) Bunun dışında ayrıca, Londra Gelişme Ofisi (London Development Agency) adında, yine Londra Belediye Başkanlığı na bağlı olarak çalışan, kentin ekonomik sürdürülebilirliğinden sorumlu bir başka birim (2, 3) ile Kentsel Tasarım Londra (Urban Design London) adında, yapılaşmış çevre için proje üreten profesyonellere kaliteli çevreler tasarlayabilmeleri konusunda danışmanlık Örneğin, yoğun araç trafiği yanında, özellikle üniversiteli gençlerin bulunduğu dönemlerde, yoğun bir yaya akışını da barındıran Gazimağusa Salamis yolunda; yaya yolları / kaldırımlar, yeterli genişliğe sahip olarak, iyi işçilikle döşenmiş çağdaş zemin malzemesiyle, özel tasarlanmış -otobüs durakları, aydınlatma ve oturma elemanları, çöp bidonları gibi- sokak mobilyalarıyla `kullancı-dostu` olarak tasarlansa, Londra`dakilere benzer çağdaş bir kentsel-kamusal mekanımız olamaz mı? destekleyecek yeni yönetim, denetim ve tasarım anlayışları ile, daha çağdaş, yaşanabilir ve kullanıcı-dostu kentsel kamusal mekanlara ulaşabilmemiz dileklerimle Şebnem Hoşkara Kaynakca: (1) S., Londra Mimarlık Festivali nden İzlenimler, Yapı, No 322, Eylül/September 2008, s (2) (3) Ya da Belediyemiz (ve ülkedeki tüm Belediyeler), daha çağdaş bir örgütsel 10. Sayı için düzeltme: Geçen sayımızda yazmış olduğumuz kent mekanı ile en iyi ilişki kuran kamusal bina yarışmasında birinci olan Büyük Han binasını, Elda Istillozlu - Nesil Afşin grubu yanında ayrıca Nurbanu Tosun Soyel arkadaşımız da önermişti. Yazı içinde Nurbanu arkadaşımızın ismi geçmemişti. Bu sayıda bunu belirtmeyi bir borç biliriz. CMYK

12 SAYFA 12 AL GÖZÜM SEYREYLE Türkan Ulusu Uraz konuk yazar: Resmiye A.Atun ÇATIŞMA, UZLAŞI VE DÖNÜŞÜMÜN KESİŞTİĞİ KENT: BELFAST Turizmin, ülkelerin ve kültürlerin sahip olduğu doğal, sosyal ve kültürel herşeyi kural tanımaz bir şekilde tükettiği bilinmekle beraber bu furyada, yakın geçmişteki bir iç savaşın, bundan sağ çıkmış kanıtlarıyla; öyküler, anılar, mimari ve kentsel karakterler olarak yer aldığını görmek çok etkileyici. Resmiye Alpar Atun akıcı bir dille günümüz Belfast ından işte böyle bir resim veriyor bize. Yazı, kente ait temel turistik bilginin ötesine geçmekte, geçmişte yaşananları unutulmaması ama yine de sıradanlaşmasının; acılı gerçekliğin her iki tarafa da ait olduğunun sergilenmesinin ve aslında toplumun dünya önünde kendiyle hesaplaşması ve hesap vermesinin önemini vurgulamakta. Bütün bunlar için turizm aslında en sivil ve barışçıl bir ortam sunuyor. Unutmamak aslında bir daha yaşamamak içindir diye düşündürtüyor.. Yine de bu yazıda Belfast bir korku filmi değil olsa olsa bir Reality Show platosu Turkan Ulusu Uraz Kuzey İrlanda nın başkenti ve aynı zamanda en büyük şehri Belfast, büyük bir liman kenti olarak başlıca ulaşım ve en önemli sanayi merkezi. Etnik çatışmanın şekillendirdiği duvar ve tellerle örülü kent dokusu hüzünlü geçmişi sergilerken, aynı zamanda kentin geleceğe dönük yüzü olarak; kentsel dönüşüm mücadelesi adına geçmişten geleceği inşa etmek söylemiyle yeniden karşımıza çıkıyor. Ve sonunda, Belfast kıyılarının dönüşüm projesi, Avrupa nın en başarılı uygulamaları arasında. Kent 1177`de kurulmuş, 1888 de Kraliçe Victoria tarafından kent statüsü verilmiş. Büyüyen keten endüstrisi ile birlikte 19. yy`da hızlı bir kentleşme süreci yaşanmış, her ne kadar sonu iyi olmamışsa da kent için bir gurur kaynağı olaran Titanik gemisi burada inşa edilmiş ve denize 1912 yılında buradan indirilmiş lerin sonrasında endüstri faaliyetlerindeki gerileme ve ortaya çıkan sivil gerilim (the troubles), 1968 de Kuzey İrlanda da Protestanlar ile Katolik azınlık arasında çıkan bir dizi anlaşmazlıkların sonucunda, bombalı saldırılara ve silahlı çatışmalara dö nüşerek, Belfast ta yaşamı önemli ölçüde etkilemiş lerden sonra ekonomik yavaşlama ve kent dışına göçlerin artışı ile birlikte şiddet eylemleri devam etmiş lere kadar süren çatışmalar, 1994 yılında ilan edilen ateşkes ve 1998 yılındaki Belfast anlaşması ile birlikte sonunda kalıcı bir uzlaşı sağlanmış. Son 15 yıldaki ekonomik büyüme ve kararlılık, kentin aldığı iç göç, ve bunların yanısıra dini ve etnik ayrışmanın durulması, kentin yeniden yapılanması adına kentsel dönüşüm projelerini gündeme getirdi. Hüzünlü geçmişi simgeleyen parçalı doku korunurken, kent kimliğinin yeniden ortaya çıkartılmasına yönelik geliştirilen Belfast kıyılarının dönüşüm projesi ve bu amaç doğrultusunda nitelikli mimari ve kentsel mekânların yaratılmasına yönelik projeler hayata geçirildi. Kentin bir gerçeği olan farklı karakterdeki katmanlar bugün belediye ve planlama ofisi tarafından da bir potansiyel olarak kabul edilmiş ve kentin geleceğine yönelik düzenlemeler bu doğrultuda gerçekleşmiştir. Bu anlamda, Etnik Alanlar; mekansal ayrışmanın göstergesi duvarlar tarafından şekillenen ve genellikle düşük gelir grubunun yaşadığı alanlar olarak tanımlanmıştır. Nötr alanlar; genelde kent merkezi ve nehir boyunda yer alan eğlence, konut, alışveriş gibi kullanımların yer aldığı kentin güven veren modern yüzü olarak ifade edilmiştir. Paylaşılan alanlar; uzlaşıyı teşvik eden farklılıkların bir arada yer aldığı ortak kullanımlarla şekillenmiştir. Kozmopolit alanlar ise, karakter olarak daha fazla uluslararası çekim merkezleri, bölgesel ayrışmaları içinde barındırmayan yeni gelişmekte olan bölgeleri, nehir boyunu ve kentsel dönüşüm projelerini de içermektedir. Turizme bakıldığında ise özellikle son 10 yılda Belfast daha özellikli bir sektör gelişimi sergiler. Kentin geleceğe dönük yüzü ve geçmişi yanyana, oldukça özgün bir duruş ortaya koyar. Turizm acentaları, kent turlarını Savaş/ Çatışma/Ayrışma/Birleşme söylemi üzerine kurgulayıp, hatta bunu bir ilgi çekme aracı olarak kullanırlar. Bu aynı zamanda, geçmişteki problemlerin de artık o kadar derin boyutta kalmayıp, bir pazarlama stratejisi kapsamında iki tarafın da ortak kazanımları doğrultusunda yorumlanabileceğini gösteriyor. Bugün hala girilemeyen bölgeler kalmamışsa da geçmişin gettolarını ayıran mevcut duvarlar ve teller toplumsal belleğin kaybolmaması adına özenle korunuyor. Bölgeler, Katolik veya Protestan olarak ayrışmış ve gerek bayraklar gerek duvar ve binaların üzerindeki grafiti ve semboller size hangi alanda olduğunuzla ilgili bilgi veriyor. Belfast da yaşayanlar kentin bu mekansal ayrışmış yapısını iyi biliyor. Her ne kadar eskiden bunu bilmek kendinizi korumak anlamında gerekli ve kaçınılmazdıysa da bugün bu ayrışma, kent dokusunun bir parçası olarak kanıksanmış ve kente gelen turistler için ise bir özgünlük ve bir merak konusu. Bunun sonucunda, temel turizm politikaları, bu imajın turizm odaklı pazarlanmasına yönelik olarak kurgulanmış. Turistik bir gezinin olmazsa olmazı olan kent turları size kentin çatışma ve savaş sürecinin bir özetini rehber eşliğinde yaşatılmasını vaat ediyor. Turun yarısında katolik diğer yarısında ise protestan rehberden karşı tarafın çatışma sürecindeki rolünü dinliyorsunuz. Tabi ki son derece taraflı bir bakış açısıyla. Katolik ya da protestan bölgelerinde ilerlerken bunları birbirinden ayıran duvar boyları ve ziyarete açık anıt mezarlar ana çekim noktalarını oluşturuyor. Protestan bölgelerini, protestan bir rehberle gezip, duvarlara kazınmış olaylar (yani katoliklerin nerede, kaç kişiyi nasıl öldürdüğü) anlatılırken, daha sonra turun yarısından sonra katolik rehberle yola devam ettiğinizde benzer hikayeleri dinliyorsunuz, ama bu kez kötü adam aktörler, protestanlar oluyor li yıllarda ortaya atılan ve insanların savaş, savaş alanları veya benzeri trajik olaylara olan ilgisini bir pazar olarak gören ve işleyen turizm türü Dark Turizm olarak tanımlanıyor. Dark turizm, iki önemli olayla ilişkili olarak gündeme gelmiş. Biri, II. Dünya Savaşı sonrası Auschwitz-Birkenau ya ve ikincisi, John F Kenedy inin öldürülmesinin yeniden canlandırıldığı Dallas a olan ilgi. Bu farklı turizm yaklaşımına, ziyaret edilen yeri daha çok, geçmişin yeniden canlandırılması ve bunun seyri olarak algılamayı tercih eden günümüz turisti oldukça fazla rağbet ediyor. Bağlı olarak da literatürdeki yerini çoktan almış görünüyor... Kuzey İrlanda dark turizm açısından oldukça popüler bir örnek. Ülkedeki politik durumun kırılganlığı, bakış açısına ve kişiye göre yeniden kurgulanan geçmişin yorumlanması ve aktarılması; bir kesim tarafından yüceltilen savaş kahramanlarının diğer kesim tarafından katillikle suçlanan caniler olarak nitelendirilebilmesi son derece olağan görünüyor. Aslında savaş söylemi ve barış diyalogları arasındaki geçişler savaş turiziminin varlığını ve sürdürülmesini sağlıyor. Bugün turizm acentaları resmi ve güvenli seyahat imkanları ile Belfastı bir açık hava savaş müzesi olarak tanıtıyorlar. Peacelines (eski çatışma bölgelerini ayıran sınır boyları) artık karşılıklı deneyimlerin paylaşıldığı bir ilan panosu görünümünde. Bu da kente ait kültürel bir olguya çoktan dönüşmüş durumda.turizm aslında barış sürecinin bir yan ürünü olarak değerlendirilebilir, artık günümüzde bir espiri anlayışının da ürünü; özellikle yerli insanların farklılık ve karşıtlıklarını politik slogana dönüştürmeden birbirleri ile diyalog kurmalarının bir arayışı olarak da görülebiliyor. Bütün bunlar bir turizm potansiyeli ve Belfast ta art niyet şüphesini aşıp hatta gülümseyerek izlenebilen grafitiler yoluyla da ortaya konmuş Bugün birçok açıdan Belfast herhangi bir orta ölçekteki endüstri sonrası kentinin yaşadığı sorunlarla başa çıkmaya çalışan tipik bir 21. yy kenti olarak nitelendirilebilir. Ancak benzer birçok kentten farkı: Yaşanılan etnik çatışma ve ayrışmaların fiziksel çevreyi yeniden şekillendirmedeki etkisi ve bunun kentin ruhuna başarıyla işlemesi. Bu nedenle, bütün kasvetine ve yaşanılanların ağırlığına rağmen kentle bir bağ kurabiliyorsunuz. Bunu belki de gerilimli başka bir coğrafyadan geldiğimiz için biz yapabildik, bilemiyoruz. Ne var ki, belirli bir süreden sonra Belfast, ağır ve hüzünlü turizm objesi olmaktan öte, geri plandaki trajik geçmişin bugün değişip, dönüşen farklı katmanlarıyla, özgün bir sentez olarak ortaya çıkışı ile algılanıyor. Başta oldukça zor anlaşılan ama sonunda kulağımıza daha melodik ve hoş gelmeye başlayan İrlanda aksanı, burası ile özdeşleşen Guiness birası ve bölgedeki sayısız geleneksel İrlanda Barları, turistlerin olduğu kadar yerli halkın da sosyalleşme mekanları durumunda. Katolik, Protestan herkesin buluşma mekanı, burada herkes espiri, sohbet ve guiness le Irish. Resmiye Alpar Atun Bölgede şiddetin durdurulması, ekonomik kalkınmayı da beraberinde getirmiş, eskiden marjinalliğe mahkûm edilen militanların toplumla bütünleşmesini hedefleyen sosyal politikalarla, toplumsal birlik sağlanmaya çalışılmıştır. Geliştirilen ekonomik politikalarla da Kuzey İrlanda halkının en büyük sorunlarından olan işsizliğin azaltılması, çatışma yaratacak olası bir potansiyeli de zayıflatmıştır. Geçmiş ise teatral bir dekor şeklinde korunup, yaşananlardan alınması gereken dersleri hatırlatır nitelikte bu dönüşüme eşlik ediyor artık. Belfast dan manzaralar C M Y K Belfast dan manzaralar

13 IHLAMURLAR ALTINDA MİMARLIK TARİHİ: EAHN 2010 PROVO- ETK İNLİK SAYFA 13 Beril Özmen Mayer konuk yazar: Işıl RuHi Provo-Etkinlik Yaz aktiviteleri için özel olarak ve sıcağı sıcağına hazırladığımız bu sayfamızın konuk yazarı, ODTÜ Mimarlık Fakültesi ve Milano Politeknik Bina ve Çevre Teknolojisi Bölümü nde doktora öğrencisi olan genç arkadaşımız Işıl Ruhi.. Kendisi bize teşekkürlerimizle mimarlık tarih ve kuramına ilişkin ilginç bir konferansdan izlenimlerini aktaracak. Beril Özmen Mayer Avrupa Mimarlık Tarihi Ağı / European Architectural History Network / EAHN nin Haziran 2010 tarihleri arasında, Portekiz in Guimarães kentinde düzenlenen ilk uluslararası konferansını sizlere aktarmaya çalışacağım. Universidad da Minho nun ev sahipliği yaptığı konferans, 20 oturum ve 5 yuvarlak masa toplantısı ile 5 kıta, 17 ülkeden 150 den fazla konuşmacı ve oturum yürütücüsünü 3 gün boyunca antik ve ortaçağ mimarisinden erken modern döneme kadar uzanan tartışmaların yer aldığı bir ortamda birleştirdi. Gündüz ve öğleden sonra olmak üzere paralel oturumlar ve davetli konuşmacıların sunumları ile süren ve 4. gündeki mimari gezileriyle renklenen konferanstan izlenimlerimi ve gezi günlüğümü buraya taşıyorum. Rota Porto ya 50 km uzaklıkta olan Guimarães. Porto dan otobüs ile yaklaşık 45 dakika, trenle ise 1 saat süren bir yolculuk sizi 9. yüzyılda temelleri atılan ve tarihiyle birlikte yaşayan yaklaşık nüfuslu Guimarães e ulaştırıyor. UNESCO tarafından 2001 yılında Dünya Miras listesine alınan ve 2012 yılında Avrupa Kültür başkentlerinden biri olacak olan şehir daha ilk adımınızı attığınız andan itibaren sizi var olduğunuz zamandan kopartıp adeta bir ortaçağ şehrine taşıyor. 12. yüzyılda Portekiz in doğduğu yer olarak bilinen şehrin günümüze kadar inanılamayacak derecede iyi korunmuş mimarisi sizi bir anda sarıyor. Geleneksel malzeme kullanımı ve yapım teknikleriyle 15. ile 19. yüzyıllar arasına tarihlenen Portekiz mimarisinin zengin bina tipolojilerini barından şehir merkezi, sizi ıhlamur kokusunun peşinden koşturarak kendini hissettiriyor ve halkın nasılda günümüz yaşam biçimiyle yüzyıllar içinde biçimlenmiş mimari arasında kurduğu hayatı paylaşmanıza izin veriyor. Konferansın ilk günü açılış konuşmaları ve EAHN nin en temel amaçlarından birinin vurgusu: Akademik dünya ile halkı birleştirmek. İlk katıldığım oturum ise ODTÜ den Elvan Altan Ergut ve Belgin Turan Özkaya yürütücülüğünde Authors of Architectural History from the Ottoman Empire to Nation-States Mimarlık Tarihi Yazarları: Osmanlı İmparatorluğu ndan Ulus Devlete başlıklı oturumdu. 19. yüzyıl ortası ve 20. yüzyıl başını kapsayan kısa ama çok hızlı değişimleri içeren bir dönemde mimarlık tarihi nasıl şekillendi ve bu dönem tarih yazarlarını dönemin şekillenmesinde rolü oturumun temelde sorguladığı konuydu. Birçok tartışmaya sahne olan oturum Sırbistan dan, Yunan adalarına kadar uzanan bir bölgede ayrılma süreçlerinin yansıdığı mimarlık ortamını derinlemesine irdeleme şansı EAHN 2010 dan bir an tanıdı. Ancak oturumda belki de eksik kalan bir nokta geçmiş dönemlere ait mimari konular vurgulanırken günümüze yansımaları nasıl tartışılacağının eksik kalmasıdır. Konferansın ikinci günü, benim de sunumumun olduğu Britt-Inger Johansson tarafından yürütülen Fictionalising the City - Kentin Anlatılması başlıklı oturumda ise özelikle günümüz medyasının tarihi şekillendirmekteki rolünü tartışıldı. Televizyon dizileri, kitaplar, müzik eserler veya sinema filmleri günümüzde yeni bir turistik gezi anlayışı geliştirmesinin ya da var olan turistik yerleri yeni bir açıdan seyirciye sunarken çekildikleri ya da konu ettikleri kentleri, mekanları anlattıkları hikayeyle yeni bir yüz kazandırmasının mimarlık tarihi açısından önemi vurgulandı. Slumdog Millionaire den, Asmalı Konak a ve oradan Venedik e uzanan konularıyla oturumun, sadece araştırma düzeyinde kalmaması ve birebir halkla buluşan bir tarih anlayışı içinde yeni konular ortaya koyması, konferansın içinde ayrı bir yere sahip olmasını sağladı. Asmalı Konak dizisinin, çekildiği yöre yani Kapadokya ve ilk konağın bulunduğu Mustafapaşa kasabası üzerine olan etkisini anlattığım konuşmam, Türkiye deki dizi turizminin gelip geçiciliğine dikkat çekerken, aslında halkın bölgeye ziyaretlerinin sadece dizi mekanları ve konuları odaklı geliştiğini aktarmaya çalıştı. Bu nedenle de ziyaretlerin bölgenin hem mimari, hem de tarihi zenginliğini aktarmakta yetersiz kaldığını ortaya koymaya çalıştı. Davetli konuşmacılar dediğimde ilk aklıma gelen Denise Scott Brown ile Gülsüm Baydar ın bir sohbet tadında geçen söyleşisi oluyor. Denise Scott Brown denilince tabi ki eşi Robert Venturi ile beraber 20. Yüzyıl mimarisi ve kent planlaması alanında uzun yıllar süren çalışmaları aklına geliyor insanın. Neredeyse 80 yaşına gelmiş olmasına rağmen halen büyük bir heyecanla bizlerle paylaştığı tasarım dönemlerine ve kitap yazımlarına dair hikâyeleri ile kent planlamasının ve özellikle küçük ölçekte yaptıkları tasarımlarının temellerini nasıl konumlandırdığını dinlemek özellikle genç nesil için ufuk açıcıydı. Özellikle 1976 yılında Benjamin Franklin anısına yaptıkları tasarımın temel aldığı ölçütleri anlatırken, tarihin ve yaşanmışlıkların nasıl tasarıma girdi sağlandığını anlatması belki de bir açıdan post modern mimari anlayışlarını ikna edici kıldı diyebilirim, tabi en azından benim açımdan. Konferansın belki de en can alıcı noktası Antoine Picon un kapanışta yaptığı ve tüm oturumlarda ortaya çıkan önemli konuları özetleyici konuşmasıydı. Bu noktalardan bazıları tarih çalışmalarının günümüzde tasarım süreçlerinden kopuk olarak ilerleyen bir araştırma çizgisinde oluşuydu. Mimarlık eğitiminin değişmez bir parçası olan mimarlık tarihi derslerinin öğrencilerin tasarım sürecinde aslında pek de bir etkisinin olmayışı konferansın birçok oturumunda tartışılan sorunlardan biri olduğu söylenebilir. Bu nokta aslında tüm oturumlar boyunca aklımdan geçen bir soruydu. Evet, gerçekten çok önemli bulgular sunuluyordu, ortaçağ Avrupa sındaki palazzolar, faşist dönemin mimari yapılanma üzerinde etkileri, kadın mimarların tarihteki yeri Ancak tekrar düşünülüp bakıldığında bu çalışmaların günümüzde nasıl vuku bulması gerektiği kanımca ucu açık olarak bırakılıyor. Çağdaş mimari anlayışı içinde geçmişteki örneklerin nasıl bir yer alması gerektiği durumunun halen daha sorgulanması gerektiği tartışılması gereken bir durum oluyor. Mimarlık tarihi alanında yapılan bu konferanslardaki dikkatimi çeken bir durum aslında çok fazla kendi içine kapanık bir kitleye hitap ediyor olması belki de. Sadece bu alanda ilgilenen insanların katıldığı bir ortam yerine günümüzde tasarıma dair alanlarda çalışan bilfiil tasarım yapan tasarımcıları da içine alan bir ortam yaratması gerektiğini eklemek isterim. Işıl Ruhi ODTÜ Mimarlık Fakültesi ve Milano Politeknik Bina ve Çevre Teknolojisi Bölümü Doktora Öğrncisi C M Y K Künye- EAHN Mimarlık tarihi alanında uzun zamandır hissedilen bir ağ oluşturma ihtiyacı sonucunda, 2005 yıllında Avrupa da mimarlık tarihi alanında çalışanlar ile Avrupa mimarisi üzerine araştırmalarını yürütenler tarafından Fransız yasalarına göre geçici bir dernek olarak kurulan European Architectural History Network (EAHN) ün gelecekti amacı sürekli bir kurumun alt yapısını oluşturmaktır. EAHN nin Genel Görevleri: EAHN düzenlediği forumlar yoluyla araştırma ve eğitimi destekleyerek mimarlık tarihi bilgisinin kitlelere ulaşmasını destekleyen bir yapıya sahiptir. Avrupa merkezli olup, mimarlık tarihçilerine ve ilgili alanlardaki araştırmacılara çalışma alanlarına yönelik hizmet etmektedir. Ağ ulusal sınırları ve kurumsal anlayışları aşarak aşağıda belirtilen amaçları hedef edinmiştir: Araştırmacıların ve halkın mimarlık tarihi disiplininin tanınmasını sağlamak Bilimsel başarı ve yenilikleri desteklemek. Kapsamlı, milletlerarası, disiplinler arası ve birçok kültürü bir araya getiren yaklaşımları desteklemek. Mekan üzerine çalışan disiplinler arasındaki iletişimi teşvik etmek. Araştırma sonuçlarının paylaşmanı kolaylaştırmak. Disiplinle ilişkisi olan alanlardan bilgi alınmasını desteklemek. EAHN nin aktiviteleri: Elektronik e-posta iletişi üzerinden konferans, sergi ve yayınların duyurulması. Web sitesi üzerinden EAHN nin organizasyon gelişimi ile ilgili belge ve tartışmaların yayınlanması. Şehir ve bölgelere düzenlenen geziler. Tematik alt gruplar: Doğu Avrupa Mimarisi, sömürgeleştirme dönemi mimarisi (hazırlık aşamasında). Yılda 4 kez yayınlanan haber bülteni. EAHN hakkında daha fazla bilgi almak, haber bültenine ulaşmak ve üye olmak için adresine başvurabilirsiniz.

14 SAYFA 14 SORULAR- CEVAPLAR/ YANLIŞLAR- DOĞRULAR Ercan HoŞKARA YEŞİL BİNA Bu çalışmada, özetle, Yeşil Bina elde edebilmek için kullanılan yöntemlere değinilecek ve bu yöntemlerin ne anlama geldiği, ve nasıl kullanıldığı ile ilgili sorulara örnekler üzerinden cevap aranacaktır. Yeşil bina tasarımı nedir? Enerjinin etkin kullanımı yanısıra, su, malzeme ve bina arazileri gibi kaynakların da etkin kullanımını ve aynı zamanda atıkların geri kazanılması, yeniden kullanımı gibi konuları da içeren bir tasarım yaklaşımıdır. Bu bağlamda enerji etkin kullanım yöntemlerine ilaveten, su etkin, malzeme etkin ve arazi etkin kullanım yöntemlerini de içermektedir. Yeşil Bina, Yeniden kullanım (Re-use) veya yeniden kullanılabilecek kaynakların kullanımı; Geri dönüşüm (Re-cycle) veya geri dönüşümü mümkün olan kaynakların kullanımı; Yenilenebilir Malzeme (ahşap gibi) Kullanımı; Yenilenebilir Enerji (güneş, rüzgar gibi...) kullanımı ve yıkım yerine Söküm (De-construction) gibi ilkelerin binalarda uygulanmasını gerektirmektedir. Binaların arsaya göre (güneşten faydalanmak için) yerleşimi ne demektir? Binanın arsa üzerinde güneşe göre konumlandırılması, güneş enerjisinden maksimum düzeyde faydalanabilmek için çok önemlidir. Genelde, yaşam mekanlarının güneye (Kuzey yarım küre için) bakması ve kışın güneşten maksimum faydalanılması hedeflenir. Yazın ise güneş ışınları dik geldiği için, güneş kırıcı (gölge sağlayıcı) bir eleman kullanarak, istenmeyen yaz güneşinin etkisinden kurtulmak mümkündür. Alternatif enerji kaynaklarının kullanımı ne demektir? Binada kullanılan enerjinin hepsi olmasa bile bir kısmının, rüzgar ve güneş gibi alternatif ve yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanarak elde edilmesidir. Bina cephesine veya çatısına yerleştirilen güneş panelleri sayesinde ve bina çatısına veya bahçesine yerleştirilen rüzgar gülleri sayesinde enerji elde etmek mümkün olabilmektedir. Gömülü enerjisi düşük malzeme nedir? Gömülü enerjisi düşük malzeme, malzemenin üretimi için gerekli olan toplam enerji miktarını ifade eden bir kavramdır. Binada kullanılan malzemelerin düşük enerjiyle elde edilen malzemelerden oluşması enerji verimliliği için önemli bir yöntemdir. Enerji tasarrufu sağlayacak detaylandırma ve malzeme seçimi neden önemlidir? Isıtılan veya soğutulan binaların ısılarını koruyabilmeleri için, ısı iletimi düşük olan malzeme kullanımı ve kapı, pencere, duvar, döşeme ve çatılarda doğru detaylandırma veya bir başka değişle yalıtım, enerji tasarufu için son derece önemlidir. Aydınlatmada gün ışığından yararlanma neden önemlidir? Binanın arsa üzerinde doğru konumlandırılması ve pencerelerin doğru yerleştirilmesiyle maksimum düzeyde gün ışığından faydalanmak mümkündür. Böylece, yapay aydınlatma için ihtiyaç duyulacak enerji miktarı azaltılabilecektir. Enerji etkin ekipman kullanma ne demektir? Binada kullanılan gerek aydınlatma elemanlarının gerekse diğer bütün elektrikli ekipmanların düşük enerji tüketimi sağlayanlardan oluşturulması anlamına gelmektedir. Binalarda Suyun etkin kullanımı nasıl mümkün olmaktadır? Binalarda, düşük debili, basınçlı armatürler, vakumlu ve biyokompoze tuvaletler kullanılmasıyla; bina çatısına ve/ya arsasına düşen yağmur suyunun depolarda toplanarak kullanılmasıyla; binada kullanılan suyun arıtılarak bahçe sulamada kullanılması ve/veya lavabo ve banyoda kullanılan suların toplanıp klozetlerde yeniden kullanılması gibi geri dönüşüm ve yeniden kullanma yöntemlerinin kullanılmasıyla mümkün olmaktadır. Binalarda yapı malzemesinin etkin kullanımı ne anlama gelmektedir? Malzeme tasarrufu sağlayabilmek için binanın uygun boyutlandırılması ve buna göre tasarlanması; yapım sırasında malzeme israfını azaltacak tedbirlerin alınması; mevcut binaların rehabilitasyonu; geri dönüştürülmüş veya daha önce kullanılmış malzemelerin yeniden kullanılması; geri dönüştürülebilmesi veya yeniden kullanımı mümkün olan malzemelrin kullanılması anlamına gelmektedir. Bina arazilerinin etkin kullanımı ne demektir? Mevcut, kullanılmayan eski bina alanlarının yeniden kullanımı; Bina tasarımlarının doğal topografya ile uyumlu olması; ve bina arazilerinin genişlemesinin engellenmesi demektir. Ercan Hoşkara Londra da mahalle sakinleri için (Grassroots) yapılmış ve ödül kazanmış bir sosyal tesis binası. Bina da yeşil çatı kullanılarak topografya ile uyum sağlanmış, aynı zamanda çatıdan dolayı ısı kaybı minimize edilmiştir. Çelik gibi, geri dönüşümü ve yeniden kullanımı mümkün olan yapı malzemesi kullanılmıştır. Cephede yer alan güneş panelleri sayesinde güneş enerjisi kullanılarak bina için elektrik enerjisi elde edilmektedir. Böylelikle CO2 emisyonları da azaltılmış olmaktadır. Binada kullanılan gerek aydınlatma elemanları gerekse diğer bütün elektrikli ekipmanlar düşük enerji tüketimi sağlayanlardan oluşturulmuştur. Binada yağmur suyu toplanmakta ve yeniden kullanılmaktadır. Binada düşük debili, basınçlı armatürler, vakumlu ve biyokompoze tuvaletler kullanılmıştır. Bina içinde yer alan bir gösterge ile, o an itibariyle ve toplam olarak, güneş enerjisi kullanarak elde edilen enerji miktarı gösterilmekte ve bu yolla yayılımı azaltılan CO2 miktarı belirtilmektedir. Bu gösterge sayesinde kullanıcılarda duyarlılığın artırılması hedeflenmektedir. Enerji tüketimi yanısıra, binadaki su tüketimini de gösteren benzer bir gösterge de bulunmaktadır. Bu binada kullanılan yapı malzemeleri, geri dönüşümü ve yeniden kullanımı mümkün malzemelrden seçilmiştir. Binada kullanılan taşıyıcı sistem ve cephe kaplamalarının bir kısmı geri dönüşümü mümkün olan metal malzemelerden oluşturulmuştur. Bina cephesinde yer alan taş kaplama malzemesinde harç kullanılmamış, bunun yerine taşlar çelik bir kafes içine yerleştirilmiştir. Böylelikle malzemenin gömülü enerjisi minimum düzeyde tutulmuştur. C M Y K

15 MÜZE YAPILARI GÜNCEL HABERLER SAYFA 15 Kutsal ÖztÜRK- Begüm MozaİKCİ - Kültürel mirasın ve belleğin depolandığı, saklandığı, korunduğu ve sergilendiği kurumların başında gelen, kökeni antik çağlara kadar uzanan müzeler, toplum için büyük önem arz etmektedir. Geçmiş çağlardan bu güne müze yapıları hem bina olarak, hem de içinde sergiledikleri eserler olarak insanoğlunun ilgisini çekmiştir. Birçok şehirde en gösterişli tasarımlar müze binaları için yapılmıştır, biz de son günlerde gündem oluşturan bazı ilgi çekici müze yapılarını sizler için derledik. MAXXI Yüzyıl Sanatları Ulusal Müzesi Zaha Hadid Arkitects tasarim ekibi tarafından hazırlanan proje, yapıyı bir nesne olarak sunmaktan çok bir yarı-kentsel alan, içine dalınacak bir dünya öneriyor. Kampüs düzenlenmiş, kilit noktalar yerine yoğunluk dağılımının ve yönlendirilmiş akışın temeline göre yönlendirilmiş ve bu durum bir bütün olarak MAXXI nin gözenekli ve üstün karakterini yansıtıyor. Hem dış hem de iç sirkülasyon kalabalık, engelleme ve çalkantı alanlarına yerleşmiş dikey ve yatık sirkülasyon elemanlarıyla eğimli bir geometriyi takip ediyor. Nesneden alana doğru olan hareket mimari ve burada ev bulduğu sanat açısından eleştirisel durumda. Yol nesnelerin ilişkili birçok alanlara doğru kutsanışından uzak kalıyor. Görseller: Zaha Hadid Architects Studio Kaynak:Arkitera Yarının Müzesi Yarının Müzesi Yarının Müzesi MAXXI- 21. Yüzyıl Sanatları Ulusal Müzesi Dünyaca ünlü mimar Santiago Calatrava, son tasarımını açıkladı: Brezilya nın Rio de Janeiro kenti için planlanan şık ve sürdürülebilir Yarının Müzesi. Şu anda kullanılmayan Pier Maua ya yapılacak olan sürdürülebilirlik odaklı müze, kentin 2016 Olimpiyat Oyunları na hazırlığı kapsamında gerçekleştirilen dev kentsel yenileme projelerinin bir parçası. Şık konsollu yapı çevresiyle birlikte ele alınıyor ve değişebilen cephesiyle farklı çevresel koşullara ayak uydurabiliyor. Müze hakkında konuşan Calatrava, Brezilyanın büyülü atmosferi Rio de Janeiro nun zengin geçmişi ve kültürel mirası, engin ormanları, güzel peyzajı ve insanlarının ruhuna yayılıyor. Rio de Janeiro benim hayallerimi süslüyor ve mekan ve form anlatımı ile bu maceraya başlamak için sabırsızlanıyorum diyor. Rio de Janeiro kenti yaklaşan Olimpiyatlara hızla hazırlanırken kentte giderek daha fazla mimari harikaların ortaya çıkarılması bekleniyor. Yazı ve Görseller: Inhabitat Çeviri: Mimdap C M Y K

16 REKLAM C M Y K