ANMED. ANADOLU AKDENİZİ Arkeoloji Haberleri News of Archaeology from ANATOLIA S MEDITERRANEAN AREAS. (Ayrıbasım/Offprint)

Transkript

1 ANMED ANADOLU AKDENİZİ Arkeoloji Haberleri News of Archaeology from ANATOLIA S MEDITERRANEAN AREAS (Ayrıbasım/Offprint) Suna - İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Suna & İnan Kıraç Research Institute on Mediterranean Civilizations

2 Burdur İli ve İlçelerinde Fosil Lokalitelerinin Tespiti Yüzey Araştırması 2012 Surveys for the Identification of Fossil Localities in the Province of Burdur, 2012 Campaign F. Arzu DEMİREL Burdur ili ve ilçelerinde Neojen ve Pleistosen Dönem Fosil Lokalitelerinin Tespiti Yüzey Araştırması, 2010 yılından bu yana, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi adına, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı nın izniyle gerçekleştirilmektedir. Söz konusu yüzey araştırmasının öncelikli amacı, Burdur yöresindeki karasal memeli hayvanlara ait fosil lokalitelerinin tespiti, tespit edilecek fosil lokalitelerinin koruma altına alınmasının sağlanması ve yörenin doğa ve insanlık tarihinin aydınlatılmasına katkıda bulunacak potansiyel kazı alanının saptanmasıdır. Diğer yandan, bu araştırmamız süresince elde edilecek fosil bulgular yardımı ile Burdur havzasının biyostratigrafisi ile ilgili yeni bilgiler sağlanması da amaçlanmaktadır. Çeşitli stratigrafik seviyelerde görülen omurgalı hayvanlara ait fosiller, uzun bir jeolojik geçmişe sahiptir. Bu fosiller, hem yeryüzü ve canlıların geçmişleri ile ilgili bilgiler sağlamakta, hem de bulundukları formasyonların yaşlandırılmasında önemli rol oynamaktadır. Anadolu Yarımadası, jeolojik ve coğrafi nitelikleri bakımından çok zengin ve çok çeşitli formasyonlar barındırmaktadır. Anadolu da bulunan omurgalı fosil yatakları ise, daha çok Neojen ve Pleistosen Dönem e tarihlenen jeolojik tabakalarda yayılım göstermektedir. Araştırmamıza konu zaman dilimi, Neojen Dönem (Miyosen ve Pliyosen) ile Kuvaterner Dönem in Pleistosen bölümüdür. Bu ise, yaklaşık olarak 24 milyon yıl öncesinden başlayarak yaklaşık olarak 100 bin yıl öncesinde son bulan bir zaman dilimini ifade etmektedir. Bu zaman aralığı, yeryüzü hareketleri ve yeryüzü şekillerindeki değişmeler nedeniyle, hayvan ve bitkilerin çeşitlenmesinin hız kazandığı bir döneme denk düşmektedir, bu nedenle özellikle insan ve doğa tarihi açısından büyük öneme sahiptir. Surveys for the Identification of Fossil Localities of Neogene and Pleistocene Periods in the Province of Burdur have been going on since 2010 in behalf of Mehmet Akif Ersoy University with the permission granted by the Ministry of Culture and Tourism. The foremost goal of this project is to identify the fossil localities of land mammals in the Burdur region, to take under protection these localities and to identify an excavation site that will cast light on the natural and human history of the region. In addition, it is also hoped that new information will be obtained regarding the biostratigraphy of the Burdur basin with the help of fossil evidence to be collected during these surveys. Fossils of vertebrates attested in various stratigraphic levels have a long geological past. These fossils not only provide us with information regarding the history of the earth and living beings, but also have an important role in the dating of the formations to which they belong. The Anatolian Peninsula houses very rich and varying geological and geographic forma tions. Fossil beds of vertebrates in Anatolia are usually encountered in the geological levels of the Neogene and Pleistocene periods. The periods studied in our surveys cover the Neogene (Miocene and Pliocene) and the Pleistocene epoch of Quaternary Period, thus a period spanning from 24 million years ago to about 100,000 years before our time. This time span also corresponds to a period when animal and plant diversification increased rapidly due to the earth s movements and changes in topography; therefore, this period is of great importance for both natural and human history. Due to the advantages of the region s geography, particularly its favourable climate and the presence of lakes, 174

3 Res. 1 Yassıgüme Köyü çevresindeki vadiler Fig. 1 Valleys around Yassıgüme village Res. / Fig. 2 Etre Dağı Yörenin coğrafi konumu, göl varlığı ve tarih boyunca süregiden uygun iklim koşulları nedeniyle, eski dönemlerde çeşitli hayvan gruplarının bu coğrafyayı yaşam alanı olarak tercih etmiş olması ya da en azından göç yolu olarak kullanmış olması muhtemeldir. Jeolojik veriler, geçmişte göl seviyesinin günümüzden çok daha yüksek olduğunu ve zaman içinde jeolojik-sedimantolojik hareketler ve buna bağlı olarak ortaya çıkan iklimsel değişimlere bağlı olarak fosilli tabakalarının da açığa çıkmış olduğunu ortaya koymaktadır. Buna rağmen, Burdur yöresinde omurgalı fosil yataklarının belirlenmesine yönelik olarak geçmişte yapılmış ya da halen sürdürülmekte olan bir yüzey araştırmasının bulunmaması araştırmamızın gerekçesini oluşturmuştur. Yüzey araştırmamızı gerçekleştirdiğimiz Burdur yöresi, Güneybatı Anadolu da Göller Yöresi nde yer almaktadır. Burdur Havzası ise Fethiye-Burdur fay zonu hattında kuzeydoğu-güneybatı yönünde uzanmakta olup, tamamen gölsel çökellerden oluşan Pliyosen göl havzası yaklaşık olarak 90 km 2 lik bir alanı kaplamaktadır. Araştırmamızın 2010 yılındaki ilk sezonu, göl havzası sınırlarının ve belirtilen dönemlere ait omurgalı fosilleri içermesi muhtemel lokalitelerin belirlenebilmesi amacıyla bir ön çalışma şeklinde gerçekleştirilmiştir ve 2012 yıllarında ise bu ön tespitlerimiz dahilinde çalışmalarımız sürdürülmüştür yılı arazi çalışmaları 29 Ağustos - 10 Eylül tarihleri arasında 13 gün süreyle 3 ayrı lokasyonda gerçekleştirilmiştir. Bu alanlar, Merkez-Yassıgüme Köyü çevresindeki vadiler, yine aynı köyün güneyinde yer alan Etre Dağı civarı ve Merkez-Yakaköy yakınlarındaki Kocakır Tepe mevkisidir. Geçtiğimiz yılki araştırmamızda, Yassıgüme Köyü civarında dere yatağında taşınmış halde omurgalı fosillerine it is highly likely that various animal groups inhabited the area or used as migration route over time. Geological data show that the lake s water level was much higher than today and those strata with fossils appeared due to geological-sedimentological movements and related climatic changes. Yet there was no survey in the Burdur region, either ongoing or completed, that targets the identification of vertebrate fossil beds; thus this was the starting point for our surveys. The Burdur region, which forms the scope of our surveys, is located within the Lakes District of south-western Anatolia. The Burdur basin extends in a north-east/ south-west direction according to the Fethiye-Burdur fault line. The lake basin of the Pliocene period is entirely comprised of lacustrine sediments and covers an area of about 90 sq. km. The first campaign of our surveys in 2010 was a preliminary study that focused on identifying potential areas possibly containing fossils. This included the borders of the lake basin and other possible localities that may have fossils of the concerned periods. The campaigns of 2011 and 2012 continued according to the preliminary analyses. The field work of 2012 lasted 13 days from August 29 to September 10 and covered three locations: the valleys around Yassıgüme village, the environs of Etre Dağı located south of the same village and Kocakır Tepe mevkisi near Yakaköy. In the previous campaign vertebrate fossils were found in the riverbed near Yassıgüme village but their point of origin could not be discovered. This year s work covered intensive surveying of all the riverbeds and slopes around this village (Fig. 1). Although the fossils area of origin could not be located this year either, numerous fossils of vertebrates and invertebrates were 175

4 Res. 3 Etre Dağı kuzey-kuzeydoğu yamacındaki kıyısal gölsel sedimanlar Fig. 3 Coastal lacustrine sediments on the north-northeast slope of Etre Dağı Res. 4 Kocakır Tepe güney-güneybatı ve batı yamaçları Fig. 4 South-southwest and west slopes of Kocakır Tepe rastlanmış, ancak bu fosillerin geldiği kaynak alan arazi çalışmamız süresince bulunamamıştı. Bu yılki çalışmamız bu köy civarındaki tüm dere yatakları ve çevresindeki yamaçların ayrıntılı olarak taranması şeklinde gerçekleştirilmiştir (Res. 1). Bu yılki çalışmamızda da fosillerin kaynak alanı bulunamamış olsa da, gezilen alanlarda çok sayıda omurgalı ve omurgasız fosil kalıntısına rastlanmıştır. Bunlar arasında atgiller, çifttoynaklılar, kunduzgillere ait kimi diş ve kemik parçaları ile mollusk kalıntıları bulunmaktadır. Yassıgüme Köyü nün güneyindeki Etre Dağı nın (Res. 2) kuzey-kuzeydoğu yamacında ise kıyısal göl sedimanları bulunduğu tespit edilmiştir (Res. 3). Daha sonraki günlerde Maden Tetkik Arama Enstitüsü paleontologlarından Dr. G. Saraç ın MTA Türkiye Omurgalı Fosil Yatakları raporunda omurgalı fosillerinin bulunduğunu belirttiği Kocakır Tepe güney-güneybatı ve batı yamaçları taranmış (Res. 4) ve karasal memelilere ait kimi kemik parçalarına rastlanmıştır (Res. 5) yılı yüzey araştırmamızın gerçekleştirildiği 3 farklı alanın elde edilen ilk verilere göre jeolojik yaşlarına bakıldığında, Yassıgüme Köyü ve çevresinin yaklaşık olarak geç Pliyosen e, Etre Dağı civarının Yassıgüme Köyü nün çevresinden biraz daha geç olup, Geç Pliyosen Dönem in başlangıcına ve Kocakır Tepe ve çevresinin ise Geç Pliyosen-Pleistosen Dönem e tarihlenebileceği ekibimizdeki jeoloji mühendisimiz tarafından ifade edilmiştir. Oldukça geniş bir alanı kaplayan göl havzasında bu yıl gerçekleştirdiğimiz arazi çalışmasında, Yassıgüme Köyü çevresindeki vadiler, Etre Dağı ve Yakaköy Res. 5 Kocakır Tepe de bulunan fosil kemik parçalarından örnekler Fig. 5 Examples of fossil bone fragments from Kocakır Tepe encountered. The finds include teeth and bone fragments belonging to equidae, artiodactyla, and castoridae as well as mollusc remains. On the north-northeast slope of Etre Dağı (Fig. 2) to the south of Yassıgüme village coastal lacustrine sediments were identified (Fig. 3). In the remaining days we surveyed the south-southwest and west slopes of Kocakır Tepe (Fig. 4) where the presence of vertebrate fossils were reported by Dr. G. Saraç, palaeontologist of Maden Tetkik Arama Enstitüsü in his report titled MTA Türkiye Omurgalı Fosil Yatakları [MTA Turkey Vertebrate Fossil Beds]. There we found vertebrate bone fragments (Fig. 5). 176

5 yakınların daki Kocakır Tepe de gerçekleştirilen incelemelerimiz, bölgenin eski bir göl havzası olarak zengin bir fauna varlığına ev sahipliği yapmış olduğu ve omurgalı fosil leri barındıran alanların varlığına dair öngörümüzü kuvvetlendirmiştir. Bu bakımdan, yörenin doğa tarihindeki öneminin ortaya konulması açısından araştırmalarımıza önümüzdeki yıllarda da devam edilmesi planlanmaktadır. According to the member of our team who was a geological engineer and based on evidence from the three areas surveyed in this campaign, Yassıgüme village and its environs can be dated, in geological terms, to about late Pliocene. Etre Dağı area is slightly older than the Yassıgüme village area and can be dated to the beginning of late Pliocene while Kocakır Tepe and its environs to the late Pliocene-Pleistocene. Our fieldwork in 2012 covering the valleys around Yassıgüme village, Etre Dağı and Kocakır Tepe near Yakaköy has shown that, because the region was formerly a lake basin, it had formerly housed a rich fauna. This supported our prognosis regarding the presence of vertebrate fossils. Therefore, we intend to continue our surveys in the coming years in order to comprehend the importance of the region with regard to its natural history. 177