Yrd. Doç. Dr. Selim BARADAN Yrd. Doç. Dr. Hüseyin YİĞİTER

Transkript

1 Dokuz Eylül Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü İNŞ4001 YAPI İŞLETMESİ UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ Yrd. Doç. Dr. Selim BARADAN Yrd. Doç. Dr. Hüseyin YİĞİTER

2 GİRİŞ Yüklenici ile idare arasındaki sözleşme ne kadar kapsamlı olsa da, kapsamın dışında kalan sorunlar ortaya çıkabilir. Sorunlar sözleşmede yazılan süre içinde karşı tarafa iletilir. İki taraf da sorunu 3. şahısların araya girmesine fırsat kalmadan çözmeye çalışır. Anlaşma sağlanamazsa uyuşmazlık çıkmış olur. 2

3 UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜM YOLLARI İDARE TARAFINDAN ÇÖZÜMLENMESİ SULH YOLUYLA ÇÖZÜM TAHKİM (HAKEM) YOLUYLA ÇÖZÜM YARGI YOLUYLA ÇÖZÜM 3

4 İDARE TARAFINDAN ÇÖZÜM Uyuşmazlıklar, uzatılmadan, önce bu yolla çözüme gidilir. Yüklenici, anlaşmazlığa neden olan konuda, bu durumun ortaya çıktığı günü izleyen 15 gün içinde itiraz ve şikâyetlerinin nedenlerini ve niteliklerini açıklayan bir dilekçe ile idareye başvurur. İdare, dilekçeyi aldığı tarihi izleyen en çok 2 ay içinde konuyu inceleyip kararını yükleniciye bildirir. Kontrol amiri sorunlara çözüm bulmaya çalışır. Bazı uyuşmazlıkları Yüksek Fen Kurulu veya Bayındırlık Kurulu karara bağlar. Yüklenici 2 ay içinde kendisine yanıt verilmediği ya da verilen karara razı olmadığı takdirde, kararın bildirilmesini izleyen 6 ay içinde mahkemeye başvurur. 4

5 SULH HUKUK MAHKEMELERİ Bir sözleşme olsun olmasın, ilgili kamu kuruluşu ile diğer kamu kuruluşları veya hukuki ve hükmi şahıslar arasında çıkan uyuşmazlıklar incelenir. Bütçe yasasında getirilen parasal sınırlara uyulmak koşulu Tek yargıçlı ve genel görevlidirler. Basit yargılama uygulanır. Her ilçede, o ilçenin adıyla bulunur. 5

6 TAHKİM YOLU (Hakemlik Kurumu) Taraflar arasında çıkmış ya da çıkabilecek bir anlaşmazlığın çözümünün hakem denilen, bir veya birkaç kişi tarafından çözümlenmesidir. Bu yargı yoluna tahkim denir. Tahkim iki şekilde yapılabilir; Taraflar, sözleşmeye, bir koşul (tahkim koşulu) koyabilirler. Taraflar anlaşmazlık doğduktan sonra tahkime gitmeyi kararlaştırırlarsa tahkimname (tahkim sözleşmesi) denilen özel bir sözleşme yapabilirler. Çoğunlukla kısa zamanda çözüme ulaşılır Alınan karar, üst mahkemenin onayından sonra geçerlilik kazanır. 6

7 Hakem Seçimi Her iki taraf birer hakem seçer Hakemler çözecekleri dava ile ilişkisi bulunmayan ama konudan anlayan kişiler arasından seçilmelidir. (hukukçu olma şartı yok) Taraflar ile hakemler arasında yasal ilişki hakem sözleşmesi ile kurulur. Hakemlerin hukuki sorumluluğu yargıçlarınki gibidir. Seçimden sonra, taraf hakemleri bir araya gelip, üçüncü hakemi seçerler. Tarafların onayı ile hakem heyeti resmen kurulur. 7

8 Davanın Görülmesi Tersine bir hüküm yoksa soruşturmanın biçim ve süresini hakemler belirler. Delil tespiti, bilirkişi, şahitlik, keşif gibi yasal kurallar soruşturmada da uygulanır. Hakemler, yemin edilmesi, tanıklıktan kaçınanların dinlenmesi, yabancı bir ülke mahkemesinin yardımına gereksinildiğinde, sulh mahkemelerine başvurabilir. Soruşturma sırasında bir düzmece olay oluşursa ceza mahkemesine başvurulur, karar alınıncaya kadar soruşturma ve tahkim süresi durdurulur. İlk toplantıyı izleyen 6 ay içinde karar verilmek zorundadır. Bu süre, tarafların mahkeme başkanı ya da yargıcın kararıyla uzatılabilir. 8

9 Davanın Görülmesi (devam) Hakemlerin kararında etkili faktörler Eldeki dokümanlar (yazışmalar, sözleşme ve ekleri, karşılıklı düzenlenen tutanaklar, proje ve ataşmanlar) Bilirkişi raporları Mahkeme kararları Tarafların hakemlere verdiği cevaplar Hakemler; Uyuşmazlığın nedenini, Maddi ve yasal gerekçeyi belirtmek, Davanın aslı ve yargılama giderleri hakkında karar vermek ve yargılama giderlerinin miktarını belirtmekle yükümlüdürler. 9

10 Davanın Görülmesi (devam) Karar çoğunlukla alınır, Yetkili mahkeme kalemine verilir, mahkemenin taraflara tebliği ile geçerlilik kazanır. Kararın temyizi ancak şu durumlarda olur; Karar, tahkim süresinin bitiminden sonra verilmişse, Taraflarca istenilmeyen bir konuda karar verilmişse, Hakemler yetkileri dışındaki konuya karar vermişlerse ya da Tarafların iddialarının her biri hakkında karar vermemişlerse. Karar, son üç nedenden bozuluyorsa hakemler ve süre yeniden belirlenir. Hakem kararları kesinleşmesinden sonra, yetkili mahkeme başkanının onayı ile uygulanabilir duruma gelir. Onaylanmış hakem kararları yargı kararı gibi yerine getirilir. 10

11 YARGI YOLU 11

12 Türk Yargı Sistemi Anayasa ya göre, yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız mahkemeler aracılığıyla kullanılır. Yargıçlar devleti temsil eder. Yargıçlar; Bağımsızdır: Hiçbir organ ve makama bağlı olmadan, hiçbir organ ve makamdan emir ve talimat almadan, hukukun çizdiği sınırlar içinde özgür bir biçimde yargılama görevlerini yerine getirebilir, görevleri ile ilgili olarak kendilerine hiçbir telkin ve tavsiyede bulunulmaz ve genelge gönderilemez. Güvence altındadır. Bu, yargıçların bağımsızlığını sağlayan en önemli araçtır; Azlonulamazlar, Kendileri istemedikçe, 65 yaşından önce emekli edilemezler ve Bir mahkemenin ve kadronun kaldırılması nedeniyle de olsa, aylık ve ödeneklerinden, diğer özlük haklarından yoksun kılınamazlar. 12

13 Yargı Türleri Kuruluş ve çalışma biçimleri açısından durum; Tek yargıçlı mahkemeler: Yargıç, mahkemeye gelen tüm davalara bakar. Sulh ve asliye hukuk, sulh ve asliye ceza mahkemeleri böyledir (hızlı ve ucuz). Çok yargıçlı (toplu) mahkemeler: Yargılama, mahkemenin üyesi olan yargıçların tümü tarafından oluşan kurulca yapılır ve karar verilir. Asliye ticaret, ağır ceza, Yargıtay, Danıştay, Anayasa Mahkemesi bu türden mahkemelerdendir. Uyuşmazlıkların niteliğine göre; Genel görevli mahkemeler: Bakacakları işler, belirli kişi ve konulara göre sınırlandırılmamıştır. (Sulh hukuk, asliye hukuk) Özel görevli mahkemeler: Belirli kişiler ya da meslek mensupları arasında çıkan veya belirli türdeki uyuşmazlıklara bakmak üzere kurulmuş olan mahkemelerdir. (İş, kadastro, trafik mahkemeleri) 13

14 Uygulama Görevli mahkeme, işin parasal boyutuna ve davanın niteliğine bağlı olarak düzenlenir. Değeri veya miktarı; X TL olan uyuşmazlıklarda sulh hukuk, Diğerlerinde ise asliye hukuk mahkemeleri görevli olup bunlardan; Ticari dava niteliğinde olanlar asliye ticaret, Diğerlerine ise asliye hukuk mahkemeleri görülürler. Davacı davalının ikametgahı mahkemesinde dava açabilir Sözleşmeye konu inşaatın yapılacağı yerin mahkemesi de yetkilidir Husumet ehliyeti olarak adlandırılan dava açma ve davayı yürütme yetkisi, yargıç tarafından kendiliğinden gözetilir. 14

15 İddianın Kanıtlanması Kanıtlama işlemiyle, yanlar arasındaki hukukî ilişki ile eylem ve nesnelerin durumu yargı önünde yeniden canlandırılarak güncelleştirilir. Kanıtlama yükümlülüğü: Yapı sözleşmesinden doğan uyuşmazlıklar, işin hiç yapılmamasından ya da sözleşmeye uygun olarak yapılmamasından kaynaklandığına göre: Alacaklı, öncelikle hakkının bir bölümünü ya da tamamını sözleşmeye aykırı olarak alamadığını kanıtlamakla yükümlüdür. İşveren, yüklenicinin kusuru olup olmadığını kanıtlamak yükümlülüğünde değildir. Kusuru olmadığını yüklenici kanıtlayacaktır. Ana kural, kanıtlama araçlarının yanlarca getirilmesidir, yargıç, kendiliğinden kanıtları toplamakla görevli değildir. 15

16 Kanıtlama Araçları Yazılı Belge: Sözleşmenin yazılı yapılması, yalnız kanıtlama olanağı açısından değil, sözleşmeden doğan borç ve yükümlülüklerin yerine getirilmesi ve hakkın daha çabuk, daha güvenli yerine getirilmesi açısından özenli bir davranış olur. Yapıldığı anda miktar ve değeri...ytl yi geçen hukukî işlemlerin yazılı bir belge ile kanıtlanması gerekir. Kamu İhale Yasası uyarınca yapılan sözleşmelerin yazılı olması ve noterden imza tasdiki gerekmektedir. 16

17 Kanıtlama Araçları (Devam) Tanık: Tanık, duyu organları aracılığıyla, nesnelere, olaylara ilişkin doğrudan doğruya edindiği bilgileri yargıç önünde açıklayan kişidir. Başkalarının açıklamalarına dayanan bilgilerin kanıt değeri yoktur. Tanıklık, psikolojik olguların etkisi altında geliştiği için, yazılı belgelerin (kesin kanıt) tersine, takdiri kanıt olarak kabul edilir. 17

18 Kanıtlama Araçları (Devam) Bilirkişi raporu: Bilirkişi: Yargıcın bilgisi ve uzmanlığı dışındaki konularda bilgisine başvurulan ve inceleme konusunda uzman olan kişidir. Bilirkişi ve açıkladığı görüşü takdiri deliller arasında sayılır. Bilirkişi, yargılamada olguların kanıtlanmasına yarayan bir aracı olmaktan daha çok, yargıca karşılaştığı bilimsel, teknik işlevi gidermek için yardımcı olmaktadır. Bilirkişinin görevi gereği doğruluktan ayrılmayan, bilgisini hiçbir etki altında kalmadan olduğu gibi yansıtan ve bu arada görevi nedeniyle taraflardan hiçbir çıkar sağlamayan ve beklemeyen bir ahlâki olgunluk/tutarlılık ve dürüstlük içinde olması beklenir. Tarafsızlık ve dürüstlük ilkelerine aykırı olarak görev yapan bilirkişilerin, hukuki ve cezai sorumluluk hükümlerine tabidir. 18

19 Kanıtlama Araçları (Devam) Bilirkişi seçimi: Bilirkişiye başvurmanın gerekli olup olmadığı konusunda yargıç yetkilidir. Taraflar da bilirkişiye başvurulmasını isteyebilirler. Yargıç, üç kişiden fazla olmamak üzere bilirkişi seçileceğini belirler. Taraflara bilirkişi seçmelerini söyler. Taraflar anlaşarak seçim yapabilirlerse bunlar bilirkişi olarak kabul edilir. Aksi halde seçim yargıç tarafından yapılır. Taraflar bilirkişi seçimini öğrendikten sonraki üç gün içinde mahkemeye başvurarak bilirkişiyi reddedebilirler. Yargıcın seçtiği kişi bilirkişiliği kabul etmek zorunda değildir. Ancak, doktor, mühendis gibi bilgisine başvurulan konuyu bilmeksizin sanatının yapılması olanağı bulunmayan kimseler görevi kabul etmek ve mahkemeye gelmek zorundadırlar. 19

20 Tahkim ve Genel Yargının Karşılaştırılması Tahkim yöntemiyle yapılan yargının genel yargıya göre farkları; Her iki tarafın da güvendiği kişilerle uyuşmazlığın çözülmesine olanak sağlar. Yargılama daha çabuk olur. Hakemler konuya ilişkin özel teknik bilgiye sahip kişiler olacağından olaya daha gerçekçi yaklaşılabilir ve daha doğru karar verebilirler. Yargılama kural olarak halka açık olmaz. Tarafların saygınlığına zarar vermekten kaçınılan durumlarda bu yol yeğlenir. Dava harç ve giderleri olmadığı için daha ucuzdur. Uluslararası uyuşmazlıkların çözümünde resmi yargının yavaş işlemesi, giderlerin fazla olması, tarafsızlık konusunda kuşku duyulması nedenleriyle tahkim yeğlenir. 20

21 TEŞEKKÜRLER.. 21

22 KULLANILAN KAYNAKLAR Yapı İşlerinde İhale Düzenimiz Prof. Orhan Yüksel Şantiye Yöneticileri için İnşaat Yönetimi 2001 Niyazi Galipoğulları 22