Beyşehir Gölü Kadife Bal ı klar ı n ı n (Tinca tinca L., 1758) Et Verimi ve Vücut Kompozisyonu

Transkript

1 TARIM BILIMLERI DERGISI 2004, 10 (4) Beyşehir Gölü Kadife Bal ı klar ı n ı n (Tinca tinca L., 1758) Et Verimi ve Vücut Kompozisyonu Özge ZENCIR' Ahmet Şeref KORKMAZ' Geli ş Tarihi: özet : Bu çal ışmada, Beyşehir Gölü kadife bal ı klar ı n ı n (Tinca tinca L., 1758) et verimi ve vücut kompozisyonu incelenmiştir. Beyşehir Gölü kadife bal ı klar ı n ın net (fileto), denli ve pullu-derili et veriminin s ı ras ıyla %50,61-70,58, %58,18-77,90 ve %59,98-79,60 aras ı nda değ iştiğ i, ortalama %59,74±0,25, %68,07±0,23 ve %69,78±0,23 oldu ğ u saptanm ışt ı r. Ham protein, ham ya ğ, ham kül ve su oran ı n ı n ise % s ı ras ıyla %16,53-19,72, % 2,08-2,89, %0,98-1,43 ve %76,39-80,00 aras ı nda değ i ştiği ve ortalama %18,36±0,17, %2,46±0,03, %1,18±0,02 ve %78,00±0,19 oldu ğ u saptanm ışt ı r. Anahtar Kelimeler: Kadife bal ığı (Tinca tinca L., 1758), et verimi, vücut kompozisyonu, Bey şehir Gölü, Türkiye Meat Yield and Body Composition of Tench (Tinca tinca L., 1758) in Lake Beyşehir Abstract : In this study, the meat yield and body composition of tench (Tinca tinca L., 1758) in Lake Beyşehir were investigated. Net (fillet), skinned and scaled-skinned meat yield in tench from Lake Bey şehir were determined to vary between 50,61-70,58%, 58,18-77,90% and %59,98-79,60% and 59,74±0,25%, 68,07±0,23% and 69,78±0,23%, respectively. Crude protein, crude fat, crude ash and water content in tench from Lake Bey şehir were determined to vary between 16,53-19,72%, 2,08-2,89%, 0,98-1,43% and 76,39-80,00% and to be 18,36±0,17%, 2,46±0,03%, 1,18±0,02 % and 78,00±0,19%, respectively. Key Words: Tench (Tinca tinca L., 1758), meat yield, body composition, Lake Bey şehir, Turkey Giriş Cyprinidae familyas ı n ın bir üyesi olan kadife bal ığı (Tinca tinca Linnaeus, 1758), yurdumuzun tüm Karadeniz sahili ile Marmara Bölgesi'nin Trakya k ı sm ı na ve sonradan adaptasyonla Iç Anadolu'daki baz ı göllere yay ı lm ışt ı r. Bölgesel olarak ticari de ğere sahip olan kadife bal ığı n ı n eti k ı lç ı kl ı olmas ına ra ğmen, lezzetlidir. Yurdumuzda önemli bir pazar ı olmamas ına karşı n, pek çok Avrupa ülkesinde rağbet görmekte ve alabal ıktan pahal ı olmas ı nedeniyle, yapay yeti ştiriciliği de yap ı lmaktad ı r (Çelikkale 1988). Bal ığı n et verimi ve etinin kimyasal bile şimi; tür, ya ş, cinsiyet ve mevsim gibi çe şitli faktörlere ba ğ l ı olarak değ işim göstermektedir (Arslan 1993, Huss 1998). Bal ık eti; besleme de ğeri ve yüksek protein kalitesi ile diyetetik bir besin maddesi olmas ı n ın yan ı s ı ra, enerji bak ım ından da zengindir. Bal ık etindeki w-3 ya ğ asitleri, vücuttaki birçok fizyolojik ve biyokimyasal olayda olumlu etkilere sahiptir. Bal ık ya ğlar!, di ğer hayvansal ya ğlardaki kolesterolü katabolize eden etkiye de sahiptir. Bal ık etinin esansiyel aminoasit içeri ği yüksek, karbonhidrat içeri ğ i (%1-2) ise dü şüktür. Bal ı k etindeki protein miktar ı, %15-20 aras ı ndad ı r. Bal ık eti ya ğda eriyen vitaminler ve mineral madde bak ım ı ndan da zengindir (Anonim 2001). Kadife bal ığı son beş y ı ld ır yurt içinde Istanbul, Antalya ve Izmir gibi turistik bölgelerde fileto olarak sat ı lmakta ve 2000'den itibaren de fileto halinde Almanya, ABD ve Avusturya gibi ülkelere ihraç edilmektedir y ı l ı üretimi 778 ton (Anonim 2003) olan kadife bal ığı, Göller Bölgesi'nde ve ço ğu Beyşehir Gölü civar ı nda kurulu olan 20 kadar tesiste fileto halinde i şlenmektedir. Cyprinidae familyas ı ndan baz ı türlerin (Leuciscus cephalus orientalls, Capoeta trutta, Leuciscus lepidus, Cyprinus carpio, Barbus capito pectoralis, Capoeta capoeta umbla, Chalcalbumus tarichi, Barbus capito capito, Chalcalbumus mossulensis, Gordonus n ıtilus, Varico ıhınus pestai, Albumus orontis ve Vimba ~be tenella) et verimine ve etlerinin kimyasal özelli ğ ine ilişkin çe şitli ara şt ı rmalar (Berker ve Çolak 1976, Çelikkale 1977, Özdemir 1982, Poulter ve Nicoladies 1985, Özdemir ve ark. 1985, Aras ve ark. 1986, Akyurt 1986, Özdemir ve Şen 1987, An ıl ve ark. 1989, Çelik ve ark. 1990, Arslan 1993, Diler ve Becer 2001) yap ı lm ış olmas ına karşı n, Tinca tinca'n ın et verimi ve vücut kompozisyonuna ili şkin olarak Türkiye'de yap ı lm ış herhangi bir çal ışma bulunmamaktad ı r. Et verimi ile ilgili özellikler ürünün i şlenmesi i şlemini doğrudan etkileyen bir faktör oldu ğundan (Cibert ve ark. 1999), üretimin verimlili ğinin tespiti aç ıs ından da, et veriminin tespit edilmesi zorunludur. Bu çal ışma ile bu noktalar ın da ayd ı nlat ı lmas ı hedeflenmi ştir. Hem ihraç ürünü olarak ekonomik öneme sahip olmas ı hem de sevilerek tüketilmesi nedeniyle, kadife bal ığı n ı n et verimi Yüksek Lisans Tezi'nden haz ı rlanm ışt ı r Ankara Üniv. Ziraat Fak. Su Ürünleri Bölümü-Ankara

2 ZENCIR, O. ve A. Ş. KORKMAZ, "Beyşehir Gölü kadife bal ı klar ı n ı n (Tinca tinca L., 1758) et verimi ve vücut kompozisyonu" 475 ve etinin kimyasal özellikleri belirlenip, konu ile ilgili çal ışmalara katk ıda bulunulmaya çal ışı lm ışt ı r. Materyal ve Yöntem Ağ ustos-aral ı k 2002 döneminde Bey şehir Gölü'nde yürütülen bu çal ışmada, gölün Bey şehir ilçesi s ı n ı rlar ı içerisindeki avlak sahalardan uzatma a ğlar ıyla avlanan 200 adet kadife bal ığı (Erkek= 102, di şi= 98), inceleme materyali olarak kullan ılm ışt ı r. Strapor kutular içerisinde buzda muhafaza edilerek Ankara'ya getirilen bal ı klar ın boy ölçümleri 1 mm duyarl ı kta ölçüm tahtas ı, a ğı rl ık ölçümleri ise 0,01 g duyarl ı kta dijital terazi kullan ı larak gerçekle ştirilmi ştir. Ya ş gruplar ı na göre et verimini belirlemek için Lagler (1956) ile Bagenal ve Tesch (1978)'in bildirdi ğ i kurallara göre ya ş tayininde kullan ı lacak pul örnekleri al ı nm ış, pul örnekleri al ı nan bal ı klar disekte edilerek, gonadlar ı n ı n makroskobik incelenmesiyle e şey tespiti yap ı lm ışt ı r. Vücut ağı rl ığı belirlenen bal ı klarda; iç organlar, ba ş, yüzgeçler ve omurga (kas aras ı kemikler dahil) bistüri, pens ve makas yard ı m ıyla ç ı kar ı l ı p, elektronik terazide tart ı lm ışt ır (Viola ve ark. 1988, An ıl ve ark. 1989). K ılç ıklar ı n kolay ve tam olarak ç ı kar ı lmas ı için bal ı klar %1 oran ı nda sirke (asetik asit) eklenmi ş su içerisinde 3-5 dk süreyle ha şlanm ışlard ı r (Diler ve Becer 2001). Bal ık fıresi olarak da adland ı r ı labilen tüketilmeyen bütün k ı s ımlar ayr ı ayr ı tart ı l ı p toplam a ğı rl ı ktan ç ı kar ılarak tüketilebilir a ğı rl ı k bulunmu ş ve net et verimi (rand ıman); Et Verimi - Tüketilebilir K ı s ı mlar ı n A ğı rl ığı x 100 Toplam Vücut A ğı rl ığı eş itliğinden hesaplanm ışt ı r (Poulter ve Nicolaides 1985, Cibert ve ark. 1999). Kadife bal ığı küçük pullu ve ince derili olup, pullu veya pulsuz olarak derisiyle birlikte de tüketilebildi ğinden, pullu-derili ve pulsuz-derili et verimi de hesaplanm ışt ı r. Kimyasal analizler, ara şt ı rma süresince ayda iki defa her eşeyden 8-10 bireyin kas dokusundan al ınan etlerin homojenize edilmesinden sonra al ı nan örneklerde, iki paralel halinde gerçekle ştirilmi ştir. Kimyasal analizlerde ham protein miktar ı Dingel ve Hines (1975)'in belirtti ğ i kurallara göre haz ı rlanan numunelerin LECO SP 528 model protein analiz cihaz ı nda okunmas ı suretiyle, ham yağ miktar ı (Anonim 1999), su ve ham kül Anonim (2001 a, b) ise taraf ı ndan belirtilen yöntemlerle belirlenmi ştir. Araşt ı rmada elde edilen verilerin istatistiki olarak değerlendirilmesinde t-testi, varyans analizi, ortalamalar aras ı ndaki farkl ı l ı klar ın önem seviyesinin kontrolünde ise Duncan çoklu kar şı la şt ırma testinden yararlan ı lm ışt ı r (Düzgüne ş ve ark. 1983). Bulgular ve Tart ışma Ağustos-Aral ık 2002 döneminde, Bey şehir Gölü kadife bal ıklar ı nda yaş ve eşey gruplar ı na göre saptanan vücut, ba ş, iç organ, omurga, deri, pul ve yüzgeç a ğı rl ığı na ili şkin değerler Çizelge 1'de verilmi ştir. Çizelge 1 incelendi ğinde görüleceği gibi vücut, ba ş, iç organlar, omurga, deri, pul ve yüzgeçlerin a ğı rl ığı yaş art ışı na bağ l ı olarak artm ışt ı r (P<0,05). Ya ş gruplar ı na göre e şeyler aras ı nda gözlenen farkl ı l ıklar ı n önemsiz oldu ğu (P>0,05) saptanm ıştı r. Beyşehir Gölü kadife bal ı klar ında değ işik vücut k ı s ı mlar ı n ı n a ğı rl ığı n ın vücut a ğı rl ığı na oranlar ı Çizelge 2'de verilmi ştir. Oransal baş a ğı tl ığı n ı n erkeklerde %11,24-18,50, di şilerde ise %11,39-18,42 aras ında değ i ştiği, erkeklerde ortalama %15,38±0,14, di şilerde ortalama %15,14±0,14 ve populasyon genelinde ortalama %15,26±0,14 oldu ğ u saptanm ışt ır. Beyşehir Gölü kadife bal ıklar ı nda saptanan oransal ba ş ağı rl ığı, Karasu Irma ğı'nda Capoeta capoeta umbla (%18,68-30,75) (Aras ve ark. 1986) ve kültür sazan ı (%16,68) (Çelikkale 1977) için saptanan de ğerlerden düşük, Karacaören I Baraj Gölü'ndeki e ğrez (Vimba vimba tenella) için saptanan %10,71-14,32 de ğerinden (Diler ve Becer 2001) yüksek ve Karasu Irma ğı'ndaki caner bal ı klar ı (Barbus capito capito) için saptanm ış olan %15 (Akyurt 1986) değerine benzer bulunmu ştur. Sar ı han (1979)' ı n bildirdi ğ ine göre, canl ı a ğı rl ı k art ışı ile oransal ba ş a ğı rl ığı aras ındaki ters ili şki, bilinen en yayg ı n kurald ı r (Aras ve ark. 1986). Bey şehir Gölü kadife bal ı klar ında da ya ş art ışıyla ortalama oransal ba ş a ğı rl ığı ndaki azalma, tüketim için tercih nedeni olabilir. Oransal iç organ a ğı rl ığı n ı n erkeklerde %4,01-13,78, di şilerde ise %4,58-15,89 aras ı nda de ğ işti ği, erkeklerde ortalama %9,15±0,24, di şilerde ortalama %8,87±0,23 ve populasyon genelinde %9,01±0,17 oldu ğu ve ya ş art ışı na bağ l ı olarak azald ığı saptanm ışt ı r. Beyşehir Gölü kadife bal ıklar ı n ın oransal iç organ a ğı rl ığı, Karakoçan-Kalecik Göleti'nde Chacalbumus mossulensis için saptanan %2,30-6,89 (Özdemir ve Şen 1987) değerinden yüksek, Karasu Irma ğı'nda Capoeta capoeta umbla için saptanan %12,78 (Aras ve ark. 1986) de ğerinden dü şük ve Karacaören I Baraj Gölü'nde Vimba vimba tenella için saptanan %6,51-13,22 (Diler ve Becer 2001) de ğeri ile benzer bulunmu ştur. Farkl ı l ı klar ın, bal ı klar ı n yedikleri besinleri sindirmeden önce veya sindirdikten sonra avlanmalar ından ileri gelmi ş olabileceği kanaatine var ı lm ışt ı r. Oransal omurga a ğı rl ığı n ı n erkeklerde %1,82-4,39, di şilerde ise %1,42-4,49 aras ında değ iştiği, erkeklerde ortalama %3,22±0,05, di şilerde ortalama %3,16±0,05 ve populasyon genelinde ortalama %3,19±0,04 oldu ğ u saptanm ışt ır. Ya ş gruplar ına göre eşeyler aras ı nda gözlenen farkl ı l ıklar önemsiz (P>0,05), her iki e şey grubunda da ya ş gruplar ı aras ı ndaki farkl ı l ıklar önemli (P<0,05) bulunmu ştur. Beyşehir Gölü kadife bal ıklar ı n ı n erkek ve di şilerinde saptanan oransal omurga a ğı rl ığı değerleri, s ı ras ıyla aynal ı sazan için saptanan %5,57-5,85 (Çelikkale 1977), Karasu Irma ğı'nda Capoeta capoeta umbla için saptanan %14,82 (Aras ve ark. 1986) ve Karacaören I Baraj Gölü'nde Vimba vimba tenella için saptanan %4,05-4,97 (Diler ve Becer 2001) de ğerlerinden dü şüktür. Kadife bal ığı nda omurga a ğı rl ığı n ın vücut

3 Çizelge 1. Beyşehir Gölü kadife bal ıklar ı nda ya ş ve eşey gruplar ı na göre ortalama vücut a ğı rl ığı ile tüketilebilen ve tüketilemeyen vücut k ıs ı mlar ı n ı n ortalama a ğı rl ı klar ı (5< ± S5-(, g) Ya ş Eşey n Vücut a ğı rl ığı Tüketilmeyen vücut bölümlerinin ortalama a ğı rl ıklar ı Tüketilebilir gruplar ı gruplar ı (g) Baş Iç organlar Omurga Deri Pul Yüzgeçler k ıs ım (Fileto) 66,30±4, ,61±0,74 f 8,92±0,46 f 2,66±0,18 f 5,68±0,00 f 1,14±0,10f 1,86±0,16 f 36,18±2,93` E 10 (57,98-106,30) (9,24-16,84) (7,76-12,59) (2,21-4,17) (5,36-7,13) (0,87-1,87) (1,54-3,16) (31,19-61,29) 68,88±9,38 f 10,65±0,92 f 8,28±0,41 f 2,69±0,29 f 5,73±0,39 f 1,14±0,15f 1,87±0,23f 38,52±6,95` D 7 (53,64-123,8) (8,68-16,96) (7,14-9,89) (2,13-4,34) (4,92-8,02) (0,85-1,93) (0,85-1,93) (27,15-79,58) 175,76±7,04 e 27,12±0,90e 16,85±1,16 e 5,81±0,34 e 15,78±0,89 e 2,95±0,1 3 e 5,20±0,32 e 102,06±4,1 1 e Il E 22 (121,1-245,98) (21,03-35,75) (4,99-29,08) (2,96-8,73) (9,47-23,48) (1,77-4,25) (2,59-8,56) (67,84-145,83) 173,24±7,08 e 26,69±0,97 e 16,37±1,28 e 5,40±0,32 e 15,91±1,85 e 2,97±0,13 e 4,70±0,24 e 101,20±3,86 e D 17 (121,39-239,11) (19,93-34,64) (7,98-24,26) (3,88-8,32) (7,85-37,73) (2,59-4,29) (3,13-6,77) (76,15-127,82) 274,52±6,37 d 42,45±1,16d 24,04±1,21 d 8,25±0,26d 22,71±0,82 d 4,70±0,10 d 7,80±0,47 d 164,57±4,55 d III E 39 (210,6-367,57) (27,19-59,95) (9,09-40,86) (4,88-12,13) (14,16-32,52) (3,78-6,13) (4,10-14,89) (122,82-259,01) 287,83±7,73 d 43,43±1,38 d 24,74±1,14 d 8,71±0,28 d 23,58±1,03 d 5,01±0,12 7,83±0,28 d 174,53±5,60 d D 35 (186,92-402,25) (31,35-71,84) (10,50-36,89) (5,22-12,06) (12,91-40,82) (3,36-6,84) (4,01-12,16) (102,02-259,44) 438,58±11,24 c 65,08±1,52 c 36,21±1,70` 14,29±0,57 c 35,22±0,83 c 7,42±0,22 c 11,84±0,27 c 268,52±7,83 c IV E 19 (280,86-495,58) (45,47-71,95) (18,99-44,20) (9,28-18,70) (27,90-41,01) (4,82-9,53) (8,72-13,84) (162,64-300,11) 433,34±15,36` 63,93±1,69 c 35,80.±1,68` 13,61±0,46 c 34,78±0,85 c 7,25±0,26` 11,45±0,25 c 266,52±11,08 c D 24 (274,78-551,85) (44,28-72,89) (19,17-47,61) (9,14-18,68) (23,81-41,89) (4,94-9,87) (8,16-13,75) (177,46-360,14) 620,87±25,78 b 91,76±3,05 b 50,33±2,76 b 19,06±0,76 b 49,47±2,51 b 10,78±0,42 b 16,39±0,91 b 383,08±17,47 b V E 9 (496,91-730,73) (78,60-112,25) (40,58-61,22) (15,62-22,51) (39,66-63,04) (8,72-13,12) (12,75-21,10) (294,97-460,74) 587,67±18,43 b 87,10±2,69 b 47,36±2,57 b 18,17±1,07 b 46,20±2,61 b 10,40±0,39 b 15,59±0,86 b 363,14±13,40 b D 11 (448,07-645,64) (77,75-96,77) (38,99-70,64) (11,64-21,21) (32,77-65,79) (7,32-11,65) (11,70-21,53) (276,09-404,01) 808,74±39,85 a 119,99±5,40 a 64,84±2,02 a 23,54±0,89 a 60,81±2,84 a 13,67±1,47 a 21,13±1,57 a 504,77±26,19 a VI E 3 (731,02-862,89) (109, ) (60,96-67,73) (21,94-25,01) (56,41-66,11) (10,85-15,80) (18,02-23,02) (453,38-539,24) 787,50±00,00 a 116,74±4,11 a 63,04±1,82 a 23,25±1,64 a 58,55±2,76 a 13,58±0,66 a 20,66±1,22 a 491,68±19,64 a D 4 (696,14-819,02) (104,60-121,92) (58,32-66,09) (19,57-27,36) (51,07-63,68) (11,61-14,35) (17,50-23,03) (433,47-519,69) * Ayn ı sütunda farkl ı harfler ile gösterilen ortalamalar aras ı ndaki farkl ı l ı k önemlidir (P<0,05). TARIM BI LI MLERI DERGI SI 2004, Cilt 1 0, Sayı 4

4 Çizelge 2. Beyşehir Gölü kadife bal ı klar ı nda yaş ve eşey gruplar ı na göre tüketilmeyen vücut k ıs ımlar ı n ı n vücut a ğı rl ığı na oran ı ve et verimi (5< ±, %) Ya ş gruplar ı II III IV V VI Ortalama Eşey gruplar ı n Tüketilmeyen vücut k ı s ımlar ı n ı n vücut a ğı rl ığına oranlar ı Et verimi Ba ş İç organlar Omurga Deri Pul Yüzgeçler Net Derili Pullu-Derili 16,01±2,16 a 12,41±0,19 a 4,03±0,06 a 8,73±0,26 a ' 1,70±0,06 a 2,78±0,07 a 54,34±0,41 c 63,06±0,24 e 64,77±0,21 d E 10 (15,86-16,23) (11,14-13,50) (3,77-4,39) (6,70-9,48) (1,50-2,12) (2,58-3,27) (52,83-57,66) (61,32-64,36) (63,44-66,12) 15,75±0,34 a 12,64±0,83 a 3,96±0,13 a 8,63±0,39 a 1,68±0,11 a 2,74±0,10 a 54,60±1,66 c 63,23+1,34 e 64,91±1,30d D 7 (13,70-16,18) (7,99-14,71) (3,50-4,49) (6,48-9,35) (1,48-2,22) (2,49-3,29) (50,61-64,28) (59,78-70,76) (61,73-72,32) 15,57±0,25 a 9,56±0,53 b 3,27±0,10 b 8,91±0,29 a 1,67±0,01 a 2,91±0,08 a 58,11±0,59 b 67,01±0,63 d 68,68±0,63 c E 22 (13,95-17,67) (4,01-13,13) (2,19-4,09) (6,53-10,75) (1,56-1,73) (2,11-3,86) (54,43-64,52) (61,21-72,20) (62,93-73,62) 15,54±0,42 a 9,44±0,70 b.c 3,11±0,11 b 8,89±0,66 a 1,71±0,01 a 2,72±0,10' 58,59±0,86 b 67,48+0,88 d 69,19±0,87c D 17 (12,22-18,42) (6,40-15,89) (2,42-4,18) (6,34-15,78) (1,63-1,73) (2,13-3,45) (51,34-63,64) (58,18-73,78) (59,98-75,48) 15,51±0,30 a 8,85±0,44 b 3,02±0,08 b 8,27±0,23 a 1,72±0,07 a 2,80±0,13' 59,83±0,58" 68,10±0,54 c'd 69,81±0,54` E 39 (11,24-18,50) (4,32-13,78) (1,82-4,13) (5,99-11,68) (1,63-1,75) (1,81-5,55) (53,83-70,46) (61,26-77,29) (63,00-78,92) 15,13±0,28 a 8,65±0,37 b.c 3,07±0,09 b 8,23±0,31 a 1,75±0,01 a 2,73±0,08 a 60,43±0,65 a 68,66+0,62 b.c 70,41±0,62 b.c D 35 (11,39-17,86) (4,58-12,50) (1,42-4,00) (4,09-11,78) (1,35-1,80) (1,53-3,85) (51,73-70,58) (62,80-77,90) (64,53-79,60) 14,87±0,15 a 8,24±0,30 c 3,25±0,09 b 8,10±0,23 a 1,69±0,02 a 2,73±0,08 a 61,12±0,43 a 69,22±0,33 a.b.c 70,91±0,32 b E 19 (13,67-16,19) (4,64-9,89) (2,71-4,00) (6,50-10,28) (1,47-2,04) (2,27-3,78) (57,75-64,45) (67,39-72,49) (69,28-74,28) 14,89±0,21 a 8,21±0,20 c 3,17±0,09 b 8,16±0,23 a 1,68±0,03' 2,68±0,06 a 61,21±0,48' 69,36+0,34 a 71,05±0,33" D 24 (13,17-16,66) (5,67-9,67) (2,48-4,07) (6,70-10,72) (1,31-1,99) (2,25-3,72) (57,06-65,26) (65,72-72,42) (67,52-73,81) 14,85±0,34 a 8,09±0,19 c 3,07±0,06 b 7,99±0,30' 1,74±0,02 a 2,63±0,05 a 61,63±0, ,61+0,40' 71,35±0,35 a E 9 (13,40-16,70) (7,46-9,02) (2,78-3,39) (6,20-9,00) (1,56-1,80) (2,38-2,89) (59,36-65,32) (68,22-71,52) (69,95-73,28) 14,83±0,18 a 8,07±0,37 c 3,09±0,14 b 7,93±0,53 c 1,72±0,03' 2,66±0,14 a 61,70±0,63 a 69,63±0,38 a 71,34±0,39 a D 11 (14,05-16,28) (7,16-11,42) (2,02-3,88) (6,24-12,70) (1,52-1,85) (2,12-3,48) (56,76-64,32) (67,27-71,75) (69,02-73,55) 14,84±0,06 a 8,03±0,15 c 2,92±0,09 c 7,52±0,16 a 1,68±0,10 a 2,61±0,07 a 62,40±0,20 a 69,92±0,20 a 71,60±0,22 a E 3 (14,76-14,97) (7,85-8,34) (2,74-3,00) (7,20-7,72) (1,48-1,83) (2,47-2,69) (62,02-62,68) (69,74-70,15) (71,22-71,98) 14,83±0,01 a 8,02±0,17c 2,95±0,14 b.c 7,43±0,15 a 1,73±0,02 a 2,62±0,08 a 62,40,32 a 69,86+0,20 a 71,58±0,20 a D 4 (14,49-15,02) (7,57-8,38) (2,70-3,34) (7,07-7,79) (1,67-1,76) (2,45-2,82) (61,99-63,38) (69,59-70,45) (71,28-72,16) 15,38±0,14 9,15±0,24 3,22±0,05 8,37±0,13 1,70±0,01 2,79±0,05 59,39±0,34 67,77±0,31 69,47±0,31 E 102 (11,20-18,50) (4,01-13,78) (1,82-4,39) (5,99-11,68) (1,42-2,12) (1,81-5,55) (52,83-70,46) (61,21-77,29) (62,93-78,92) 15,14±0,14 8,87±0,23 3,16±0,05 8,29±0,18 1,71±0,01 2,71±0,04 60,11±0,37 68,38±0,34 70,11±0,33 D 98 (11,39-18,42) (4,58-15,89) (1,42-4,49) (4,09-15,78) (1,31-2,22) (1,53-3,85) (50,61-70,58) (58,18-77,90) (59,98-79,60) 15,26±0,10 9,01±0,17 3,19±0,04 8,33±0,11 1,71±0,01 2,75±0,03 59,74±0,25 68,07±0,23 69,78±0,23 Genel ortalama 200 (11,20-18,50) (4,01-15,89) (1,42-4,49) (4,09-15,78) (1,31-2,22) (1,53-5,55) (50,61-70,58) (58,18-77,90) (59,98-79,60) yn ı su un a farkli harfler ı e gösterilen ortalamalar aras ındaki farkl ı l ı k önemlidir (P<0,05). ZENC İ R, O. ve A. Ş. KORKMAZ, "Beyşehi r Gölü kadife bal ı klar ı n ın (Tinca tinca L., 1758) et verimi ve vücut kompozisyonu"

5 478 TARIM BILIMLERI DERGISI 2004, Cilt 10, Say ı 4 a ğı rl ığı na oran ı n ı n dü şük ve k ı lç ı klar ı n ı n da oldukça ince olmas ı, tüketim aç ı s ından önemli bir tercih nedeni olabilir. Oransal deri a ğı rl ığı n ı n erkeklerde %5,99-11,68, dişilerde ise %4,09-15,78 aras ı nda de ğ iştiği, erkeklerde ortalama %8,37±0,13, di şilerde ortalama % 8,29±0,18 ve populasyon genelinde ortalama %8,33±0,11 oldu ğu saptanm ışt ır. Ya ş gruplar ına göre e şeyler aras ı nda gözlenen farkl ı l ıklar önemsiz bulunmu şt ır (P>0,05). Beyşehir Gölü kadife bal ı klar ı n ın oransal deri a ğı rl ığı, kültür sazanlar ı ndan (%6,72) (Çelikkale 1977) yüksek bulunmuştur. Bu durum, et verimi için seçilen kültür sazanlar ı n ı n yakla şık olarak 1 kg a ğı rl ı kta olmalar ı ndan kaynaklanm ışt ı r. Çünkü, küçük bal ı klar büyüklere göre oransal olarak daha büyük vücut alan ı na sahiptirler. Oransal pul a ğı rl ığı n ın erkeklerde %1,42-2,12, dişilerde ise %1,31-2,22 aras ında değ iştiği, erkeklerde ortalama %1,70±0,01, di şilerde ortalama 1,71±0,01 oldu ğ u saptanm ışt ı r. Beyşehir Gölü kadife bal ı klar ı nda saptanan oransal pul a ğı rl ığı değerleri, Karacaören I Baraj Gölü'nde Vimba vimba tenella için saptanan %2,45-3,92 (Diler ve Becer 2001) de ğerinden dü şük bulunmu ştur. Bu durum, kadife bal ığı n ın pullar ı n ın ince ve küçük olmas ı ndan kaynaklanm ış olup, derisiyle birlikte pullu olarak da tüketilebilir. Oransal yüzgeç a ğı rl ığı n ı n erkeklerde % 1,81-5,55 ve di şilerde ise %1,53-3,85 aras ı nda değ iştiği, erkeklerde ortalama % 2,79±0,05, di şilerde ortalama % 2,71±0,04 ve populasyon genelinde ortalama %2,75±0,03 oldu ğ u saptanm ışt ı r. Beyşehir Gölü kadife bal ı klar ı nda saptanan değer (%2,75), Karacaören I Baraj Gölü'nde Vimba vimba tenella için saptanan 2,20-3,55 (Diler ve Becer 2001) değeri ile benzer, Karakoçan-Kalecik Göleti'nde Chacalbumus mossulensis için boy gruplar ına göre saptanan %1,18-2,97 (Özdemir ve Şen 1987) ve Karasu Irma ğı'nda Capoeta capoeta umbla için saptanan %1,48 (Aras ve ark. 1986) de ğerlerinden biraz yüksek, Karasu Irma ğı'nda Barbus capito capito için saptanan %4,86 (Akyurt 1986) ve kültür sazanlar ında saptanan %5,24 (Çelikkale 1977) de ğerlerinden ise dü şüktür. Bu veriler, kadife bal ığı n ı n oransal yüzgeç a ğı rl ığı n ı n diğer cyprinid türlerinden pek farkl ı olmad ığı n ı, hatta daha iyi oldu ğ unu göstermektedir. Oransal yüzgeç a ğı rl ığı ne kadar küçük olursa, tüketilebilir k ısm ın oran ı o kadar büyük olacakt ı r. Beyşehir Gölü kadife bal ı klar ı nda net (fıleto), derili ve pullu-derili et verimi (Çizelge 2'nin son sütunu) erkeklerde %59,39±0,34, %67,77±0,31 ve %69,47±0,31, di şilerde %60,11±0,37, %68,38±0,34 ve 70,11±0,33, populasyon genelinde ise %59,74±0,25, %68,07±0,23 ve %69,78±0,23 olarak saptanm ış ve ya ş art ışı na bağ l ı olarak artm ışt ır. Ya ş gruplar ına göre e şeyler aras ı nda gözlenen farkl ı l ı klar önemsiz (P>0,05), her iki e şeyde yaş gruplar ı aras ında gözlenen farkl ı l ı klar ise önemli (P<0,05) bulunmu ştur. Saptanan net et verimi (%59,74), Keban Baraj Gölü'nde Acanthobrama marmid, Chalcalbumus mossulensis, Capoeta trutta, Capoeta capoeta umbla, Leuciscus cephalus orientalis ve Leuciscus lepidus için saptanan s ıras ıyla %59,15, %50,15, %50,72, %53,23, %46,31 ve %50,14 (Berker ve Çolak 1976), kültür sazan ı için saptanan %50,88 (Çelikkale 1977), Keban Baraj Gölü'nde Barbus capito pectoralis için saptanan %50,32 (Özdemir 1982), Konya Bölgesi tatl ı su bal ıklar ı ndan sazan ve aynal ı sazan için saptanan %56,37 ve %55,78 (An ı l ve ark. 1989), Keban Baraj Gölü'nde erkek ve di ş i aynal ı sazanlar için saptanan %52,10 ve %51,69 (Arslan 1993) değerlerinden yüksek, Van Gölü'nde Chalcalbumus tarichi türünün erkekleri için saptanan %57,65-65,85 ve di şileri için saptanan %63,87-66,45 (Özdemir ve ark. 1985), Karasu Irma ğı 'nda Barbus capito capito için saptanan %65,29 (Akyurt 1986), Karasu Irma ğı'nda Capoeta capoeta umbla için saptanan %61,44 (Aras ve ark. 1986), Konya Bölgesi tatl ı su bal ı klar ı ndan akbal ı k (Gordonus rutilus), gövce bal ığı (Albumus orontis) ve siraz (Varicorhinus pesta ı) için saptanan % 64,38, %67,73 ve %62,72 (An ıl ve ark. 1989) ve Karacaören I Baraj Gölü'nde Vimba vimba tenella için saptanan %63,76-71,02 (Diler ve Becer 2001) de ğerlerinden dü şük ve Hazar Gölü'nde Capoeta capoeta umbla için saptanan %53,76-61,73 (Özdemir 1982) de ğerleri ile benzer bulunmu ştur. Bey şehir Gölü kadife bal ı klar ı n ın net et veriminin hesaplanmas ı nda deri, pul ve kas aras ı kemikler dahil omurga fire olarak kabul edilmi ştir. Kadife bal ığı n ı n net et veriminin dü şük ç ı kmas ı na en önemli etkenlerden birisi, bir yaş l ı bal ı klard ı r. Kadife bal ı klar ı n ı n net et veriminin benzer ve dü şük bulundu ğu di ğer cyprinidlerden kültür sazan ı (Çelikkale 1977) d ışında deri, büyük ço ğunluğunda da pul ve omurgan ın (kas aras ı kemikler dahil) et veriminin hesaplanmas ı na dahil edildi ği göz önüne al ı nd ığı nda, kadife bal ığı n ın et veriminin di ğer cyprinid türlerinin çoğ undan iyi oldu ğu sonucu ç ı kar ı labilir. Ağustos-Aral ı k 2002 döneminde, Beyşehir Gölü kadife bal ı klar ı n ı n etlerinde yap ı lan kimyasal analizlere ili şkin sonuçlar Çizelge 3'de verilmi ştir. Ham protein oran ı n ın e şey gruplar ına göre erkeklerde %16,53 (Aral ı k) ile %19,31 (Ekim), di şilerde ise %16,61 (Aral ı k) ile %19,69±0,02 (Ekim) aras ı nda değ i ştiğ i, erkeklerde ortalama % 18,23±0,24, di şilerde ortalama %18,48±0,25 ve populasyon genelinde ortalama %18,36±0,17 oldu ğu saptanm ışt ır. Aylara göre e şey gruplar ı aras ı nda gözlenen farkl ı l ı klar, Aral ık d ışı nda önemli (P<0,05) bulunmu ştur. Ara şt ı rma süresince erkek ve di şiler aras ı nda gözlenen farkl ı l ı klar da istatistiki olarak önemli (F=11210,64, P<0,05) bulunmu ştur. Ham protein oran ı bak ı m ından aylar aras ı nda gözlenen farkl ı l ı klar, erkeklerde (s.d.=19, F=2224,31, P<0,05) ve di şilerde (s.d.=19, F=151,25, P<0,05) önemli bulunmu ştur. Beyşehir Gölü kadife bal ı klar ı n ı n etlerinde saptanan ham protein oran ı (%18,36), Keban Baraj Gölü'nde tahta bal ığı (Acanthobrama marmid), siraz (Capoeta capoeta umbla), benekli siraz (Capoeta tutta), küpeli sazan (Barbus capito pectoralis), kefal (Leuciscus lepidus) ve tatl ı su kefali (Leuciscus cephalus orientalis) için saptanan değerlerden (s ı ras ıyla %18,00, %16,90, %17,40, %17,90, %17,10 ve %18,00) (Berker ve Çolak 1976), ayn ı gölde Barbus cephalus pectoralis için saptanan de ğerden (%17,79) (Çelik ve ark. 1990), kültür sazan ı için saptanan de ğerden (%17,00) (Çelikkale 1977) ve sazan için saptanan değerden (%15,95) (Poulter ve Nicoladies 1985) yüksek bulunmu ştur. Bu sonuçlara göre, kadife bal ığı n ı n protein kapsam ı n ın di ğer cyprinid türlerinden daha iyi oldu ğu sonucu ç ı kar ı labilir.

6 ZENCIR, D. ve A. Ş. KORKMAZ, "Beyşehir Gölü kadife bal ı klar ı n ı n (Tinca tinca L., 1758) et verimi ve vücut kompozisyonu" 479 Çizelge 3. Aylara ve e şey gruplar ı na göre Beyşehir Gölü kadife bal ı klar ı n ı n vücut kompozisyonu (%) ' ' Aylar n E şey grubu Ham protein Ham ya ğ Ham kül Su 19,12±0,03 b 2,33±0,02 f 'g 1,13±0,03`' d 77,42±0,02 f 4 E (19,09-19,15) (2,29-2,37) (1,07-1,19) (77,38-77,46) stos 19,34±0,02 b 2,84±0,03 a 1,10±0,02" 1 76,72±0, D (19,32-19,36) (2,79-2,89) (1,04-1,16) (76,64-76,80) 18,64±0,01 e 2,35±0,03 e 'f 'g 1,17±0,03 b' b' d 77,84±0,02 e 4 E (18,63-18,65) (2,28-2,42) (1,11-1,23) (77,80-77,88) ylül 18,92±0,02 d 2,66±0,04 b 1,11±0,03" 77,31±0, D (18,90-18,94) (2,59-2,73) (1,05-1,17) (77,27-77,35) 19,33±0,01 b 2,27±0,04 9 b 1,37±0,03 a 77,03±0,03 b 4 E (19,31-19,36) (2,20-2,35) (1,31-1,43) (76,98-77,09 kim 19,69±0,02 a 2,51±0,01 c 1,34±0,03 a 76,46±0,04' 4 D (19,67-19,72) (2,48-2,55) (1,28-1,41) (76,39-76,55) 17,53±0,02 f 2,15±0,03 b 1,21±0,03" 79,11±0,02 b 4 E (17,49-17,58) (2,09-2,22) (1,15-1,29) (79,07-79,16) as ı m 17,81±0,01 e 2,43±0,02 d ' e 1,26±0,03 b 78,50±0,03 d 4 D (17,80-17,83) (2,40-2,47) (1,20-1,32) (78,42-78,59) 16,54±0,01 9 2,47±0,04 b.d 1,03±0,02 d 79,96±0,02 a ral ı k 4 E (16,53-16,55) (2,39-2,55) (0,98-1,09) (79,92-80,00) 16,65±0,03 g 2,59±0,03 b b 1,13±0,02" 79,63±0,02 b 4 D (16,61-16,69) (2,51-2,67) (1,09-1,17) (79,57-79,69) 18,23±0,24 2,31±0,03 1,18±0,03 78,27±0,25 20 E (16,53-19,36) (2,09-2,55) (0,98-1,43) (76,98-80,00) rtalama 18,48±0,25 2,61±0,03 1,19±0,03 77,72±0,27 20 D (16,61-19,72) (2,40-2,89) (1,04-1,41) (76,39-79,69) 18,36±0,17 2,46±0,03 1,18±0,02 78,00±0,19 Genel ortalama (16,53-19,72) (2,09-2,89) (0,98-1,43) (76,39-80,00) Ham yağ oran ı n ın eşey gruplar ı na göre erkeklerde %2,09 (Kas ım) ile 2,55 (Aral ık), di şilerde ise %2,40 (Kas ı m) ile %2,89 (Ağustos) aras ı nda değ i ştiği, erkeklerde ortalama %2,31±0,03, di şilerde %2,61±0,03 ve populasyon genelinde % 2,46±0,03 oldu ğ u saptanm ışt ı r. Di şilerin ham yağ oran ı, inceleme periyodundaki bütün aylarda erkeklere göre yüksek bulunmu ştur (P<0,05). Aylar aras ında gözlenen farkl ı l ıklar erkeklerde (s.d.=19, F=13,30, P<0,05) ve di şilerde (s.d.=19, F=4,89, P<0,05) önemli bulunmu ştur. Kadife bal ı klar ı n ın etlerinde saptanan ham yağ oran ı (%2,46); Keban Baraj Gölü'nde Chalcalbumus mossulensis ve Leuciscus lepidus için saptanan %4,46 ve %4,48 (Berker ve Çolak 1976), sazanda ve kültür sazan ı nda saptanan %8,9 ve %9,0 (Viola ve ark. 1988) değerlerinden dü şük, Keban Baraj Gölü'nde sazanlardan Acanthobrama mannid, Capoeta trutta, Capoeta capoeta umbla, Barbus capito pectoralis, Leuciscus cephalus orientalis için saptanan s ı ras ıyla %1,64, %1,85, %1,78, %1,08 ve %2,05 (Berker ve Çolak 1976) ve Keban Baraj Gölü'nde Barbus capito pectoralis için saptanan %1,39 (Çelik ve ark. 1990) de ğerlerden ise yüksek bulunmu ştur. Sazan ve aynal ı sazan ın ham yağ oran ı n ın kadife bal ığından 3 kattan fazla büyük ç ıkmas ı, bu de ğerlerin yetiştiricilikte elde edilen de ğerler olmas ı ve yemlerdeki yağ oran ı n ı n yüksekli ğinden kaynaklanm ışt ı r. Ham kül oran ı n ı n erkeklerde %0,98 (Aral ık) ile %1,43 (Ekim), di şilerde ise %1,04 (A ğustos) ile 1,41(Ekim) aras ında değ iştiği, erkeklerde ortalama /01,18±0,03, dişilerde %1,19±0,03 ve populasyon genelinde %1,18±0,02 oldu ğu saptanm ışt ı r. Bu de ğer, Huss (1998) taraf ından bildirilen %1,20-1,50 de ğeriyle uyumludur. Aylara göre e şey gruplar ı içinde gözlenen farkl ı l ı klar ı n erkeklerde (s.d.=19, F=7,92, P<0,05) ve di şilerde (s.d.=19, F=8,49, P<0,05) önemli, e şey gruplar ı aras ında gözlenen farkl ı l ı klar ın ise önemsiz oldu ğu bulunmu ştur (P>0,05). Beyşehir Gölü kadife bal ı klar ı nda saptanan ortalama ham kül oran ı M,18±0,02, Keban Baraj Gölü'nde sazan türleri için saptanan %1,14-1,30 (Çolak ve Berker 1976), Keban Baraj Gölü'nde Barbus capito pectoralis için saptanan %1,20 (Çelik ve ark. 1990) ve Karacaören I Baraj Gölü'nde Vimba vimba tenella için saptanan %1,28 (Diler ve Becer 2001) de ğerlerine yak ı n bulunmu ştur. Kadife bal ıklar ı n ın etlerindeki su kapsam ı n ı n erkeklerde %76,98 (Ekim) ile %80,00 (Aral ı k), di şilerde ise %76,39 (Ekim) ile %79,69 (Aral ı k) aras ında değ iştiğ i, erkeklerde ortalama %78,27±0,25, di şilerde ortalama %77,72±0,27 ve populasyon genelinde ortalama %78,00±0,19 oldu ğu saptanm ışt ır. Su kapsam ı bak ı m ı ndan aylara göre gözlenen farkl ı l ıklar ı n erkeklerde (s.d.=19, F=2993,75, P<0,05) ve di şilerde (s.d.=19, F=1751,87, P<0,05) önemli oldu ğ u belirlenmi ştir. Ağ ustos- Aral ık 2002 periyodunda eşey gruplar ı aras ı ndaki farkl ı l ı klar ın da önemli oldu ğu (s.d.=39, F=2036,67, P<0,05) saptanm şt ı r. Beyşehir Gölü kadife bal ı klar ı nda saptanan ortalama su kapsam ı (%78,00), Keban Baraj Gölü cyprinid bal ı klar ı ndan Capoeta trutta için %79,28, Capoeta capoeta umbla için %79,81 ve Barbus capito pectoralis için %79,55, Cyprinus carpio için saptanan %81,64 (Berker ve Çolak 1976), ayn ı gölde Barbus capito pectoralis için %79,61 (Çelik ve ark. 1990) de ğerlerinden düşük, Keban Baraj Gölü'de Acanthobrama marmid için saptanan % 78,09 ve Leuciscus cephalus orientalis için saptanan %78,64 (Berker ve Çolak 1976) de ğerlerine benzer, Keban Baraj Gölü'nde Leuciscus lepidus ve Chalcalbumus mossulensis için saptanan %77,05 ve %74,39 (Berker ve Çolak 1976) de ğerleri ile kültür sazan ı için saptanan %71,40 (Viola ve ark. 1988) de ğerinden ise yüksektir. Beyşehir Gölü kadife bal ı klar ı n ı n su kapsam ı,

7 480 TARIM BILIMLERI DERGISI 2004, Cilt 10, Say ı 4 Huss (1998) taraf ından bildirilen % 68,00-81,00 de ğeriyle uyumludur. Yukar ıdaki kar şılaşt ırmalarda ortaya ç ı kan farkl ı l ıklar, bal ı klar ın avlanma zaman ından, ya şlar ı ndan, tür fark ından kaynaklanm ış olabilir. Sonuç Yöre halk ı taraf ı ndan sevilerek tüketilen kadife bal ığı n ın kimyasal özellikleri ve et verimine ili şkin bu ön çal ışmaya ait bulgular dikkate al ı nd ığında, bölgesel hayvansal protein aç ığının kapat ı lmas ında önemli bir rol oynayaca ğı düşünülebilir. Bey şehir Gölü kadife bal ı klar ı n ı n net et veriminin (% 59,74±0,25) di ğer cyprinid türlerinin çoğundan yüksek, kilç ıklar ı n ın ince ve az olmas ı n ı n i şleme tesislerinde fileto ç ıkarma i şlemlerindeki zaman kayb ı n ı önleyeceği, besin kompozisyonuna ait bulgular ı n ise, i şleme tesislerinin ürünün et verimi özellikleri ve besin kompozisyonuna ili şkin bilgi noksanl ığı n ı giderece ği gibi ürünün i şlenme çe şitliliğini de geni şleterek ihracat ı art ıraca ğı düşünülmektedir. Bu ara şt ı rmada saptanan et verimi ve besin kompozisyonu ile ilgili özelliklerin bir y ı l gibi daha uzun bir periyotta ara şt ı r ı lmas ı ve imaj analizleri ile de desteklenmesi gerekti ği dü şünülmektedir. Bir y ı l süreli ara şt ırma, kadife bal ı klar ı n ın et verimi ve besin kompozisyonu aç ıs ından en iyi durumda olduklar ı dönemin belirlenmesine ve i şleme tesislerinin daha rantabl çal ışmas ına katk ıda bulunabilece ği gibi d ış pazarlar ı n geni şlemesine de yard ı mc ı olaca ğı dü şünülmektedir. Kaynaklar Akyurt, I I ğd ır Ovas ı Karasu Çay ı'nda ya şayan caner bal ı klar ı n ı n (Barbus capito capito) doğal ortamdaki büyümesi, gonad geli şmesi, yumurta verimi ve baz ı vücut özellikleri üzerinde bir ara şt ı rma. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Derg., 17(1-4) An ı l, N., Y. Doğruer, M. Nizaml ı o ğlu, S. Tufan ve K. Öz, Konya bölgesi tatl ı su bal ı klar ı nda grading çal ışmalar ı. Selçuk Üniv. Vet. Fak. Derg., 5 (1) Anonim, Et ve et mamulleri serbest ya ğ muhtevas ı tayini. TSE Standard ı, TS 1745 ISO 1444/Nisan 1999, ICS , 5 s, Ankara. Anonim, Sofradaki dost: bal ı k.tar ım ve Köyi şleri Bakanl ığı Koruma ve Kontrol Gen. Müd. Yay., Bro şür, 6 s, Ankara. Anonim, 2001 a. Et ve et ürünleri rutubet muhtevas ıı tayini (referans metot). TSE Standard ı TS 1743 ISO 1442/Nisan 200, ICS , 4 s, Ankara. Anonim, 2001 b. Et ve et ürünleri toplam kül tayini. TSE Standard ı TS 1746 ISO 936/Ş ubat 2001, ICS , 5 s, Ankara. Anonim, DIE 2001 y ı l ı su ürünleri istatistikleri. Yay ı n No: 2736, DIE Matbaas ı, Ocak 2003, 62 s, Ankara. Aras, M. S., M. Yanar ve R. Bircan, Karasu Irma ğı 'nda yaşayan Capoeta capoeta umbla (Heckel, 1843)'n ı n et verimi ile çe şitli vücut organlar ı aras ındaki ili şkiler. Ege Üniv. S. Ü. Y. O. Derg., 3 (9-12) Arslan, A Keban Baraj Gölü aynal ı sazanlar ı n ı n (Cyprinus carpio L.) mikrobiyolojik ve kimyasal kaliteleri. Do ğ a Tr. J. of Vet. and Animal Sci., Bagenal, T. B. and F. W. Tesch, Age and growth in methods for assessmlent of fish production in freshwaters. (Ed. Bagenal, T.B.), ed., IBP Handbook, Blackwell, pp , Oxford. Berker, A. ve A. Çolak, Keban Baraj Gölü'nde bulunan sazangiller, Cyprinidae familyas ı na ait baz ı türlerin besinsel analizleri üzerine ara şt ı rmalar. Vet. Hek. Derg., 49, Cibert, C., Y. Fermon, D. Vallod and F. J. Meunier, Morphological screening of carp, C. carpio relationship between morphology and fillet yield. Aquat. Living Resour.,12 (1) Çelik, C., Y. Özdemir, T. A şan ve B. Pat ı r, Keban Baraj Gölü küpeli sazanlar ı n ı n (Barbus capito pectoralis) mikrobiyolojik, kimyasal kalitesi ve et verimi. Ege Üniv. S. Ü. Y. O. Derg., 7 (25-28): Çelikkale, M. S Kültür sazanlar ında çe şitli organlar ı n toplam vücut a ğı rl ığı ndaki oranlar ı, yenilebilir k ı sm ı n miktar ı ve diğer ekonomik iç su bal ı klar ı ve tar ım hayvanlar ı ile karşı la şt ı r ı lmas ı. TÜBITAK VI. Bilim Kongresi, Vet. ve Hayvanc ı l ı k Grubu Tebli ğ., Ankara, 1977, s Çelikkale, M. S icsu bal ı klar ı ve yeti ştiriciliği. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sürmene Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Yüksek Okulu, Genel Yay ı n No: 128, Fakülte 3 (Il), 460 p, Trabzon. Diler, A. ve A. Becer, Karacaören I Baraj Gölü'ndeki E ğ rez (Vimba vimba tenella (Nordman, 1840) bal ı klar ı n ı n kimyasal kompozisyonu ve et verimi. Turk J. Vet. Anim. Sci., 25, Dingel, J. R. and J. A. Hines, Protein instability in minced flesh from fillets and frames of several commercial Atlantic fishes during storage at -5 C. J. Fish. Res. Board Can., 32, Düzgüneş, O., T. Kesici ve F. Gürbüz, Istatistik metotlar ı I. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yay., 1983, 218 s, Ankara. Huss, H. H Fresh fish: quality and quality changes. FAO Fisheries Technical Paper, 1998, 128 p, Roma. Lagler, K. F Freshwater fishery biology. W. M. C. Brown Company Publish., Dubuque, 421 p, lowa, England. Ludorff, W. und Meyer, V Fische und fischerierzeugnisse. Paul Parey Verlag, Berlin-Hamburg, pp. 66. Özdemir, N Elaz ığ-hazar Gölü'nde bulunan Capoeta capoeta umbla (Heckel, 1843)'n ın et verimi ile ilgili baz ı vücut organlar ı aras ı ndaki ili şkiler. F ı rat Üniv. Fen Fak. Derg., 2, Özdemir, N., D. Şen ve N. Polat, Van Gölü'nde ya şayan Chalcalbumus tarichi (Pallas, 1811)'nin et rand ıman ı ve yöre halk ı için önemi. Elaz ığ Bölgesi Vet. Hek. Odas ı Derg., 1 (III) Özdemir, N. and D. Şen, Meat efficiency of Chalcarbumus mossulensis (Heckel,1843) Karakoçan-Kalecik Pond. The J. of F ı rat U. 2 (1) Poulter, N. H. and L. Nicolaides, Studies of the storage characteristics and composition of a variety of Bolivian freshwater fish. 1. Altiplano fish. J. of Food Technology, 20, Viola, S., S. Mokady and U. Cogan, Effects of polyunsatured fatty acids in feeds of tilapia and carp. 1: body composition and fatty acid profiles at different environmental temperatures. Aquaculture, 75, Ileti şim adresi: Ahmet Şeref KORKMAZ Ankara Üniv. Ziraat Fak. Su Ürünleri Bölümü-Ankara Tel: O / korkmaz@agri.ankra.edu.tr