Mısır Üretiminin Kahramanmaraş ta Benimsenmesi ve Yayılmasını Etkileyen Faktörler

Transkript

1 T ü rk iy e V. T a rım Eko n o m isi Kongresi E y lü l 2002 Erzurum Mısır Üretiminin Kahramanmaraş ta Benimsenmesi ve Yayılmasını Etkileyen Faktörler İsmet BOZ CumaAKBAY Enver ORHAN K a h ra m a n m a ra ş Sütçü İm am Ü niversitesi Ziraat Fakültesi T a rım E ko n o m isi B ö lü m ü, K ah ram an m araş. e-posta: ismetboz(^:hotmail com ÖZET: Bu çalışına mısır üretiminin Kahramanmaraş taki tarım işletmelerinde benimsenmesi vc yayılması üzerine etki eden sosyoekonomik faktörler ve iletişim davranışlarını incelemektedir Araştırmanın denekleri ilde belirlenen 10 köyden tabakalı örnekleme yöntemiyle seçilen 264 çiftçiden oluşmuştur Araştırmanın bağımlı değişkeni benimsemeyenler, erken benimseyenler ve geç benimseyenler olarak kodlanmıştır. Açıklayıcı değişkenler Rogers ın konuyla ilgili genellemelerinden ve önceki çalışmalardan derlenmiştir Belirlenen uç benimseme kategorisini, seçilen sosyoekonomik özellikler ve iletişim davranışları yönünden karşılaştırmak için khi-kare bağımsızlık testi kullanılmıştır Bağımlı değişken ve açıklayıcı değişkenler arasında her hangi bir modelin var olup olmadığım açıklamak için sıralı probıt modeli kullanılmıştır Araştırma bulguları, mısır üretimim erken benimseyen çiftçilerin daha yüksek eğitim düzeyine, daha büyük işletmelere, daha yüksek gelire, daha çok sulanabilir araziye ve daha çok traktöre sahip olan çiftçiler olduğunu göstermiştir. Erken benimseyen çiftçiler daha çok krecı kullanmakta ve daha çok tarımsal yatırım yapmaktadır İletişim davranışlarından en yakın şehre seyahat etme sıklığı, fıkır önderliği ve yayım elemanlarıyla görüşme sıklığı, mısır üretiminin erken benimsenmesi üzerine etkili olmuştur. Anahtar Kelimeler: Mısır üretimi, Kahramanmaraş Factors Influencing tlıe Adoption and Diffusion of Maize Production in Kahramanmaraş, Turkey ABSTRACT: This study ınvestıgated tlıe intluence of varıous socıoeconomıc characterıstics and communıcation belıavior variables on the adoption and diffusion of maıze amoııg Kahramanmaraş fann operators A siratifıed sample of 264 farm operators from 10 pre-determined vıllages were tlıe partıcipants of tlıe study The dependent varıable vvas coded as non-adopters, early adopters, and lale adopters. The explanatory variables vvere seleeted from Rogers' gcneralizatıons on the adopters categorıes and from previous studies The study used Chısquare test of ındependcnce to compare the three adoption categorıes by the seleeted socioeeonomic characteristics and communication behavior variables The ordereö probıt procedııre vvas used to deterınıne ifa model existed betvveen the dependent varıable and the related explanatory variables Resıılts of the study shovved thaı early adopters of maize have hıgher level of educatıon, larger sized farms, higher level of ıncome, ınore ırrıgable la:ıd and more tractors Tlıey use more credıt and ınake more agrıcliltural investments. Among communıcation behavior variables, travels to nearest tovvn, opınıon leaderslıip, and contacts vvıth agricultııral extensioıı service personnel vvere found statıstically sıgniftcant tlıat intluence early adoption of maıze ın Kahramanmaraş Key vvurds: Maize Production, kahramanmaraş 1. GİRİŞ T a r ı m s a l y e n i l i k l e r i n b e n im s e n m e s i ve y a y ılm a s ı ü lk e m i z t a r ım ı ve k ırs a l t o p lu m u n g e li ş i m i a ç ıs ın d a n so n d e re c e ö n e m lid ir. Ç i f t ç i l e r i n y e n i ü rü n le r i v e y a u y g u la m a la r ı b e n im s e m e s i k u ş k u s u z k ıs a d ö n e m d e e k o n o m i k k a r l ı l ı ğ ı, u z u n d ö n e m d e de k ırs a l t o p lu m u n y a ş a m k o ş u lla r ın ı iy ile ş t ir m e y e y a r d ım c ı o la c a k tır. Ü l k e m i z d e ç if t ç ile r e y e n i u y g u la m a la r ı t a n ıtm a k ve b e n im s e t m e k k u ş k u s u z T a r ı m ve K ö y i ş l e r i B a k a n l ı ğ ı n ı n en ö n e m li g ö re s leri a r a s ın d a d ır. B a k a n l ı k bu a m a ç la b ü n y e s in d e b u lu n a n Ç i f t ç i E ğ it im Ş u b e si a r a c ı l ı ğ ı y l a ç e ş it li b ö lg e le rd e e ğ itim v e y a y ım f a a liy e t le r i s ü r d ü r m e k t e d ir. K a h r a m a n m a r a ş ü l k e m i z i n A k d e n i z B ö g e s in d e b u lu n a n v e t a r ım s a l p o t a n s iy e li o ld u k ç a y ü k s e k o la n bir il i m i z d i r. T o p l a m h e k ta r iş le n e b ile n ta rım a la n ı b u lu n a n ild e en y a y g ın o la r a k ü re tile n ü rü n le r: la h ılla r, k ı r m ı z ı b ib e r, p a m u k ve a y ç iç e ğ i d ir. M ı s ı r ta rım ı K a h r a m a n m a r a ş ta e s k i b ir g e çm işe s a h ip o lm a k l a b e ra b e r, tica ri a n la m d a ü re tim i 1980 li y ılla r d a a ğ ır lık k a z a n m a y a b a ş la m ış t ır. A n ıla n y ılla rd a Ç u k u r o v a B ö lg e s in d e ü re tile n v e o ra n sa l ü stünlüğ ü k a n ıtla n a n h ib rit m ıs ır ın, y a p ıla n d e n e m e ç a lış m a la r ıy la ö z e lli k le K a h r a m a n m a r a ş m e r k e z, P a z a r c ık ve T ü r k o ğ lu ilç e le r in d e e k o n o m ik o larak y e tiş t ir ile b ile c e ğ i s o n u c u n a v a rılm ış tır. K a h r a m a n m a r a ş T a r ı m İl M ü d ü r lü ğ ü n c e b aşlatılan ç a l ış m a la r la ç if t ç ile r in h ib rit m ıs ır e k im i te ş v ik e d ilm iş t ir. T a r ı m İl M ü d ü r lü ğ ü p e rs o n e lin d e n edin ilen b ilg iy e g ö re h ib rit m ıs ır ı ilk ü re te n ç ift ç ile r y ü k s e k v e r im ve k a lite li ü rü n e ld e e tm e le r in e ra ğ m e n ö n em li ö lç ü d e p a z a r la m a s o r u n la r ıy la k a r ş ıla ş m ış t ır. B u sorun, ç if t ç ile r in ü r ü n le r in i T a r ı m İl M ü d ü r lü ğ ü Ö nüne getirip: M ı s ı r ü r e tim in e b iz i t e ş v ik e d e n s iz le r o ld u n u z, şim d i ü r ü n ü m ü z ü s a ta c a k o la n d a s iz o l m a l ı s ı n ı z ş e k lin d e k i 440

2 Mısır Üretiminin Kahramanmaraş ta Benimsenmesi ve Yayılmasını Etkileyen Faktörler protestolar b o y u tu n a da v a r m ı ş t ı r. Z a m a n l a m ıs ı r ı n gerek insan b e s le n m e s in d e g e r e k s e h a y v a n y e m i o la r a k alternatif k u lla n ım o la n a k la r ı g e l i ş t i r i l m i ş v e s o n r a k i üreticiler ö n e m li s a y ıla b ile c e k b ir p a z a r la m a s o r u n u \ aşamam ıştır. Y e n ilik le rin b e n im s e n m e s i v e y a y ı l m a s ı te o ris i (Rogers 1995) d ü n y a n ın b ir ç o k y e r i n d e, y e n i l i k l e r i n benimsenmesi v e y a r e d d e tm e s in i e t k ile y e n f a k t ö r le r i n araştırılm asında k u l l a n ılm a k t a d ır. Y e n i l i k, h e r h a n g i b ir nesne veya u y g u la m a n ın b ir e y le r c e y e n i o ld u ğ u n u n algılanmasıdır. B i r e y iç in b ir f i k r i n a lg ıla n a n y e n i l i k derecesi ona g ö ste re ce ğ i r e a k s y o n u b e lir le r. E ğ e r h e r hangi bir fik ir, n e s n e v e y a u y g u l a m a b ir e y c e y e n i olarak a lg ıla n ıy o rs a b ir y e n i l i k o la r a k k a b u l e d ilir. Rogers, y e n ilik le r in b ir e y le r c e b e n im s e n m e s in i etkileyen beş ö z e lliğ in b u lu n d u ğ u n u b e lir t m iş t ir. Bunlar göreceli y a r a r l ı l ı k, u y g u n l u k, k a r m a ş ı k l ı k, denenebilirlik v e g ö z le n e b ilir lik t ir G ö r e c e li y a r a r l ı l ı k bir yen iliğ in ö n c e k i u y g u la m a d a n d a h a y a r a r lı olduğunun a lg ıla n m a d e r e c e s in i; u y g u n l u k b ir y e n iliğ in mevcut d eğ erler, in a n ç la r, g e ç m iş d e n e y im le r, ve mevcut g e r e k s in m e le r le t u t a r lılığ ın ın a lg ıla n m a derecesini; k a r m a ş ık l ık y e n i l i ğ i n a n la ş ılm a v e uygulanm asındaki z o r lu k d e r e c e s in i; d e n e n e b ilir lik yeniliğin en a z ın d a n s ın ır lı b ir a la n d a d e n e n m e k amacıyla k u lla n ıla b il m e s in i; ve g ö z le n e b ilir lik yeniliğin u y g u la n m a s ıy la o r ta y a ç ı k a n s o n u ç la r ın kişilerce so m ut b ir ş e k ild e g ö r ü le b ilm e s in i b e lir tir. Bu ç a lış m a d a li y ılla r d a K a h r a m a n m a r a ş çiftçilerince y e tiş t ir ilm e s i t e ş v ik e d ile n h ib rit m ıs ır üretimi bir y e n ilik o la r a k e le a lın m ı ş t ır. A n ı l a n yeniliğin g ö receli y a r a r lılığ ı d a h a ö n c e Ç u k u r o v a Bölgesinde b e lir le n m iş t ir. B u b ö lg e d e m ıs ır ü re te n le r önceki ü rünlere o ra n la d a h a a z iş g ü c ü, d a h a a z ü re tim masrafları ve d a h a ç o k k a z a n ç s a ğ la m ış t ır. M ı s ı r üretiminin ayn ı z a m a n d a y e n i l i k l e r i n d iğ e r d ört ö z e lliğ i bakımından da u y g u n o ld u ğ u s ö y le n e b ili r. Ç i f t ç i l e r i n değerleri, in a n ç la r ı, g e ç m iş d e n e y im le r i ve gereksinm eleriyle u y g u n o ld u ğ u, ç o k k a r m a ş ık olmadığı, s ın ırlı b ir a la n d a d e n e n e b ilir o ld u ğ u ve sonuçlarının h e rk e s ç e g ö z le n e b ilir o ld u ğ u s ö y le n e b ilir. Bu yüzden m ıs ır K a h r a m a n m a r a ş ta d a y a y ım çalışm alarıyla ç if t ç ile r e b e n im s e t ile b il e c e k b ir y e n i l i k olarak ele a lın a b ilm iş t ir. Her ne k a d a r b ir y e n iliğ in a lg ıla n a n ö z e lli k le r i, toplumdaki ile tiş im k a n a lla r ı, s o s y a l s is t e m in özellikleri ve y a y ım e le m a n la r ın ın y a y m a ç a b a la r ı, potansiyel b e n im s e y ic ile c e b e n z e r fa k tö r le r o ls a da yem liklerin b e n im s e n m e s i a y n ı z a m a n d a m e y d a n a gelmez. Ö n ce sa d e c e b ir k a ç k iş i y e n i f ik r i b e n im s e r. Dalıa sonar to p lu n u m ö n e m li b ir b ö lü m ü ve s o n a r da g m kalan k ıs m ı y e n i f ik r i b e n im s e r. H a tta y e n ilik le r i hiç bir zam an b e n im s e m e y e n k iş ile r de b u lu n m a k t a d ır. Bu durum, y e n ilik ç iliğ in b ir s o s y a l s is t e m d e d a ğ ılım ın ı g ö s te rir. R o g e r s e g ö re y e n i l i k ç i l i k, b i r e y i n v e y a d i ğ e r b e n im s e m e b ir im le r in in y e n i f i k i r l e r i s o s y a l s i s t e m i n d iğ e r ü y e le r in e o r a n la d a h a e r k e n b e n i m s e m e d e r e c e s id ir. Y e n i l i k ç i l i ğ i n b ir s o s y a l s i s t e m d e a r t m ı ş o lm a s ı b ir ç o k k u r u m v e k u r u l u ş ç a a r z u e d il e n b ir o lg u d u r. B u y ü z d e n y e n i l i k ç i l i k m e v c u t ç a l ı ş m a d a o ld u ğ u g ib i b ir ç o k ç a l ış m a n ın b a ğ ım lı d e ğ iş k e n i o l a r a k in c e le n m iş t ir. R o g e r s d ü n y a d a y a p ıla n y ü z l e r c e ç a l ış m a y ı a n a liz e d e r e k y e n i l i k ç i l i ğ e d a y a lı o l a r a k b e ş b e n im s e m e k a te g o ris i g e li ş t ir m iş t ir. B u n l a r ; ( I ) y e n i l i k ç i l e r, ( 2) e rk e n b e n im s e y e n le r, ( 3 ) e r k e n ç o ğ u n lu k, ( 4 ) g e c ik e n ç o ğ u n lu k v e ( 5 ) g e ç k a l a n l a r d ı r. H e r b ir k a te g o r in in k e n d in e ö z g ü ö z e l l i k l e r i v a r d ı r. B u k a te g o r ile r d a h a g e n e l a n la m d a e r k e n v e g e ç b e n im s e y e n le r o la r a k ik iy e a y r ı l m ı ş v e h e r ik i g r u b u n o rta k ö z e lli k le r i s o s y o e k o n o m ik ö z e l l i k l e r, k iş i s e l d e ğ e rle ri v e ile t iş im d a v r a n ış la r ı o lm a k ü z e r e ü ç a n a b a ş lık ta y a p ıla n g e n e lle m e le r le b e lir le n m iş t ir. Ö r n e ğ in b ir s o s y o e k o n o m ik g e n e lle m e e rk e n b e n im s e y e n le r in g eç b e n im s e y e n le r e o r a n la d a h a e ğ it im li k i ş i l e r o ld u ğ u n u ; b ir k iş i l i k d e ğ e ri g e n e lle m e s i; e r k e n b e n im s e y e n le r in g eç b e n im s e y e n le r e o r a n la d a h a e m p a tik k iş ile r o ld u ğ u n u ve b ir ile t iş im d a v r a n ış ı g e n e lle m e s i d e e rk e n b e n im s e y e n le r in g e ç b e n im s e y e n le r e o r a n la d a h a s o s y a l k a t ılı m lı k i ş i l e r o ld u k la r ım b e lir t m e k te d ir. B u ö z e lli k le r in y a y ı m ö rg ü tle ri v e e le m a n la r ı ta ra fın d a n b ilin m e s i h e d e f k itle n in d a h a iy i b e lir le n m e s i ve y a y ı m p r o g r a m la r ın ın o n a g ö re h a z ır la n ıp u y g u la n m a s ı o la n a ğ ın ı t a n ır ( L a m b l e ). B u ç a l ış m a n ın a m a c ı g e n e l o la r a k K a h r a m a n m a r a ş ta rım iş le tm e le r in d e ç e ş itli s o s y o e k o n o m ik ö z e lli k le r in ve ile t iş im d a v r a n ış la r ın ın m ı s ı r ü re t im in in b e n im s e n m e s in d e ne d e n li e tk ili o ld u ğ u n u o rta y a k o y m a k t ır. D a h a ö z e l o la r a k a ra ş tırm a a ş a ğ ıd a k i a m a ç la r ı g e r ç e k le ş tir m e k ü z e re b a ş la tılm ış tır : ( 1) A r a ş t ır ın a b ö lg e s in d e k i ç if t ç ile r in s o s y o e k o n o m ik ö z e llik le r in i ve ile tiş im d a v r a n ış la r ın ı b e lir le m e k ; ( 2) M ıs ır ü r e tim in i e rk e n b e n im s e y e n, g eç b e n im s e y e n v e b e n im s e m e y e n ç if t ç ile r i s o s y o e k o n o m ik ö z e lli k le r v e ile tiş im d a v r a n ış la r ı b a k ım ın d a n k a r ş ıla ş t ır m a k ; v e ( 3 ) m ıs ır ü r e t im in in b e n im s e n m e d u r u m u y la b u n a e tk i eden fa k tö rle r a ra s ın d a h e r h an g i b ir m o d e lin o lu p o lm a d ığ ın ı a ra ş tırm a k tır. A y r ı c a a ra ş tırm a b u l g u la r ın a d a y a lı o la r a k b ö lg ed e y e n ilik le r in y a y ı l m a s ı v e b e n im s e n m e s i ü z e rin e u y g u la n a b ile c e k s t ra t e jile r h a k k ın d a ö n e rile r g e liş tir ilm iş tir. 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Y e n ilik le r in y a y ılm a s ı ve b e n im s e n m e s i k o n u ş u kö y s o s y o lo g la rı, ta rım e k o n o m is tle ri ve y a y ı m c ı l a r ta ra fın d a n s ık s ık in c e le n m iş tir. Ç e ş it li a r a ş t ır m a b u lg u la rı, y e n ilik le r i y a y m a ve b e n im s e t m e d e u y g u la n a c a k s tra te jile rin b e lir le n m e s in e y a r d ı m c ı 441

3 [ BOZ. C. AKBAY, E ORHAN o lm u ş t u r. G ü n ü m ü z e d e ğ in >a p ıia n ç a lış m a la r ın ço ğ u R o g e r s in b e lir le d iğ i g e n e lle m e le r ü z e r in e y o ğ u n la ş m ış t ır. Y e m l i k l e r i e rk e n v e geç b e n im s e y e n le r a r a s ın d a b u lu n a n s o s y o e k o n o m ik ö z e llik le r, k iş is e l d e ğ iş k e n le r v e ile t iş im d a v r a n ış la r ıy la ilg ili f a r k lılık la r, b u n la r ı y a > m a g i r i ş i m i n d e b u lu n a n k u r u lu ş la r a v e y a y ı m e le m a n la r ın a g e re k h e d e f k it le n in s e ç im i g e re k se u y g u l a n a c a k y ö n t e m le r k o n u s u n d a y a r d ım c ı o lm u ş tu r R o g e r s iıı s o s y o e k o n o m ik g e n e lle m e le r in d e n e ğ itin i d ü z e y i, iş le tm e b ılv u k lu ğ u ve g e lir d ü z e y i b ir ç o k ç a l ı ş m a d a b e n im s e m e y i e t k ıle v e n ö n e m li d e ğ iş k e n le r o l a r a k b u lu n m u ş t u r. R y a n ve ( ir o s s. h ıb n t m ıs ır ın lo v v a 'd a y a y ı l m a s ı n ı k o n u a la n ç a l ış m a la r ın d a, y e n i l i k ç i l e r i n g e ç b e n im s e y e n le r e o ra n la d aha b ü y ü k iş le t m e le r e, d a h a y ü k s e k g e lire ve d a h a y ü k s e k e ğ it im d ü z e y in e s a h ip o ld u k la r ın ı b e lir le m iş t ir. A y n ı ç a l ı ş m a d a y e n i l i k ç i l e r i n g e ç b e n im s e y e n le r e o r a n la d a h a k o z m o p o lit k iş ile r o ld u k la r ı o rta y a ç ı k m ış t ır. R o g e r s v e P it z e r. O h i o d a m o d e r n s u la m a s is t e m le r in in b e n im s e n m e s i ü z e r in e y a p t ık la r ı ç a lış m a d a e rk e n b e n im s e y e n le r in g e ç b e n im s e y e n le r e o r a n la d a h a e ğ i t i m l i, d a h a b ü y ü k iş le tm e le r e s a h ip o la n v e y a y ı m e l e m a n l a r ı y l a d a h a s ık ı iliş k ile r i o la n k iş ile r o ld u k la r ın ı o r t a y a k o y m u ş t u r. B r a n d e r v e K e a r l k a n s a s lı ç i f t ç i l e r i n h ıb rit s o r g u m u b e n im s e m e le r i ü z e r in e y a p t ık la r ı ç a l ış m a d a b e n im s e y e n le r in b e n im s e m e y e n le r e o r a n la d a h a g e n ç, d a h a e ğ itim li v e d a h a b ü y ü k iş le t m e le r e s a h ip k iş ile r o ld u k la r ın ı b e lir le m iş t ir. N o r r is v e B a t ie V i r g i n i a ' d a y ü r ü tt ü k le r i ç a l ış m a d a b ü y ü k iş le t m e le r i o la n, g e liri d a h a y ü k s e k v e b o r c u d a h a a z o la n ç if t ç ile r in to p ra k k o r u y u c u u y g u la m a la r a d a h a ç o k y a t ır ım y a p t ık la r ın ı o rta y a k o y m u ş t u r. B o a h e n e, S n ijd e r, ve F o lm e r G a n a da h ib rit k a k a o n u n b e n im s e n m e s i ü z e r in e y a p t ık la r ı ç a lış m a d a, b ü y ü k iş le t m e le r e s a h ip ç if t ç ile r in k ü ç ü k iş le tm e le r e s a h ip ç if t ç ile r e o r a n la b a n k a d a n d a h a k o la y k re d i ç e k t i k l e r i n i, bu d u r u m u n d a a n ıla n y e n iliğ in d a h a e rk e n b e n im s e n m e s in e y o l a ç t ığ ın ı s a p ta m ış tır. A y n ı ç a l ış m a d a y a y ı m ö r g ü t ü y le ve e le m a n la r ıy la o la n g ö r ü ş m e s ı k l ı ğ ı, e ğ it im d ü z e y i v e is t ih d a m e d ile n ü c r e tli iş g ü c ü m ik t a r ı da h ib rit k a k a o n u n b e n im s e n m e s in e etki ed e n ö n e m li d e ğ iş k e n le r o la r a k b u lu n m u ş t u r. A y r ı c a ç if t ç ile r in s o s y a l s ta tü sü, y ü k s e k s o s y a i s ta tü y e s a h ip ç if t ç ile r in b a n k a d a n d a h a k o la y k re d i a la b ilm e s in i s a ğ la d ığ ın d a n, b e n im s e m e ü z e r in e d o la y lı e tk id e b u lu n m u ş tu r Y e n i l i k l e r i n y a y ı l m a s ı v e b e n im s e n m e s i T ü r k i y e de de ü z e r in d e d u ru la n ö n e m li b ir k o n u o lu p ç e ş itli a r a ş t ır m a la r l a in c e le n m iş t ir. B u k o n u d a en ç o k k a s n a k g ö s t e r ile n ç a l ış m a la r d a n b iri T a t l ı d i T i ı ı, P o la llı d a y a ğ m u r l a m a s u la m a s is t e m in in b e n im s e n m e s i ü z e r in e y a p tığ ı a r a ş t ır m a d ır. A r a ş t ır m a d a y a ş, iş le tm e b ü y ü k lü ğ ü, g e li r d ü z e y i, m a k in e le ş m e d ü z e y i ve ü re tim d e s e n in d e k i d e ğ iş ik liğ in e le a lm a n y e n iliğ in b e n im s e n m e s in d e ö n e m li fa k t ö r le r o ld uğ u b e lir le n m iş t ir Y i n e a y n ı b ö lg e d e B o z ta ra fın d a n v a p ıla n a r a ş tır m a, ta rım s ig o rta s ı y a p tır a n ç iftç ile r in > a p tırm a > a n la ra o r a n la d a h a b ü y ü k iş le tm e le re sah ip o ld u ğ u n u, g e lir ve m e k a n iz a s y o n d ü z e y le r in in daha v ü k s e k o ld u ğ u n u v e d a h a ç o k k re d i k u lla n a n ç iftç ile r o ld u ğ u n u b e lir le m iş t ir 3. M A T E R Y A L V E Y Ö N T E M 3.1 P o p u la sy o n v e örnekleme A r a ş t ır m a n ın a n a m a t e r y a lin i K a h r a m a n m a r a ş m e r k e z, P a z a r c ık v e T ü r k o ğ l u ilç e le r in e b a ğ lı 10 kö yd e ç ift ç ile r le y ü z y ü z e y a p ıla n a n k e tle r o lu ş tu rm u ş tu r. A y r ı c a K a h r a m a n m a r a ş T a r ı m İl M ü d ü r lü ğ ü, P a z a rç ık ve T ğ ü r k o ğ lu T a r ı m İlç e M ü d ü r lü k le r i k a y ıtla rın d a n da y a r a r la n ılm ış t ır. A n k e t u y g u la m a s ı y a p ıla n k ö y le r in s e ç im in d e ilçeyi s o s y o e k o n o m ik a ç ıd a n t e m s il e d e b ilm e, ilç e m e rk e z in e o la n u z a k lık, t a r ım s a l p o t a n s iy e l v e m ıs ır ü re tim in e e lv e r iş li i k lim k o ş u lla r ın ın b u lu n m a s ı ö lç ü tle ri esas a lın m ış t ır. B u ö lç ü tle r e k ö r e K a h r a m a n m a r a ş m e rk e z ilç e d e n d ö rt k ö y, P a z a r c ık v e T ü r k o ğ l u ilç e le r in d e n de ü çe r k ö y s e ç ilm iş t ir. H e r b ir k ö y d e b u lu n a n ç iftç ile r a r a ş tır m a n ın e r i ş i le b ilir k itle s in i o lu ş tu rm u ş tu r. Sah ip o lu n a n a ra z i m ik t a r la r ın ın fre k a n s d a ğ ılım ı g ö z önünde b u lu n d u r u la ra k iş le tm e le r d e k a r, d e k a r ve 150 d e k a rd a n b ü y ü k o lm a k ü z e re ü ç ta b a k a y a a y r ılm ış t ır. Y a m a n e n in ö rn e k b e lir le m e fo rm ü lü k u lla n ıla r a k a r a ş tır m a d a a n k e t y a p ıla n ö rn e k hacm i b e lir le n m iş t ir. B u f o r m ü le g ö re: N Y N h S h 2 n = ---; T, N-D- + > NhSh* n = ö rn e k h a c m i, N = e r i ş i le b ilir k itle, Nh = her bir t a b a k a d a k i d e n e k s a y ıs ı, S h = h e r b ir ta b a k a d a ki sta n d a rt s a p m a, D* = a rz u e d ile n v a ry a n s, e = kabul e d ile n h ata s ın ır ı, v e t - k a b u l e d ile n g ü v e n a ra lığ ın a d ü şe n t d e ğ e rid ir. O r t a la m a d a n % 5 hata s ın ırı ( e ) ve % 95 g ü v e n a ra lığ ı k a b u l e d ile r e k (r = ), a ra ştırm a d a a n k e t y a p ıla n d e n e k s a y ıs ı o la ra k h e sa p la n m ıştır. B u r a k a m o ra n s a l o la r a k üç t a b a k a y a d a ğ ıtılm ış tır. H er b ir ta b a k a d a n a n k e t y a p ıla n d e n e k le r tesatüfı olarak s e ç ilm iş t ir. V e r i to p la m a k a m a c ıy la k u lla n ıla n an kette yer v e r ile n s o r u la r R o g e r s in k o n u y la ilgili g e n e lle m e le r in d e n v e ö n c e k i ç a lış m a la rd a n d e r le n m iş t ir. A n k e t in g ü v e n ilir liğ in i a rtırm a k için bir ön test ç a lış m a s ı y a p ılm ış ve ç if t ç ile r c e k o la y a n la ş ıla m a y a n s o r u la r d a d e ğ iş ik lik le r y a p ılm ış tır. V e r i l e r E k i ı n - K a s ı m d ö n e m in d e to p la n m ış ve 442

4 Mısır Üretiminin K ahiaınan:ı:araş'ifi Her imsen iresi ve Yayılmasın; Etkileyen F-'akıttrler :\r? i r : e r r c e I. I M D E P i s t a t i s t i k p r o g r a m 1 k u lla n ılm ış tır Y e r i A r n l i z Y o n t e m e r i A r a ş u n r ıa n ır b i r i n c i a n a c ı n ı g e r ç e k l e ş t i r i r e k i ç i r ortalama v e 51 a n d a n s a p m a d a n o lu d a n l a m n r l a y ı c ı istatistikler ku l a n ı l m ı ş t m İ k i n c i a n a c ı g e r ç e k I e ş i i r m e k için C h ı- k a r e b ağ: m s /i k t e s t in d e n y a r a r l a n ı l m ı ş t ı r. I çüııci! a m a ç iç in de s ır a lı p r o b İ î ( o r d e re d p r o b i t ) modeli kc H a m im ş t ır B u m o d e l i n k u l l a n ı m ı n d a aşağıdaki s ü re ç i z l e n m i ş t i r A ra ş t ' a r a r ı m b a ğ 1111: rlc ğ ı ş k e n ı n i, m ı s ır ü r e t i m i m ^rker b e n im s e y e n, g e ç b e n i m s e y e n v e b e n i m s e ı r e y e n şek inde üç k a t e g o r i y e ayrılan " b e n i m s e m e " d e ğ i ş k e n i o l ş u r r r u ş u.r A n k e t t e i l g i l i s o r u y a v e r i e n y a n ı t l a r g ö z e r in e s i : r a ra k m ı s ı r ü re t ı t r i n I y ı l ı n d a r ö n c e feenim se> enler,,e r k e n b e n i m s e y e n l e r " k a t e g o r i s i n e, I 9*55 ve r a f a s o n a r b e n i m s e y e n l e r " g e ç b e n i m s e y e n l e r kate g o risin e, b e y le b ir u y g u a m a y a b en ü z b a şla m a y a n la r da b e n i m s e m e y e n l e r k a t e g o r i s i n e ker m uştur P a ğ ıın lı d e ğ i ş k e n i n bu ş e k i l d e s ı r a b ir n i t e l i k t e bolu tu ş u, s ır a lı p r c b i l m o d e l i n i n k u l l a r ı m ı n d a h a eiverişli k I m a k t a d ı r N o r m a l b ir r e g r e s y o r m o d e l i ( O L S ), b a ğ ım lı d e ğ i ş k e n i n ü ç k a t e g o r i s i a r a s ı n d a eşit fark, lık la r v a r s a y a c a ğ 1n c 2 r i a r a f ı s o n u ç l a r vereb ilir eki e d iı R a ğ ı m l : d e ğ i ş k e n i n o e g a b ir s ı r a l a m a şek lir de o l m a n, m u l t i r o m i n a l l o g it m o d e l i n i n kı Hanı İm a s ı h a lin d e de t a r a f l ı sonuçlara y o l a ç m a k ia c r H u y ü z c c ı ı b a ğ ı m l ı d e ğ i ş k e n i n k e s i k l i kategoriler b ıa lın d c o l m a s ı v e b u k a l e g o r 1le r o e d o ğ a l b ir w a am a t e l e r i r as 1 sı ta p r c b i l m e d e i r i r u y g u a n a c a k ur [yi y e r l e r r o c u ğ u n u g ö s t e r i l e k l e d i r ( Z a v o ı ı i a ve M c K e lv e y, ; K i m i l i k v e a r k a d a ş? n fl! ;, M t Lear V e y i r s s e, 9 9 3; Y l o h a ı n e d v e A h o d A 1y, 2001J. R s g ıır ıh o e ğ iş k e n i n, C = H e n i m s e m e y e n 1e r; 1 G e ç fi e 1u m s e y e n I e r, ve 2 - E r k t r H e u i n ı s t y e r ı er ş e k l i n d e k od I an d 1ğı b i t s ır a lı p ro b it m o d e l i a ş a ğ ı d a k i g ib i ifa d e f d ılir fi] Y* = P x, +, o - N(C, 1] (2 ) y = C e ğ e r y * < ü, I * f eğer 0 <: y- < u* y = 2 e ğ e r p ı < y * < p 2 D e n k l e m le r d e y * g ö z l c n e m e y c n b a ğ ı m l ı d e ğ i ş k e n i, tahm in e d ile c e k k a t s a y ı l a r v e k t ö r ü n ü, x t a ç ı k l a y ı c ı d e ğ i ş k e n l e r v e k t ö r ü n ü, c r c r r m d a ğ ı l. m g ö s t e r e n h a in 1e r i m! e ri v e k t ö r ü n ü 1 9 ( 0,1 ], y m ı s ı r ı n h e n ı r r s e r r r e o l a s ı l ı ğ ı n ı g ö s t e r e n v c g ö z l e n e b i l e n b a ğ ı m l ı d e ğ i ş k e n i, fi i r ı s ı r ı r h e n i r r s e r m e e ğ ı in * in : g f f i i e r e n e ş i k d e ğ e r l e r i g ö s t e r ir F ğ e r ç g ö z l e m l e r a r a s ı n d a n o r m a l b ir r? g ; l, r r g ö s t e r i y o r s a, d e n e k l e r i n Uç k a t e g o r i d e n b i r i n i ^ e ç n ıe û -is: i k l a n da g ö s t e r i! d ğı g b i o l a s ı l ı k ( I n jj l i k r l h n n d ') f a r k s i y c n L n a g i r e r, ( G r e e r e, ; M e l e a r M e y ir is s e, , M c h a r r m e d. 2 C f ; C h e n et a l., 2 (1(12;: (2 ; Proh (y - C ] - <b P r o h ( y «1) * d>(mı. P ' x ) - <t> ( - p ' x ), P r o h (> - 2) - 1 <fc(u p'x). B u rad a et s t a r d a n n o r m a l d a ğ b m ı r e k l e m e l i o l a s ı l ı k f o n k s i y o n u n u g ö s t e r i r İs t a tis t i k s e l o l a r a k Ö n e m li v e s ı f ı r d a n b ü y ü k ü la n ja, d e ğ e n de b a ğ m l ı d e ğ i ş k e n e a it ü ç k a t e g o r i n i n s ı r a l ı o l d u ğ u n u g ö s t e r i l 4 A r a ş t ı r ı r a R ı l g u l m A r a ş t ı r m a n ı n b i r i n c i a m a c ı o la n h ö g e d e k i ç i t i ç ı e r i r s c s > o e k e r o m i k ö z e ] i k l e r i v e i l e t i ş i m d a v r a n ı ş l a r ı n ı b e l i r l e m e k a m a c ı y l a t a r ı m ' a y ı c ı s t a ı ı s t ik le t k u l a n ı l m ı ş v e s o n u ç l a r T a b l o 1 v e T a b l o 2 de s u n u l m u ş t u r. T a b l o 1 d e r d e n e k l e r i n y a ş o r t a l a m a s ı n ı n AA v e y a ş s ı n ı r ı m a f i l a n l a r ı n o 4 6 ' ı k b it o r a n a s a h ip o l d u k l a r ı g ö r ü l m e k i e c i r. R e s m o l a r a k e ğ i l i m g ö r ü le n y ıl s a y ı s ı o lu p d e n e k l e r i n % 5 9 T ı i l k o k u l m e z ü r ü d ü r Y i n e d e m e k 1e rin %56'<\ m a g e li r d ü z e y i n d e k i k i ş i l e r d e n o b ı ş m a k t a d r A r a ş t ı r m a b ö l g e s i n d e o r t a l a m a iş le t m e b ü y ü k l ü ğ ü 1Afi d e k a r o lu p i ş l e t m e l e r i n % 4 4 ü d e k a r a r a s ı n c a d ı r. C r i a a r r a s u lu a r a z ı m i k t a r ı 101 d e k a r, t r a k t ö r e s a h ip o lm a o r a m % 1 1, k r e d i k u l l a r m a o r a n % 4 9. t a r ı m s a l y a t ı r ı m y a p m a o r a n ı % 2 0, v e 1ar m d ış ı g e l i r e s a h ip o lm a n a m r a %2A o l a r a k b u l u n m u ş t u r T n f c! c 2 1 d e r d e n e k e rin û/a3 9 ' ı. n u n K n h r a ı n a n m a r a ş h a f t a c a e n a z b ir k e z g it t iğ i. % 5 0 s in ın b a fl^ c a en a z b eş s a a t t e l e v i z y o n İz ed ğ, % 5 5 in in h a f t a d a c n a 2 b e ş <aai r a d y o d i n l e d i ğ i, û/ o 4 3 'ü n ü n a y d a b i r k a ç k e z g a z e t e o k u n ğıı % l 2 1s İ n i n a v d a en a z b ir s a a t In t e r n e t k u l l a r d g % 3 4 ü n ü n k e n d i l e r i n i ti k i r ö r d e n a l a r a k g ö r d ü ğ ü, v e % 4 3 ' ü n U n l a ı i m le ş k 1. at: r c ak i l e k m k e: e m a r l a r l a a y c a b i r k a ç k e z g ö r ü ş lü ğ ü g ö r ü l m e k t e d i r 443

5 Mısır Üretiminin Kahramanmaraş ta Benimsenmesi ve Yayılmasını Etkileyen Faktörler Tablo 1. S o sy o e k o n o m ik değişkenleı in tanım lanm ası ve Özet istatistikler Değişken vc ilg ili kodu Değişken adı O rtalam a Standart sapma Yaş (Sürekli değişken) Yaş ten küçük = 1, değilse = = L değilse = den büyük = 1, değilse = Eğitim (eğitim görülen yıl seyisi) Eğitim Okur-yazar d e ğ il-1. dcğıise * Itk okul mezunu 1, değilse = İlk okul üzeri e ğ itim -1, değilse = Gel ır Gelir D üşük=i, değilse =0 G eliri O rta= l, değilse =0 Gelır Yüksek = 1, değilse =0 Gel ir İşletme Büyüklüğü (Sürekli değişken) Işlctmcbüy dekardan ku çü k =l, değilse dekar - I, değilse = dekardan buyük= 1. değilse =0.231,422 Sulu arazı miktarı Sukıarazi dekardan kü çü k =l, değilse = dekar =1, değilse K ) dekardan buvuk= 1, değilse ^ Traktör varlığı Traktörü var- *. traktörü yok«g Traktör Kredi kullanım ı Kredi kullanıyor^ 1. değilse ^=0 Kredi Tarım sal Yatırımlar Yatırım vap ın ış= l, değilse =0 Yatırım Tarım dışı gelir Tanır, dışı geliri vaı = 1, değilse =0 Tar Dış.Gel B ağım lı değişken Benimseme Benimsemeyenler = 0 Geç Benimseyenler = 1 Erken Benımsevenler = 2 Benimseme T a b lo 2. İle tişim d avran ışları d eğ işken lerin in tanım lanm ası vc Özel istatistikler Değişken ve ilgili kodu Değişken adı Ortalama Standart sapma M araş a gidiş sıklığı En az haftada b ir = l; değılse=0 Seyahati Ayda bir Kaç k e z = l; değilse =0 Seyahat Yılda bir Kaç k e z = l, değilse =0 Seyahat Televizyon izleme sıklığı Günde en az bir saat=l. değilse =0 TV İZ LEM E! Haftada en az beş saat=l, değilse =0 T V İZLEM E Neredeyse hiç seyretm ez=!, değilse =0 TV. IZLEM E Radyo dinleme sikliği Günde en az bir saat=l, değilse =0 Radyodinl Haftada en az beş saal= 1. değilse =0 Radyodin Neredeyse hiç dinlemez- 1. değilse =0 Radyodın Gazete okuma sıklığı En az haftada bır= 1. değilse =0 Gazeteokl Ayda bir kaç kez= 1. değilse =0 üazetcok Neredeyse hiç okuımız= 1, değilse Ö Gazeteok Internet K ullanım ı En az. hartada bir saa t-1, değilse =0 Int Kul Tıkır önderliği Kendim fıkır önderi olarak g ö ruyo r= l, değilse -=0 F ik ir Oııd Tarım teşkilatındaki elemanlarla görüşme sıklığı En az hartada b ır = l, değilse =0 Y.E l.g ö r S iki Ayda bir kaç kez= 1. değilse =0 Y.EI.Gör Sık Neredeyse hiç görüşm ez-1, değilse =0 Y.EI Gör Sık Bağımlı değişken Benimseme Benim sem eyenler = 0 Geç Benimseyenler = 1 Erken Benimseyenler = 2 B E N İM S E M E

6 1. BOZ, C. AKBAY. E. ORHAN A r a ş t ır m a n ın ik in c i a m a c ı o la n m ıs ır ü re t im in i erken b e n im s e y e n, geç b e n im s e y e n \ e b e n im s e m e y e n çiftçile ri s o s y o e k o n o m ik ö z e lli k le r ve ile tiş im d a v ra n ışla rı b a k ım ın d a n k a r ş ıla ş t ır m a k a m a c ıy la C h i- karc b a ğ ım s ız lık te stin d e n y a r a r la n ılm ış ve s o n u ç la r T a b lo 3 ve T a b l o 4 ' de s u n u lm u ş t u r. T a b lo 3 ten k a rş ıla ş tırm a y a e sa s o la n d o k u z s o s y o e k o n o m ik d eğ işk en d e n y e d i ta n e s in in is ta tis tik s e l o la ra k ö n e m li olduğu g ö r ü lm e k t e d ir. M ı s ı r ü re tim in i e rk e n b e n im seye n ç if t ç ile r in d iğ e r ç if t ç ile r e o ra n la dah a yü k sek e ğ itim v e g e lir d ü z e y in e s a h ip o ld u k la r ı, dah a b üy ük işle tm e v e s u lu a r a z iy e s a h ip o ld u k la rı, d ah a ç o k kredi k u lla n a n, tra k tö re sa h ip o la n ve y a t ır ım ya p a n çiftçile r o ld u k la rı a n la ş ılm a k t a d ır. B u n a k a rş ın y a ş ve tarım d ışı g e lir d e ğ iş k e n le r in in m ıs ır ü r e tim in i e rke n b en im sem e d e ğ iş k e n in d e n b a ğ ım s ız o ld u ğ u g ö rü lm e kte d ir. E rk e n b e n im s e y e n ç if t ç ile r d e i lk o k u l ü z e ri e ğ it im g ö re n le rin o ra n ı % 4 9 ik e n bu o ra n g e ç b e n im s e y e n le rd e % 3 4 ve b e n im s e m e y e n le r d e % 1 7 d ir. E r k e n b e n im s e y e n le rd e y ü k s e k g e lir g ru b u n a g ir m e o ra n ı % 6 7 ik en bu oran g e ç b e n im s e y e n le r d e % 2 3 v e b e n im s e m e y e n le r d e % 9 o lm u ş tu r. E n b ü y ü k iş le t m e k a te g o ris in e ait o lm a o ra n ı e rk e n b e n im s e y e n, g e ç b e n im s e y e n ve b e n im s e m e y e n ç if t ç ile r d e s ı r a s ı y l a % 7 4, % I 6 ve % I 0 ik en en ç o k s u lu a r a z iy e s a h ip o lm a o ra m da bu üç b e n im s e m e k a te g o r is in d e s ır a s ıy la % 7 4, % l l ve % 1 5 o lm u ş tu r. H e r ü ç b e n im s e m e k a te g o ris in d e kred i k u lla n m a o ra n la rı s ır a s ıy la % 6 2, % 2 8, ve % l l ; tra k tö re s a h ip o lm a o r a n la n s ır a s ıy la % 5 8, % 2 9 ve % 13; ve ta rım s a l y a t ır ım y a p m a o r a n la r ı d a s ır a s ıy la % 7 0, % 1 1, ve % 1 9 o lm u ş tu r. A r a ş t ır m a n ın bu b u lg u su e rke n b e n im s e m e n in e ğ itim, g e lir, iş le tm e b ü y ü k lü ğ ü, su lu a ra zi m ik t a r ı, k re d i k u lla n ım ı, tra k tö r v a r lığ ı, ve ta rım s a l y a t ır ım d e ğ iş k e n le r in e b a ğ ım lı o ld u ğ u a n c a k yaş ve ta rım d ışı g e lir d e ğ iş k e n le r in d e n b a ğ ım s ız o ld u ğ u n u o rta y a k o y m a k t a d ır. Tablo 3. B enim sem e kategorilerinin sosyo ekonom ik özellikler bakım ından karşılaştırılm ası Değişken Erken Benimseyen Geç Benimseyen Benimsemeyen Ki-kare P-değeri N % n % N % Yaş 35 < ^ Eğilim Okur-yazar değil İlkokul mezunu ! İlkokul üzeri eğitim <01** Gelir Duşak Orta Yüksek < 0!* * İşletme büyüklüğü 50 < (dekar) , > <01** Sulu arazi varlığı 50 < (dekar) S ] <01** Kredi kullanımı Eveı 8ü Hayır <01** Traktör varlığı Evet Hayır <01** Tarımsal yatırımlar Evet I Hayır <01** Tarım dışı gelir Evet Hayır * 0.05 alfa düzeyinde önemli ** 0 01 alfa düzeyinde önemli 445

7 Mısır Üretiminin Kahramanmaraş'ta Benimsenmesi ve Yayılmasını Etkileyen Faktörler T a b lo 4. B e n im s e m e kategorilerinin iletişim davranışları bakım ından ka rşıla ştırılm ası. Değişkini Erken Beniinıseycn Geç Benimseyen Benim semeyen Ki-knre P-değeri Maraş a gidiş sıklığı n % II % n % En az hartada hır Ayda birkaç kez Yılda birkaç kez <01** Televizyon izleme sıklığı Günde en az bir saal Baltada en az beş saat 6İ Ncrcdc>sc hiç sevretıncz Radyo dinleme sıklığı Günde cn a2 bir saal Haftada cn az beş saat Neredeyse hiç dinlemez Gazete okuma s.kliği En az hartada hır Ayda bir kaç kez Neredeyse hiç okumaz Kıkır önderliği ke d in i fıkır önderi sayıyor Kıkır önderi değil * Yayım elemanlarla görüşme En az haftada bir Ayda birkaç kez Neredeyse hiç görüşmez 28 4! * İnternet kullanım ı Haftada en az bir saat Neredeyse hiç kullanmaz * 0 05 alfa düzeyinde önemli '**0.01 alfa düzeyinde önemli T a b l o 4, a r a ş t ır m a d a y e r v e r ile n y e d i ile tiş im d e ğ iş k e n in d e n ü ç ü n ü n is ta tis tik s e l o la r a k ö n e m li o ld u ğ u n u g ö s t e r m e k t e d ir. E r k e n b e n im s e y e n le r d iğ e r ç if t ç ile r e o r a n la K a h r a m a n m a r a ş a d a h a s ık s e y a h a t e tm e k t e, d a h a ç o k f i k i r ö n d e rliğ in e s a h ip o lm a k t a ve y a y ı m e l e m a n l a r ı y l a d a h a s ık g ö r ü ş m e k t e d ir. E r k e n b e n im s e y e n le r in % 5 2 ' s i K a h r a m a n m a r a ş a h a fta d a en a z b ir k e z g id e r k e n bu o ra n g eç b e n im s e y e n le r d e % 3 6 ve b e n im s e m e y e n le r d e % Î 2 d ir. E r k e n b e n im s e y e n le r in % 6 1 sı k e n d ile r in i f i k i r ö n d e ri k a b u l e d e r k e n bu o ra n g e ç b e n im s e y e n le r d e % 21 ve b e n im s e m e y e n le r d e % 1 1 d ir. T a r ı m t e ş k ila t ın d a k i t e k n ik e le m a n la r la h a fta d a en a z b ir k e z g ö rü ş m e d u r u m u h e r üç k a te g o r id e sırasıyla % 5 6, 0/o33 v e o l 1 o lm u ş t u r. A r a ş t ı r m a n ı n bu b u lg u s u e rk e n b e n im s e m e n in K a h r a m a n m a r a ş a g id iş s ı k l ı ğ ı, f ik ir ö n d e r liğ i v e y a y ı m e le m a n ıy la g ö r ü ş m e s ık lığ ı d e ğ iş k e n le r iy le b a ğ ın tılı o ld u ğ u ; a n c a k te le v iz y o n iz le m e s ı k lığ ı, ra d y o d in le m e s ık l ı ğ ı, g a ze te o k u m a s ık lığ ı v e İn te rn e t k u lla n ım s ık lığ ı d e ğ iş k e n le rin d e n b a ğ ım s ız o ld u ğ u n u o rta y a k o y m a k t a d ı r. A r a ş t ır m a n ın ü ç ü n c ü a m a c ı o la n m ı s ı r ü re tim in in b e n im s e n m e d u r u m u y la b u n a e tk i e d e n fa k tö rle r a ra s ın d a h e r h a n g i b ir m o d e lin o lu p o lm a d ığ ın ı a r a ş t ır m a k iç in s ıra lı p ro b it m o d e li k u lla n ılm ış t ır. İş le tm e b ü y ü k lü ğ ü ve s u lu a ra z i m ik t a r ı d e ğ iş k e n le ri a r a s ın d a ç o k lu d o ğ r u s a llık (m u lt ic o llin e a r it y ) o ld u ğ u n d a n s u lu a ra z i v a r lığ ı d e ğ iş k e n i m o d e ld e n ç ı k a r ılm ış t ır. A y r ı c a ü ç k a te g o r ili o la n b a ğ ım lı d e ğ iş k e n le r d e k a te g o rile rd e n b iri s in g u la r it y so ru n u n u g id e r m e k iç in m o d e ld e n ç ık a r ı l m ı ş t ı r. D e n e m e y a n ılm a y o lu y la b ir ç o k m o d e l k o ş u lm u ş v e s o n u ç ta en u yg u n m o d e l s o n u ç la n T a b l o 5 d e s u n u lm u ş t u r. 446

8 Mısır Üretiminin Kahramanmaraş ta Benimsenmesi ve Yakılmasını Etkileyen Faktörler Tablo 5 Sıralı p ro b ıl a n a liz i s o n u ç la rı Değişken K u tıa y ı* S la n d u r t M ır ji n a l F t k ilr r hnlfl. Prob<Y 0] Prob(Y =1) Prob(y - 2) sabit kat sa y i *** 618 YAS - i 12E İÜ EûlTSM 4 43F-02* GR.1R ü t i k i m 504* fi IŞLETM EBU Y 3 25E-02*"* SIIYAHATÎ 545* SEYAMAT Tv İZLEME Tv İZİ. EM E RADYODINI RAUYODİN (lazlteokel 2 23E GAZETE OKU INTKUL FlklRÖND 6.II!11* * İSİ VAY ELE ZIY2 2S4R YAY ELH ZİY3-4*4** TRAKTÖR 391 * H4 KREDİ lük** C YATIRIM 3 s > * AR DIŞI GELİR - 14 E«Q2 22C Pi 1 276***.118 ( 0 10düzeyinde Önemli, (**) 0 05 düzeyinde önemli (***> 0 01 düzeyinde rtnemlı Mıxleich:-kare(2!) = fi3 380*** M o d e ld e İ s t a t is t ik s e l o l a r a k ö n e m li o la n b a ğ ı m s ı z d e ğ iş k e n le rin, d e n e k le r in b a ğ ı m l ı d e ğ i ş k e n i n ü ç k a te g o risin d e n h e r h a n g i b ir in e a it o lm a o l a s ı l ı ğ ı n ı ne derece a rtırd ığ ı v e y a a z a lt t ığ ı m b e l i r l e m e k iç i n m a r j i n a l etkiler d e h e s a p l a n m ı ş t ı r T a b l o d a n b a ğ ı m s ı z d e ğ iş k e n le rd e n F G İ T I M ( e ğ i t i m g ö r ü le n y ıl s a y ı s ı ), G F L İ R J ( y ü k s e k g e li r g r u b u ), İ Ş L E T M E B Ü Y ( s ü r e k l i değ işken h a lin d e iş le t m e b ü y ü k l ü ğ ü ), S E Y A H A T ] ( K a h r a m a n m a r a ş 'a e n s ık s e y a h a t e tm e k a t e g o r is i), f ' I K İ R Ö N D ( f i k i r ö n d e r l i ğ i ), Y A Y E L E.7 1 Y 3 ( y a y ı m elem an ın ı c ıı a / z i y a r e t e d e n k a t e g o r i), T R A K T Ö R (traktör v a r l ı ğ ı ), K R E D İ ( k r e d i k u l l a n ı m ı ) ve Y A T I R I M ( t a r ım s a l y a t ı r ı m y a p m a d u r u m u ) d e ğ iş k e n le rin in is t a t is t ik s e l a r d a m d a ö n e m li o l d u k l a r ı g ö rü lm e k te d ir A r a ş t ır m a d a h a ç o k m ı s ı r ü r e t im i n i n e rk e n b e n im s e n m e s in i e t k ile y e n f a k t ö r le r ü z e r in d e d u rd u ğ u n d a n m a r j i n a l e t k ile r in y o r u m l a n m a s ı n d a sadece e rk e n b e n i m s e y e n l e r ( T a b l o 5 de so n s ü tu n ) ü ze rin d e d u r u lm u ş t u r A n ı l a n s ü tu n d a n iz le n e c e ğ i g ib i eğitim g ö r ü le n y ıl s a y ı s ı n ı n a r t m a s ı d e n e k le r in e rk e n b e n im s e y e n le r k a t e g o r is in e ait o lm a o la s ı, iğ in i % 0 (7 o ranınd a a r t ı r m a k t a d ır Y ü k s e k g e lir g ru b u d e ğ iş k e n i d e n e k le rin e r k e n b e n i m s e y e n l e r k a t e g o r is in e ait o lm a o la s ılığ ın ı % 3 o r a n ın d a a r t ı r m a k t a d ır. D iğ e r ö n e m li d e ğ iş k e n le r in d e n e k l e r i n e r k e n b e n im s e y e n le r k a te g o ris in e ait o l m a o l a s ı l ı ğ ı m e t k ile m e d u r u m u s ıra s ıy la ş ö y le o lm u ş t u r : İ ş le t m e b ü y ü k lü ğ ü % 0 2 l a rtırm a k ta, K a h r a m a n m a r a ş a en s ık s e y a h a t c im e d u ru m u To33 a r t ı r m a k t a, f i k i r ö n d e ri o lm a d u r u m u û/o25 a r t ı r m a k t a, y a y ı m e l e m a n ı n ı en a z z i y a r e t e t m e d u r u m u % 1 9 a z a lt m a k t a, t r a k t ö r v a r lığ ı % l 6 a r t ı r m a k t a, k r e d i k u l l a n ı m ı %! Ğ a r t ı r m a k t a v e s o n o la r a k d a t a r ı m s a l y a t ı r ı m y a p m a d u r u m u da % 1 4 o r a n ın d a a r t ı r m a k t a d ır. 5. Sonuç ve Öneriler A r a ş t ı r m a d a m ı s ı r ü r e t im i n e e ğ i t i m d ü z e y i, gejjlh d ü z e y i, iş le t m e b ü y ü k l ü ğ ü, s u lu a r a z ı m i k t a r ı, traktör v a r l ı ğ ı, k r e d i k u l i a n ı m ı v e t a r ı m s a l y a t ı r ı m y a p m a g i s o s y o e k o n o m i k d e ğ i ş k e n l e r ile K a h r a m a n m a r a ş a g id iş ' s ı k l ı ğ ı, f i k i r ö n d e r liğ i v e t a r ı m s a l y a y ı m e l e m a n l a r ı y l a g ö r ü ş m e s ı k l ı ğ ı g ib i ile t iş im d a v r a n ı ş l a r ı n ı n e t k ili o ld u ğ u s o n u c u n a v a r ı l m ı ş t ı r. A r a ş t ı r m a n ı n bu b u l g u la r ı k o n u y l a ilg G i y a p ıla n ö n c e k i ç a l ı ş m a l a r l a u y u ş u r n it e li k t e d ir. H e r ne k a d a r R o g e r s in g e n e l l e m e! e r i a r a s ın d a e r k e n b e n im s e y e n le r in g e ç b e n i m s e y e n l e r e o r a n la d a h a g e n ç k i ş i l e r o lm a s ı g ib i b ir g e n e l l e m e n i n b u lu n m a s ı a r a ş t ır m a n ın y a ş d e ğ iş k e n in d e n e ld e e d i l e n b u l g u y la ç e l i ş i y o r o ls a da b ir ç o k ö n c e k i ç a l ı ş m a d a y a ş d e ğ iş k e n iy le e rk e n b e n im s e m e a r a s ın d a h e r h a n g i b i r b a ğ ın tı b u l u n a m a m a s ı a r a ş t ır m a n ın bu b u l g u s u n u o la ğ a n k ılm a k t a d ır. Y i n e t a rım d ışı g e li r i o l m a İle e r k e n b e n im s e m e a r a s ın d a b ir i l i ş k i n i n o l m a m a s ı s o n d e r e c e o la ğ a n d ır R u v e r i, t a r a n a n l i t e r a t ü r d e k u lla n ılm a d ığ ın d a n h e r h a n g i b ir k a r ş ı l a ş t ı r m a o l a n a ğ ı e ld e e d ii ç m e m iş t ir İle t iş im d a v r a n ış la r ın d a n t e l e v i z y o n i z l e m e, r a d y o d in le m e, g a ze te o k u m a g ib i a l ı ş k a n l ı k l a r b ü t ü n ç if t ç ile r d e b e n z e r ö z e l l i k g ö s t e r d i ğ i n d e n v e b u k a y n a k l a r d ah a ç o k g ü n c e l o l a y l a r d a n h a b e r d a r o l m a v e h o ş v a k it g e ç ir m e a m a c ı y l a k u l l a n ı l d ı ğ ı n d a n t a r ı m s a l 447

9 Mısır Üretiminin Kahramanmaraş'ta Benimsenmesi ve Yayılmasını Etkileyen Faktörler y e n i l i k l e r ü z e r in d e f a z la e tk ili o lm a d ık la r ı g ö rü lm ü ş tü r. A y r ı c a In t e r n e t, a r a ş t ır m a b ö lg e s in d e ç o k a z d ü z e y d e v e d a h a ç o k g e n ç ç i f t ç ile r ta ra fın d a n so h b et a m a c ıy la k u l l a n ı l d ı ğ ı n d a n y e n i l i k l e r i n b e n im s e n m e s in d e p ek e tk ili o l m a m ış t ır. K a h r a m a n m a r a ş a d a h a s ık se y a h a t e den ç iftç ile r in d a h a k o z m o p o lit o ld u ğ u v c k e n d i s o s y a l s is te m le ri d ış ın d a k i k iş ile r le d a h a s ık g ö rü ş a lış - v e r iş iııd e b u l u n d u k la r ı v a r s a y ıl ırsa bu ç if t ç ile r in ta rım s a l y e n i l i k l e r h a k k ın d a d a h a ç o k b ilg i e d in e b ile c e k le r i s ö y le n e b ili r. A y n ı ö z e lli k f ik ir ö n d e rliğ i iç in de s ö y le n e b ili r. T a r ı m s a l y a y ı m e le m a n la r ıy la g ö rü ş m e s ı k l ı ğ ı d ire k t o la r a k k iş in in a n ıla n k o n u la r d a b ilgi e d in m e a r z u s u y la ilg ili o ld u ğ u n d a n bu tür ç if t ç ile r in y e n i l i k l e r i d a h a e rk e n b e n im s e y e c e k le r in e b ir g ö sterg e o la r a k k a b u l e d il e b ilir. A r a ş t ı r ı n a b ö lg e s in d e e ğ it im d ü z e y in i y ü k s e lt m e y o l u y l a t a r ım s a l y e n i l i k l e r i n y a y ılm a s ın a k a tk ıd a b u l u n m a k k u ş k u s u z ta rım t e ş k ila t ın ın b ir g ö re v i d e ğ ild ir. G e n e l e ğ itin d ü z e y i u lu s a l e ğ itim p o litik a s ı k a p s a m ın d a e le a lın a c a k b ir k o n u d u r. A n c a k m e s le k i e ğ it im ç e ş it li k u r s la r la t e ş v ik e d ile b ilir. İş le tm e b ü y ü k lü ğ ü, y e n i ü r ü n le r in b e n im s e n m e s in d e ö n e m li bir f a k t ö r o lm a s ın a r a ğ m e n, b ö lg e d e iş le tm e b ü y ü k lü ğ ü n ü a r t ı r m a k a n c a k t a rım d ış ı is tih d a m o la n a k la r ın ın y a r a t ılm a s ı v e k ü ç ü k iş le tm e s a h ip le r in in ta rım dışı m e s le k l e r e k a y d ı r ı l m a s ı y l a o la n a k lı o la b ilir. G e lir d ü z e y in in y ü k s e k l i ğ i de iş le tm e b ü y ü k lü ğ ü y le b a ğ ın tılı o ld u ğ u n d a n iş le t m e le r b ü y ü d ü k ç e g e lir d ü z e y i de a r t a c a k v e bu da y e n i l i k l e r i n b e n im s e n m e s in i k o la y l a ş t ı r a c a k t ı r. M ı s ı r ü r e t im i b ü y ü k ö lç ü d e s u la m a y a b a ğ lı o ld u ğ u n d a n s u la m a o la n a k la r ın ın g e li ş t ir ilm e s i b u n a b a ğ lı y e n i l i k l e r i n d a h a e rk e n b e n im s e n e b ile c e ğ in e b ir g ö s te rg e s a y ıla b ilir. M e k a n i z a s y o n, k re d i k u l l a n ı m ı ve ta rım s a l y a t ır ım la r, t a r ım ın u z u n d ö n e m li o la r a k y a p ıla c a ğ ın a v e g e liş im i iç in ç a b a g ö s t e r ilm e a r z u s u b u lu n d u ğ u n a b ir g ö sterg e s a y ı l a b i l i r. D o l a y ı s ı y l a t a rım s a l iş le tm e le r in i g e liş t ir m e a r z u s u n d a o la n ç if t ç ile r in t a rım s a l y e n ilik le r i d aha k o la y i z le y e c e ğ i ve b e n im s e y e c e ğ i s o n u c u n a v a r ı l a b i l i r. T a r ı m s a l y e n i l i k l e r i k ırs a l a la n a y a y m a y a ç a lış a n t a r ım t e ş k ila t ı y a y ı m e le m a n la r ı v e y a y ı m k u r u lu ş la r ı ö n c e l i k l e e rk e n b e n im s e y e n le r i b e n im s e y e r e k işe b a ş la m a lıd ır. B u y o ll a h e m y a y ı m ç a l ış m a la r ın a a y r ıla n k a y n a k l a r ı n d a h a e tk in k u lla n ım ı h e m de e rk e n b e n im s e y e n le r in d iğ e r çiftçileri e t k ile y e r e k yayım e le m a n la r ın ın iş in i k o l a y la ş t ır m a la r ı o la n a k lı o la b ilir. K A Y N A K LA K Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) (2000) Tarım Say mu Ankara Boahcııe, K.. Snıjdcr, 1 A B. and Folmer, H ( 1909) An mtcgratcd socıoeeonomıc nnatysıs of ınnovatıon adoptıon The casc of hyhnd cocoa m Ghana Journal of Polıcy Model hng 21(2) Boz. I. (1993) Tarım sigortasının Polath ilçesinde yayılması ve benimsenmesi üzerine bir araştırma. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Bölümü Basılmamış Yüksek I ısans Tezi Brander. L. Kearl. B (1964) Evaluation for congruence as a factor ın adoptıon rate of mnovatıons Rural Sociology 29(3) Cheıı, K. Ali. M. Vccman. M, Untcrschultz, J, and Le, T (2002) Relativc ımportance rankıngs for pork attrıhutes by Asıanorigııı consumers m Calıfornia Applyıng an ordercd probıt model to a choıce-bascd sample Journal o f Agricultural and Applied Economics, 34(1) Grccnc. W II (1993) Economeirıc analysis Macmıllan Publıshıng Compaııy. Ncvv York Grccnc, W H (1995) I.IMDEP Versıon 7 0 Econoınetric Softwarc, İne Ncvv York Liiio, T F (1994) Interpreting probabiliiy m odels: Logit. Probıt. and Other Generalızed Lmear Models. Thousand Oaks: Suge Publıcalıons Lamblc, W (1984) Dtffusıon and adoptıon o f mnovatıons Edited by Donald J Blackbum, Umversity of Guclph, Canada Lın, İ Y 1991 Edııcatıon and ınnovaüon adoptıon ın agriculturc Evıdence froın hybrıd ricc ın Chırıa. American Journal o f Agrıcultural Economtcs. 73(3) McLean-Meyinsse, P E. (1997) Factors ınfluencing early adoptıon of new food produets ın Louisiana and Southeast Texas Journal o f Food Distributıon Research 28(3) Mohamed, A, Abdel-Aty, A 2001 Usıng ordered probit modeling to study tlıe efl'ect of A TIS un transit rıdershıp Transportation Research part C (9) Norrıs, P E, öatıe, S S. (1987). Virgınia farmers soıl conservatıon decisıons: An applıcatıon of propıt analysis Southern Journal o f Agrıcultural Etunomtcs. 19(1) Özçatalbaş, O, Gürgen, Y. (1998) Tarımsa! yayım ve haberleşme, Bakı Kitap Krt. Bas. Yayın Dağ Tic. Ltd Ştı Kenan Evren Bulvarı Haşan Kılıç Apt No 1/B Seyhan-Adana Ûzkaya, T (1996) Tarımsal yayım ve haberleşme, EÜ Ziraat Fakültesi Ders Notları, Yayın No 48/1 İzmir. Rogers, E M (1995) Dtffusion o f innovatıons. Fourth edition The Free Press New York, NY Rogers, E M, Pıtzer, R L (1960) The adoptıon o f ırrigatıon by Ohto farm ers Ohıo Ağrı Exp Sta Res Bul 851 Wocester Rotlıns, T J (1993) Profile of farın technology adopters Journal of Extension 31 (3) Online avaılable http./'vvvvvv loc ortr Ryan, B, Neal, C. G (1943) The dıffıısıon of hybrid secd conı ın tvvo lovva communıties Rural Sociology, Tarım ve Koyışleri Bakanlığı (2001). Kahramanmaraş Tarım İl müdürlüğü Kayıtları; Pazarcık İlçesi Tarım ilçe Müdürlüğü Kayıtları. Kahramanmaraş Taluğ. C, Tatlıdıl, H. (1993) Tarımsal yayım ve haberleşme, A Ü Ziraat Fakültesi Ders Notu No.49. Ankara Taluğ, C (1990) Tarımsal araştırma-geliştırme ve yayım hizmetlerinin tarımsal verimlilik açısından incelenmesi MPM Yayınları: 433 Ankara Tatlıdıl, H (1989) Yağmurlama sulama sisteminin Polath İlçesinde yayılması ve benimsenmesi üzerine bir araştırma. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 1157, Bilimsel Yayınlar Serisi No 693 Van den Ban. A W, Havvkıns, H S. (1996) Agrıcultural estension, secoııd edition. Blackvvcll Science Ltd Yamane, T (2001). Temel örnekleme yöntemleri Literatür Yayıncılık. Dağıtım. Pazarlama, Sanayi ve Ticaret Ltd $tı İstiklal Cad, No. 133 Kat I-2 TR-80Û7I Beyoğlu, İstanbul Yurttaş, Z (2000) Tarımsal yayım ve haberleşme Atatürk üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No 67 Erzurum 448