Tarih : Sayı : AOSB Sayın Sanayicimiz,

Transkript

1 Tarih : Sayı : AOSB Sayın Sanayicimiz, Bölgemizde faaliyet gösteren firmaların yangın güvenliğinin arttırılmasına katkı sağlamak ve ne tür tedbirlerin alınabileceği belirlemek amacıyla Salı günü 13:00-16:00 saatleri arasında Bölge Başkanlığımız Seyhan Salonu nda bilgilendirme toplantısı yapılacaktır. Söz konusu toplantıya, firmaların iş güvenliğinden sorumlu veya acil müdahale ekibinde görevli personellerin katılımı büyük önem arz etmektedir. Toplantıya katılım sağlayacak personel bilgilerinin Pazartesi gününe kadar aşağıdaki iletişim adresine iletilmesi hususunu, Bilgilerinize rica ederim. Saygılarımla. e-imzalıdır Mustafa KESKİN Bölge Müdürü Muharrem SOLGUN Falck Saha Lider Yrd. Tel: GSM: Mail: Muharrem.Solgun@falck.com Bu belge 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu kapsamında E-İMZA ile imzalanmıştır. E-İmzalı suretinin aslını görmek için adresini ziyaret ediniz Adana Hacı Sabancı Organize Sanayi Bölgesi Bölge Müdürlüğü OSB Çukurova Cad. No:4 Sarıçam/ADANA/ TÜRKİYE Tel: Fax: e-posta: bilgi@adanaorganize.org.tr İnternet Adresi:

2 E-İmzalı suretinin aslını görmek için adresini ziyaret ediniz Bu belge 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu kapsamında E-İMZA ile imzalanmıştır. Adana Hacı Sabancı Organize Sanayi Bölgesi Bölge Müdürlüğü OSB Çukurova Cad. No:4 Sarıçam/ADANA/ TÜRKİYE Tel: Fax: e-posta: bilgi@adanaorganize.org.tr İnternet Adresi:

3 Değerli AOSB Firma İSG Yetkilisi, AOSB bünyesinde faaliyet gösteren firmaların yangın güvenliğini üst seviyeye çıkartmak için çalışma başlatılmış olup aşağıdaki soruların kısa sürede cevaplanarak Falck Yangın Hizmetleri AOSB itfaiye biriminde görevli Muharrem SOLGUN beye ulaştırılmasını arz ederim. Not: Soruların cevaplanmasında aşağıda bulunan Tehlikeli Kimyasallar Rehberinden faydalanabilirsiniz. 1. Firmanızda üretilen, depolanan veya ham madde olarak bulundurulan Tehlikeli Kimyasallar nelerdir? 2. Tesisinizde depolanan Tehlikeli Kimyasalların miktarını belirtiniz. 3. Bildirdiğiniz Tehlikeli Kimyasalların aylık ortalama kullanım miktarını belirtiniz. 4. Tehlikeli Kimyasalların tesisinizde bulunma nedeni nedir (üretim, depolama, ham madde v.s)? 5. Firmanız bünyesinde alınan yangın güvenlik önlemleri nelerdir? 6. Tesisiniz Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğe uygun mu? 7. Yangın Güvenlik önlemleriniz periyodik olarak kontrol ve test edilmekte mi? TEHLİKELİ KİMYASALLAR Tehlikeli kimyasalların taşınması kadar depolanması da büyük problemdir. Tehlikeli kimyasalların depolandığı Kimya Depoları büyük riskler oluşturmaktadır. Kimya depolarında son zamanlarda kazalar ve yangınlar daha sık görülmeye başlanmıştır. Kimya depolarında ne tür risk ve tehlikelerin bulunduğunun yeteri kadar bilinmediği ve gerekli önlemlerin yeteri kadar alınmadığı görülmektedir. Kimya depolarındaki maddelerin bir kısmı tehlikeli kimyasal statüsündedir. Bu tehlikeli kimyasalların özellikleri, ne tür tehlike ve risk oluşturdukları, güvenli depolama için nelere riayet edilmesi gerektiği konuları çok büyük önem arz etmektedir. Mesela oksitleyicilerle yanıcıları yan yana depolayan bazı depocuların bu ikisini bir araya getirmekle aslında patlayıcı oluşturdukları ve bunun farkında olmadıkları görülmektedir. Kimya depolarındaki tehlikeli kimyasalların güvensiz depolanması sonucu oluşan yangın ve patlamalar itfaiye teşkilatlarını çok zor durumlarda bırakmaktadır. Bu olaylarda itfaiyenin çoğu zaman geri çekilerek ve sadece robotik araçlarla müdahaleye devam ederek sirayeti önlemesi ama depolar için fazla bir şey yapamaması söz konusu olmaktadır. Bunun en çarpıcı örneği Saf Kimya yangınıdır. Kimya depolarından daha küçük ölçekteki, fabrikaların hammadde depoları için de aynı kurallar geçerlidir. Hatta laboratuarlardaki küçük miktarlardaki kimyasalların bile etkileşimleri bazen büyük sorunlar oluşturmaktadır. 1

4 Bu yazımızda öncelikle tehlikeli kimyasalların depolanması ve kullanılmasından sorumlu kişilerin, sonra tüm ilgililerin gerekli önlemleri aldırarak riskin azaltılması ve güvenli depolanmanın sağlanmasına katkı sağlamak hedeflenmiştir. Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliğine göre; Tehlikeli Kimyasal terimi: Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, çok toksik, toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, alerjik, kanserojen, mutajen, üreme için toksik ve çevre için tehlikeli özelliklerden bir veya birkaçına sahip madde ve müstahzarları diye tanımlanmaktadır. Müstahzar terimi ise: En az iki veya daha çok maddenin karışım veya çözeltilerini ifade etmektedir. Tehlikeli kimyasalların depolanmasında belirleyici olan en önemli faktör birbirleriyle etkileşime girmeleri hususudur. Bu nedenle tehlikeli kimyasallar genel sınıflandırmaya göre tanımlandıktan sonra kendi içerisinde gruplara ayrılmalıdır. Daha sonra oluşturulan bu gruplar ayrı yerlerde depolanmalıdır Ambalaj üzerindeki etikete bakılarak, kimyasalın hangi gruba girdiği kolayca belirlenebilir Özellikle Oksitleyici (yükseltgen) ve Kolay Yanıcı (alevlenebilen) kimyasallar birbirinden uzakta depolanmalıdır. Tehlikeli maddeler ve müstahzarlar Aşağıda yer alan maddeler ve müstahzarlar insan sağlığına ve çevreye tehlikeli olarak kabul edilir: a) Patlayıcı maddeler ve müstahzarlar: Atmosferik oksijen olmadan da ekzotermik tepkimeye girebilen ve böylece hızla gaz çıkışına sebep olan ve belirli test koşullarında patlayan, çabuk parlayan veya kısmen kapatıldığında ısınarak kendiliğinden patlayan katı, sıvı, macunumsu veya jelatinimsi haldeki maddeler ve müstahzarlar, b) Oksitleyici maddeler ve müstahzarlar: Diğer maddelerle özellikle de yanıcı maddelerle temasında önemli ölçüde ekzotermik tepkimeye neden olan maddeler ve müstahzarlar, c) Çok kolay alevlenir maddeler ve müstahzarlar: Çok düşük parlama noktası ve düşük kaynama noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ve müstahzarlar ile oda sıcaklığı ve basıncı altında hava ile temasında alevlenebilen, gaz haldeki maddeler ve müstahzarlar, ç) Kolay alevlenir maddeler ve müstahzarlar: 1) Herhangi bir enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında, hava ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenebilen maddeler ve müstahzarlar, 2) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta hemen yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından sonra da yanmaya devam eden veya yanıp kül olan katı haldeki maddeler ve müstahzarlar, 3) Çok düşük parlama noktasına sahip olan sıvı haldeki maddeler ve müstahzarlar, 4) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli miktarlarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddeler ve müstahzarlar, d) Alevlenir maddeler ve müstahzarlar: Düşük parlama noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ve müstahzarlar, e) Çok toksik maddeler ve müstahzarlar: Çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında veya deri yoluyla emildiğinde ölüme veya insan sağlığında akut veya kronik hasarlara neden olan maddeler ve müstahzarlar, f) Toksik maddeler ve müstahzarlar: Az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında veya deri yoluyla emildiğinde ölüme veya insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara neden olan maddeler ve müstahzarlar, g) Zararlı maddeler ve müstahzarlar: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında veya deri yoluyla emildiğinde ölüme veya insan sağlığında akut veya kronik hasarlara neden olan maddeler ve müstahzarlar, ğ) Aşındırıcı maddeler ve müstahzarlar: Canlı doku ile temasında, dokunun tahribatına neden olabilen maddeler ve müstahzarlar, 2

5 h) Tahriş edici maddeler ve müstahzarlar: Cilt veya mukoza ile ani, uzun süreli veya tekrarlanan temasında iltihaplanmaya yol açabilen maddeler ve müstahzarlar, ı) Hassaslaştırıcı maddeler ve müstahzarlar: Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı derecede hassasiyet meydana getirebilen ve daha sonra maruz kalınması durumunda karakteristik ters etkilerin ortaya çıkmasına neden olan maddeler ve müstahzarlar, i) Kanserojen maddeler ve müstahzarlar: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında veya deriye nüfuz ettiğinde kanser oluşumuna neden olan veya kanser vakalarını arttıran maddeler ve müstahzarlar, j) Mutajen maddeler ve müstahzarlar: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında veya deriye nüfuz ettiğinde kalıtımsal genetik bozukluklara yol açabilen veya bu vakaları arttıran maddeler ve müstahzarlar, k) Üreme sistemine toksik etkisi olan maddeler ve müstahzarlar: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya doğacak çocukta kalıtımsal olmayan olumsuz etkiler meydana getiren veya olumsuz vakaları arttıran maddeler ve müstahzarlar, l) Çevre için tehlikeli maddeler ve müstahzarlar: Çevre ortamına girdiklerinde çevrenin bir veya birkaç unsuru için kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren maddeler ve müstahzarlar. Tehlikeli Kimyasalların Etiketlenmesinde Kullanılan Tehlike Sembolleri, İşaretleri, Tanımları, Özellikleri ve Alınması Gereken Önlemler Sembol İşaret ve Tanım Özellikleri Önlemler F Şiddetli Alev Alıcı Parlama noktası 21 C nin altında olan "kolay alev alan sıvılar ile kolay tutuşan katıları belirtir. Çıplak ateşten, kıvılcımdan, oksitleyicilerden ve ısı kaynağından uzak tutulmalıdırlar F+ Çok Şiddetli Alev Alıcı Alevlenme noktası 0 C nın altında kaynama noktası maksimum 35 C olan sıvılardır. Normal basınç ve oda sıcaklığında havada yanıcı olan gaz ve gaz karışımlarıdır. Çıplak ateşten, kıvılcımdan, oksitleyicilerden ve ısı kaynağından uzak tutulmalıdırlar. O Oksitleyiciler, Yükseltgenler Kendileri yanıcı olmadıkları halde yanıcılarla temasında yangına ve patlamaya sebebiyet verirler. Organik peroksitler ise herhangi bir yanıcı madde ile temas etmeseler bile patlayıcı özelliği olan yükseltgen maddelerdir. Yanıcı maddelerden uzak tutulmalıdırlar. Bu tür maddeler yangına sebebiyet verdikten sonra müdahale etmek zordur. T Zehirli Solunduğunda, yutulduğunda ve deriyle temas ettiği durumda sağlığa zarar verebilir hatta öldürücü olabilir. İnsan vücuduyla teması engellenmeli, aksi halde tıbbi yardıma başvurulmalıdır. T+ Çok Zehirli Solunduğunda, yutulduğunda ve deriyle temas ettiği durumda sağlığa zarar verebilir hatta öldürücü olabilir. İnsan vücuduyla teması engellenmelidir. Temas edilmesi halinde derhal tıbbi yardım alınmalıdır. C Aşındırıcı Canlı dokulara zarar verir Gözleri, deriyi ve kıyafetleri korumak için özel önlem alınmalıdır. Buharları solunmamalı, aksi halde tıbbi yardıma başvurulmalıdır, 3

6 E Patlayıcı Ekzotermik olarak reaksiyona giren kimyasallardır. Ateşe yaklaştırıldıklarında patlayabilirler Ateşten, ısıdan, darbeden, sürtünmeden uzak tutulmalıdır. Xn Zararlı Solunduğunda, yutulduğunda ve deriyle temas ettiği durumda sağlığa zarar verebilir. İnsan vücuduyla teması engellenmelidir uzak tutulmalıdırlar. Xi Tahriş Edici Aşındırıcı olmamasına rağmen deriyle ani, uzun süreli veya tekrarlı teması iltihaplara yol açabilir. Göz ve deriyle teması engellenmelidir. N Çevre için zararlı. Bu tür maddelerin ortamda bulunması, doğal dengenin değişmesi açısından ekolojik sisteme kısa yada uzun süre içinde zarar verebilir. Risk göz önüne alınarak bu tür maddelerin toprakla ve çevreyle teması engellenmelidir. Tehlikeli kimyasallar gruplarına göre depolanmalıdır. Aynı gruba ait kimyasallar birlikte depolanabilirken, birbiriyle uyuşmayan, etkileşen ve karışmaması gereken kimyasallar birbirinden ayrı yerlerde depolanmalıdır. Özellikle oksitleyici ve kolay yanıcı kimyasallar birbirinden uzakta depolanmalıdır. Aşağıda tehlikeli kimyasalların gruplarına göre bir arada depolanabilme matrisi verilmiştir; TEHLİKELİ KİMYASALLARIN BİR ARADA DEPOLANABİLME MATRİSİ (+) Bir arada depolanabilir (-) Bir arada depolanamaz (O) Belli şartlar sağlandığında bir arada depolanabilir Laboratuarlar başta olmak üzere tehlikeli kimyasalların kullanıldığı ve depolandığı yerlerde önem arz eden bazı kimyasalların adı veya kategorilerine göre uyuşmadığı ve karışmaması gereken diğer kimyasalların listesi aşağıda verilmiştir; 4

7 BİRBİRİYLE KARIŞMAMASI GEREKEN KİMYASALLAR Kimyasal Aktif karbon Alkali metaller Amonyak Amonyum nitrat Anilin Asetik asit Asetilen Aseton Azid Bakır Brom Cıva Flor Fosfor [beyaz] Gümüş Hidroflorik asit Hidrojen peroksit Hidrojen sülfür Hidrokarbonlar Hidrosiyanik asit İyot Kalsiyum oksit Klor Kloratlar Kromik asit ve krom Nitratlar Nitrik asit Oksijen Okzalik asit Perklorik asit Peroksitler Potasyum Potasyum permanganat Selenitler Sodyum peroksit Sodyum nitrit Sülfürik asit Yanıcı sıvılar Karışmaması Gereken Kimyasallar Kalsiyum hipoklorit, oksitleyici maddeler Su, karbontetraklorür, halojenli alkanlar, karbondioksit, halojenler Cıva, klor, iyot, brom, kalsiyum hipoklorit, hidroflorik asit Toz halindeki metaller, yanıcı sıvılar, kükürt, kloratlar, tüm asitler, nitritler, kükürt, ince tanecikli organik veya yanıcı başka maddeler Hidrojen peroksit, nitrik asit Kromik asit, nitrik asit, hidroksilli bileşikler, etilen glikol, perklorik asit, peroksitler, permanganatlar Flor, klor, brom, bakır, cıva, gümüş Derişik nitrik asit, derişik sülfürik asit Asitler Asetilen, hidrojen peroksit Amonyak, asetilen, bütan ve diğer petrol gazlan, turpentin, benzen Asetilen, amonyak, fulminik asit Bütün maddeler Hava, oksijen, indirgen maddeler, alkaliler Asetilen, okzalik asit, tartarik asit, amonyum bileşikleri, fulminik asit Amonyak Bakır, krom, demir, metal ve metal tuzları, yanıcı sıvılar, anilin, nitrometan, alkoller, aseton, organik bileşikler Nitrik asit, yükseltgen maddeler, oksitleyici gazlar Flor, klor, brom, kromik asit, sodyum peroksit Nitrik asit, alkaliler Asetilen, amonyak, hidrojen Su Amonyak, asetilen, bütan ve diğer petrol gazları, turpentin Amonyum tuzları, asitler, toz halindeki metaller, kükürt, ince tanecikli organik veya yanıcı maddeler Asetik asit, naftalin, kamfer, gliserin, bazı alkoller, yanıcı sıvılar, benzin Sülfürik asit Asetik asit, anilin, kromik asit, hidrosiyanik asit, hidrojen sülfür, yanıcı sıvılar ve gazlar, bakır, ağır metaller Yağlar, gres, hidrojen, yanıcı sıvılar, yanıcı katılar ve yanıcı gazlar Gümüş, cıva Asetik anhidrit, bizmut ve bileşikleri, alkoller, kağıt, tahta, yağ Asitler Karbon tetraklorür, karbondioksit, su Gliserin, etilen glikol, benzaldehit, sülfürik asit İndirgen maddeler Etil ve metil alkol, glasiyal asetik asit, asetik anhidrit, benzaldehit, karbon disülfür, gliserin, etilen glikol, etil asetat, metil asetat, furfural Amonyum nitrat, diğer amonyum tuzları Kloratlar, perkloratlar, permanganatlar Amonyum nitrat, kromik asit, hidrojen peroksit, nitrik asit, halojenler 5

8 sodyum peroksit, diğer yükseltgen maddeler Tehlikeli kimyasalları kategorilerine göre ele alırsak; tanım ve özelliklerini, güvenli depolama tedbirlerini, oluşturabilecekleri tehlikeleri ve piyasada yaygın bulunan örneklerini aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz; 1- ASİTLER Tanımı: Bir veya daha fazla sayıda H+ iyonları içeren ve kimyasal yönden oldukça aktif olan bileşikler. 1. Alçak raflarda veya asit kabinlerinde, geniş asit şişelerinde muhafaza ediniz. 2. Oksitleyici maddeleri, organik asitlerden ve yanıcı maddelerden ayrı olarak muhafaza ediniz. 3. Asitleri, bazlardan ve sodyum, potasyum, magnezyum vs. gibi aktif metallerden ayrı tutunuz. 4. Asitleri, temas olduğunda sodyum siyanür, demir sülfür vs. gibi toksik (zehirleyici) gazlar çıkaran kimyasal maddelerden ayrı bir yerde muhafaza ediniz. 5. Asit şişelerini taşımak için özel şişe taşıyıcılar kullanınız. 6. Asit sızması halinde, asit kontrol yastıkları veya asit nötralizerleri kullanınız. Muhtemel Tehlikeler: (Asitler) Aşındırıcı, paslandırıcı, toksik, yanıcı, suya tepkir ve kararsızdır. Organik Asitler; Genellikle yanıcı, toksik ve kararsızdırlar. Asetik asit Akrilik asit Benzoik asit Karbolik asit (fenol) Kloroasetik asit Hidrosiyanik asit Metakrilik asit Parasötik asit Pikrik asit İnorganik Asitler - Genellikle daha kuvvetli, kimyasal yönden daha reaktif ve suya tepkir. Klor içeren oksiasitler (ör. perklorik asit) Kromik asit Halojen asitler (hidroflorik, hidroklorik, hidrobromik, hidroiyodik asitler) Nitrik asit Fosforik asit Sülfürik asit 2- BAZLAR Tanımı: OH- iyonları içeren ve kimyasal yönden aktif olan bileşiklerdir. 1. Bazları, asitlerden ayrı yerde tutunuz. 2. İnorganik hidroksitlerin çözeltilerini polietilen kaplarda muhafaza ediniz. 3. Kostik sızıntılar için sızıntı kontrol yastıkları veya kostik nötralizerler kullanınız. Amonyum hidroksit Bikarbonatlar, tuzları (ör potasyum bikarbonat) Kalsiyum hidroksit 6

9 Karbonatlar, tuzları (ör. sodyum karbonat) Lityum hidroksit Potasyum hidroksit Sodyum hidroksit (kostik) 3- PİROFORİK MADDELER Tanımı: Normal koşullarda kendiliğinden yanan maddelerdir. 1. Serin ve kuru yerde muhafaza ediniz. Alkilaluminyumlar (trietilaluminyum, trimetilaluminyum vs.) Sezyum Lityum Dimetil arsin Nikel karbonil Fosfor Sodyum Potasyum Tetraetil kurşun Rubidyum 4- YANICI MADDELER 1. Uygun emniyetli varillerde veya kabinlerde muhafaza ediniz. 2. Paslandırıcı asitlerden ve oksitleyicilerden ayrı tutunuz. 3. Alev, sıcaklık veya kıvılcım gibi tutuşturucu kaynaklardan uzak tutunuz. 4. Yanıcı sıvı ihtiva eden varil veya kabinler kullanılırken topraklanmalı veya bağlanmalıdır. 5. Yangın söndürme cihazlarını her zaman kullanıma hazır tutunuz. 6. Yüksek oranda uçucu, yanıcı maddeleri özel olarak donatılmış bir soğutucuda muhafaza ediniz. Katılar: Patlayıcı maddeler dışında, sürtünme yoluyla, imalat veya işlem sonrasında kalan ısı ile temas ederek yangına yol açabilen veya kolaylıkla tutuşabilen ve tutuştuğunda da ciddi bir tehlike yaratacak kadar şiddetle ve devamlı olarak yanan her türlü katı madde. Selüloz (oksijenle kombine) Fosfor Sodyum sülfit Berilyum Organik madde Pikrik asit Gazlar: Kolaylıkla tutuşabilen ve hızla yanan bir gaz. Asetilen - Hidrojen Bütan Karbon monoksit Etilen oksit Formaldehit Hidrojen 7

10 Hidrojen sülfür Metan Doğal gaz Propan Sıvılar: 37.7 C'ın altında bir parlama noktasına sahip olan sıvılar. Alkoller (etil, metil, izopropil) Aldehidler (asetaldehit, akrolein, propionaldehit) Aminler (bütil, etil, izopropil) Esterler (etil asetat, etil format, metilasetat, vinil asetat) Eterler (dietil, metil etil, izopropil etil) Hidrokarbonlar (akanlar, alkenler, alkinler, aromatikler, çakmak sıvısı, neft, petrol ispirtoları, çözücüler) Ketonlar (aseton, metil etil keton, metil izobutil keton) 5- SU İLE TEPKİYEN KİMYASALLAR Tanımı: Su ile temas ettiğinde bazı hallerde tepkimeye giren maddelerdir. 1. Serin ve kuru bir yerde muhafaza ediniz. 2 Yangın durumunda, kesinlikle su kullanmayın, bilakis suyu derhal uzaklaştırın. UYARI: Bu kimyasal maddeler, yanıcı veya zehirli gazlar veya diğer tehlikeli durumlar yaratacak şekilde su ile tepkimeye girerler. Alkali Metaller (sezyum, lityum, potasyum, rubidyum, sodyum), kerosen altında muhafaza edilmelidir. Alkalin Toprak Metalleri (Baryum, berilyum, kalsiyum, magnezyum, radyum, stronsiyum) Karpitler (alüminyum karpit, kalsiyum karpit vs.) Hidritler (lityum hidrit, sodyum hidrit vs.) İnorganik Klorürler (alüminyum klorür, bor triklorür vs.) Nitritler (lityum nitrit, magnezyum nitrit vs.) Peroksitler (lityum peroksit, potasyum peroksit, sodyum peroksit) Fosfitler (alüminyum fosfit, kalsiyum fosfit vs.) 6- OKSİTLEYİCİLER Tanımı: Klorat, permanganat, inorganik peroksit veya nitrat gibi kolayca oksijen yapan maddelerdir. Bunlar, organik maddelerin yanmasını hızlandırırlar. 1. Serin ve kuru bir yerde muhafaza ediniz. 2. (Kağıt, tahta vs.) gibi yanıcı ve tutuşturucu maddelerden uzak tutunuz. 3. Çinko, alkalin metaller ve formik asit gibi indirgeyici ajanlardan uzak tutunuz. Kloratlar, Klorürler, Perkloratlar, Hidrojen peroksit Nitratlar, Sodyum peroksit, Nitritler 8

11 Oksijen, Sodyum permanganat, Amonyum nitrat 7- PEROKSİT YAPAN KİMYASALLAR Tanımı: Uygun koşullara ulaşıldığında, darbe veya ısı sonucunda tutuşabilme özelliğine sahip patlayıcı peroksitler oluşturan maddelerdir. 1. Hava geçirmez kaplarda, karanlık, serin ve kuru yerlerde muhafaza ediniz. 2. Teslim alma, açma ve kullanım tarihlerini belirtir etiketleri kaplara yapıştırınız. 3. Yerel düzenlemelere göre peroksit oluşturucu kimyasalları ilk peroksit oluşumunun beklendiği tarihten önce elden çıkartınız. 3. Peroksitlerin varlığını düzenli olarak tespit ediniz. Asetaldehit Akrilaldehit Krotonaldehit Siklohekzan Etil eter İzopropil eter Potasyum Kükürt dioksan Tetrahidrofuran 8- HASSAS KİMYASALLAR Tanımı: Işığa maruz kaldıklarında bir şekilde tepkimeye giren maddelerdir. 1. Işığa maruz kalmasını önleyiniz. 2. Serin ve kuru yerlerde amber şişelerde saklayınız. Brom Etil eter Ferrik amonyum sitrat Hidro bromik asit Cıva tuzları (civa klorür, civa iyodür vs.) Cıva nitrat Oleik asit Potasyum ferrosiyanür Gümüş tuzları (Gümüş asetat, Gümüş klorür vs.) Sodyum iyodür 9- TOKSİK BİLEŞİKLER Tanımı: İnsan vücudunda veya vücuda yakın bir yerde uygun koşullara sahip bir bölgeye ulaştığında yaralanmalara yol açıcı nitelikteki kimyasal bileşiklerdir. 1. Gerektiğinde uygun emniyet tedbirlerini alarak, kimyasal maddenin tehlikeli mahiyetine göre muhafaza edilir. 2. Telefonun yanına acil yardım telefon numarası yazınız. 9

12 UYARI: Bu kimyasal maddeler solunduğunda, yutulduğunda, cilt teması sonucunda vücuda nüfuz ettiğinde insan sağlığı ve yaşam için tehlikeli veya son derece tehlikelidir. Patlamaya yol açmamak için gerekli tedbirleri alınız. Tahriş Ediciler: Vücuttaki mukoza zarına zarar veren çürütücü maddelerdir. Halojen asit gazları (hidrojen bromür, hidrojen klorür, hidrojen florür, hidrojen iyodür, sülfür dioksit) Halojenler (flor, klor, brom, iyot buharı, fosfor triklorür, ozon) Azot oksitler (nitrik oksit, azot dioksit vs.) Trikloretilen Boğucular: Bilhassa gazlar olmak üzere, kana oksijen gitmesini engelleyen ajanlardır. Anilin (kanın oksijensiz kalması) Karbon dioksit Karbon monoksit (kanın oksijensiz kalması) Hidrojen Hidrojen siyanür (dokunun oksijensiz kalması) Nitrobenzen ( kanın oksijensiz kalması) Azot Asal gazlar (helyum, neon, argon, kripton, ksenon) Doymuş hidrokarbonlar (metan, etan, propan, bütan, doğalgaz) Solunumu Felç edenler: Vücuda girdikleri zaman solunum sinir sisteminin işlev kaybına yol açacak olan maddelerdir. Aseton Etil alkol Asetilen Etilen Karbondisülfür Hidrojen Sülfür Dietil eter Sistemik Zehirler: Hayati vücut işlemlerini engelleyen maddelerdir. Arsenik Benzen Kadmiyum Karbonsülfür Halojen Hidrokarbonlar Kurşun Ksilen Cıva Metil Alkol Naftalin Organik Fosfatlar Strisin Toluen 10

13 Evet Hayır 10- KANSEROJENLER Tanımı: Canlı dokularda kanserli hücrelerin büyümesine yol açan her türlü madde. 1. Konteynerlerin tümünü (Kansere Yol Açabilir Madde) ibaresi ile etiketleyiniz. 2. Gerektiğinde uygun emniyet tedbirlerini alarak, kimyasal maddenin tehlikeli içeriğine göre muhafaza ediniz. Bilinen Kanserojenler (İnsan için) Arsenik bileşikler Asbest Benzen Benzidin Beta-natfalinamin Kromoksit Krom tozu Kurşun arsenat Sodyum arsenat Muhtemel Kanserojenler (İnsan için) Akrilonitril Kadmiyum bileşikleri Karbon tetraklorür Kloroform Etilen oksit Nikel tozu o-toluidin Vinil klorür Tehlikeli kimyasalların güvenli olarak depolanıp, depolanmadığını test etmek için kontrol listesi aşağıda verilmiştir; TEHLİKELİ KİMYASALLARIN GÜVENLİ DEPOLANMASI KONTROL LİSTESİ DEPOLAMA ALANLARI E H Depolama odaları, uygun şekilde işaretlenip belirlenmiştir. Kimyasal depolama alanları, kullanılmadıkları zamanlarda sadece yetkili kişilerin girişine izin verilecek şekilde güvenlik altına alınmıştır. Depolama alanlarında çıkmaz koridor bulunmamaktadır. Depolama alanlarında iki veya daha fazla sayıda işaretli çıkış kapısı bulunmaktadır. Depolama alanları iyice ışıklandırılmıştır. Kimyasal depolama alanları, havanın binadan çıkışı sağlanarak iyice havalandırılmıştır. Kimyasal depolama alanları, serin ve kuru bir ortam sağlanması için uygun ve yeterli bir hava klima ve/veya nem giderici sistemlerle donatılmıştır. Açık alev, ateş yakılması, sigara içilmesi ve her türlü yerel ısı tiplerinin kullanımına kimyasal depolama alanlarında müsaade edilmemektedir. Kimyasal maddelerin birbirine karıştırılması veya nakli, kimyasal madde depolama alanları dışında yapılmaktadır. Depolama alanındaki geçit yollarında hiçbir engel bulunmamaktadır. İstif yüksekliği 3 metreyi geçmemektedir. Kıvılcım kaynakları, depolama alanlarından tamamen uzaklaştırılmıştır. RAF DEPOLAMA Büyük şişe ve kaplar, yüksekliği zeminden 60 cm.yi geçmeyen raflarda muhafaza edilmektedir. Kimyasal madde kapları, göz düzeyinden aşağıda depolanmaktadır. Raflar, üzerindekilerin düşmemesi veya kaymaması için önlerden yükseltilmiştir. Şişeler veya kaplar rafın kenarından dışarı çıkmamaktadır. 11

14 Kimyasal madde kaplarının sıkışmaması, üst üste gelmemesi için aralarında yeterince boşluk vardır. Boş şişelerin tamamı, depo raflarından alınmıştır. Raflar düzgün ve seviyeli olup, ebatları dengelidir. Raflar zemine veya duvara sıkı bir şekilde tespit edilmiştir. Rafların ağırlık kaldırma kapasitesi, belirlenmiştir ve bu limit aşılmamıştır. Raflar temiz olup toz ve kimyasal kirleticiler bulunmamaktadır. DEPOLAMA KAPLARI Depolama kapları, pas, korozyon veya sızıntı yönünden periyodik olarak kontrol edilmektedir. Hasarlı kaplar, çıkarılır veya derhal değiştirilir. Kimyasallar, ağzı açık kaplarda değil; hava geçirmez şişelerde muhafaza edilir. Stoperler (durdurucular), hava geçirmez bir sızdırmazlık sağlar. Stoperler (durdurucular), kaplardan veya şişelerden kolayca çıkarılır. Göz damlalıklı şişeler, aşındırıcı veya suyla tepkiyen kimyasalların saklanması için kesinlikle kullanılmaz. Büyük hacimli kimyasal solüsyonların depolanması için damacanalar kullanılır. Damacanaların muslukları, sızdırmaz ve damlatmaz tipte olup, damlama tavası bulunmaktadır. Damacanalar üzerindeki tahliye boruları aşındırıcı veya paslandırıcı değildir. KİMYASAL KAPLARIN ETİKETLENMESİ Tehlike etiketleri ve kimlik sistemi, yürürlükteki OSHA standartlarına uygundur. Malzeme veya tehlikeli bileşenleri belirlenmiştir. Uygun tehlike uyarıları listelenmiştir. Kendisinden gerektiğinde ilave bilgilerin temin edilebileceği sorumlu bir kişinin ad ve adresi yazılmıştır. Etiketler okunaklı olup üzerlerinde kazıntı, çizinti ve kimyasal lekeler bulunmamaktadır. Etiketler, sağlam bir şekilde kaplara tespit edilmiştir. Tüm kaplar, kabul ve kullanım tarihleri ile net olarak işaretlenmiştir. Etiketlerde, gerekli ilk yardım bilgileri mevcuttur. Yangın ve sızıntı durumunda gereken talimatlar mevcuttur. İLK YARDIM İlk yardım malzemeleri, kolayca bulunacak yerlere konulmuş olup, doktor, sanayi hijyenisti vs. tarafından onaylanmıştır. İlk yardım kabinleri, belirgin olarak etiketlenmiştir. Kimyasal maddelere maruz kalınması ve uygun tedavi konusunda uzman olan tıbbi personelden oluşan bir acil durum odası tahsis edilmiştir. Şok durumları ve yaralının korunması için yeterli battaniye mevcuttur. Sağlık personeli, yeniden canlandırma konusunda eğitimlidir. Acil telefon numaraları, telefon üzerine veya yakınına konulmuştur. Göz yıkama yerleri ve duşlar, sadece 10 saniyelik uzaklıkta ve tehlikeli maddelerden 30 metre uzaktadır. Göz yıkama yerleri ve duşlar periyodik olarak kontrol edilir ve sürekli hazır tutulur. El yıkama yerleri, şok odası personeli için her zaman hazır tutulur. GAZ TÜPLERİ Gaz tüplerinin tamamı, düşmeye karşı emniyetlidir. Gaz silindirleri, doğrudan veya yerel ısıdan, açık alev, ateş veya kıvılcımdan uzakta muhafaza edilir. Gaz tüpleri, Aşındırıcı kimyasallar veya dumanlardan uzak, serin ve kuru bir yerde 12

15 muhafaza edilir. Gaz tüpleri, yüksek oranda yanıcı maddelerden uzak bir yerde muhafaza edilir. Boş gaz tüpleri, BOŞ ibareli etiketlerle veya bantla işaretlidir. Boş gaz tüpleri, dolu olanlardan ayrı bir yerde muhafaza edilir. Yanıcı veya toksik gazlar, yer düzeyinde veya yerden yukarıda muhafaza edilir; bodruma konulmazlar. Boş gaz tüplerinin vanaları kapalıdır. Silindirleri depolarken veya taşırken, valf gövdesini ve valfi korumak açısından valf kapağı yerine sıkıca tespit edilir. Gaz tüpleri, valf kapağından tutularak kaldırılmaz. Gaz tüplerini depo alanları arasında taşımak için bir el arabası mevcuttur. DEPOLAMA ALANLARININ TEMİZLİK VE BAKIMI Depolama alanlarında temizlik ve düzen her zaman sağlanır. Etiketsiz, kirli ve istenmeyen kimyasallar uygun şekilde ekarte edilir, (elden çıkartılır.) Depolama kabinlerindeki ve raflardaki kimyasallar, üzerlerinde birikinti oluşmaması için düzenli aralıklarla kontrol edilir ve kayıt tutulur. Kullanılmayan kimyasallar, stok şişelerine asla tekrar konulmaz. Ambalaj malzemeleri ve boş kartonlar, depolama alanından derhal çıkarılır. Atık kaplar, belirgin bir şekilde işaretlenir ve atık alanına gönderilir. Kırık camların atılmak üzere konulması için ayrı kaplar mevcuttur. Tehlike arz eden atık kimyasalların elden çıkartılması (imhası) için çevreye zarar vermeyen metotlar düzenlenmiştir. ACİL DURUM TEDBİRLERİ Kimyasallar, geliş, açılış ve kullanım tarihleri itibariyle etiketlenir. Bir acil durum uyarı sistemi, kaza durumlarında mevcuttur. Acil durum/tahliye prosedürleri, kısım personeli tarafından bilinmektedir. Acil durum ve personel koruyucu ekipmanları, acil durumun meydana gelebileceği alanların dışında muhafaza edilir. En azından iki adet komple solunum cihazı, acil telefon durumu için mevcut olup, personel bunların kullanımı konusunda eğitilmiştir. Sızıntı temizlik ekipmanı ve malzemeleri hazır şekilde tutulur. Yangın söndürücüler bir yangın durumunda kolayca erişilebilecek yerlere konulur ve bunlar düzenli aralıklarla kontrol edilir. Yangın ve duman alarmları, yangına hassas alanlara yerleştirilir ve düzenli olarak kontrol edilirler. KİMYASAL DEPOLAMA Tüm tehlikeli kimyasalların Malzeme Güvenlik Bilgi Formları depolandıkları yere yakın ve kolay ulaşılabilecek yerdedir. ASİTLER Kimyasalların emniyetli depolama düzenlerini tespit etmek açısından kimyasal uyumsuzluk bilgileri mevcuttur. Birbiri ile uyumsuz kimyasallar, depolama sırasında fiziksel olarak ayrı yerlerde muhafaza edilir. Büyük asit şişeleri alçak raflarda veya asit kaplarında muhafaza edilir. BAZLAR Bazlar, asitlerden ayrı olarak muhafaza edilir. İnorganik hidroksit solüsyonları, polietilen kaplarda muhafaza edilir. Kostik sızıntılar için, sızıntı kontrol yastıkları veya kostik nötralize ediciler mevcuttur. Kimyasal maddeler, doğrudan güneş ışığına veya ısıya maruz kalmayacak bir şekilde 13

16 muhafaza edilir. Aşındırıcı kimyasalların kapları, kırılma veya sızıntı durumunda meydana gelebilecek sızıntıları kapsayacak geniş tepsiler üzerine yerleştirilir. Kimyasallar sınıflarına göre örneğin oksitleyiciler, yanıcılar gibi sınıflandırılarak muhafaza edilir. YANICILAR Depo personeli, yanıcı malzemelerle birlikte gelen tehlikeleri bilmektedir. Yanıcı sıvıları muhafaza etmek için emniyet kabinleri mevcuttur. Yüksek oranda uçucu ve/veya yanıcı malzemeleri depolamak için özel olarak donatılmış bir soğutucu mevcuttur. Elektrikli ekipmanların tümü patlamaya karşı korunur tiptedir. Yangın söndürme cihaz ve ekipmanları her zaman kullanıma hazır tutulur. Patlayıcı nitelikteki kimyasallar, diğer kimyasallardan ayrı kilitli bir dolapta muhafaza edilir. Yanıcı sıvı ihtiva eden variller veya fıçılar, statik topraklama hattına bağlanır. Yanıcı sıvıları metal kaplara aktarırken, fıçıyı ve kabı bağlamak için statik bir bağlama hattı kullanılır. SUYLA TEPKİYEN KİMYASALLAR Kimyasallar, kuru ve serin bir yerde muhafaza edilir. D sınıflı bir yangın söndürücü mevcuttur. OKSİTLEYİCİLER Oksitleyiciler, yanıcı ve tutuşur maddelerden ve çinko, alkalin metaller ve formik asit gibi indirgeyici maddelerden uzak bir yerde muhafaza edilir. PEROKSİT OLUŞTURAN KİMYASALLAR Peroksit oluşturan kimyasallar, karanlık, serin ve kuru bir yerde, ışık geçirmez kaplarda muhafaza edilir. Peroksit oluşturan kimyasallar, ilk peroksit oluşumunun beklendiği tarihten önce elden çıkarılır. Peroksit varlığı testleri, periyodik olarak yapılır. TOKSİK BİLEŞİKLER Toksik bileşikler, kanserojen maddeler ve anomali yapıcılar, sadece yetkili kişilerin girebileceği şekilde kilitli bir kabinde muhafaza edilir. Zehir Danışma Merkezlerinin telefon numaraları görünür yerde asılıdır. Bu yazımızda öncelikle güvenli depolanmasının üzerinde durduğumuz tehlikeli kimyasalların; yönetimi, taşınması, teşhisi, müdahale edilmesi, olumsuz etkilerinden çevre ve insanın korunması için kontrol altına alınması, acil müdahale rehberleri ve malzeme güvenlik bilgi formları gibi konularla gelecek sayılarda üzerinde durulacaktır. Kaynaklar: 1. Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği. Resmi Gazete: /21634 (20/04/2001 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan yönetmeliğin 1. maddesi ile "Zararlı Kimyasal Madde ve Ürünlerinin Kontrolü Yönetmeliğinin" adı "Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği" olarak değiştirilmiştir.) 14

17 2. Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük. Resmi Gazete: / Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından: Resmi Gazete: / Sax,N.I. Dangerous Properties of Industrial Materials, 6th Ed., Van Nostrand Reinhold Co., Inc., New York, New York, Fire, F.L. The Common Sense Approach to Hazardous Metarials, Technical Publishing, New York, New York, Flinn Scientific, Inc. The Science Instructors's Safer Source, Flinn Scientific, Inc., Batavia, İL, Taber, C.W. Taber's Cyclopedic Medical Dictionary, F.A. Davis Co., Philadelphia, PA,