İçindekiler Birinci Bölüm : Konsinye Satış Nedir? 1- Konsinye Satıştan Beklenen 2- Konsinye Satışta Taraflar 3- Konsinye Satış İşlemi İkinci Bölüm :

Transkript

1

2

3 İçindekiler Birinci Bölüm : Konsinye Satış Nedir? 1- Konsinye Satıştan Beklenen 2- Konsinye Satışta Taraflar 3- Konsinye Satış İşlemi İkinci Bölüm : Konsinye Satışların Hukuki Yönü 4- Borçlar Kanunu Açısından Konsinye Satışlar 5- Vergi Usul Kanunu Açısından Konsinye Satışlar 6- Katma Değer Vergisi Kanunu Açısından Konsinye Satışlar Üçüncü Bölüm : 7- Konsinye Satışların Muhasebe Kayıtları 7.1 Satışın Bayii - Aracıya Yapılması Halinde Muhasebe Kayıtları 7.2 Satışın Nihai Alıcıya Yapılması Halinde Muhasebe Kayıtları 8- E-Kitabın Özeti

4 Konsinye Satı Satışların ların Muhasebesi Birinci Bölüm : Konsinye Satış Nedir? Konsinye Satıştan Beklenen Günümüzde işletmeler konsinye satış uygulamasını bir pazarlama-satış tekniği olarak kullanabiliyorlar. Özellikle satışlarını bayiiler kanalı ile yapan üretici şirketler, bu şekilde satışlarını artırma imkânını bulabilmekteler. Konsinye satış uygulamasının hem üretici işletmeye, hem de bayilere bir takım avantajları olmakta. Şöyle düşünebiliriz; bayii mağazasında daha çok ürün bulundurarak müşterilerine değişik fiyatlarda alternatifler sunmak istemekte, ancak stoklara da parasını bağlamak istememekte. Üretici işletme ise bayiinin daha çok ürün alarak müşterilerine geniş ürün yelpazesini sunmasını, böylece son alıcı tüketiciye fiyat ve ürün teknolojisi konu-

5 sunda çok fazla alternatif sunabilmesini sağlayarak mutlaka ürün satabilmeyi hedeflemektedir. İşte üretici-bayii için bu karşılıklı beklentiler konsinye satışı tekniğini cazip hale getirmektedir. Konsinye Satışta Taraflar Konsinye satışta satıcı aracı son tüketici olmak üzere üç taraf olduğu söylenebilir. Teknik terimle, satıcı olan tarafa, yani ürünü satmak üzere aracıya (yukarıda anlatmaya çalıştığım ilişkide bayii diye bahsettiğim aracıya) gönderene konsinyatör, ürünü satmak üzere teslim alanada (yine yukarıdaki ilişkide bahsettiğim bayii) konsinyi denmekte. Bu şekildeki satış işlemine de konsinyasyon şeklinde satış deniliyor. Son tüketiciyi ise konsinyi den malı tüketim amaçlı satın alan müşteri olarak tarif edebiliriz. Konsinye Satış İşlemi Şimdi konsinyason suretiyle satışın nasıl olduğunu anlatmaya çalışacağım. Sonra da bu işlemin yani konsinye satışın hukuki durumunu ve daha sonrada muhasebe kayıtlarını inceleyelim. Önce şunu bilmek gerekiyor; konsinye satışta ürünün sahibi, müşteri tarafından satın alınıncaya kadar konsinyatördür. Yani konsinyide (aracı pozisyonundaki bayiide) bulunan ürünün mülkiyeti satıcıdadır. Durum böyle olunca ürün müşteriye satılıncaya kadar satıcının yani konsinyatörün stoklarında bulunmak zorundadır. Bunun üzerinde duruyorum, çünkü bu yüzden konsinye satış işleminin muhasebe kayıtları normal satış kayıtlarına göre farklılık göstermektedir. Satıcı (konsinyatör) ile bayii-aracı (konsinyi) önce konsinye satış işlemi için aralarında bir sözleşme yaparlar.

6 Sonra satıcı yapılan anlaşmaya göre ürünleri bir irsaliyeye bağlayarak bayii ya da aracıya gönderir, fakat fatura düzenlemez çünkü ürün satılıncaya kadar kendi mülkiyetindedir. Aracı ürünü müşteriye sattığında satıcı tarafından faturası düzenlenir. Şimdi burada iki ayrı şekilde satış gerçekleştirilebilir. Birincisi, bayii ürünü müşteriye sattığında, satıcı ürün faturasını bayiiye çıkarır ve bayii de ürünü müşteriye fatura eder. İkincisi ise, satıcı ürün faturasını doğrudan müşteriye çıkarır. Böylece ürünü, müşteriye aracı değil satıcı satmış olur. Aracı da satıcıya alacağı satış komisyonunu fatura eder. Evet konsinye satış işlemine muhasebe olarak baktığımızda sistem bu şekilde çalışır. Şimdi konsinye satışlara önce Borçlar Kanunu, daha sonrada Vergi Usul Kanunu ve Katma Değer Vergisi Kanunu açısından bakalım.

7 İkinci Bölüm : Konsinye Satışların Hukuki Yönü Borçlar Kanunu Açısından Konsinye Satışlar Konsinye, yani aracı (ya da komisyoncu denebilir) vasıtasıyla yapılan satış için yeni 6098 sayılı Borçlar Kanunu nun ncı maddelerine bakmak gerekiyor. 532 nci maddeden 546 nci maddeye kadar Komisyon Sözleşmesi başlığı altında; A. Alım veya satım komisyonculuğu, B. Diğer komisyon işleri, düzenlenmiştir. Şimdi Komisyon Sözleşmesi ana başlığı altındaki maddelerden bazılarına bakalım. 532 nci maddede alım veya satım komisyonculuğunun tanımı yapılmış, aynen almak istiyorum ; A. Alım veya satım komisyonculuğu I.Tanımı MADDE 532- Alım veya satım komisyonculuğu, komisyoncunun ücret karşılığında, kendi adına ve vekâlet verenin hesabına kıymetli evrak ve taşınırların alım veya satımını üstlendiği sözleşmedir. Bu bölümdeki hükümler saklı kalmak üzere, komisyon sözleşmelerine vekâlet hükümleri uygulanır. Burada vekalet vereni satıcı, komisyoncuyu da aracı olarak anlıyoruz.

8 Yine 533 ncü maddede komisyoncunun Bildirme ve sigortalama borcu gösterilmiş, maddeyi buraya alıyorum ; 1. Bildirme ve sigortalama borcu MADDE 533- Komisyoncu, yaptığı iş hakkında vekâlet vereni bilgilendirmek ve özellikle talimatının yerine getirildiğini kendisine hemen bildirmekle yükümlüdür. Vekâlet verenin talimatı olmadıkça komisyoncu, sözleşmenin konusunu oluşturan şeyleri sigorta ettirmekle yükümlü değildir. Bu maddeden şu anlaşılabilir, komisyoncu yani aracı, ürünü müşteriye sattığında, satış işlemini hemen satıcıya bildirecektir. 539 ncu maddede komisyoncunun ücret isteme hakkı düzenlenmiş bulunmakta, aynen alıyorum; MADDE 539- Komisyoncu, ücretinin ödenmesini kendisine verilen işi yapınca isteyebileceği gibi, işin yapılmaması vekâlet verene yükletilebilen bir sebepten kaynaklanması hâlinde de isteyebilir. Komisyoncu, başka sebeplerle işin yapılamaması durumunda, ancak emeğinin yerel âdete göre belirlenecek karşılığını isteyebilir. 543, 544 ve 545 nci maddelerde Komisyoncunun kendisiyle işlem yapması gösterilmiş, 543 ncü madde Bedel ve ücret başlıklı, buraya alıyorum ; MADDE 543- Borsada kayıtlı veya piyasa fiyatı bulunan kambiyo senetleri veya diğer kıymetli evrakı ya da ticari malları satmaya veya satın almaya yetkili kılınan komisyoncu, vekâlet veren tarafından aksine talimat verilmemişse, satın alacağı mal yerine kendi mallarını satabilir veya satacağı

9 malı kendisi için satın alabilir. Bu hâllerde, komisyoncunun kendisiyle işlem yaptığı andaki değerler esas alınır; komisyoncunun, komisyon işlerinde alışılmış olan ücret ve giderlerini, bu hâllerde bile isteme hakkı vardır. Komisyoncu, bu tür bir işlemin yapıldığını aynı gün vekâlet verene bildirmek zorundadır. Diğer hâllerde satış hükümleri uygulanır. Bu maddeden komisyoncunun, satacağı malı kendisinin de satın alabileceği anlaşılıyor. Yine Diğer komisyon işleri başlıklı 546 ncı maddede imal edilecek taşınırlar hakkındaki komisyon işlerinin de alım ve satım komisyonculuğu hükmünde olduğu gösteriliyor. 546 ncı madde şöyle; MADDE 546- Malzemesi iş sahibi tarafından verilmek üzere imal edilecek taşınırlar hakkındaki komisyon işleri, eşya mislî şeylerden olmasa da, alım ve satım komisyonculuğu hükmündedir. Alım ve satım komisyonculuğu sayılmayan işleri, ücret karşılığında kendi adına ve vekâlet verenin hesabına üstlenen alım ve satım komisyoncusu ile komisyon işlerini kendisine meslek edinmeyip arada bir üstlenen tacir hakkında da bu bölüm hükümleri uygulanır. Taşıma işleri komisyonculuğu hakkındaki özel hükümler saklıdır. Görülüyor ki, aracı (komisyoncu) vasıtasıyla yapılan satışlar Borçlar Kanunu nda düzenlenmiş bulunmaktadır. Anlıyoruz ki, konsinye satışlarda satıcı ile aracı (komisyoncu) arasında bir sözleşme yapılması gerekmekte. Komisyoncu vasıtasıyla yapılacak satışı düzenleyen yukarıda bahsettiğim Borçlar Kanunu ncı maddelerinin konsinyatör vasıtasıyla yapılan satışlara da teşmil edilebileceğini söylemek mümkün. Şimdi konsinye satışları Vergi Usul Kanunu ve Katma Değer Vergisi Kanunu açısından inceleyelim, daha sonra konsinye satışların nasıl muhasebeleşeceğini anlatmaya çalışacağım. Daha önce de bahsettiğim gibi konsinye satışların muhasebe kayıtları normal satışlara göre farklı olacaktır.

10 Vergi Usul Kanunu Açısından Konsinye Satışlar Konsinye satışlara, Vergi Usul Kanunu nun Faturanın Şekli başlıklı 230 ncu ve Faturanın Nizamı başlıklı 231 nci maddelerine göre bakmak istiyorum. Faturanın şeklini gösteren 230 ncu maddenin 5 nci fıkrasına baktığımızda, satılmak üzere bir komisyoncu veya diğer bir aracıya gönderilmesi halinde de, malın gönderen tarafından bir sevk irsaliyesine bağlanması gerekiyor. İrsaliyede malın nereye ve kime gönderildiğinin gösterilmesi gerekiyor. Vergi Usul Kanunu 230/5 nci maddesinden anlaşıldığı üzere konsinye mal, konsinyatör (satıcı) tarafından konsinyiye (aracıya) gönderilmesi halinde satıcı tarafından bir sevk irsaliyesi düzenlenecek ve irsaliyede malın konsinye işlemi ile gönderildiği açıklaması yazılacaktır. Dolayısıyla bu aşamada herhangi bir satış işlemi söz konusu olmadığından, bir başka deyişle teslim işlemi olmadığından katma değer vergisi ve özel tüketim vergisine tabi tutulmayacak. Yine Vergi Usul Kanunu 231 nci maddenin 5 nci fıkrasındaki, faturanın malın teslimi veya hizmetin yapılmasından itibaren azami yedi gün içinde düzenlemesi hükmüne tabii olmayacaktır. Çünkü henüz satış işlemi gerçekleşmediğinden, konsinyiye (aracıya) gönderilen ürün emanet gönderilmiş olduğundan bir fatura düzenleme söz konusu değildir.

11 Katma Değer Vergisi Kanunu Açısından Konsinye Satışlar Konsinye satışa, Katma Değer Vergisi Kanunu nu Teslim başlıklı 2 nci maddesi ile Vergiyi Doğuran Olayın Meydana Gelmesi başlıklı 10 ncu maddesi açısından bakalım. Teslim başlıklı 2 nci maddenin 1 nci fıkrasına göre ; Teslim, bir mal üzerindeki tasarruf hakkının malik veya onun adına hareket edenlerce, alıcıya veya adına hareket edenlere devredilmesidir. Bir malın alıcı veya onun adına hareket edenlerin gösterdiği yere veya kişilere tevdii teslim hükmündedir. Malın alıcıya veya onun adına hareket edenlere gönderilmesi halinde, malın nakliyesinin başlatılması veya nakliyeci veya sürücüye tevdi edilmesi de mal teslimidir. Bu maddeye göre teslimden söz edebilmek için, tasarruf hakkının malik veya onun adına hareket edenlerce, alıcıya veya adına hareket edenlere devredilmesi gerekmekte. Yine Katma Değer Vergisi Kanunu 10 ncu madde d fıkrasına göre vergiyi doğuran olay ; Komisyoncular vasıtasıyla veya konsinyasyon suretiyle yapılan satışlarda, malların alıcıya teslimi, dir. Bu iki maddeden anlaşılan, konsinye satışlarda malın katma değer vergisine tabi olması için malın alıcıya teslim edilmiş olması gerekmekte. Şimdi burada bir konuya dikkat çekmek istiyorum, yukarıda açıklamaya çalıştığım Borçlar Kanunu ilgili maddelerine uygun olmayan satışların, Katma Değer Vergisi Kanunu nun 10 ncu maddesi d fıkrasında bahsedilen, komis-

12 yoncular vasıtasıyla veya konsinyasyon suretiyle yapılan satış olarak kabul edilemeyeceğini söylemek herhalde yanlış olmayacaktır. Buraya kadar konsinye satışları Borçlar Kanunu, Vergi Usul ve Katma Değer Vergisi Kanunu açısından incelemeye çalıştım. Şimdi de muhasebeciler açısından konsinye satışların muhasebeleştirilmesini anlatmaya çalışarak bu E-kitabı tamamlamaya çalışacağım.

13 Üçüncü Bölüm : Konsinye Satışların Muhasebe Kayıtları Satıcı (konsinyatör) tarafından satış faturasının, son alıcıya (müşteriye) ya da bayii-aracıya (konsinyiye) düzenlenmesine göre muhasebe kayıtları farklı olacak. Konsinyatör ve konsinyi nin ne demek olduğunu anlatmıştım. Burada anlatımı ve muhasebe kayıtlarını konsinyatörün ayni zamanda üretici işletme, aracının da üretici işletmenin bayiisi olduğu varsayımıyla yapacağım. Şimdi üretici konsinyatör firmanın, bayiisine konsinye satış çerçevesinde irsaliye ile emaneten mal gönderdiğinde yapılacak muhasebe kayıtlarına bakalım. Ürünün bayii-aracıya sevkinde muhasebe kaydı ; Mamuller.XXXXX Konsinye Gönderilen Mamuller 152 Mamuller.XXXXX Stoktaki Mamuller /

14 Dikkat ettiğiniz gibi konsinyiye gönderilen mal henüz üretici işletmenin mülkiyetinden çıkmadığı için ürün üretici işletmede sadece Mamuller hesabında tali stok hesabında yer değiştirerek Konsinye stoklarına alınmıştır. Burada önemli olan husus mal sevkedilirken mutlaka sevk irsaliyesine konsinye satış işlem çerçevesinde sevk edildiği yazılmasıdır. Şimdi konsinyatör tarafından satışın önce bayii-aracıya sonrada nihai müşteriye yapılmasına göre yapılacak muhasebe kayıtlarına bakalım. Satışın Bayii - Aracıya Yapılması Halinde Muhasebe Kayıtları 1 Üretici satıcının yapacağı muhasebe kayıtları : Konsinyi, yani bayii-aracı malı nihai tüketiciye sattığında, hemen satışı gerçekleştirdiğini üretici satıcıya (konsinyatör) bildirir ve üretici satıcı aşağıdaki muhasebe kayıtlarını yapar. Satışın muhasebe kaydı : Alıcılar XXXXX Yurtiçi Alıcılar A Bayii ya da A Aracı (Konsinyi) 600 Yurtiçi Satışlar.XXXXX Mamul Satışları Hesaplanan KDV.. XXXX Hesaplanan KDV % 18 Hesaplanan KDV /

15 Satılan malın üretici işletmenin konsinye stoklarından çıkarılması : Satılan Mamuller Maliyeti..XXXXX A Malları 152 Mamuller..XXXXX Konsinye Gönderilen Mamuller / Bayii ya da aracının yapacağı muhasebe kayıtları : Konsinyi yani bayii veya aracının malı emaneten aldığında yapacağı kayıt nazım hesaplarda olmalı çünkü konsinye aldığı mal kendi mülkiyetinde olmayacaktır. Kayıt şöyle olmalı ; Emanet Alınan Kıymetler..XXXXX Emanet Alınan Stoklar 933 Emanet Kıymet Verenler XXXXX Emanet Verilen Stoklar A Firması / Bayii (ya da aracı) müşteriye satışı yaptığında, satış işlemini üretici satıcı firmaya bildirecek ve satıcı firma bayiiye (ya da aracıya) satış faturası düzenlediğinde bayii (ya da aracı) malı stoklarına alacak ve oradan normal satış işlemini gerçekleştirerek muhasebe kaydı yapacak. Bu arada nazım hesaplardaki kaydı da iptal edecektir.

16 Kayıtlar şöyle olmalı ; Konsinyinin mal alım muhasebe kaydı : Ticari Mallar XXXXX Stoktaki Mallar A Malı 191 İndirilecek KDV XXXX Mal ve Hizmet Alışları Eylül ayı İndirilecek KDV 320 Satıcılar..XXXXX Yurtiçi Satıcılara Borçlar A Satıcı / Konsinyinin müşteriye mal satış kaydı; Alıcılar...XXXXX Yurtiçi Alıcılar C Müşterisi 600 Yurtiçi Satışlar XXXXX Mamul Satışları Hesaplanan KDV.XXXX Hesaplanan KDV % 18 Hesaplanan KDV /

17 Konsinyinin satışını yaptığı malı stoklarından düşmesi; Satılan Ticari Mallar Maliyeti XXXX 153 Ticari Mallar.XXXX Stoktaki Mallar A Malı / Konsinyinin nazım hesaplarını düzeltmesi; Emanet Kıymet Verenler XXXXX Emanet Verilen Stoklar A Firması 932 Emanet Alınan Kıymetler..XXXXX Emanet Alınan Stoklar /

18 Satışın Nihai Alıcıya (Müşteriye) Yapılması Halinde Muhasebe Kayıtları Konsinyi (bayii ya da aracı) malı müşteriye sattığını bildirdiğinde üretici satıcı satış faturasını doğrudan müşteri adına düzenleyerek aşağıdaki gibi bu faturayı muhasebeleştirecek. 1 - Satışı doğrudan müşteriye yapan satıcının muhasebe kayıtları : Satış faturasının muhasebe kaydı : Alıcılar XXXXX Yurtiçi Alıcılar A Müşteri 600 Yurtiçi Satışlar.XXXXX Mamul Satışları 391 Hesaplanan KDV.. XXXX Hesaplanan KDV % 18 Hesaplanan KDV /

19 Daha evvel konsinye stoklarına alınmış malın stoktan düşülerek SMM hesabına aktarılması : Satılan Mamuller Maliyeti..XXXXX A Malları 152 Mamuller..XXXXX Konsinye Gönderilen Mamuller / Şimdi konsinyi (bayii ya da aracı komisyoncu), satıcı firmaya bir komisyon faturası düzenleyecektir. Bu komisyon faturasının üretici satıcı işletmede muhasebe kaydı şöyle olmalı ; Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri..XXX Komisyon Giderleri 191 İndirilecek KDV..XX Mal ve Hizmet Alışları Eylül ayı İndirilecek KDV 320 Satıcılar XXX Yurtiçi Satıcılara Borçlar Konsinyi A /

20 2 - Satışın doğrudan müşteriye yapılması halinde aracı komisyoncunun (konsinyi) muhasebe kayıtları : Konsinyi yani bayii ya da aracı mülkiyeti satıcıya ait olan emanet malı nazım hesaplarında gösterecektir. Muhasebe kaydı şöyle olacak : Emanet Alınan Kıymetler..XXXXX Emanet Alınan Stoklar 933 Emanet Kıymet Verenler XXXXX Emanet Verilen Stoklar A Firması / Malın nihai müşteriye satışını gerçekleştiren konsinyi firması, üretici satıcı firmaya satış komisyonu faturasını düzenlediğinde aşağıdaki muhasebe kayıtlarını yapacaktır. Komisyon faturasını muhasebeleştirecek : Alıcılar.XXX Yurtiçi Alıcılar A Firması 600 Yurtiçi Satışlar..XXX Hizmet Satışları Hesaplanan KDV.. XX Hesaplanan KDV % 18 Hesaplanan KDV /

21 Nazım hesaplardaki kaydın iptali için muhasebe kaydı : Emanet Kıymet Verenler XXXXX Emanet Verilen Stoklar A Firması 932 Emanet Alınan Kıymetler..XXXXX Emanet Alınan Stoklar / E-Kitabın Özeti Bu e-kitapta Konsinye satışların avantajlarını, taraflarını, nasıl yapıldığını incelemeye çalıştım. Konsinye satışları Borçlar Kanunu, Vergi Usul Kanunu ve Katma Değer Vergisi Kanunu açısından değerlendirmeye çalıştıktan sonra muhasebe kayıtlarının iki alternatif satış şekline göre nasıl yapılabileceğini anlatmaya çalıştım. Umarım okuyanlar için faydalı olmuştur. VOLKAN KARA S. M. Mali Mü Müşavir avir

22 Muhasebeci Yorumluyor Hakkında Bu e-kitap yazarı Volkan Kara tarafından hazırlanmıştır. Muhasebeci Yorumluyor web sitesinde muhasebenin çeşitli dallarında özgün konularda içerikler bulunmaktadır. Günümüzde genel muhasebenin yanında maliyet ve yönetim muhasebesi, işletme bütçeleri özel önem taşımaktadır. Muhasebenin bu dallarında da çeşitli yazılar/makaleler okuyabilirsiniz. Muhasebeci Yorumluyor web sitesini ziyaret etmek isterseniz bu sayfadaki linklere tıklayın...