PROSTAT HASTALIKLARI. Doç.Dr.Cevdet Kaya. Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi 2.Üroloji Kliniği, İstanbul

Transkript

1 PROSTAT HASTALIKLARI Doç.Dr.Cevdet Kaya Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi 2.Üroloji Kliniği, İstanbul

2 Sunum Planı 1. Prostat nedir? 2. İyi huylu prostat büyümesi / Tedavisi 3. Prostat kanseri 3. Nasıl oluşur? 4. Tarama / Teşhis 6. Tedavi 7. Prostat kanseri önlenebilir mi?

3 Prostat nedir? Mesanenin altında ceviz büyüklüğünde Üretra kanalı prostatın içinden geçer Sfinkter prostat bitiminde idrar tutmayı sağlar

4 Prostatın görevi nedir? Üreme sisteminin bir parçası Testisten ve meni torbasından gelen meninin boşaldığı yer Boşalma sırasında sperm, meni sıvısı ve prostat sıvısı kanalda karışır Sperm hücresi için uygun ortam İdrar tutmada görevi var

5 Prostatın büyümesi Testosteron kontrol eder Çoğunluğu testislerde yapılır Prostat içinde daha kuvvetli olan şekle dönüşür dihidrotestosteron Bu da prostatın büyümesini sağlar Yaş arttıkça prostat da büyür Genellikle de iyi huyludur

6 Prostat büyürse ne olur? Zayıf işeme İdrarını tam boşaltamamak Kesik kesik işeme İdrarda yanma İdrara başlarken zorlanma Sık idrara çıkma İdrarda kanama

7

8 İyi Huylu Prostat Büyümesi İşeme şikayetleri PSA normal Muayenede büyük prostat ama normal kıvamlı Öykü İdrar analizi Kreatinin

9

10 Hangi tahliller? PSA, kreatinin, idrar analizi Semptom skoru İşeme testi (Üroflovmetri) Sistoskopi Rezidüel idrar ölçümü Basınç akım çalışması Ultrason

11

12 Tedavi

13 Tedavi İzlem İlaç tedavisi Alfa bloker Terazosin, Doksazosin, Tamsulosin, Alfuzosin Androjen baskılayıcı ilaçlar Finasterid, Dutasterid Kombinasyon tedavisi Fitoterapi Saw palmetto

14 Yan etkiler Baş dönmesi Senkop Postural hipotansiyon Halsizlik Asteni Baş ağrısı Nazal konjesyon Akomodasyon bozukluğu

15

16

17

18

19

20 Tedavi Operasyon Minimal invaziv Prostatik stent TUNA (Radyofrekans) Mikrodalga tedavisi Lazer tedavisi TUR-p (altın standart) Elektrovaporizasyon TUIP Açık prostatektomi

21

22

23

24

25

26 Riskler Ameliyatta TUR sendromu Kanama Sıvı ekstravazasyonu Myokardial aritmi Ameliyat sonrası erken dönem İdrar retansiyon Kanama Epididim iltihabı Geç dönem Üretral darlık Mesane boynu darlığı İdrar kaçırma Sertleşme bozukluğu Retrograde ejakülasyon Re-operasyon

27 Prostat kanseri nedir? Prostatın kontrolsüz büyümesi Yeni hücreler ile eski hücre arasındaki denge bozulmuştur Kötü huylu prostat büyümesi Başka organlara da yayılabilir

28 Prostat kanseri ne kadar sık? İngiltere ve Amerika da erkeklerde en sık görülen kanser Her yıl 20 bin hasta teşhis ediliyor 10 bin hasta prostat kanserinden ölüyor En sık yaş grubunda

29 Prostat kanseri ne kadar sık? Tahmini Yeni Kanser Vakaları 2009 Tahmini Kanser Ölümleri 2009 Prostat 26% Akciğer ve bronş 30% Akciğer ve bronş 15% Sindirim sistemi 10% Kolon ve rektum 9% Prostat 9% Toplam Mesane 7% Melanom 5% Non Hodgkin Lenfoma 5% Böbrek 5% Oral kavite 3% Lösemi 3% Pankreas 6% Lösemi 4% Karaciğer ve 4% safra yolları Özofagus 4% Non-Hodgkin Lenfoma 3% Mesane 3% Toplam Pankreas 3% Böbrek 3% Diğer 19% Diğer 25% American Cancer Society web sitesi: ABD verileridir

30 Prostat kanseri ne kadar sık? Histolojik (önemsiz) kanser otopsi çalışmalarında çok sık Yaş Kanser sıklığı PCa >0.5 ml sıklığı %30 % %36 % %39 % %67 %17 Önemsiz prostat kanseri yaş grubu erkeklerin 4-5 inden birinde Kanserin farkında değil, tedaviye gerek yok ve bu hastalıktan hayatını kaybetmez

31 Ülkemizde durum ne? Ülkemizde sağlıklı veri yok İzmir Kanser Kayıt Merkezi ( ) Erkeklerde 10.2/100 bin ile en sık 6.kanser Prostat Kanseri Sıklığı Çalışması ( ) Erkeklerde 2.en sık izlenen kanser 35/100 bin e yükseldi (İzmir) En sık görülme yaşı yıl

32 Prostat kanseri neden kaynaklanır? Sebebini tam bilmiyoruz Ancak; Birçok faktör kanser ihtimalini artırmakta Ailede prostat kanseri (baba, erkek kardeş) Afro-Amerikan erkek Asyalılarda düşük Hava kirliliği Yüksek yağlı diyet

33 Prostat kanseri bulguları? Parmakla muayenede prostat sert İdrar yapma şikayetleri Hastalığın yayılmasına ait bulgular Kemik ağrısı, kırıklar, güçsüzlük Kilo kaybı Menide kan Hiçbir şikayet yok (PSA yüksekliği)

34 Prostat kanserini kim tedavi eder? Üroloji uzmanı (üro-onkolog) Radyasyon onkoloğu (ışın tedavisi) Medikal onkolog (kemoterapi)

35 Nasıl teşhis edilir? Genel sağlık durumu Prostata bağlı şikayetler Ailede benzer hastalıklar var mı? Fizik muayene Parmakla prostat muayenesi Kan testi

36 Nasıl teşhis edilir?

37 Nasıl teşhis edilir? Ultrason Biyopsi Akciğer grafisi Bilgisayarlı tomografi Sintigrafi (Kemik filmi)

38 PSA kan testinin önemi yılları arasında her 100,000 kişide görülen insidans Prostat Kolon ve rektum Akciğer 50 Mesane Non-Hodgkin lenfoma Deri melanomu verileridir

39 PSA kan testinin önemi PSA öncesi dönemde (Tanıda) Yarısından fazlası ileri evre Dörtte biri yayılmış kanser idi Ortalama yaşam 36 aydan az PSA kullanımı (Tarama/Erken Tanı) Ölüm oranı azaldı Daha erken evrede tanı konuluyor %70-80 prostata sınırlı

40 PSA hangi durumlarda artar? İyi huylu prostat büyümesi Prostat kanseri Prostat iltihabı İdrar yapamama Sonda takılması Endoskopi yapılması Cinsel boşalma? Parmakla muayene?

41 PSA yüksekse biyopsi mi? Serbest PSA PSA hızı PSA değişikliği > 0.75 ng/ml/yıl Yaşa uygun PSA PSA seviyesi yaşla birlikte artar PSA yoğunluğu Serum PSA/prostat hacmi (USG)

42 Kanserin evresi ne demek? Kanserin yayılma durumu Sistemik yayılım Lokal ileri evre Hastalık Lenf nodu PROSTAT Tm Diğer organlar Tm Kemik Kapsül

43 Kanserin evresi ne demek? T1 T4

44 Doğal Seyir

45 Kanser tanısı nasıl konuluyor? Adenokarsinom (%98) Hastalığın derecesi Gleason Skoru Skor arttıkça kanser daha kötü

46 Kanser dişisi mi? Erkeği yada dişisi yok Kanserin derecesi var Yayılma ihtimali? Nüks eder mi?

47 Prostat kanserinde tedavi Amaç: 1. Klinik önemli kanserin tanısını erken koymak 2. Gereksiz tedavilerden kaçınmak 3. Hastalığın durumunu belirlemek 4. Yaş, tedavi seçenekleri ve beklentisini değerlendirmek

48 Her hastada aynı tedavi mi? -HAYIR 1. Takip (Sıkı yada seyrek) 2. Radikal prostatektomi ameliyatı 3. Işın tedavisi ve/veya hormon ilaçları 4. Brakiterapi 5. Kriyoterapi, HIFU

49 Hastalığın seyrini nasıl belirliyoruz?

50 Hastalığın seyrini nasıl belirliyoruz? Kattan Nomogramı

51 Kimler sadece takip edilir? Hastalık çok erken yakalandı ise Diğer tedaviler istenmiyorsa Anestezi alamayan biriyse İleri yaşlı bir hasta ise Aktif izlem yada sadece takip 6 aylık aralıklarla kan testi 18 ayda bir biyopsi tekrarı

52 Radikal Prostatektomi Cerrahi yaklaşım Genel anestezi İnsizyon:10-12 cm Pelvik Kemik (Pubis) Mesane Rektum Üretra-mesane boynu tekrar birleştirilir Üretra Prostat

53 Nasıl bir ameliyat? Ameliyat süresi 2.5 saat Prostat, seminal veziküller, lenf dokuları Diren 2-3.gün, taburcu Dikişler 7.gün ve sonda 2 hafta Kegel egzersizi idrar tutmayı sağlar

54 Hastayı ne bekler? Ameliyata bağlı yan etkiler Ameliyat sırasında ve hemen sonrasında Ciddi kanama, rektum yaralanması, derin ven trombozu, emboli Geç dönemde İdrar kaçırma (%5-20) Sertleşme bozukluğu (%40-60) İdrar kesesi çıkışında darlık (%5-15)

55 Ameliyat başarısı nedir? Ameliyat sonrası hastalığa ait uzun yaşam Çok sayıda hastada tam iyileşme 10 yılda: % yılda: %82

56 Laparoskopik prostat ameliyatı

57 Robotik prostatektomi Cerrah 3 boyutlu ekranlı konsoldan operasyon sahasındaki cerrahi aletleri kontrol eder Robotik kollar parmak, el ve bilek hareketlerini yönetir Kısa öğrenim eğrisi Maliyet-Fayda?

58 Işın tedavisi

59 Prostat brakiterapisi Radyoaktif çekirdekler prostat içine yerleştirilir

60 Kriyoterapi

61 Ultrason tedavisi (HIFU)

62 Tedavi Komplikasyon Sıklık Radikal prostatektomi Erektil disfonksiyon Üriner inkontinans %20 70 %15 50 Radikal radyoterapi Erektil disfonksiyon Üriner inkontinans %20 45 %2 16 Androjen baskılama tedavisi Seksüel disfonksiyon Sıcak basması %20 70 %50 60 Yakın izlem Erektil disfonksiyon %30

63 Ameliyat sonrası takip 1.ay ve 3. ay PSA testi Sonrasında 6. ay ve yıllık kan testleri Yıllık muayene Eğer PSA yükselirse PSA yükselme zamanı Muayene Sintigrafi

64 PSA yükselmeye başladı Prostat dokusu kalmış olabilir Uzak organlarda kanser Prostat çukurunda kanser var Hormon tedavisi Işın tedavisi Hormon + Işın tedavisi Gene PSA takibi

65 Prostatı aşmış kanser İlk teşhiste % 20 si (evre 3) Bunlarda tümör yayılma eğiliminde Lenf bezelerinde tümör ihtimali yüksek (%40) Kemik yayılımı araştırılır Ameliyat tek başına yetersiz (sadece 5 te birinde) İlaç yada ışın tedavisi eklenir

66 Hangi durumlarda ameliyat uygun Genel durumu iyi ve en az 10 yıllık yaşam süresi Küçük hacimli tümör Kemikler ve lenf bezeleri temiz hastalar

67 Hormonal Tedavi Orşiektomi (cerrahi kastrasyon) Altın standart Enjeksiyon tekrarına gerek yok Ortalama etkinlik süresi yıl Hastaların %85 inde hastalık cevabı olumlu

68 Metastatik prostat kanseri Hormona dirençli Prostat Kanseri Hormona başlangıçta tedavi çok iyi Zamanla hormona dirençli Ortalama yaşam Kemoterapi Lokal radyoterapi Radyoizotoplar (Str-89)

69 Finasterid ilacı Bitkisel tedavi Tamamlayıcı/Önleyici Tıp yeşil çay sarımsak Mikrobesinler likopen/karoten selenyum vitamin E vitamin D Hastaların yarısının kullandığı bilinmekte Diyet önlemleri yağ azaltmak

70 Koruyucu hekimlik Prostat Kanseri Önleme Çalışması 55 yaş üstü 18 bin erkek 9 bin erkek, PSA<3.0 İki kol, Finasterid 5 mg Finasterid, prostat kanseri gelişme riskini %25 azalttı (%24, %18) Yüksek dereceli kanserler

71 Kanser Taraması EVET, ELBETTE! Kanserin klinik teşhisi öncesi sürecinin uzun olması erken tanıya olanak sağlar Metastatik prostat kanserinin yıkıcı etkileri Mortalite oranının %25 azalması Kolay ve ucuz tarama testlerinin bulunması (PRM ve PSA) Erken evre hastalık için tedavi alternatifleri

72 Erken Tanı Lokalize prostat kanseri hastalarında 5 yıllık yaşam oranı %100 İleri evre kanser olgularında 5 yıllık yaşam sadece %40

73 Kanser Taraması Amerikan Kanser Derneği, en az 10 yıllık hayat beklentisi olan erkeklerde 50 yaşından itibaren yıllık PSA testi ve PRM Yüksek risk grubuna daha erken yaşlarda (40-45) tarama önerilmekte Bir veya daha fazla 1.derece akrabasında PCa öyküsü olan Taramanın yararları ve potansiyel riskleri?

74 Sorularınız