KONUNUN ANA HATLARI ÖĞRETİM KURAMLARI PIAGET ÖĞRENME KURAMI

Transkript

1 KONUNUN ANA HATLARI ÖĞRETİM KURAMLARI PIAGET ÖĞRENME KURAMI Öğrenme-Öğretme Kavramları Öğrenme Kuramları Piaget nin Bilişsel Gelişim Kuramı Bilişsel Gelişim Kuramıyla İlgili Temel Kavramlar Bilişsel Gelişimi Etkileyen İlkeler Piaget ye Göre Bilişsel Gelişim Dönemleri ÖĞRENME Bireyin kendisi, başkaları ve çevresiyle etkileşimleri sonucundaki yaşantıların bireyde oluşturduğu şeylerdir. Öğrenme, pekiştirmenin bir sonucu olarak davranış ya da potansiyel davranışta sürekli bir değişme meydana gelmesidir Özetle öğrenme; davranıştaki nispeten kalıcı izli değişmedir. 1

2 Öğretme ise, bireyin öğrenmesini sağlama işidir. Bireyin öğrenmesi onun davranışında nispeten kalıcı bir değişme olması anlamına geldiğine göre,öğretme; bireyin davranışında böyle bir değişiklik meydana getirme işidir. Bazı eğitim bilimcileri öğrenme kuramlarını 4 ana başlık altında toplamaktadır. Bunlar; Davranışçı kuramlar Duyuşsal kuramlar Beyin temelli kuramlar ve Bilişsel kuramlardır. Öğrenmenin, uyarıcı ile davranış arasında bir bağ kurarak geliştiğini ve pekiştirme yoluyla davranış değiştirmenin gerçekleştiğini kabul ederler. Yaparak öğrenme esastır. Öğrenmede pekiştirme önemli yer tutar. 2

3 Duyuşsal kuramlar öğrenmenin benlik ve ahlak gelişimi gibi sonuçlarıyla ilgilenirler. Öz saygı kişinin zihin sağlığı ile ilgilidir. Eğitim, benlik tasarımının oluşumunda öğrenciye destek sağlamalıdır. Akademik başarısızlık çocuğun kişiliğine saldırma gerekçesi olmamalıdır. Öğretmen, anne ve babalar sözleriyle değil davranışlarıyla birer ahlak modeli olmalıdırlar. Beyindeki fizyolojik değişmeleri araştırır. Etkili öğretim stres yöntemi, beslenme, egzersiz ve sağlıkla ilgili diğer konuları da işlemelidir. Öğrenme zihni zorlayan etkinliklerle artar, tehtid ile azalır. Bilişsel gelişim,bebeklikten yetişkinliğe kadar bireyin çevreyi, dünyayı anlama yollarının daha kompleks ve etkili hale gelmesi sürecidir. Piaget, bilişsel gelişimi, biyolojik ilkelerle açıklamıştır. Piaget e göre gelişim, kalıtım ve çevrenin etkileşiminin bir sonucudur. Bilişsel Gelişimi İnceleyen Bilim Adamları; 1. Piaget 2. Bruner 3. Vygotsky 3

4 Gelişim psikolojisi alanındaki çalışmalarıyla tanınmış İsviçreli yapısalcı bilgin ve düşünür. Biyolog ve psikologdur. Piaget sınıfta yapılan aktivitelerin öğrenme açısından önemini vurgulayan ilk araştırmacıdır. Çok sayıda çocuk üzerinde yaptığı gözlemler sonucunda, çocukların dünyalarının, yetişkinlerinkinden çok farklı olduğunu keşfetmiştir. Piaget ye göre çocukların tamamen kendilerine has zihinsel işleyişleri ve bakış açıları vardır. PİAGET NİN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMIYLA İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Değişen her koşula en iyi biçimde uyum sağlama yeteneğidir. Gerek organizma, gerekse çevre sürekli olarak değiştiğinden, bu ikisi arasındaki zekice etkileşimler de değişmektedir. Zekice etkinlik, var olan her durumda organizmanın en iyi koşullarda yaşamasını sağlamaya yöneliktir. Piaget, zekanın birtakım test maddeleriyle belirlenmesine karşıdır. Diğer bir deyişle zeka, organizmanın çevreye etkin bir şekilde uyum sağlamasına yardım eder. 4

5 Şema, bireyin çevresindeki dünyayı anlamak için geliştirdiği bir bilgisayar programı gibidir. Şema yeni gelen bilginin yerleştirileceği bir çerçevedir. Bilişsel yapılar ya da şema yoluyla birey çevresine uyum sağlar. Olgunlaşma Yaşantı Uyum Örgütleme Dengeleme OLGUNLAŞMA YAŞANTI: Beynin ve diğer bedensel organların büyüyüp,kendilerinden beklenen işlevleri yapar hale gelmesidir. Bebeğin kendi bedeniyle ve çevresiyle etkileşimi sonucunda zihinde ortaya çıkan izdir. 5

6 UYUM: ÖRGÜTLEME: Bireyin çevresiyle etkileşim sürecinde çevresindeki değişikliklere uygun davranışlar göstermesidir. Özümleme ve düzenleme süreçlerine dayanır. Zihindeki ilişkilendirme ve bütünleştirme sürecidir. DENGELEME: Bireyin yeni karşılaştığı bir durumla kendisinde önceden var olan bilgi ve deneyimleri arasında denge kurmak için yaptığı zihinsel işlemdir. 1. Duyusal Motor Dönem (0-2 YAŞ) 2. İşlem öncesi dönem (2-7 Yaş) 3. Somut işlemler dönemi (7-11 Yaş) 4. Soyut işlemler dönemi (11 Yaş ve Üstü) 6

7 Bu dönem 2 ye ayrılır; 1 ya da 2 ay sonra, kendini dış dünyadan ve nesnelerden ayırt etmeye başlar. 2 aylık kadar olduktan sonra refleksler yerini amaçlıöğrenilmiş davranışlara bırakır.(düşünmenin başladığını anlarız.) 8. Aydan 24. Aya kadar nesne devamlılığını kazanır. 1. Sembolik İşlem Dönemi(2-4 yaş) Sembolik işlem döneminde; 2. Sezgisel İşlem Dönemi(4-7 yaş) Korunum ilkesi kazanılmamıştır. Dil hızla gelişir. Sembolik oyunlar oynar. Ben merkezci düşünce egemendir. Animizm egemendir. Nesneleri tek bir özelliğine göre sınıflandırabilir. Monolog tarzı konuşma görülür. 7

8 Bu dönemde çocuklar; Akıl yürütmeye başlar. Üst düzey sınıflamalar yapamaz. Bütün ile parça arasındaki ilişkiyi kuramaz. Korunum gelişmemiştir. İşlemleri tersine çeviremezler. Hayal dünyaları çok geniştir. Tek yönlü mantık yürütürler. Merkeziyetçi düşünürler. Mantıklı düşünce gelişir. Korunum ve çoklu sınıflandırma yetenekleri gelişmiştir. Soyut algılama gelişmemiştir. 9 yaşlarındaki çocuklar toplama ve çıkarmanın bir arada kullanıldığı matematiksel işlemleri zihinsel olarak yapabilirler. En üst düzeyde bilişsel gelişim dönemidir, düşünmenin yetişkinler düzeyine ulaştığı dönemdir. Göreceli düşünce gelişerek bir sorun değişik biçimlerde ele alınabilir. Mantık oyunlarıyla uğraşmaktan hoşlanırlar. Piaget nin zihinsel gelişim dönemleri fen öğretimini nasıl etkilemiştir? 8

9 KPSS SORULARI (KPSS-2002 ): İlköğretimin ilk sınıflarında, bir derste gerçekleştirilecek öğretme-öğrenme etkinliklerinin sıra ve düzeni belirlenirken aşağıdakilerden hangisinin göz önünde tutulması doğru olmaz? A) Bütünden parçaya ve sonra tekrar bütüne gitme B) Yakın çevreden uzağa doğru gitme C) Soyut kavramlara öncelik verme D) Bugünden geçmişe doğru gitme E) Basitten karmaşığa doğru ilerleme (KPSS 2002): İlköğretim birinci sınıfında olan Ali ile lisenin birinci sınıfında olan ablasının bilişsel gelişim açısından hangi dönemlerde olması beklenir? ALİ - ALİ NİN ABLASI A) Somut İşlemler- Soyut işlemler B) Duyusal devinim- Soyut İşlemler C) Soyut İşlemler -İşlem öncesi D) İşlem Öncesi -Soyut İşlemler E) İşlem Öncesi -Somut İşlemler (KPSS-2003) : Dört yaşındaki Jale, işyerinde bulunan babasıyla telefonda konuşurken elinde tuttuğu resmi sallayarak "Baba bak ev resmi yaptım." der. Jale'nin, yaptığı resmi kendisi gördüğü için babasının da gördüğünü sanmasının nedeni aşağıdakilerden hangisine bağlanabilir? A) Kendini çevresindeki nesnelerden ayıramamasına B) Somut işlemler döneminde bulunmasına C) Soyut işlemler döneminin başlangıcında bulunmasına D) Nesne devamlılığı kazanmamış olmasına E) Benmerkezci düşünme biçiminin etkisinde olmasına 9

10 (KPSS-2003): Oğlunun tabağına bir dilim börek koyan bir anne oğlum ''Böreğini yiyebilmen için dört parçaya mı yoksa altı parçaya mı böleyim?" diye sormuş ve "Dört parçaya böl parça çok olur, yiyemem." yanıtını almıştır. Çocuğun bu yanıtı, bilişsel gelişiminde hangi aşamada olduğunu göstermektedir? A) Soyut işlemler döneminde B) Benmerkezci düşünme biçiminin baskın olduğu bir dönemde C) Miktar korunumunun kazanılmadığı bir dönemde D) Özümseme {asimilasyon) yapamadığı bir dönemde E) Duyuşsal devinim döneminde (KPSS-2005): Bir çocuk okula gittiği yoldan eve dönebilmektedir. Piaget ye göre bu çocuk hangi dönemdedir? A) İşlem öncesi B) Somut işlemler C) Soyut işlemler D) Duyusal motor E) İşlem sonrası (KPSS-2005): Çevresel etkilere maruz kalmadan türe özgü organizmadaki biyolojik gelişim sürecine ne denir? A) Doğuştan donanım B) Olgunlaşma C) Hazırbulunusluk D) Gelişme E) Gelişim (KPSS-2005): Aşağıdakilerden hangisi işlem öncesi dönemdeki çocuğun ben merkezci olduğunu gösterir? A) Arkadaşlarıyla oynaması B) Kendisinin sevdiği yemeği arkadaşının da sevdiğini düşünmesi C) Nesneleri işlevleri dışında kullanması D) Bebeği düştüğünde canının acıdığını düşünmesi E) Tek yönlü sınıflama yapabilmesi 10

11 (KPSS-2006): Bir hemşirenin kendisine iğne yapmasından sonra hemşirelerin kötü olduğuna inanan bir çocuk, yanağının başka bir hemşire tarafından okşanmasını canını yakmaya yönelik bir davranış olarak yorumlar. Çocuğun, yanağının okşanmasını bu şekilde yorumlaması Piaget'nin bilişsel gelişim kuramına göre aşağıdakilerden hangisine örnek olabilir? A) Genelleme B) Benmerkezcilik C) Uyum kurma (akomodasyon) D) Psikolojik stres E) Özümleme (asimilasyon) (KPSS-2008) : Betül annesine "Anne, kendini öldürenler hapishaneye mi gömülür?" diye sorar.piaget'nin bilişsel gelişim kuramına göre, "Betül'ün bu çıkarımda bulunmasının nedeni" ile "içinde bulunduğu bilişsel gelişim dönemi" aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) Deneme - yanılma yoluyla öğrendiğinden işlem öncesi dönem B) Sezgisel olarak ayırt edebildiğinden işlem öncesi dönem C) Tümevarımsal düşünmeye başladığından somut işlemler dönemi D) Esnek düşünme geliştiğinden somut işlemler dönemi E) Varsayımlara dayalı düşündüğünden soyut işlemler dönemi KAYNAKÇALAR Piaget-nin-Bili%FEsel-Geli%FEim-Kuram%FD 7. Senemoğlu, N. (2007). Gelişim Öğrenme Ve Öğretim Kuramdan Uygulamaya, Ankara: Gönül Yayıncılık 8. Senemoğlu, N.(2003), Gelişim, Öğrenme ve Öğretim, Gazi Kitabevi, Ankara 9. Özden, Y. (2003), Öğrenme ve Öğretme, Önder Matbaacılık, Ankara 10. Özçelik, D. A.,(1992), Eğitim Programları ve Öğretim (Genel Öğretim Yönetimi), ÖSYM Yayınları, Ankara 11. Ayas, A. (1995) Fen Bilimlerinde Program Geliştirme ve Uygulama Teknikleri Üzerine Bir Çalışma: İki Çağdaş Yaklaşımın Değerlendirilmesi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 11

12 Eğitim Psikolojisi - Öğretim Üyesi Yrd.Doç.Dr. K. Bahar Aydın HAZIRLAYANLAR Seda MUTLU Hülya KARTAL Demet MİREŞ 12