T.C. SAYIġTAY BAġKANLIĞI. TÜRKĠYE TAġKÖMÜRÜ KURUMU (TTK) 2013 YILI DENETĠM RAPORU

Transkript

1 T.C. SAYIġTAY BAġKANLIĞI TÜRKĠYE TAġKÖMÜRÜ KURUMU (TTK) 2013 YILI DENETĠM RAPORU

2 Bu rapor, tarih, 6085 sayılı SayıĢtay Kanunu ile tarih, 233 sayılı KHK uyarınca düzenlenmiģ, SayıĢtay Rapor Değerlendirme Kurulunun tarih, 155 sayılı oturumunda kabul edilmiģtir.

3 TeĢekkülün Unvanı : Türkiye TaĢkömürü Kurumu (TTK) Merkezi : Zonguldak Ġlgili Bakanlık : T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Esas Sermayesi : TL ÖdenmiĢ Sermaye : TL ÖdenmemiĢ sermaye : TL K A R A R O R G A N I (Y Ö N E T Ġ M K U R U L U) Karar organındaki unvanı Adı ve soyadı Temsil ettiği bakanlık veya kuruluģ KuruluĢtaki görevi ve mesleği Görevde bulunduğu süre BaĢlama tarihi Ayrılma tarihi 1- BaĢkan Burhan ĠNAN Türkiye TaĢkömürü Kurumu Genel Müdür Devam Ediyor 2- Üye Mustafa ġġmġek Türkiye TaĢkömürü Kurumu Genel Müdür Yardımcısı Üye Muhammet Safa TOPUZ Türkiye TaĢkömürü Kurumu Genel Müdür Yardımcısı Devam Ediyor 3- Üye Mahmut ÖZÇELĠK Türkiye TaĢkömürü Kurumu Genel Müdür MüĢaviri Üye Ercan GEBEġ Türkiye TaĢkömürü Kurumu Genel Müdür Yardımcısı Devam Ediyor 4- Üye Nevzat KAVAKLI Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı MüsteĢar Yardımcısı Devam Ediyor 5- Üye Salih ERBAY Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Serbest Meslek Devam Ediyor 6-Üye(**) Arif Hikmet CESUR Hazine MüsteĢarlığı Sigorta Denetleme Kurul BaĢk (*) Kurumun sermayesi YPK'nin gün ve 2013/T-14 sayılı kararıyla TL'ye yükseltilmiģtir. (**) Denetim Tarihi itibarıyla (Ağustos 2014) Hazine MüsteĢarlığı'nı temsil eden üyeliğe henüz atama yapılmamıģtır.

4

5 ĠÇĠNDEKĠLER I- TOPLU BAKIġ... I A- Kömürün Dünya Ekonomisindeki Yeri:... I B- KuruluĢun Tarihçesi, Türkiye Ekonomisindeki Yeri ve GeliĢimi:... VI C- Öneriler:... XII II. ĠDARĠ BÜNYE... 1 A Mevzuat:... 1 C- Personel durumu: III. MALĠ BÜNYE A-Mali durum: B- Mali sonuçlar: IV. ĠġLETME ÇALIġMALARI A ĠĢletme bütçesinin genel durumu: B- Finansman: C- Giderler: D- Tedarik ĠĢleri: E- Üretim ve maliyetler: F- Pazarlama: G- Sigorta iģleri: H- ĠĢletme sonuçları : I- Kalkınma Planı ve Yıllık Programlar: V. BĠLANÇO Aktif : Pasif (Kaynaklar) : VI. GELĠR TABLOSU VII. E K L E R

6 TABLOLAR Bölüm Tablo no Adı Sayfa I. Toplu bakıģ 1 Toplu bilgiler X II. Ġdari bünye 2 Dava Dosyaları 12 3 Personel sayısı 14 4 Disiplin Hükümleri Uygulama Sonuçları 19 5 Personele yapılan harcamalar 20 6 Sosyal giderler 22 III. Mali bünye 7 Mali durum 24 IV. ĠĢletme çalıģmaları A-ĠĢletme bütçesinin genel dururmu 8 Bütçeye iliģkin toplu bilgiler 30 B-Finansman 9 Finansman Programı Büyüklükleri 32 C-Giderler 10 Giderler (Tüm) Giderler (ĠĢletmeler) ÇeĢitli giderler 37 D-Tedarik iģleri 13 Ġlk Madde ve Malzeme Alımları Maden Direği Alımı Hizmet Alımları Yılı Redevans Bilgileri Ġlk Madde ve Malzeme Stokları 54 E-Üretim ve maliyetler 18 Üretim Kaydı Açık ĠĢçi Sayısı ĠĢçilikler Hazırlık ÇalıĢmaları ĠĢ Gücü Verimliliği BaĢlıca Tüketim Malzemeleri Rezerv Kategorileri Üretim maliyetleri Satılabilir TaĢkömürü Birim Üretim Maliyetleri 224 F-Pazarlama 27 SatıĢlar Sektörler Ġtibarıyla Kömür SatıĢları Alıcılar Ġtitbarıyla Kömür SatıĢları Sektörler ve Yıllar Ġtibarıyla Kömür SatıĢları Fakir Ailelere Yapılan Kömür Yardımı Kömür SatıĢ Fiyatları Dünya Kömür Fiyatları Mamul, Yarı Mamul, Ticari Mal Stokları 237 G-Sigorta iģleri 35 Sigorta ĠĢleri 239 H-ĠĢletme sonuçları 36 SatıĢ Sonuçları Faaliyet Sonucu Göstergeleri 244 J-Kalkınma planı ve yıllık programlar 38 Yatırımlar Arama-Ġhzarat Projesi ĠnĢaat ĠĢleri Projesi Muhtelif ĠĢler Projesi 255 V. Bilanço 42 Aktif Hesaplar Bankalar Ticari Alacaklar Alıcılardan Alacaklar Maddi Duran Varlıklar Maddi Duran Varlıklar (Edinme Değeri ve 264 BirikmiĢ Amortisman) 48 BirikmiĢ Amortismanlar Pasif Hesaplar Ticari Borçlar Sermaye 270 VI. Gelir tablosu 52 Gelir ve Giderler 272

7 Raporda yer alan kısaltmalar AB AID AKÇT COP ÇATES DPT DLF ECSC EKĠ ESD ETKB EÜAġ GSMH GSYĠH IEA ĠDT ĠSO KHK KĠK KĠT KYSK MĠGEM MKE MTA MTEP PAÜĠ PCI PDKS TBMM TEP TĠM TĠS TKĠ TTK TÜĠK USBM YKK YPK : Avrupa Birliği : Alt Isıl Değeri : Avrupa Kömür Çelik Topluluğu : Ġklim DeğiĢikliği Çerçeve SözleĢmesi : Çatalağzı Termik Santralı : Devlet Planlama MüsteĢarlığı : Devolopment Loan Fund : Avrupa Kömür Çelik Topluluğu : Ereğli Kömür ĠĢletmeleri : EĢik Sınır Değer (TWA) : Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı : Elektrik Üretim Anonim ġirketi : Gayri Safi Milli Hasıla : Gayri Safi Yurt Ġçi Hasıla : Uluslararası Enerji Ajansı : Ġktisadi Devlet TeĢekkülü : Uluslararası Sınıflandırma Sistemi : Kanun Hükmünde Kararname : Kamu Ġhale Kurumu / Kanunu : Kamu Ġktisadi TeĢekkülü : Karadon Yeni Servis Kuyusu : Maden ĠĢleri Genel Müdürlüğü : Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu : Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü : Milyon Ton EĢdeğer Petrol : Pano Ayak Üretim ĠĢçisi : Pulverize Kömür Enjeksiyonu : Personel Devam Kontrol Sistemi : Türkiye Büyük Millet Meclisi : Ton EĢdeğer Petrol : TaĢkömürü ĠĢletme Müessesesi : Toplu ĠĢ SözleĢmesi : Türkiye Kömür ĠĢletmeleri Kurumu : Türkiye TaĢkömürü Kurumu : Türkiye Ġstatistik Kurumu : Amerikan Jeolojik Teknikler : Yönetim Kurulu Kararı : Yüksek Planlama Kurulu

8

9 I I- TOPLU BAKIġ A- Kömürün Dünya Ekonomisindeki Yeri: i- Dünya da Enerji; Ülkelerin kalkınma ve geliģmesinin en önemli parametrelerinden bir tanesi, sanayinin temel girdilerinden olan, tüketimi durmadan artan ve gelecekte de artmaya devam edecek olan enerji dir. Enerjinin yeterli miktarda, sürekli, düģük maliyetli ve güvenli bir Ģekilde elde edilmesi, diğer yandan çevre ile uyumlu bir Ģekilde sunulması tüm ülkelerin gündemini iģgal eden önemli bir konudur. Dünyada görülen hızlı nüfus artıģı, sanayileģme, teknolojinin yaygınlaģması, ekonomik ve sosyal alanda ortaya çıkan kalkınma arayıģları, bölgesel ve büyük ölçekli küresel organizasyonlar, enerjiyi her geçen gün daha stratejik ve önemli bir hale getirmektedir. Bütün bunların yanı sıra enerji, ülkelerin milli güvenliği ve geleceği açısından da büyük bir güç olarak değerlendirilmektedir. Bu çerçevede, enerji kaynaklarına sahip bulunan ülkeler yarıģa bir adım önde baģlamaktadırlar. ii- Enerji Kaynakları; Birincil enerji kaynakları, genelde tükenebilir ve yenilenebilir olmak üzere iki ana grupta toplanmaktadır. Kömür grubu (Antrasit, TaĢkömürü, Linyit, Bitümlü ġist-turba) ile petrol grubu (Petrol, Asfaltit, Doğal Gaz) gibi Fosil Kaynaklar ve Nükleer Enerji, 1.grup Tükenebilir (yenilenemeyen) enerji kaynaklarını oluģtururken; sudan elde edilen hidro güç (hidrolik enerji), elektrik veya ısı enerjisine dönüģtürülebilen güneģ enerjisi, yerküreden gelen jeotermal enerji, bitkilerden üretilen biyokütle (biomas), biyoyakıtlar, rüzgâr ve dalga enerjisi 2.grup Yenilenebilir enerji kaynaklarını oluģturur. Birincil enerji kaynaklarından elde edilen ve son derece yaygın kullanım alanı ile insan yaģamı için vazgeçilmez olan en önemli ikincil enerji kaynağı ise elektrik enerjisidir. Dünya birincil enerji arzı döneminde %45 artarak 12,7 milyar TEP olmuģtur. Bu dönemde petrolün payı %37 den %32 ye düģerken doğal gazın payı %19 dan %22 ye, kömürün payı ise %25 den %27 ye yükselmiģtir yılında Dünya kömür arzı 3,3 milyar TEP olmuģtur. Yapılan tahminlere göre; mevcut politikalar çerçevesinde Dünya birincil enerji arzının 2035 yılında 18 milyar TEP seviyesine yükseleceği ve bu dönemde petrolün birinciliğinin sona ererek payının %27 ye düģeceği, kömürün payının %30 a yükseleceği öngörmektedir. Son 25 sene içinde Dünya enerji talebi ortalama olarak yılda %2 artmıģtır. Önümüzdeki 25 yılda Dünya enerji talebinin ortalama olarak yılda %1,2 artması beklenilmektedir yılında Çin enerji tüketiminde ABD yi geçmiģ bulunmaktadır yılında Dünya toplam enerji arzının %55 inin Çin, ABD, AB ve Hindistan tarafından tüketileceği beklenilmektedir.

10 II Sayıştay Her ne kadar petrol özellikle elektrik enerjisi üretimindeki önemini yitirse de artan ekonomik geliģmenin özellikle ulaģtırma sektöründeki yansımalarından dolayı ilk sıradaki payını korumaktadır. Gelecek için en güvenilir enerji kaynağı ise Dünyadaki fosil yakıt rezervlerinin %68 ini oluģturan ve bugünkü kullanım düzeyleriyle tükenme ömrü 112 yıl olarak hesaplanan kömür dür. Fosil yakıt Dünya rezervinin %18 ini oluģturan petrol ün tükenme ömrünün 45, %14 ünü oluģturan doğalgazın ise 60 yıl olacağı beklenilmektedir. iii- Kömür; Kömür, bitkilerin çeģitli jeolojik devrelerde sıcaklık-basınç altında değiģiminden meydana gelmiģ, çoğunlukla karbon, hidrojen ve oksijenden oluģan, az miktarda kükürt ve nitrojen ile yanıcı organik bileģikler içeren, kimyasal ve fiziksel olarak farklı yapıya sahip, tabakalanma gösteren, %50-%95 arasında değiģen oranlarda serbest veya bileģik karbon içeren ve havanın oksijeni ile doğrudan yanabilen, içeriğindeki inorganik bileģiklerin kül oluģturduğu, kahverenginden siyah renge kadar değiģen, sedimanter bir organik kayaçtır. Kömür, Dünya üzerinde yaygın olarak bulunması ve üretilmesi, kullanım-depolama ve taģıma açısından emniyetli yakıt olması, geliģen temiz teknolojileri ile çevresel etkilerinin en aza indirilmesi, diğer fosil yakıtlara (petrol ve doğal gaz) göre politik çekiģmelerden uzak, daha az riskli bölgelerde üretiliyor olması ve tükenme ömürleri açısından daha fazla ömre sahip olması nedenleriyle vazgeçilmez bir enerji kaynağıdır. KömürleĢme süreci ve yataklanma, nem, kül, uçucu madde, sabit karbon, kükürt ve mineral madde içeriklerinin yanı sıra jeolojik, petrografik, fiziksel, kimyasal ve termik özellikler yönünden kömürler çok çeģitlilik gösterir. Dünya da yaygın olarak kullanılan sınıflandırmaya göre kömürler; Linyit ve Alt Bitümlü kömürlerin oluģturduğu Kahverengi Kömürler (Brown Coals) ve KoklaĢabilir (Metalürjik) ve KoklaĢmayan (Bitümlü kömürler, Antrasit) kömürlerin oluģturduğu TaĢkömürü (Hard Coal) olarak 2 ana gruba ayrılırlar. Ülkelerin geliģmesinde, insan yaģamında ve enerji hammaddeleri içerisinde önemli bir yere sahip olan kömür; fosil kaynaklı yakıt olarak, sanayi sektöründe ve ısınma amaçlı olarak teshin de, termik santrallerde elektrik üretilmek üzere enerji sektörü nde ve koklaģabilir nitelikli taģkömüründen elde edilen kok kömürleri ise demir-çelik (metalürji) sektöründe kullanılır. Elektrik ark ocaklı demir çelik fabrikalarındaki önemli geliģmelere rağmen Dünya çelik üretiminin %70 i kömür ve kok kullanılarak yapılmakta olup bu sektör için taģkömürü vazgeçilmez bir kaynaktır. GeliĢen teknolojiyle birim çelik üretimi için kullanılan kömür miktarı geçmiģe göre bir miktar azalmıģ olmakla birlikte (1 ton çelik için 630 kg kömür), Dünya çelik üretiminin %70 i kömür ve kok kullanılarak yapılmaktadır. TaĢkömürünün kok fırınlarında yakılmasıyla elde edilen maddeler ise; boya, patlayıcı madde, asfalt, tecrit malzemesi, benzol, neft ve naftalin, gübre, kauçuk, tekstil, naylon,

11 III deterjan ve plastik imalatının hammaddelerini oluģturur. Plastik gibi kompleks hidrokarbonların petrol rezervlerinin tükenmesinden sonra ancak kömürden elde edilebilecek olması sadece enerji kaynağı olarak değil kimyasal hammadde kaynağı olarak da kömüre olan ihtiyacın yakın gelecekte daha da artacağını göstermektedir. Dünyada üretilen elektriğin; %41 i kömürden, %20,1 i doğal gazdan, %16 sı hidroelektrik olarak, %14,8 i nükleer santrallerden, %5,8 i petrol ve %2,3 ü diğer kaynaklardan sağlanmaktadır. Küresel ısınma tehdidine karģın elektrik üretimindeki en büyük payın kömürde oluģu dikkat çekicidir yılında Dünya toplam elektrik üretiminde %37 oranında kullanılan kömürün 2035 deki payının %43 düzeyine kadar yükselmesi öngörülmektedir. Dünya ülkelerine bakıldığında elektrik üretiminde kömürün payları; G.Afrika Cumhuriyeti nde (tamamı taģkömürü olmak üzere) %93, Polonya da %88, Çin de (tamamı taģkömürü) %78, Avustralya da %77, Kazakistan da %75 dir. Dünya da elektrik enerjisinin kömüre dayalı termik santrallerden karģılanma oranı ortalaması yaklaģık %41, AB(27) genelinde %29 iken, Türkiye de bu oran son yıllarda gerileyerek %21 e düģmüģtür. Dünya küresel birincil enerji gereksiniminin %26 sını, elektrik üretiminin %41 ini karģılayan ve çelik üretiminin %70 i için hammadde olarak kullanılan, tüm Dünyada yaklaģık 7 milyon insanın çalıģtığı kömür sektörü son 20 yılda yaklaģık 1 milyar insanın elektriği tanımasını sağlamıģtır. iv- Dünya Kömür Rezervi; Dünya fosil yakıt rezervinin, petrol eģdeğeri olarak %74 ünü kömür, %13 ünü petrol ve %13 ünü doğal gaz oluģturmaktadır. Dünya görünür kömür rezervi 861 milyar ton olup, bunun %47 si taģkömürü, %53 ü linyittir. Dünya petrol rezervi 168 milyar ton ve doğal gaz rezervi ise 177 trilyon m³ kadardır. Dünya Enerji Konseyi tarafından raporlanan Dünya kömür rezervleri 75 den fazla ülke sınırları içerisinde yer almakta ve bu rezervin %75 i 5 ülkede; (%27,6 sı ABD de, %18,2 si Rusya Federasyonu nda, %13,3 ü Çin de, %8,9 u Avusturalya da, %7,0 si Hindistan da, %4,7 si Almanya) bulunmaktadır. Diğer büyük rezerve sahip ülkeler ise; Ukrayna (%4,1), Kazakistan (%3,8) ve Güney Afrika (%3,7) dır. Dolayısıyla Dünya kömür rezervlerinin %90 dan fazlası bu 9 ülkenin elinde bulunmaktadır. 404,8 milyar ton olan Dünya taģkömürü (bitümlü kömür) + antrasit rezervinin %39 u Asya-Pasifik kıtasında, %30 u Amerika kıtasında, %23 ü Avrupa ve Avrasya kıtasında ve %8 i Orta-Doğu ve Afrika kıtasında bulunmaktadır. Dünya taģkömürü ve antrasit rezervinde de ABD %26,8, Çin %15,4, Hindistan %13,9, Rusya Federasyonu %12,1, Avustralya %9,2, Güney Afrika %7,5 ve Kazakistan %5,3 ile Dünya taģkömürü ve antrasit rezervine sahip en büyük ülkeler konumundadır.

12 IV Sayıştay v- Dünya Kömür Üretimi; Dünya da kömür üretimi son 10 yılda %60, son 30 yılda 2 kat oranında artmıģtır. Üretimdeki bu artıģ baģta Çin olmak üzere Asya kıtasındaki elektrik enerjisi talebinden kaynaklanmıģtır. Ton EĢdeğer Petrol (TEP) cinsinden; Dünya kömür üretimi, 2001 de 2,5 milyar TEP, 2005 de 3,1 milyar TEP, global krizin en Ģiddetli hissedildiği 2009 da 3,5 milyar TEP ve 2010 da %6,3 artıģla 3,7 milyar TEP iken 2011 de %6,1 lik artıģla 4,0 milyar TEP olmuģtur yılında 3,5 milyar ton olan Dünya taģkömürü üretimi 2000 yılında 3.8 milyar tona 2010 yılın 6,2 milyar tona 2011 yılında ise 6,6 milyar tona yükselmiģtir. Dünya taģkömürü üretimi döneminde %77 oranında artıģ kaydetmiģtir. Söz konusu üretimin yaklaģık %85 i taģkömürü ve %15 i ise linyit kategorisindedir. Ülkeler bazında bakıldığında, Dünya da 70 ülkede taģkömürü üretimi yapılmaktadır. Çin 2000 yılında Dünya taģkömürü üretiminin %34 ünü gerçekleģtirirken ve 2011 yıllarında ise %50 sini tek baģına gerçekleģtirmiģtir. Diğer önemli taģkömürü üreticilerinden ABD (%15,3) yi sırasıyla Hindistan (%8,8), Avustralya (%5,6), Endonezya (%4,4), G.Afrika (%4,1) ve Rusya Federasyonu (%3,8) takip etmektedir. Bu yedi ülke Dünya taģkömürü üretiminin %91,6 sını gerçekleģtirmektedir. vi- Dünya Kömür Tüketimi; Dünya kömür tüketimi, son otuz yılda yaklaģık iki kat atmıģtır. TaĢkömürü Dünya da pek çok yerde ve rekabete açık bir Ģekilde bulunmasına rağmen, %83 ü Çin, ABD, Hindistan, G.Afrika Cumhuriyeti, Japonya, Rusya, Almanya ve Kore den oluģan sekiz ülke tarafından tüketilmektedir. Dünya üretiminin %50 sini karģılayan Çin Dünya tüketiminde de %49 luk payı ile ilk sırada yer alırken, Türkiye %0,9 pay (32,4 milyon TEP) ile 13.üncü sırada yer almaktadır. Dünya kömür tüketiminin geliģmekte olan ülkelere göre daha fazla artmakta oluģunun nedenleri arasında, geliģmekte olan ülkelerde görülen yüksek ekonomik büyüme oranları ve artan elektrifikasyon ile baģta AB olmak üzere geliģmiģ ülkelerin elektrik üretiminde giderek daha fazla doğal gazı tercih etmeleri gelmektedir. Dünyada üretilen kömürün %70 e yakını elektrik ve ısı üretiminde kullanılmaktadır. Bu oran taģkömüründe %60 larda kalırken linyitte %90 ları geçmektedir döneminde %6,8 oranında artan Dünya taģkömürü tüketimi, döneminde %60 oranında artmıģtır yılına göre tüketimi %5,4 artan kömür Dünya ölçeğinde kullanımı en fazla artan birincil enerji kaynağı olma özelliğini korumaktadır. vii- Dünya Kömür Ticareti; Dünya taģkömürü üretiminin önemli kısmı yerel pazarlarda tüketilmekte, uluslararası pazara konu olan kısım; 2006 yılında 593 milyon tonu buhar kömürü, 222 milyon tonu ise

13 V koklaģabilir kömür olmak üzere 815 bin ton olup bu miktar Dünya üretiminin %13 ü oranındadır yılında ise Dünya kömür ticaret hacmi 2009 a göre %13 artarak, Dünya üretiminin %16 sı oranında 1,1 milyar ton olmuģtur yılı Dünya kömür ticaretinin %75 i buhar kömürü ve %25 i ise kok kömürüdür. TaĢkömürü ticaretinde en önemli kullanıcı sektörler; Buhar kömürü ile çalıģan Termik Santraller ile koklaģabilir kömür tüketen Demir-Çelik Sanayi dir yılında, en büyük kömür ithal eden ülkeler; elektrik üretimi ve demir-çelik sanayi tamamen ithal taģkömürüne bağımlı olan Japonya (186 milyon ton) olmuģtur. Diğer önemli ithalatçı ülkeler sırasıyla, Çin, G.Kore, Hindistan, Tayvan, Almanya ve Türkiye dir. KoklaĢabilir kömür ithalatında da Japonya (58 milyon ton) en büyük alıcı olup, bu ülkeyi Çin, Hindistan ve G.Kore izlemektedir. KoklaĢabilir kömür ithalatında Türkiye 6,8 milyon ton ile sekizinci sıradadır yılında metalürjik kömür ticareti küresel krizin de etkisiyle azalıģ göstermiģtir. Ġhracatta Dünya metalürjik (koklaģabilir) kömür ticaretinin %57 sini (155 milyon ton) gerçekleģtiren Avustralya açık ara ile ilk sıradaki yerini korurken bu ülkeyi sırasıyla, ABD ve Kanada izlemiģ olup bu üç ülke Dünya koklaģabilir kömür ihracatının %86 sını karģılamıģtır. vii- Dünya Kömür Fiyatları; 1980 li yılların baģında, Polonya da yaģanan grevlerin de etkisiyle 70 USD/ton düzeylerine kadar tırmanan buhar kömürü fiyatları 1980 li yılların ikinci yarısından itibaren kömür piyasasında baģlayan rekabetin etkisiyle düģüģ eğilimine girerek 1990 lı yıllarda 40 USD/ton sınırına oturmuģtur yılları arasında 31 USD/ton ila 44 USD/ton arasında seyreden Avrupa ya teslim buhar kömürü fiyatları, uluslararası petrol karteli konumundaki firmaların kömür piyasasından çekilmeleri ve tedarikçi firmaların çeģitlenmesi ile oluģan daha rekabetçi bir pazar yapısının etkisiyle 1995 yılından itibaren yeniden düģüģ trendine girmiģ, 1999 yılında son 21 yılın en düģük seviyesi olan USD/ton a kadar gerilemiģ, yılları arasında yaģanan talep artıģıyla 36 USD/ton - 39 USD/ton - 32 USD/ton olarak seyretmiģtir yılının ikinci yarısından itibaren ise Çin in enerji üretimi ve metalürji sektörlerinden kaynaklanan çok yüksek talep nedeniyle Dünya kömür fiyatları artıģ trendine girerek; 2003 den itibaren 43 USD/ton - 72 USD/ton bandında hareket etmiģtir yılında koklaģabilir taģkömürü fiyatları FOB 100 USD/tonun üzerine çıkmıģ, 2006 yılında bu seviyelerde kalan fiyatlar 2007 yılının son üç ayında petrol fiyatlarının artması ve nakliye fiyatlarının yükselmesiyle kömüre talebin artması ile FOB USD daha artmıģ, Güney Afrika buhar kömürlerinin 6000 kcal/kg Richard Bay limanı FOB teslim fiyatı 111 USD/ton seviyelerine kadar çıkmıģtır ortalarında Almanya pazarında buhar kömürü 130 Euro/ton ve koklaģabilir kömür 160 Euro/ton spot fiyatları görülmüģtür. Dünyanın en büyük kömür üreticisi olan Avustralya ile en büyük alıcısı Japonya arasındaki 2008 yılı

14 VI Sayıştay görüģmelerinde yeni sözleģme ile koklaģabilir 0-10 mm kömürlerin 2008 yılı satıģ fiyatı 325 USD/ton fiyatlarına kadar yükselmiģtir. Özellikle Çin den kaynaklanan hızlı talep artıģı bu dönemde koklaģabilir kömür fiyatlarını tavan seviyeye çıkarmıģtır. Ancak, 2008 yılı son üç ayı içinde Dünyadaki global kriz ile petrol fiyatları 150 USD/tondan 40 USD/ton seviyelerine düģmüģ, çelik üretiminin, elektrik tüketiminin krizden olumsuz etkilemesiyle taģkömürü talebinde deki azalma paralelinde kömür fiyatlarında da gerileme yaģanmıģ, koklaģabilir kömür fiyatı 225 USD/ton fiyattan 180 USD/ton a gerilemiģtir. TaĢkömüründe yaģanan talep artıģı 2009 yılına gelindiğinde, dünyadaki global kriz nedeniyle demir-çelik tesislerinin kapasite düģürmeleri sonucu azalma eğilimine girmiģ, koklaģabilir ve PCI kömür talebi azalmıģ, 2009 da 128 USD/ton a düģen TTK koklaģabilir taģkömürü fiyatı 2010 yılında yeniden artıģ trendine girerek 160 USD/ton a ve 2011 yılında 220 USD/ton a yükselmiģ, buhar kömürü fiyatları ise 120 USD/ton un üzerine çıkmıģtır. Son on yıldaki artıģ oranı; buhar kömüründe %300 leri ve koklaģabilir kömürde ise %450 leri bulmaktadır. Fosil yakıtların ve özellikle taģkömürünün önümüzdeki 10 yılda tüketiminin, buna bağlı olarak da fiyatlarının daha da artacağı tahmin edilmektedir. B- KuruluĢun Tarihçesi, Türkiye Ekonomisindeki Yeri ve GeliĢimi: 1908 MeĢrutiyet ilanından sonra Ticaret Nezaretine bağlı olarak Havza-i Fahmiye Kömür Havzası Müdürlüğü kurulmuģ ve yıllarını kapsayan bu dönemde havzayı yönetmiģtir. 1.Dünya SavaĢı ile birlikte arası havza Harp Kömürü Merkezi ne dönüģtürülmüģ ve baģına da bir Alman subayı getirilmiģtir. Harpten sonra da havzaya Fransızlar hakim olmuģ, idaresi de merkezi Ġstanbul da kurulan Ġtilaf Devletleri Kömür Komisyonu nun emrine geçmiģtir yılında TBMM ne verilen kanun önergesi ile tarih ve 151 no.lu Zonguldak Amele Kanunu çıkartılmıģtır. Cumhuriyetin ilanından sonra bölgede, yıllarında kurduğu Ģirketlerle (Türk Kömür Madenleri, Kozlu Kömür ĠĢleri, Kireçlik Kömür Madenleri, Maden Kömürleri ĠĢleri, Kilimli Maden ĠĢleri ve Amasra Kömür Ġstimar Mıntıkası) Türkiye ĠĢ Bankası faaliyete geçmiģ ve 15 yıl boyunca bu faaliyetini sürdürmüģtür sayılı Maden Kanunu bu dönemde çıkarılmıģtır yılında Ġngiltere de kömür iģçilerinin grevi nedeniyle artan talep Zonguldak havzasından karģılanmıģ, 1923 de 597 bin ton olan üretim, bu dönemde ilk kez 1 milyon tonun üzerine çıkarak 1926 da 1,2 milyon tona döneminde ise üretim kademeli olarak artarak 1,6 milyon tondan 2,3 milyon tona yükselmiģtir tarih, 3867 Sayılı Ereğli Kömür Havzasındaki Ocakların DevletleĢtirilmesi Kanunu uyarınca tarihinde Ereğli Havzasındaki bütün ocaklara el konulmuģ ve bu tarihten itibaren havza tamamen millileģmiģ ve Devlet sermayesiyle Etibanka bağlı Mahdut Mesuliyetli Ereğli Kömürleri ĠĢletmesi Müessesesi tarafından iģletilmeye baģlanmıģtır.

15 VII Ereğli Kömür ĠĢletmeleri önce Etibank a, daha sonra tarihinde kabul edilip tarihinde Resmi Gazetede yayınlanan 6974 Sayılı Kanunla Türkiye Kömür ĠĢletmeleri (TKĠ) ne bağlanmıģ, bilahare tarih ve 2680 sayılı Kanunun verdiği yetkiye dayanılarak çıkarılan tarih ve 60 sayılı KHK ile Ġktisadi Devlet TeĢekkülleri ve Kamu Ġktisadi KuruluĢlarının Yeniden Düzenlenmesi kapsamında TKĠ Genel Müdürlüğü bünyesinde faaliyet gösteren Ereğli Kömür ĠĢletmeleri Müessesesi yerine; Kozlu, Karadon, Armutçuk, Üzülmez ve Amasra ĠĢletmelerinden oluģan Türkiye TaĢkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü nün kurulması öngörülmüģ, Ġktisadi Devlet TeĢekkülleri ve Kamu KuruluĢları hakkında tarih ve 60 sayılı KHK ve aynı kararnamenin geçici 6.ncı maddesinin birinci fıkrasına iliģkin tarih ve 73 sayılı KHK nin değiģtirilerek kabulü tarih ve 2929 sayılı Kanunla kararlaģtırılmıģ, bu yasal düzenleme içinde Bakanlar Kurulu nun aldığı; Türkiye TaĢkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü nün kurulmasına iliģkin karar tarih ve mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiģtir tarih ve 96 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile tarihinde kurulan Türkiye TaĢkömürü Kurumu nun (TTK) Ana Statüsü tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıģtır. Türkiye deki 10 milyar ton toplam kömür rezervinin 8,7 milyar tonu linyit, 1,3 milyar tonu ise taģkömürüdür. Bu rezervin 880 milyon tonu koklaģabilir niteliklidir. Diğer yandan, metre derinliğe kadar inen kömürlerin üretiminin hem teknik hem de ekonomik yönden zorlukları dikkate alındığında, iģletilebilir taģkömürü rezervinin 500 milyon ton civarında olduğu anlaģılmaktadır. Havzadaki mevcut kuyu derinlikleri baz alındığında ise iģletilebilir rezerv milyon tona kadar düģmektedir. Hammaddeye yakınlığı nedeniyle Demir-çelik endüstrisi Zonguldak ve çevresinde kurulmuģtur. Demir-çelik sektörünün kömür talebinin %60 ı yerli üretimle karģılanmakta iken Zonguldak havzası bugün bu talebin %10 unu karģılayamayan, elektrik santraline kömür üreten, stratejik önemini yitirmiģ, sıradan bir kömür havzasına dönüģmüģtür. Havza rezervlerinin yaklaģık 450 milyon tonu özel sektör iģletmeciliğine açılmıģtır. Havza kömürlerinin kalorifik değeri kcal/kg (AID) arasında değiģmektedir. Armutçuk bölgesinde yer alan rezervler yarı koklaģma özelliği, yüksek ısıl değer ve düģük bünye külü içeriği ile hem koklaģabilir kömürlerle harmanlanarak hem de pulverize enjeksiyon (PCI) kömürü olarak demir çelik fabrikalarında kullanıma uygun niteliklidir. KoklaĢabilir kömüre göre daha düģük fiyattan satılan PCI kömürüne olan talep, demir çelik sektörünün hammadde fiyatlarını düģürme istekleri doğrultusunda artmaktadır. Amasra bölgesi kömürlerinin koklaģma özelliği bulunmamakla birlikte belirli oranlarda metalurjik kömürler ile harmanlandığında koklaģma özelliğini bozmamaktadır. Cumhuriyetimizin ilk yıllarında yaklaģık 600 bin ton civarında olan taģkömürü üretimi daha sonraki yıllarda hızlı bir artıģ göstererek 1940 da 3 milyon ton, 1974 de 8,5

16 VIII Sayıştay milyon ton (satılabilir bazda 5 milyon ton) a kadar ulaģmıģtır yılındaki maksimum 5 milyon ton satılabilir üretim değerine ulaģılana kadar zaman zaman düģüģler gözlense de önemli bir üretim artıģ trendi yakalanmıģ olan havzada ulaģılan bu üretim değeri korunamamıģ, o yıldan sonra azalmaya baģlayan TTK satılabilir üretimi 1982 yılından sonra 3,5 milyon tona inmiģtir. Ġlerleyen yıllarda Türkiye de uygulanan özelleģtirme politikalarının da etkisiyle TTK üretimindeki azalma eğilimi hızlanmıģ ve son beģ yıl içinde de satılabilir üretim miktarı; 1,9-1,7, 1,6, 1,4, 1,3 milyon ton seviyelerinde gerçekleģmiģtir. Buna karģılık 1980 yılında 0,9 milyon ton olan taģkömürü ithalatı; 1990 yılında 5,6 milyon tona, 2000 yılında 13 milyon tona, 2011 yılında 23,5 milyon tona yükselmiģ, yeni termik santrallerin devreye girmesiyle ithalattaki artıģ eğilimi devam etmiģ, 2012 yılında 29 milyon ton seviyesine yükselmiģtir. TÜĠK verilerine göre 2013 yılı taģkömürü ithalatının, 2012 yılına göre % 10 artıģla 32 milyon ton seviyesinde gerçekleģeceği tahmin edilmektedir. Ülkelere göre ödenen döviz miktarlarına bakıldığında ülkemizin kömür ithalatında; Rusya, Güney Afrika, Avustralya, ABD, Çin ve Kanada nın önemli payları olduğu görülmektedir. Dünya taģkömürü rezervinin % 0,13 üne sahip Türkiye nin Dünya üretimindeki payı % 0,04 dır. Havzada sağlıklı kayıtların tutulduğu 1941 yılından bugüne kadar 228 milyon ton, ilk üretimin baģladığı 1848 yılından bu yana ise yaklaģık 400 milyon ton taģkömürü üretimi yapılmıģtır. Türkiye nin kalkınması, hızlı nüfus artıģı, sanayileģme ve sosyal geliģiminin doğal sonucu olarak enerji talebi hızla artmakta olup, bu talebi karģılamada ana hedef, gereksinimimiz olan enerjinin zamanında, ucuz ve kaliteli olarak sağlanmasıdır. Bu çerçevede, iç talebin mümkün olabildiği ölçüde yerli kaynakların değerlendirilmesi ile karģılanmasının yanı sıra, arz güvenliğinin sağlanması için, ithal etmek zorunda kaldığımız enerjide ülke ve kaynak çeģitlendirilmesi esasları doğrultusunda politika oluģturulması önem arz etmektedir. Türkiye nin enerji tüketiminde dıģa bağımlılık oranı % 70 ler seviyesine çıkmıģ olup yerli kömür rezervlerinin değerlendirilmesi iģsizlik sorununa çözüm oluģturulması yanında ülke dıģına kaynak transferini de azaltacaktır. Konjonktürel geliģmelere uyum sağlayabilmek için, Zonguldak taģkömürü havzasında üretim faaliyetleri, AB ülkelerinde olduğu gibi, rezervlere eriģim ve arz güvenliği konularına önem verilerek ve gerekli yatırımlar yapılarak sürdürülmeli, teģvik edilmelidir. TTK nın ticari maliyeti içerisindeki en önemli payın iģçilik giderlerine ait olması, zararın azaltılması çalıģmalarında iģçilik verimlerinin artırılması ve yeni alınacak iģçilerin ücretlerinin performansa dayalı hale getirilmesini zorunlu kılmaktadır. Kurumun genel durumuna ait verilerin son beģ yıl üzerinden seyrini gösteren toplu bilgiler tablosu aģağıdadır.

17 IX Kaynaklar: 1. Ereğli Kömür Havzası Tarihi, Ahmet Ali ÖZEKEN, ;BP Statistical Review of World Energy June World Coal Institite, 4. World Coal Org 5. Key World Energy Statistics US Energy Information Administration uncu Kalkınma Planı ( ), DPT Müsteşarlığı US Department of Energy An Energy Overview of Republic of Turkey ve 2013 Faaliyet Raporu, Nisan ve 2013 Faaliyet Raporu, Nisan Faaliyet Raporu, Nisan Kömür ve Enerji Semineri, Aralık Türkiye 17. Ve 18. Kömür Kongreleri, Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji Belgesi, YPK, Mayıs Türkiye de Enerji Arz Güvenliği; Önemli Seçenek Olarak Yerli Kömür ve Sektörde Yapılması Gerekenler, Ali ÖZDER, Başdenetci, Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu 19. Kömürün Geleceği, Nejat TAMZOK, TMMOB 8.Enerji Sempozyumu, Kasım E-Coal (World Coal Institute-January 2007 Vol TMMOB Maden Mühendisleri Odası, Taşkömürü Raporu, Ocak TTK Genel Müdürlüğü, Taşkömürü Sektör Raporu, Mart TKİ Genel Müdürlüğü, Linyit Sektör Raporu, Mayıs TTK nın Yeniden Yapılandırılması, Hazine Müsteşarlığı, DPT Müsteşarlığı, ETKB ve TTK- Nisan Dünya da ve Türkiye de Kömür, M.Güler, T.Güyagüler, Mayıs.2011

18 X Sayıştay Tablo 1 Toplu Bilgiler Toplu bilgiler Ölçü Son iki yıl farkı ArtıĢ veya azalıģ % Sermaye Bin TL ÖdenmiĢ sermaye Bin TL Öz kaynaklar Bin TL Yabancı kaynaklar Bin TL Yabancı kaynaklara sirayet eden zarar Bin TL Finansman giderleri Bin TL Maddi duran varlıklar (edinme değeri) Bin TL Maddi duran varlıklar birikmiģ amort. Bin TL Yatırımlar için yapılan nakdi ödemeler Bin TL Yatırımların gerçekleģme oranı (nakdi) % Tüm alım tutarı(hizmet alımları dahil) Bin TL (3.517) (3) Üretim miktarı (satılabilir kömür) Bin ton (87) (6) Tüm üretim tutarı (üretim maliyeti) Bin TL Üretim verimliliği (veya randıman) Kg/Yev SatıĢ miktarı : -Mües. üretimi kömür Bin ton (95) (7) -Emtia kömür Bin ton Net satıģ tutarı Bin TL (10.498) (3) Stoklar: -Ġlk madde ve malzeme Bin TL Yarı mamuler Bin TL Mamuller Bin TL Diğer stoklar Bin TL (247) (15) Memur (ortalama) KiĢi (17) (8) SözleĢmeli (ortalama) KiĢi (76) (5) ĠĢçi (ortalama) KiĢi (692) (7) Personel için yapılan tüm giderler Bin TL (36.328) (5) Cari yıla iliģkin: -Memurlar için yapılan giderler Bin TL Memur baģına aylık ortalama gider TL SözleĢmeliler için yapılan giderler Bin TL SözleĢmeli baģına aylık ortalama gider TL ĠĢçiler için yapılan giderler Bin TL ĠĢçi baģına aylık ortalama gider TL Dönem kârına ilģ vergi ve diğ yasa yük Bin TL GSYĠH'ya katkı (üretici fiyatlarıyla) Bin TL (23.004) (11,9) GSYĠH'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL (26.952) (12,2) GSMH'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL (26.952) (12,2) Faaliyet karı veya zararı Bin TL ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) (39.869) 8 Dönem karı veya zararı Bin TL ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) (29.302) 6 Bilanço karı veya zararı Bin TL ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 11 Füzyon Faaliyet kârı veya zararı Bin TL (921) (624) (678) (1.202) (72) (2.086) Dönem kârı veya zararı Bin TL (356) (341) (153) (110) (2.751) (489) (82) Bilanço kârı veya zararı Bin TL (10.773) (11.074) (11.228) (11.338) (14.089) (14.578) (489) 3

19 XI Türkiye TaĢkömürü Kurumunun konsolide sermayesi son olarak YPK nın tarih ve 2013/T-14 sayılı kararı ile milyon lira tutarına yükseltilmiģ, 2013 yıl sonu itibarıyla bu tutarın milyon lirası ödenmiģtir yılında Kurumun 5 müessesesi bünyesindeki iģletmelerde üretilen toplam bin ton satılabilir kömürün bin tonu satılmıģ ve karģılığında 255,5 milyon lira hasılat elde edilmiģtir. Buna karģılık satıģların toplam maliyeti 681,9 milyon lira olarak gerçekleģmiģ, Kurumun konsolide gelir tablosunda yer alan diğer gelir ve giderlerin hesaba katılması sonucunda 2013 yılı faaliyet dönemi 558,6 milyon lira tutarında zararla sonuçlanmıģtır. Bu faaliyet döneminde Kurumda, ortalama 192 memur, sözleģmeli, iģçi olmak üzere toplam personel istihdam edilmiģ ve bu personel için toplam 650,3 milyon lira tutarında personel harcaması gerçekleģmiģtir. TTK da üretim derin yeraltı madenciliği yöntemi ile üretim yapılmaktadır. Bu yöntem gereği üretim azalsa bile yaklaģık 300 km olan yeraltı galerilerinin bakımı, havalandırılması, yeraltı suyunun tahliyesi, maden kuyularının bakım ve onarımı gibi sabit giderleri azaltma imkânı bulunmamaktadır. Havzanın jeolojik yapısı nedeniyle tam mekanizasyon uygulanamayan ve üretimin iģgücü ağırlıklı yapılabildiği Kurumun gider yapısına bakıldığında, maden direği ile elektrik enerjisinin bir kısmı dıģında iģçilikler dâhil, tüm giderlerin yaklaģık % 85 inin sabit gider niteliğinde olduğu, üretim ve satıģ miktarı azaldıkça sabit giderler birim maliyeti artırıcı etki göstermektedir. Derin yeraltı madenciliğinde kuyular ve ana galeriler gibi büyük hazırlık yatırımları yıllarca sürdüğünden, büyük tutarda kaynak gerektirmektedir li yıllardan itibaren uygulanmaya baģlanan ekonomi politikaları çerçevesinde, KĠT lerin özelleģtirilmesi yaklaģımı nedeniyle, TTK üretiminin sürdürülmesi bakımından zorunlu olan hazırlık yatırımları için Kuruma yeterli kaynak aktarılamamıģ, emekli olan yeraltı üretim iģçilerinin yerine yeni iģçi alımına izin verilmemiģtir li yıllarda 5 milyon tona yaklaģan yıllık satılabilir taģkömürü üretim miktarı, yıldan yıla azalmaya baģlamıģ, 2010 yılında 1,7 milyon ton, 2011 yılında 1,6 milyon ton, 2012 ve 2013 yıllarında ise 1,4 milyon ton ton seviyesine düģmüģtür. Türkiye taģkömürü ihtiyacının 1980 yılında %80 i TTK tarafından karģılanırken, TTK üretiminin azalması, buna karģılık yurt içi tüketiminin 30 milyon tonu aģması sonucu redevans iģletmeleri ile birlikte yurt içi üretimin tüketimi karģılama oranı %10 un altına inmiģtir. Kurumda kıdemli iģçi sayısının yüksek olması nedeniyle özellikle ağır iģ Ģartlarında ve riskli ortamlarda çalıģan yeraltı üretim iģçilerinden emeklilik hakkı elde edenler beklemeden emekli olmaktadır yılı sonunda yeraltı üretim iģçisi alınmasına karģılık 2009 yılında 714, 2010 yılında 497, 2011 yılında 604, 2012 yılında 893, 2013 yılında ise 695 iģçinin Kurumdan ayrıldığı görülmektedir. Tüm hazırlıklar tamamlansa bile

20 XII Sayıştay yeterli üretim iģçisi alınamadığı takdirde üretim miktarının artırılması mümkün olmamakta, üretim tesislerinden bir kısmında boģ kapasite oluģmaktadır. TTK nın taģkömürü üretiminin arttırılması, zararın azaltılması ve Türkiye nin enerji ihtiyacının karģılanmasında dıģa bağımlılığın azaltılmasına katkıda bulunabilmesi için; - Üretimin artırılmasına yönelik hazırlık yatırımlarının planlanan sürede tamamlanması, - Hazırlık ve üretim çalıģmalarında otomasyon ve mekanizasyona gidilmesi, - Emekli olan yeraltı üretim iģçilerinin yerine zamanında yeni iģçi alınması ve iģçi sayısındaki yetersizlik nedeniyle üretimde darboğaz oluģmasının önlenmesi, - Yönetim etkinliğinin artırılması, iģ disiplininin geliģtirilmesi, iģgücü ve tesis verimliliklerinin artırılması, ocaklardan daha temiz kömür elde edilmesine yönelik önlemler alınması, gerekmektedir. C- Öneriler: Türkiye TaĢkömürü Kurumu nun 2013 yılı çalıģmaları üzerinde SayıĢtay tarafından yapılan incelemeler sonucunda getirilen öneriler aģağıdadır. Yılına ĠliĢkin öneriler: 1- Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü Satış, Kiralama ve Redevans İhale Yönetmeliği taslağıyla ilgili olarak; - TTK ya ait taģınmazların satıģı, trampası, kiralanması ve iģletme haklarının devri gibi konularda TTK Genel Müdürlüğü Yönetim Kuruluna taslakta tanınan yetkilerin, 233 sayılı KHK nin 38 inci maddesi ile 540 sayılı Devlet Planlama TeĢkilatının Kurulmasına Dair KHK nin 5/c maddesi çerçevesinde yeniden düzenlenmesi, -Mevzuat Hazırlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 6/ç maddesi gereğince taslak hakkında Kalkınma Bakanlığı görüģlerinin de alınması, müteakiben taslağın aynı Yönetmeliğin 9 uncu maddesi kapsamında nihai haline getirilmek üzere BaĢbakanlığa sunulması, -Nihai hale gelen Taslağın, 3011 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanacak Yönetmelikler Hakkında Kanuna göre resmi gazetede yayımlanması (sayfa: 3-9), 2- Redevans iģletmecisi firmalardan olan birikmiģ alacakların zamanında ve eksiksiz olarak tahsil edilebilmesi amacıyla; firmalardan olan alacakların tahsili için yılsonunun beklenmemesi, tahakkuk eden alacakların üçer aylık dönem sonlarında tahsili için sözleģme hükümlerinin uygulanmasının yanı sıra birikmiģ borçlarını ödeyemeyen firmalar için sözleģmenin feshi de dahil olmak üzere her türlü tedbirin alınması, (sayfa: 50-52),

21 XIII 3- Kurum bünyesinde ilk defa Amasra Müessesesinde denenen, olumlu sonuçlar verdiği görülen ve Kurumun geleceği açısından büyük önem taģıyan mekanize kazı sistemi ile ilgili olarak; - Sistemin kurum bazında yaygınlaģtırılması, -Deneme çalıģmaları sırasında yaģanan sorunlar dikkate alınarak, sistemin kullanılacağı panoların seçiminde, jeolojik arızalar ve tektonik yapının belirlenmesine yönelik olarak sondajlı ön etütlerden yararlanılması, önceden herhangi bir üretim çalıģması yapılmamıģ bakir panoların tercih edilmesi, - ÇalıĢılan ayaklarda oksidasyon ve ocak yangınlarını önlemek üzere gereken tüm önlemlerin alınması (sayfa: 90-91), 4-10 yıllık redevans sözleģme süreleri 2014 yıl sonu itibarıyla tamamlanacak olan ve birbirine bitiģik küçük ölçekli sahaların daha teknik, çağdaģ, iģ güvenliğine ve iģçi sağlığına uygun koģullarda çalıģtırılmasına yönelik yatırım imkânlarını ortaya çıkaracak Ģekilde birleģtirilmesi hususunun, süre uzatımı verilmesi düģünülen sahalarla birlikte etüt edilerek değerlendirilmesi (sayfa: 133), 5- Ciddi yaralanmalar ile ölümlere neden olduğu görülen, önemli ölçüde iģ günü kayıplarına yol açan, iģ gücü ve maddi kayıplar meydana getiren iģ kazaları nedenlerinin araģtırılarak, ana ve ara nakliyat yolları ile üretim panolarında, ayaklarda, tavan ve taban yollarında uygulanan tahkimat sistemi ve elemanlarının gözden geçirilmesi, kazaları önleyecek Ģekilde ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda mesleki ve iģ güvenliği eğitimleri de dahil olmak üzere her türlü tedbirin alınması (sayfa: ), Önceki yıllardan devam eden ve izlemede olan konular: 1- Türkiye taģkömürü rezervinin ekonomiye kazandırılması, maliyetlerin azaltılması, üretimin artırılması ve kısa vadede Kurum zararlarının kabul edilebilir seviyelere çekilmesi amacıyla; -GeçmiĢ yıllarda baģlatılan hazırlık yatırımlarında gecikmelere sebep olan sorunların çözümlenmesi suretiyle mevcut yatırımların mümkün olan en kısa sürede tamamlanması, -Zonguldak havzasının jeolojik özelliklerinin zorunlu sonucu olarak uygulanan ve birim iģgücü maliyeti yüksek olan emek yoğun ağırlıklı klasik üretim yönteminin, imkânlar elverdiği ölçüde zaman içinde azaltılması, üretim faaliyetlerinde otomasyon ve mekanizasyon uygulamalarına geçilebilmesi için araģtırma geliģtirme çalıģmalarına ağırlık verilmesi, -Yönetimde etkinlik ve iģ disiplininin geliģtirilmesi, iģgücü ve tesis verimliliklerinin yükseltilmesi, ocaklardan daha temiz kömür elde edilmesine yönelik önlemler alınması, -Emekli olan yeraltı üretim iģçilerinin yerine zamanında yeni iģçi alınması ve iģçi sayısındaki yetersizlik nedeniyle üretimde darboğaz oluģmaması için yetkili merciler nezdindeki giriģimlerin sürdürülmesi ( Sayfa: ), 2- Kuruma bağlı müesseselerde iģgücü kayıplarının önlenmesi, iģ verimliliğinin artırılması ve iģ disiplini sağlanması konusunda yaģanan sorunların, Kurum yöneticileri

22 XIV Sayıştay tarafından alınan tedbirlere rağmen henüz bütünüyle çözümlenemediği tespit edildiğinden, bu tedbirlerin kararlılıkla uygulanmasına ve TeftiĢ Kurulu nca da izlenmesine devam edilmesi (Sayfa: 18-19), 3-Kurumda yapılan ihalelerde ihtiyaçların uygun Ģartlarla ve zamanında karģılanmasını, kaynakların verimli kullanılmasını sağlamak amacıyla; -Ġhale öncesi hazırlık, araģtırma ve etüt çalıģmaları ile yaklaģık maliyet hesabının titizlikle yapılması, aģırı yüksek veya düģük tekliflerin Kamu Ġhale Kurumu nca belirlenen esaslar çerçevesinde değerlendirilmesi, -ġartnamelerin, alım konusu malın ulusal ve/veya uluslararası standartları ile Kurum ihtiyacına uygun tüm çeģitlerini kapsayacak Ģekilde hazırlanması suretiyle ihalelere katılım ve rekabetin en üst düzeye çıkarılması (sayfa: 41), 4- TTK Genel Müdürlüğüne bağlı müesseselerde kurulacak lavvar tesisleriyle ilgili olarak; -Hazine MüsteĢarlığı nın Lavvar tesislerinin TTK tarafından kurulması ve tesis kurulduktan sonraki aşamada işletme faaliyetlerinin hizmet alımı yoluyla gerçekleştirilmesi Ģeklindeki olumlu görüģlerinin, bu seçenekteki birim maliyetlerin uygunluğu da dikkate alınarak yeniden değerlendirilmesi, -Önceki yıllarda lavvar ihalelerinin iptal edilmesine yol açan, katılımcı firmaların Ģikayetlerinin, Kamu Ġhale Kurulu ve Mahkeme Kararları kapsamında değerlendirilerek ihale dokümanlarının gözden geçirilmesi, -Kurulacak lavvar tesisleri üretim kapasitesinin, Kurumun geleceğiyle ilgili stratejik planda hedeflenen üretim artıģlarına ulaģılamaması ihtimalini ve son yıllarda Kurum genelinde meydana gelen üretim azalıģlarını hesaba katacak Ģekilde titizlikle planlanması, (Sayfa: 47-48, ), 5- Kurumun yeniden yapılanması kapsamında yüklenici eliyle açılanlar da dahil pek çok galeride yeterli sayı ve nitelikte üretime yardımcı, hazırlık, tamir tarama, elektromekanik, bakım onarım vb. iģçisi bulunmadığı için, bu galerilerde zamanında ve yeterince bakım onarım ile tamir tarama yapılamadığından kesit daralması, taban kabarması olduğu, yolların bozulduğu, ocak içi nakliyatın aksadığı, etkin bir havalandırmanın yapılamadığı, bütün bu sebeplerle özellikle iģ güvenliğinin çok olumsuz etkilendiği, iģgücü verimlilikleri ve üretimin düģtüğü görüldüğünden, üretime yardımcı iģçiliklerde görülen belirgin açığın yeterli sayı ve nitelikte iģçi alınarak giderilmesi hususunda ilgili merciiler nezdinde giriģimde bulunulması (Sayfa: 97), 6- Raporun ilgili bölümlerinde yer alan ve Ek:17 de listelenen öneri ve tavsiyelerin de yerine getirilmesi. Sonuç: Türkiye TaĢkömürü Kurumu nun 2013 yılı bilançosu ve ,87 Türk Lirası dönem zararı ile kapanan gelir tablosu tasvibe sunulur.

23 1 II. ĠDARĠ BÜNYE A Mevzuat: 1 Kanunlar ve kuruluģ statüsüne iliģkin mevzuat: Türkiye Kömür ĠĢletmeleri Kurumu ve Ereğli Kömürleri ĠĢletmesi Müessesesi, faaliyetlerini 1983 yılına kadar sürdürmüģ, tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan tarih ve 60 sayılı Ġktisadi Devlet TeĢekkülleri ve Kamu Ġktisadi KuruluĢları Hakkında KHK ile yapılan düzenleme sonucunda Linyit ĠĢletmeleri Türkiye Kömür ĠĢletmeleri Kurumuna bırakılmıģ, Ereğli Kömürleri ĠĢletmesi Müessesesi de kaldırılmak suretiyle yerine Armutçuk, Kozlu, Üzülmez, Karadon ve Amasra TaĢkömürü ĠĢletme Müesseselerini bünyesinde toplayan Türkiye TaĢkömürü Kurumu kurulmuģtur. TTK'nın bu statüsü tarih ve 60 sayılı KHK de değiģiklik yapan tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan tarih ve 2929 sayılı Ġktisadi Devlet TeĢekkülleri ve Kamu Ġktisadi KuruluĢları Hakkında Kanun ile de korunmuģtur tarih ve 60 sayılı KHK de, tarih ve 2929 sayılı Kanunla yapılan düzenlemeye uygun olarak mevcut Ġktisadi Devlet TeĢekküllerinin KuruluĢu Hakkında KHK ler hazırlanmıģ, Türkiye TaĢkömürü Kurumu KuruluĢu Hakkında tarih ve 96 sayılı KHK de tarihli Mükerrer sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıģtır. Bilahare, tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan tarih ve 233 sayılı KHK ile Kamu Ġktisadi TeĢebbüsleri tekrar düzenlenerek 2929 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılmıģtır. 233 sayılı KHK nin yürürlüğe girmesinden sonra bu kez Ġktisadi Devlet TeĢekküllerinin Ana Statüleri hazırlanarak yürürlüğe konmuģ, 233 sayılı KHK gereğince hazırlanan, Ekonomik ĠĢler Yüksek Koordinasyon Kurulu tarafından kabul edilen Türkiye TaĢkömürü Kurumu Ana Statüsü de tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe konmuģtur. Kamu Ġktisadi TeĢekkülleri ve Kamu Ġktisadi KuruluĢlarının 233 sayılı KHK çerçevesinde kuruluģlarının tamamlanması ve Ana Statülerinin Resmi Gazete de yayımlanmasından sonra tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan tarih ve 3743 sayılı Kanunla, diğer kuruluģlar yanında Türkiye TaĢkömürü Kurumu nun KuruluĢu Hakkında tarih ve 96 sayılı KHK de yürürlükten kaldırılmıģtır. Ereğli Kömür Havzasındaki ocakların Devletçe iģlettirilmesi hususu 3146, 3241, 3867 sayılı Kanunlarla düzenlenirken, tarih ve 6974 sayılı Türkiye

24 2 Sayıştay Kömür ĠĢletmeleri Kurumu Kanununun 2 nci maddesiyle bu husus Türkiye Kömür ĠĢletmeleri Kurumunun görevleri arasında sayılmıģtır tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Türkiye TaĢkömürü Kurumunun Ana Statüsünün 4 üncü maddesinde de aynı hüküm yer almıģtır. Yüksek Planlama Kurulunun tarih ve 2001/T-4 sayılı kararıyla, Ana Statünün 4 üncü maddesinde yapılan değiģiklik ile Kurumun havzadaki taģkömürünü iģletmek yetkisi, iģletmek ve iģlettirmek Ģeklinde yeniden düzenlenmiģtir tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan, Maden Kanunu ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik Yapılması Hakkındaki 5177 sayılı Kanunun 23 üncü maddesi ile, 3213 sayılı Maden Kanununun (Ek: 1) maddesi; 3867 Sayılı Ereğli Kömür Havzasındaki Ocakların Devletçe ĠĢlettirilmesi Hakkında Kanun ile Devletçe iģlettirilmesi kararlaģtırılan Ereğli Kömür Havzasındaki madencilik faaliyetlerinin bu kanun hükümlerine tabi olduğu; ruhsat süresinin bu kanunla getirilen süre sınırlamasına tabi bulunmadığı; sınırları Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenen Ereğli Kömür Havzasındaki taģkömürlerini iģletmeye ve hukuku uhdesinde kalmak Ģartıyla iģlettirmeye Türkiye TaĢkömürü Kurumunun yetkili olduğu hükmünü getirmiģtir. Bu değiģiklikle Kurum Maden Kanunu kapsamına da alınarak, havzadaki kömürleri iģletme ve iģlettirme yetkisine sahip olmuģtur Türkiye TaĢkömürü Kurumu ile bağlı müesseseleri havzadaki taģkömürünün çıkarılması ve iģletilmesi yönünden kendi özel mevzuatı yanında 3867 sayılı Kanuna da tabi bulunmaktadır. Türkiye TaĢkömürü Kurumu Ana Statüsü ne göre kurumun amacı; Devletin genel sanayi ve enerji politikasına uygun olarak taģkömürü rezervlerini en iyi Ģekilde değerlendirmek ve ülkenin taģkömürü üretiminin gerçekleģmesi için gerekli her türlü yer altı ve yer üstü sosyal ve sanayi tesislerini kurmak, iģletmek ve ürünlerini değerlendirmek, konu ile ilgili kara ve deniz dahil her türlü nakliye, tahmil ve tahliye yapmak veya yaptırmak, aynî ve fikrî haklar almak ve satmak, ithalat ve ihracat dahil her türlü ticarette bulunmak, bu hizmetlerin görülmesi ve geliģtirilmesi için kaynaklar sağlamak ve artırmak, genel sanayi ve enerji politikası içinde üretilen taģkömürü ve tali maddelerin nerelerde ve ne miktarda kullanılacağını tespit edip Bakanlığın onayını almak Ģeklinde ifade edilmiģtir. 2-Tüzükler: 2013 yılında Kurumu ilgilendiren herhangi bir tüzük çıkarılmamıģtır.

25 3 3-Bakanlar Kurulu kararları : Personel maaģları ile ilgili olarak tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan tarihli ve 2012/1 Nolu Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı ile 2013 yılının ilk yarısında ve ikinci yarısında memur, sözleģmeli personel ve diğer kamu personelinin maaģ hesaplarında esas alınacak artıģ oranları belirlenmiģtir. Kamu Ġktisadi TeĢebbüsleri ve Bağlı Ortaklıklarının 2013 Yılı Genel Yatırım ve Finansman Programına iliģkin 2012/3840 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, tarih, sayılı Resmi Gazete de yayımlananarak yürürülüğe girmiģtir. Bakanlar Kurulu nun tarih, sayılı Resmi Gazete de yayımlanan, 2013/5077 sayılı Kararıyla TTK Genel Müdürlüğü Merkez ve Müesseselerinde muhtelif unvanlarda dolu ve boģ kadrolarda kadro ihdas ve iptal iģlemleri yapılmıģtır. 4 Uluslararası anlaģmalar : 2013 yılında TeĢekkülün uluslararası anlaģması bulunmamaktadır. 5 Yüksek Planlama Kurulu kararları : Türkiye TaĢkömürü Kurumunun milyon lira olan esas sermayesi; Yüksek Planlama Kurulu nun tarih, 2013/T-14 sayılı kararı ile milyon lira tutarına yükseltilmiģtir. 6 Yönetmelikler : Kurum faaliyetleri mevcut yönetmelikler ve iç yönergeler çerçevesinde sürdürülmektedir. TTK personeli ilgili yasalar dıģında Resmi Gazete de yayımlanan TTK Genel Müdürlüğü Personel Yönetmeliği, TTK Personeli Atanma, Görevde Yükselme ve Unvan DeğiĢikliği Yönetmeliği, TTK Genel Müdürlüğü Kadrolu ve SözleĢmeli Personel Sicil Amirleri Yönetmeliği, TTK TeftiĢ Kurulu Yönetmeliğine tabi bulunmaktadır. Denetim tarihinde (Ağustos 2014) yapılan incelemelerde; 4734 Sayılı Kamu Ġhale Kanunu kapsamında Kurumca gerçekleģtirilen mal ve hizmet alımları ile yapım iģleri dıģında kalan; satıģ, kiralama ve redevans iģleriyle ilgili olarak yeni hazırlanan Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü Satış, Kiralama ve Rödevans İhale Yönetmeliği taslağının, TTK Yönetim Kurulu nun tarih, 75 sayılı kararıyla kabul edildiği ve 3056 sayılı BaĢbakanlık TeĢkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin DeğiĢtirilerek Kabulü Hakkında Kanunun 2, 8 ve 33 üncü maddelerine dayanılarak yürürlüğe konulan Mevzuat Hazırlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik ile 3011 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanacak Yönetmelikler