İDARİ YARGILAMA USUL HUKUKU TÜRK İDARİ YARGISININ GENEL ESASLARI

Transkript

1 İDARİ YARGILAMA USUL HUKUKU TÜRK İDARİ YARGISININ GENEL ESASLARI Dayanağını Anayasadan alır. Danıştay biçiminde örgütlenmiştir. Genel görev ilkesi uygulanır. ( Genel görevli mahkeme İdare Mahkemesidir ) Görev alanı geniş tutulmuştur. İki dereceli olarak örgütlenmiştir. İki yüksek mahkeme vardır. Yazılı yargılama usulü uygulanır. İnceleme dosya üzerinden yapılır. Kendiliğinden inceleme yöntemi uygulanır. Sadece hukuka uygunluk açısından yapılır. İdari yargı yeri, idarenin takdir yetkisini kaldıracak şekilde hüküm tesis edemez. İDARİ YARGININ GÖREV ALANI İdari Yargının Görev Alanına Giren Konular Kısaca İdari işlem, İdari eylem ve İdari sözleşmeler den kaynaklanan uyuşmazlıklardır. İşlemlerin iptali istenebileceği gibi zararların tazmini de istenebilir. İdarenin özel hukuk ilişkilerinden doğan uyuşmazlıklara adli yargıda bakılır. İdari Yargının Görev Alanı Dışında Kalan Konular Kamu görevlileri aleyhine açılan davalar. İcra ve iflas dairesi görevlilerinin kusurlarından doğan zararların giderilmesi için açılacak davalar. Yasama organının yasama işlemleri Yargı organının yargı işlemleri İdarenin özel hukuk ilişkilerinden doğan uyuşmazlıklar İdarenin özel kişilere açtıkları davalar Kamulaştırmada eski malikin geri alma hakkı ile ilgili davalar Nüfus kayıtlarında düzeltme yapılmasına ilişkin davalar Tapu siciliyle ilgili davalar KİT lerin özel hukuk etkinlikleri Kabahatler kanununa giren cezalar

2 Kanun dışı yakalama ve tutuklamadan doğan tazminat davaları İdareye ait olan taşıtların sebep olduğu zararlar İş uyuşmazlıklarından doğan davalar Seçimle ilgili uyuşmazlıklar Fiili yol İDARİ YARGI TEŞKİLATI 1. İdari Dava Yerleri AYİM özel görevli bir mahkemedir. Danıştay bir yandan temyiz yeri diğer yandan da özel görevli ilk derece mahkemesidr. Vergi mahkemeleri özel görevli mahkemelerdir. İdare mahkemeleri genel görevli mahkemelerdir. BİM hiçbir zaman ilk derece mahkemesi değildir Danıştay Anayasanın 155. maddesine ve 2575 sayılı Danıştay Kanunu nun 1. maddesine göre bir yönüyle merkezi idarenin en yüksek danışma ve inceleme mercii olan Danıştay öteki yönüyle ise bir yüksek idare mahkemesidir Danıştay ın Görevleri İdare mahkemeleri ile vergi mahkemelerinden verilen kararlar ve ilk derece mahkemesi olarak Danıştay da görülen davalarla ilgili kararlara karşı temyiz istemlerini inceler ve karara bağlar. Kanunda yazılı idari davaları ilk ve son derece mahkemesi olarak karara bağlar Başbakanlık veya Bakanlar Kurulu nca gönderilen kanun tasarı ve teklifleri hakkında görüş bildirir. Tüzük tasarılarını inceler; kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmeleri hakkında düşüncesini bildirir. Cumhurbaşkanlığı ve Başbakanlık tarafından gönderilen işler hakkında görüşünü bildirir. Üyelerinin ¼ ünü cumhurbaşkanı geri kalanı ise HSYK seçer. Boşalan üyeliklerin sayısı 4 ü bulursa, 4. üyenin ayrılmasından sonraki 3 gün içinde durum Danıştay Başkanlığınca Başbakanlığa ve Adalet Bakanlığına duyurulur.

3 Danıştay 14 si dava 1 i idari daire olmak üzere 15 daireden oluşur. Her daire bir başkan ve en az 4 üyeden oluşur. Görüşme sayısı 5 tir ve kararlar çoğunlukla alınır. Dairelerde yeteri kadar tetkik hâkimi bulunur Danıştay ın İlk Derece Mahkemesi Olarak Baktığı Davalar Bakanlar kurulu kararlarına Başbakanlık, bakanlıklar ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarının müsteşarlarıyla ilgili müşterek kararnamelere Bakanlıkların düzenleyici işlemleri ile kamu kuruluşları veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarınca çıkarılan ve ülke çapında uygulanacak düzenleyici işlemlere Danıştay idare dairesince veya idari işler kurulunca verilen kararlar üzerine uygulanan eylem ve işlemlere Birden çok idare veya vergi mahkemesinin yetki alanına giren işlere Danıştay Yüksek Disiplin Kurulu kararları ile bu kurulun görev alanı ile ilgili Danıştay başkanlığı işlemlerine Tahkim yolu öngörülmeyen İmtiyaz Şartlanma sözleşmelerinden doğan idari davalar. Özelleştirme uygulamalarına ilişkin idari davalar HSYK nın meslekten çıkarma davaları Karşı açılacak iptal ve tam yargı davaları ile imtiyaz sözleşmelerinden doğan idari davaları çözümler. Danıştay belediyeler ile il özel idarelerinin seçimle gelen organlarının organlık sıfatını kaybetmeleri hakkındaki istemleri inceler ve karar bağlar. Danıştay ın ilk derce mahkemesi olarak görevleri istisnaidir. Nihayet Danıştay genel idari yargı içinde içtihat birliği sağlamak amacı ile içtihadı birleştirme kararları verir. Daha önce bakanlıkların düzenleyici işlemlerinin hepsine karşı Danıştay da dava açılırken 2012 yılından itibaren tüm ülke çapındakilere karşı Danıştay da dava açılabilir.

4 Danıştay ın İç Yapılanması Danıştay Başkanı, Başsavcı, başkanvekilleri, daire başkanları ve üyeler ile genel sekreterden oluşur. İçtüzük ve yönetmelikleri kabul eder. Danıştay Genel Kurulu İdari İşler Kurulu İdari Daire ( 1.Daire ) İçtihadı Birleştirme Kurulu Başkanlık Kurulu Başkanlar Kurulu Dairelerin görevlerini belirler. İdari daire başkan ve üyeleri ile her takvim yılı başında Genel Kurulca her dava dairesinden seçilecek bir başkan veya üyeden oluşur. Bu kurula Danıştay Başkanı veya başkanvekillerinden biri başkanlık eder. Toplanma ve görüşme yeter sayısı 15 dir. İdari işlere ilişkin idari uyuşmazlıklar ve görevler 1.daire ve idari işler kurulunca görülür. İnceler ve görüş bildirir. Danıştay ın yargı kararları arasındaki çelişkilerin giderilmesi ya da birleştirilmiş içtihadın değiştirilmesi gerektiği durumlarda değiştirmeye ve birleştirilmeye karar verir. Başkanın başkanlığında 3 ü daire başkanı 3 ü Danıştay üyesi olmak üzere 6 üyeden oluşur. Üyelerin görev yerlerini belirlemek, daire başkanı ve üyelerin dairelerini değiştirmek gibi görevi vardır. Başkanın başkanlığında Başsavcı, başkanvekilleri ve daire başkanlarından oluşur. Daireler arasında iş dağılımı karar tasarısını hazırlar. Yargısal işlere bakan dairelerdir.4 daire vergi dava dairesi, 10 daire idari dava dairesidir. Her birinde bir başkan ve en az 4 üye bulunur. Danıştay ın ilk derece mahkemesi olarak baktığı davalara bakarlar. Dava Daireleri ( 2-15 ) İdare ve vergi mahkemelerinin temyiz merciidir.

5 İdari dava daireleri ve vergi dava dairelerinin ilk derece mahkemesi olarak verdiği kararları incelerler. İdare ve vergi mahkemelerinde verilen direnme kararlarını inceler İdari ve Vergi Dava Daireleri Kurulu Danıştay Üyeleri Yürütmeyi durdurma kararlarına karşı yapılan itirazları kesin olarak karara bağlar 1/4 ü Cumhurbaşkanınca 3/4 ü HSKY tarafından seçilir. Danıştay 1. Dairesinin Görevleri; Başbakanlık ve Bakanlar Kurulunca gönderilen kanun tasarı veya tekliflerini Tüzük tasarılarını Kamu hizmeti ile ilgili imtiyaz şartlanma sözleşmelerini İdari makamlar arasında görev ve yetkiden doğan ve Başbakanlıktan gönderilen uyuşmazlıkları Kanunlarında Danıştay dan alınacağı yazılı bulunan düşüncelere ilişkin istekleri Danıştay ca istişari mahiyetten incelenmek ve düşüncesini bildirmek için Cumhurbaşkanlığı ve Başbakanlıktan gönderilecek işleri 2 idari kurum arasındaki taşınmaz uyuşmazlıklarını inceleme Derneklerin, kamu yararına çalışan derneklerden sayılabilmesi için yapılacak teklifleri İnceler, karara bağlar veya düşüncesini bildirir İdare Mahkemeleri İçişleri ve Maliye Bakanlığının görüşleri alınarak Adalet Bakanlığınca kurulurlar ve yargı yerleri tespit olunur. İçişleri ve Maliye Bakanlıklarının görüşü alınarak Adalet Bakanlığının önerisi üzerine HSYK kararı ile kaldırılır. Başkan ve üyeleri hâkim statüsündedir. Adli yargı hâkimlerinin tabi olduğu hukuki statüye tabidirler; hâkimlik teminatına ve bağımsızlığına sahiptir. HSYK tarafından göreve alınırlar ve özlük işleri konusunda HSYK karar verir. İdari yargı kolunun genel görevli ilk derece mahkemesidir. Kanunlarda başka yargı yerlerinin görev alanına bırakılmayan iptal ve tam yargı davalarına bakar.

6 İdare mahkemelerinde1 başkan ve yeteri kadar üye bulunur. Mahkeme kurulu başkan ve iki üyeden oluşur. Ancak TL yi aşmayan tam yargı davaları ve diğer davalar tek hakimle de karara bağlanır Vergi Mahkemeleri İçişleri ve Maliye Bakanlığının görüşleri alınarak Adalet Bakanlığınca kurulurlar ve yargı yerleri tespit olunur. İçişleri ve Maliye Bakanlıklarının görüşü alınarak Adalet Bakanlığının önerisi üzerine HSYK kararı ile kaldırılır. Başkan ve üyeleri hâkim statüsündedir. Adli yargı hâkimlerinin tabi olduğu hukuki statüye tabidirler; hâkimlik teminatına ve bağımsızlığına sahiptir. HSYK tarafından göreve alınırlar ve özlük işleri konusunda HSYK karar verir. Genel bütçeye, il özel idareleri, belediye ve köylere ait vergi, resim ve harçlarla ilgili ve bunların zam ve cezaları ile tarifelere ilişkin davalara bakar sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun uygulanmasına ilişkin davalara bakar. Bir başkan ve yeteri kadar üyeden oluşur i aşmayan konularda tek hakimle karar alınabilir Bölge İdare Mahkemeleri ( İstinaf ) Bölge idare mahkemelerinin kuruluşunda bölgelerin coğrafi durumu ve iş hacmi göz önünde tutulur. Mahkemelerin kuruluş ve yargı çevrelerinin belirlenmesine Adalet Bakanlığı yetkilidir. Ancak bu mahkemelerin kurulması ve yargı çevrelerinin belirlenmesinde içişleri ve maliye bakanlıklarının da görüşü alınır. Bu mahkemelerin kaldırılmasında veya yargı çevrelerinin değiştirilmesinde içişleri ve maliye bakanlıklarının görüşleri alınarak adalet bakanlığının önerisi üzerine HSYK karar verir. Bölge idare mahkemesi başkan ve üyeliklerine idare ve vergi mahkemelerine üye olabilme niteliklerini taşıyanlar arasından HSYK ca atama yapılır. Ankara, İstanbul ve İzmir Bölge İdare Mahkemesi Başkanlıklarına istekte bulunan Danıştay üyelerinde de atama yapılır.

7 2014 değişikliği; Bölge İdare Mahkemeleri, başkanlık, başkanlar kurulu, daireler, BİM Adalet Komisyonu ve müdürlüklerden oluşur. BİM lerde biri vergi diğeri idari olmak üzere en az 2 daire bulunur. Gerekli hallerde daire sayısı, Adalet Bakanlığının teklifi üzerine HSYK tarafından artırılıp azaltılabilir. Dairelerde bir başkan ve yeteri kadar üye bulunur. BİM Başkan ve üyeliklerine HSYK tarafından atama yapılır Bölge İdare Mahkemesi Dairelerinin Görevleri ( 2014 Değişikliği ) İlk derece mahkemelerince verilen ve istinaf yolu açık olan nihai kararlara karşı yapılan istinaf başvurularını inceleyerek karara bağlamak İlk derece mahkemelerince yürütmenin durdurulması istemleri hakkında verilen kararlara karşı yapılan itirazları inceleyerek karara bağlamak Yargı çevresi içinde bulunan ilk derece mahkemeleri arasındaki görev ve yetki uyuşmazlıklarını çözmek Yargı çevresi içinde yetkili ilk derece mahkemesinin bir davaya bakmasına fiili veya hukuki bir engel çıktığı veya iki mahkemenin yargı çevresi sınırlarında tereddüt edildiği veya iki mahkemenin de aynı davaya bakmaya yetkili olduklarına karar verdikleri hallerde, o davanın nakline veya yetkili mahkemenin tayinine karar vermek İdari ve vergi mahkemelerinin TEK hâkimle verdiği kararlara karşı itiraz İlk orta üniversite öğrencilerinin sınıf geçmede, ilk orta öğretim ilişik kesme Valilik, kaymakam, yerel yönetim, bakanlık tarafından kamu görevlileri hakkında tesis edilen geçici görevlendirme, görevden uzaklaştırma, yolluk, lojman ve izinlere ilişkin davalar Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları üyeleri hakkındaki mesleki faaliyeti sona erdirmeyen disiplin işlemleri Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak a.) Yargı çevresindeki idare ve vergi mahkemelerinin, temyiz edilemeyen nihai kararlarını istinaf mercii olarak incelemek İdare ve vergi mahkemelerinin kararlarına karşı BİM e kararın tebliğinden itibaren 30 gün içinde istinaf yoluna başvurulabilir.

8 ÖNEMLİ: Ancak konusu 5 Bin TL yi geçmeyen vergi davaları, tam yargı davaları ve idari işlemlere karşı açılan iptal davaları hakkında idare ve vergi mahkemelerince verilen kararlar kesin olmayıp bunlara karşı istinaf yoluna başvurulamaz. Bölge İdare Mahkemelerinin temyize açık olmayan kararları kesindir. İvedi yargılama usulüne tabi olan davalarda istinaf yoluna başvurulamaz. İstinaf temyizin şekil ve usullerine tabidir. İstinaf başvurusuna konu olacak kararlara karşı yapılan kanun yolu başvurulanda dilekçedeki hitap ve istekle bağlı kalınmaksızın dosyalar BİM e gönderilir. İstinaf başvurusuna konu edilen kararı veren ya da karara katılan hâkim, aynı davanın istinaf yoluyla BİM ce incelenmesinde bulunamaz. b.) Yargı çevresindeki idare ve vergi mahkemelerinin verdiği yürütmeyi durdurma kararlarını itirazen incelemek İdare mahkemelerinin yürütmeyi durdurma taleplerine ilişkin kararlarını itirazen inceleme görevi vardır. Yürütmeyi durdurma kararlarına karşı tebliği izleyen günden itibaren 7 gün içinde BİM e itiraz edilebilir. c.) Yargı çevresindeki idare ve vergi mahkemeleri arasında çıkan görev ve yetki uyuşmazlıklarını çözmek Yargı çevresinde aynı tür iki mahkeme arasındaki uyuşmazlıkları çözer. Bu yetki uyuşmazlığıdır. Görev uyuşmazlığı ise iki farklı mahkeme türü arasındaki uyuşmazlıktır. Örneğin idare ve vergi mahkemeleri arasındaki uyuşmazlık 1.5. Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Danıştay ın asker kişilerin özlük işlerine ilişkin işlemler hakkında verdiği iptal kararlarına bir tepki olarak 12 Mart 1971 tarihli askeri muhtıradan sonra kurulmuştur. İdari yargılama alanında ikinci yüksek mahkemedir. AYİM, askeri olmayan makamlarca tesis edilmiş olsa bile, askeri kişileri ilgilendiren ve askeri hizmete ilişkin idari işlem ve eylemlerden doğan uyuşmazlıkların ilk ve son derece mahkemesi olarak yargı denetimini ve diğer kanunlarda gösterilen görevleri yapar.

9 Bir davanın AYİM in görev alanına girmesi için Asker kişiyi ilgilendirme Askeri hizmete ilişkin olma Şartlarının ikisini de taşıması gerekir. Asker Kişiyi İlgilendirme Şartı: Dava konusu idari işlem veya eylem bir asker kişiyi ilgilendirmelidir. Asker Kişi ifadesi ile TSK da görevli bulunan veya hizmetten ayrılmış olan subay, askeri memur, askeri öğrenci, çavuş, erler ile sivil memurlar kastedilmektedir. Ancak askerlik yükümlülüğünden doğan uyuşmazlıklarda ilgili kişini asker olması şartı aranmaz. Askeri Hizmete İlişkin Olma: Dava konusu olan idari eylem ve işlem askeri hizmete ilişkin olmalıdır. AYİM görevlerini kurul olarak yerine getirir. AYİM in yargı ile ilgili birimleri, Daireler, Daireler Kurulu ve Genel Kuruldur. AYİM de her daire 1 başkan ve 6 üyeden oluşur. Üyelerin 4ü hâkim, 2 si kurmay subaydır Uyuşmazlık Mahkemesi Anayasada yüksek mahkemeler arasında sayılan uyuşmazlık mahkemesi; adli, idari ve askeri yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözümlemeye yetkilidir. Uyuşmazlık mahkemesi kararları kesin olup diğer yargı yerlerini bağlar. 1 başkan 12 asıl 12 yedek üyeden oluşur. Başkanı Anayasa Mahkemesi seçer. Üyeler ise Yargıtay, AYİM, Danıştay ve Askeri Yargıtay dan seçilir. Olumlu Görev Uyuşmazlığı Başka bir yargı düzeninin görevi içine girdiği iddiasıyla yapılan görevsizlik itirazının reddi üzerine, görev alanı korunmak istenen yargı düzeni içinde yer alan Başsavcının, görevli yargı düzenin tespiti için Uyuşmazlık Mahkemesine başvurmasına denir. Olumsuz Görev Uyuşmazlığı Adli, idari ve askeri yargı düzenlerinden en az ikisinin, tarafları, konusu ve sebebi aynı olan bir davada, karşılıklı olarak birbirlerini görevli saymalarından dolayı görevsizlik kararı

10 vermeleri ve bu görevsizlik kararlarının kesinleşmesi durumunda olumsuz görev uyuşmazlığı ortaya çıkar. Hüküm Uyuşmazlığı Taraflarından en az birinin aynı olması şartıyla aynı konu ve sebebe ilişkin olarak adli, idari ve askeri yargı düzenlerinin en az ikisinin birbiriyle çelişen hüküm tesis etmeleri sonucunda hüküm uyuşmazlığı söz konusu olur. Hüküm Uyuşmazlığının Şartları; Çelişen kararlar iki ayrı yargı yerinden verilmiş olmalıdır. Çelişen kararlar esasa ilişkin olmalıdır. Çelişen kararlar kesin nitelikte olmalıdır. Çelişen kararlar aynı konu ve sebebe ilişkin olmalıdır. Taraflardan en az biri aynı olmalıdır. Kararlardaki çelişki bir hakkın yerine getirilmesini engellemelidir. NOT: Anayasa Mahkemesi ile diğer yüksek mahkemeler arasında çıkan uyuşmazlıklarda Uyuşmazlık mahkemesi yetkili değildir. Bu durumda Anayasa Mahkemesi kararları esas alınır. Görev Uyuşmazlıklarında Uyuşmazlık Mahkemesine Başvuru Olumlu Görev Uyuşmazlığı Uyuşmazlık mahkemesine başvurma yetkisi görev alanı korunmak istenen yargı yeri başsavcısıdır. ŞARTLARI; Olumsuz Görev Uyuşmazlığı Kural olarak davacı son görevsizlik kararı veren mahkemeden uyuşmazlığın giderilmesi talebinde bulunabilir ya da son görevsizlik kararı vermeden görevli yargı yerinin belirlenmesi için Uyuşmazlık Mahkemesine başvurur. ŞARTLARI;

11 * Dilekçe ve savunma aşamaları bitmeden görevsizlik itirazı yapılmalıdır. * Görevsizlik itirazı mahkemece reddedilmiş olmalıdır. * Esas hakkında karar verilmemiş, sadece görevsizlik olduğu itirazı reddedilmiş olmalıdır. * İki ayrı yargı yerindeki iki ayrı mahkeme de görevsizlik kararı vermiş olmalıdır. * Görevsizlik kararı biri diğerinin görevli gerekçesiyle verilmiş olmalıdır. * Görevsizlik kararı aynı davaya ilişkin olmalıdır. * Görevsizlik kararının kesinleşmesi gerekir. NOT: Görevsizlik itirazı reddedilen taraf, tebliğden itibaren 15 gün içinde mahkemeye başvurmadıkça, Başsavcı mekanizmayı resen çalıştıramaz. Başsavcı taleple bağlı olmayıp olumlu görev uyuşmazlığı çıkarmayabilir ya da 10 gün içinde Uyuşmazlık Mahkemesi ne başvurabilir. Başsavcıya itiraz mümkün değildir. Uyuşmazlık mahkemesinden 6 ay içinde kesin bir karar çıkmazsa, mahkeme görevine devam eder. İDARİ YARGIDA DAVA TÜRLERİ 1. İPTAL DAVALARI İptal davaları idari işlemler hakkında yetki, şekil, konu, sebep ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılan davalardır. İptal davalarında bir idari işlemin hukuka aykırı olduğu ileri sürülmekte ve dava konusu yapılan idari işlemin hukuka uygunluğunun denetlenmesi sağlanmaktadır. İşlemin hukuka aykırı olduğu tespit edildiğinde o işlem iptal edilmekte, diğer bir deyişle yapıldığı andan itibaren hükümsüz hale getirilmektedir. NOT: İdari işlemin hukuka aykırılığı mahkemece tespiti ve iptal kararı ile idari işlem yapıldığı andan itibaren tüm sonuçlarıyla ortadan kaldırılmaktadır.

12 İptal Davasının Özellikleri Konusunu idari işlemler teşkil eder. Kesin ve yürütülmesi gereken idari işlemler hakkında açılabilir. Öngörülmüşse, zorunlu idari başvuru yollarının tüketilmiş olması gerekir. ( Aksi takdirde mahkeme davayı idari merci tecavüzü gerekçesi ile reddeder. Hukuka aykırı olduğu iddia edilen işlemlerin iptal edilerek, doğurduğu sonuçların giderilmesi için açılır. İptal davaları objektif ( nesnel ) niteliği ağır basan davalardır. Davalının hiç gösterilmemiş olması davanın reddi sebebi olarak görülmez. Açılabilmesi için bir menfaat ihlali yeterlidir. İptal davalarında yargıcın resen inceleme yetkisi vardır. İptal davalarının sonuçları genel etkilidir. NOT: Açılan bir iptal davası mahkemece öncelikle ön koşullar yönünden incelenir. Bu kapsamda mahkeme, görev ve yetki, idari merci tecavüzü, ehliyet, idari işlemin icrailiği, süre ve dilekçe şekil şartları bakımından inceleme yapar. İptal Davasının Ön Koşulları İptal Davasında GÖREV E İlişkin Koşullar Açılmış olan dava tamamen idari yargı kolunun görev alanı dışında ise görevsizlik kararı verilir. (Dosya görevli adli ya da askeri yargı yerine gönderilemez.) Açılan iptal davası idari yargının görev alanına girmekle birlikte, yanlış idari yargı yerinde açılmış ise görevsizlik kararı verilir, ancak bu sefer mahkeme dosyayı görevli idari yargı yerine gönderilir. Danıştay ın iki dairesi arasında çıkan görev uyuşmazlıklarını, Danıştay Başkanlar Kurulu karara bağlar.

13 Aynı Bölge İdare Mahkemesinin yargı çevresi içinde bulunan idare ve vergi mahkemeleri tarafından görevsizlik kararı verilirse, görev uyuşmazlığı BİM tarafından kesin olarak giderilir ve görevli mahkeme belirtilir. Farklı Bölge İdare Mahkemelerinin yargı çevresi içinde bulunan idare ve vergi mahkemeleri tarafından görevsizlik kararı verilirse, görev uyuşmazlığı Danıştay tarafından giderilir ve görevli mahkeme belirtilir. İdare ve vergi mahkemeleri davanın Danıştay ın görevi içinde olduğu kanısı ile görevsizlik kararı verirse, dosya Danıştay a gönderilir. Danıştay kendini görevli görürse davayı sonuçlandırır fakat idare veya vergi mahkemesini görevli görürse dosyayı bu mahkemelere gönderir. Bu kararlar kesindir. İptal Davasında YETKİ YE İlişkin Koşullar Yetki, bir davanın hangi yerdeki mahkemede bakılacağını ifade eder. Yetki, kamu düzenindendir. İdari Yargılama Usul Kanununun 32 nci maddesine göre kanunlarla ayrıca yetkili mahkeme gösterilmemişse (gösterilmişse buna özel yetki denir ve o mahkemenin yetkili olduğu kabul edilir), genel yetkili idare mahkemesi, dava konusu idari işlemi yapan idari merciin bulunduğu yerdeki idare mahkemesidir. Özel Yetki Kuralları Kamu görevlilerine ilişkin özel yetki kuralları Kamu görevlilerinin atanması ve nakilleri ile ilgili davalarda yetkili mahkeme, kamu görevlilerinin yeni veya eski görev yeri idare mahkemesidir. Kamu görevlilerinin görevlerine son verilmesi, emekli edilmeleri veya görevden uzaklaştırılmaları ile ilgili davalarda yetkili mahkeme, kamu görevlisinin son görev yaptığı yer idare mahkemesidir. Kamu görevlilerinin görevle ilişkisinin kesilmesi sonucunu doğurmayan disiplin cezaları ile ilerleme, yükselme, sicil, intibak ve diğer özlük ve parasal hakları ve mahalli idarelerin organları ile bu organların üyelerinin geçici bir tedbir olarak görevden uzaklaştırılmalarıyla ilgili davalarda yetkili mahkeme ilgilinin görevli bulunduğu yer idare mahkemesidir.

14 Taşınmaz mallara ilişkin özel yetki kuralları İmar, kamulaştırma, yıkım, işgal, tahsis, ruhsat ve iskân gibi taşınmaz mallarla ilgili mevzuatın uygulanmasında veya bunlara bağlı her türlü haklara veya kamu mallarına ilişkin idari davalarda yetkili mahkeme taşınmaz malların bulunduğu yer idare mahkemesidir. Köy, belediye ve özel idareleri ilgilendiren mevzuatın uygulanmasına ilişkin davalarla sınır uyuşmazlıklarında yetkili mahkeme, mülki idari birimin, köy, belediye veya mahallenin bulunduğu yahut yeni bağlandığı yer idare mahkemesidir. Taşınır mallara ilişkin özel yetki kuralı Taşınır mallara ilişkin davalarda yetkili mahkeme, taşınır malın bulunduğu yer idare mahkemesidir. Olumlu Yetki Uyuşmazlığı İki mahkemenin aynı anda davaya bakmaya yetkili oldukları hakkında karar vermeleri, başka bir deyişle iki yargı yeri arasında olumlu yetki uyuşmazlığı çıkması durumunda, mahkemelerden veya taraflardan birinin istemi üzerine, duruma göre BİM veya Danıştay tarafından yetkili mahkeme belirlenir. Olumsuz Yetki Uyuşmazlığı Yetkisizlik nedeni ile dosyanın gönderildiği mahkeme de kendisini yetkisiz gördüğünde yetki uyuşmazlığının giderilmesi için duruma göre dosyayı ya BİM e ya da Danıştay a gönderir. Yetkisizlik kararı veren idare ve vergi mahkemeleri aynı bölge idare mahkemesinin yargı çevresi içinde iseler, yetki uyuşmazlığı Bölge İdare Mahkemesince karara bağlanır. Yetkisizlik kararı veren idare ve vergi mahkemeleri aynı bölge idare mahkemesinin yargı çevresi içinde değilse yetki uyuşmazlığı Danıştay tarafından giderilir. İptal Davasında SÜRE YE İlişkin Koşullar Genel dava açma süresi, özel kanunlarda ayrı süre gösterilmeyen hallerde Danıştay ve idare mahkemelerinde 60 GÜN ve vergi mahkemelerinde 30 GÜNDÜR. Dava açma süresi hak düşürücü niteliktedir. Sürenin başlangıcı yazılı bildirim tarihidir. Dava açma süresi idari işlemin yazılı bildirimin (tebliğ) yapıldığı günü izleyen günden itibaren başlar.

15 Yazılı bildirim yoksa işlemi öğrenme tarihinden itibaren başlar. Zımni ret varsa, zımni reddi izleyen günden itibaren başlar. Süreyi durduran hal: Üst makamlara başvurma. Üst makam, başvuruyu 60 gün içinde cevaplamazsa veya reddederse, dava açma süresi (kaldığı yerden) işlemeye başlar. Süre, ara vermeye (yani adli tatile) rastlamış ise, süre ara vermenin son gününden itibaren 7 gün uzar. Son gün, resmi tatil gününe rastlarsa, süre tatil gününü izleyen çalışma gününün bitimine kadar uzar. Düzenleyici işlemlere (tüzük, yönetmelik) karşı da dava açma süresi 60 GÜNDÜR. Zımni ret kararında da dava süresi 60 GÜNDÜR. İptal Davasının KONU SUNA İlişkin Koşullar Bir idari işlemin iptal davasına konu olabilmesi için üç koşulun gerçekleşmesi gerekir. İdari bir işlem olmalıdır. İcrai bir işlem olmalıdır. Kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olmalıdır. NOT: İdari başvuru yolları tüketilmeden açılan davalarda idari yargı yeri, idari merci tecavüzü nedeni ile davaya bakmaz; dava dilekçesini ilgili kuruluşa gönderir. İptal Davasının DAVACI YA İlişkin Koşullar Kamu tüzel kişileri dahi bir başka kamu tüzel kişisi karşısında davacı konumunda bulunabilir. Davalı tüzel kişide olabilir. Davacı kişi taraf ve dava ehliyetine sahip olacak ve menfaat ihlaline uğrayacak. İptal Davasının DAVALI YA İlişkin Koşullar

16 Davalı idarenin dilekçede yanlış gösterilmesi dilekçenin ya da davanın reddi sonucunu doğurmaz. Ancak davalı olarak idare yerine kamu görevlisi gösterilmiş ise dava reddedilir. İptal Davasının BİÇİM İNE İlişkin Koşullar İdari davalar, Danıştay, idare mahkemesi ve vergi mahkemesi başkanlıklarına hitaben yazılmış imzalı dilekçelerle açılır. Dilekçelerde tarafların ve varsa vekillerinin veya temsilcilerinin ad ve soyadları veya unvanları ve adresleri, davanın konusu ve sebepleri ile dayandığı deliller, davaya konu olan idari işlemin yazılı bildirim tarihi, tam yargı davalarında uyuşmazlık konusu miktar gösterilmelidir. Dilekçeler idare veya vergi mahkemesi bulunmayan yerlerde asliye hukuk hakimliklerine veya yabancı memleketlerde Türk konsolosluklarına verilebilir. Dilekçe verilirken mahkemenin yazı işlerinde harç ve posta ücreti hesaplanır (İYUK, m.6). Harç ve posta ücreti yatırıldıktan sonra, mahkeme başkanı tarafından dilekçenin arkasına tarih ve paraf atılarak yazı işlerine havale edilir. Bundan sonra dilekçe deftere kaydedilir. Dava deftere kayıt tarihinde açılmış sayılır. Dilekçede biçim noksanlıkları varsa, mahkemede dilekçenin düzeltilmesi için 30 günlük ek süre verilir. Bu süre içinde davacı eksiklikleri giderirse, dava incelenir. Eksiklikler süresi içinde tamamlanmazsa, mahkeme davanın açılmamış sayılmasına karar verir. Herhangi bir sebeple harcı veya posta ücreti verilmeden veya eksik harç veya posta ücreti ile dava açılmış olması halinde, otuz gün içinde harcın ve posta ücretinin verilmesi ve tamamlanması hususu daire başkanı veya görevlendireceği tetkik hâkimi, mahkeme başkanı veya hâkim tarafından ilgiliye tebliğ olunur. Tebligata rağmen gereği yerine getirilmediği takdirde bildirim aynı şekilde bir daha tekrarlanır. Harç veya posta ücreti süresi içinde verilmez veya tamamlanmazsa davanın açılmamış sayılmasına karar verilir ve davacıya tebliğ olunur. İptal Davasının ESAS INA İlişkin Koşullar İdari yargı yerleri mahkemelerin idari işlemin hukuka uygunluğunu yetki, şekil, sebep, konu ve maksat unsurları yönünden değerlendirilir.

17 İdari yargı mahkemeleri hukukilik denetimini aşarak yerindelik denetimi yapamayacakları gibi, idarenin takdir yetkisine müdahale niteliğinde veya yeni bir idari eylem tesisi niteliğinde iptal kararı veremezler. İPTAL DAVASININ SONUÇLARI İptal Davasının Reddedilmesi Durumunda İptal Davasının Sonuçları İşlemin hukuksal durumunda bir değişiklik olmaz. Eğer daha önce işlem hakkında yürütmenin durdurulması kararı verilmiş ise başka bir karara gerek kalmaksızın yürütmenin durdurulması kararı kendiliğinden kalkar. Davanın reddi, dava konusu işlemle ilgili olan üçüncü kişilerin tekrar iptal davası açmasını engellemez. İptal Kararı Verilmesinin Sonuçları İdari işlemin varlığı son bulur. İşlem hiç yapılmamış sayılır. İdare işlemin doğurduğu bütün sonuçları gidermek zorundadır. İdare iptal kararlarını yerine getirmek zorundadır. Kararın yerine getirilmesi zaman alacaksa, bu süre hiçbir şekilde kararın idareye tebliğinden başlayarak 30 GÜNÜ geçemez. 2. TAM YARGI DAVALARI Tam yargı davası, idari ve eylem ve işlemler neticesinde kişisel hakları doğrudan doğruya ihlal edilmiş olan kişilerin uğradıkları zararın giderilmesine istemiyle idari yargıda açtıkları davalardır. Tam Yargı Davası İptal Davası Tam yargı davası ile iptal davası arasında bazı benzerlikler ve farklılıklar vardır: Her iki dava türüne de aynı yargılama yöntemi uygulanır. İptal davasına yalnız tek yanlı idari işlemler konu olabilir. Tam yargı davalarına ise tek yanlı idari işlemler, idari eylemler ve hatta idari sözleşmeler konu olabilir. İptal davası objektif niteliktedir. Tam yargı davası ise sübjektif niteliktedir. Bu tür davalarda, davacı kendisinin bir sübjektif hakkının ihlal edildiğini iddia eder ve idareye bir borç yükletilmesini talep eder.

18 İptal davası açabilmek için bir menfaatin ihlal edilmiş olması yeterlidir. Tam yargı davası açabilmek için ise, davacının kişisel haklarının doğrudan muhtel olması, yani ihlal edilmiş olması gerekir. İptal davasının sonuçlarından yerine göre üçüncü kişilerde yararlanabilir. Oysa tam yargı davalarının sonuçlarından sadece ve sadece davanın tarafları yararlanır. Tam Yargı Davasının Ön Koşulları Tam Yargı Davalarında GÖREV Lİ Yargı Yerleri İptal davasıyla aynıdır. Tam Yargı Davalarından YETKİ Lİ Yargı Yerleri İdari sözleşmelerden doğan tam yargı davalarında yetkili idare mahkemesi, sözleşmeyi yapan idari kuruluşun bulunduğu yer mahkemesidir İdari işlemlerden doğan tam yargı davalarında yetkili idare mahkemesi, idari işlemi yapan idari kuruluşun bulunduğu yer idare mahkemesidir. İdarenin bir eyleminden doğan zararın giderilmesi için açılan davalarda yetkili mahkeme, eylemin yapıldığı yer mahkemesidir. İdari Yargılama Usulü Kanununun 36 ıncı maddesine göre, idari sözleşmelerden doğanlar dışında kalan tam yargı davalarında yetkili mahkeme, sırasıyla, Zarar, bayındırlık ve ulaştırma gibi bir hizmetten veya idarenin herhangi bir eyleminden doğmuş ise, hizmetin görüldüğü veya eylemin yapıldığı yer mahkemesi görevlidir. Diğer hallerde davacının ikametgâhının bulunduğu yer idare mahkemesidir. İdari sözleşmelerde yetkili mahkeme idari sözleşmeyi yapan idari merciin bulunduğu yerdeki idare mahkemesidir. Vergi davalarında yetkili mahkeme dava konusu işlemi yapan, dairenin bulunduğu yerdeki vergi mahkemesidir. Tam Yargı Davalarının KONU SUNA İlişkin Koşullar Ön Karar: Zarar nedeniyle idareye tam yargı davası açılmadan önce zararın tazminine yönelik olarak idareye başvurmak mümkündür. Zarar görenin başvurusu üzerine idarenin alacağı bu

19 karara ön karar adı verilir. Dava açılmadan önce ön karar alınması bir tercih meselesi olabileceği gibi zorunlu nitelikte de olabilir. Tam yargı davası idari işlemden kaynaklanıyorsa ön karar alınması zorunlu değildir. Eğer idari eylemden kaynaklanıyorsa ön karar alınması zorunludur. Tam yargı davalarının konusu idari işlem, idari eylem ve idari sözleşmelerden doğan zararların tazminidir. İptal davası ile tam yargı davası birlikte açılabilir. İptal davası sonuçlanınca tam yargı davası açılabilir. Doğrudan tam yargı davası açılabilir. İptal davasının reddedilmiş olması tam yargı davasının açılmasına engel olmaz. Nitekim bir işlem hukuka uygun olsa da zarara neden olmuş olabilir. Tam Yargı Davasında DAVACI YA İlişki Koşullar Tam yargı davası açabilmek için menfaat ihlali şartı yetmemekte, hak ihlali şartı da aranmaktadır. Kişisel bir hakkı, yani para ile ölçülebilir bir menfaati ihlal edilenler ancak tam yargı davası açabilirler. Tam Yargı Davasında DAVALI YA İlişkin Koşullar Zarar bir idari işlemden meydana gelmişse, davalı dava konusu işlemi tesis eden idari makamdır; zarar bir idari hizmetin yürütülmesine ilişkin bir idari eylemden kaynaklanmışsa, davalı, hizmeti nihai olarak düzenleyen en yüksek makamdır. Tam Yargı Davasında BİÇİM E İlişkin Koşullar İptal davası ile aynıdır. Ayrıca uyuşmazlık konusu olan parasal miktar da belirtilir. Tam Yargı Davasında SÜRE YE İlişkin Koşullar

20 İdari işlemlere karşı doğrudan doğruya tam yargı davası açılması durumunda, dava açma süresi 60 GÜNDÜR. İptal davası ile Tam yargı davasının birlikte açılması durumunda süre 60 GÜNDÜR. İptal davasının sonuçlanması üzerinde tam yargı davası açılmasında süre 60 GÜNDÜR. İdari eylemle hakkı ihlal olunan durumu öğrendikten sonra 1 yıl ve her durumda 5 yıl içinde idareye başvurulmalı ve ön karar aldırmaları gerekir. İdari sözleşmelerden doğan tam yargı davalarında süre 60 GÜNDÜR. Tam Yargı Davalarının Sonuçları Tam yargı davalarında mahkeme, ya davanın reddine, ya da kabulüne karar verir. Tazminata mahkûmiyet halinde, tam yargı davaları hakkındaki kararlardan belli bir miktarı içerenler genel hükümler dairesinde infaz ve icra olunur. Dolayısıyla idare mahkemesinden idareyi tazminat ödemeye mahkûm eden bir karar alan bir davacı, lehine hükmedilen tazminatı idareden alamazsa, yapması gereken şey, icra dairesine gidip idare aleyhine icra takibinde bulunmaktır. YÜRÜTMENİN DURDURULMASI Danıştay da veya idari mahkemelerde dava açılması dava edilen işlemin yürütmesini durdurmaz. Danıştay veya idari mahkemeler idari işlemin uygulanması halinde telafisi güç veya imkânsız zararların doğması ve idari işlemin açıkça hukuk aykırı olması şartlarının birlikte gerçekleşmesi durumunda gerekçe göstererek yürütmenin durdurulmasına karar verebilirler. Yürütmenin durdurulması ayrıksı ( istisnai ) bir önlemdir. Yürütmenin durdurulması geçici bir önlemdir. ( davanın sonuçlanmasıyla geçerliliğini yitirir ) Bir ara karar niteliğindedir. Temyiz olunamaz. Yürütmenin Durdurulması İçin Gereken Şartlar Biçimsel Şartlar Yürütmenin durdurulması bir talep üzerine verilir. ( mahkeme resen durdurmaz ) Yürütmenin durdurulması kararı ancak açılmış bir iptal davasında verilebilir. Yürütmenin durdurulması kararı bir güvence karşılığında verilir.

21 Yürütmenin durdurulması kararı gerekçeli olarak verilir. İdarenin savunması alınmadan veya savunma süresi geçmeden yürütmenin durdurulması kararı verilemez. Esasa İlişkin Şartlar İdari işlemin uygulanması halinde giderilmesi güç ya da imkansız zarar doğmalıdır. İdari işlem açıkça hukuka aykırı olmalıdır. Yürütmenin durdurulması için bu iki şartın birlikte olması şarttır. Birinin eksikliği halinde yürütmenin durdurulması kararı verilemez. Yürütmeyi Durdurma Kararı Veren Mahkeme İdare ve Vergi Mahkemesi Bölge İdare Mahkemesi Danıştay Dava Daireleri Ara Verme Süresi İçinde İtiraz Mercii BİM En yakın BİM Konusuna göre idari veya vergi dava dairesi kurulu En yakın nöbetçi mahkeme veya kararı veren hâkimin katılmadığı nöbetçi mahkemeye Yürütmenin durdurulması hakkında verilen kararlara karşı itiraz süre 7 GÜN dür. 7 GÜN içinde karar verilir. İtiraz üzerine verilen kararlar kesindir. Yürütmeyi durdurma talebinin reddinden sonra aynı mahkeme, davanın ilerleyen aşamalarında yeni bir talep üzerine yürütmenin durdurulması kararını verebilir. Ancak aynı sebeplere dayanılarak ikinci kez yürütmenin durdurulması isteminde bulunulamaz. Vergi mahkemelerinde, vergi uyuşmazlıklarından doğan davaların açılması, tarh edilen vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümlerin ve bunların zam ve cezalarının dava konusu edilen bölümünün tahsil işlemlerini durdurur. Yürütmenin Durdurulması Kararlarının Sonuçları; Danıştay, bölge idare mahkemeleri, idare ve vergi mahkemelerinin esasa ve yürütmenin durdurulması kararına ilişkin idare, gecikmeksizin işlem yapmaya veya eylemde bulunmaya

22 mecburdur. Bu süre hiçbir şekilde 30 günü geçemez. Bu süreye 2014 değişikliği ile istisna getirilmiştir. Belirli görevleri yerine getiren kamu görevlilerine ilişkin açıktan, naklen veya vekâleten yapılan atama ve bu görevlerden alınma, bu görevlerle ilgili yer değiştirme, görev ve unvan değişikliği işlemleri hakkında verilen mahkeme kararlarının gereği, kendilerine uygun başka bir kadroya atanmaları suretiyle iki yıl içinde yerine getirilir. Mahkeme kararlarının süresi içinde kamu görevlilerince yerine getirilmemesi halinde tazminat davası ancak ilgili idare aleyhine açılabilir. DAVA SÜRECİ 1.Dilekçeler Üzerine İlk İnceleme Dilekçeler Danıştay da daire başkanının görevlendireceği bir tetkik hâkimi, idare ve vergi mahkemelerinde ise mahkeme başkanı veya görevlendireceği bir üye tarafından Görev ve yetki İdari mercii tecavüzü Ehliyet İdari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığı Süre aşımı Husumet Dilekçelerde bulunması gereken hususların tam olup olmadığı, İYUK 3-5 Yönlerinden sırasıyla incelenir. Dilekçeler bu yönlerden aykırı görülürse durum görevli daire veya mahkemeye bir rapor ile bildirilir. a. İlk İnceleme Üzerine Verilecek Karar Görev ve yetki açısından adli ve askeri yargının görevli olduğu konularda açılan davaların reddine (itiraz ve temyiz mümkündür) İdari yargının görevli olduğu konularda ise görevli ve yetkili olmayan mahkemeye açılan davanın görev veya yetki yönünden reddedilerek dava dosyasının görevli veya yetkili mahkemeye gönderilmesine İdari mercii tecavüzü halinde dilekçelerin görevli idare merciine tevdiine (itiraz ve temyiz mümkündür) Ehliyet idari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığı ve süre aşımı hallerinde davanın reddine (temyiz ve itiraz mümkündür)

23 Davanın hasım gösterilmeden veya yanlış hazım gösterilerek açılması halinde dava dilekçesinin tespit edilecek gerçek hasma tebliğine Ehliyetli olan şahsın avukat olmayan vekili tarafından dava açılmış ise 30 gün içinde bizzat veya bir avukat vasıtasıyla dava açılmak üzere dilekçelerin reddine (aynı yanlışlıklar yapıldığında dava reddedilir) Dava dilekçesinde noksanlık olması halinde 30 gün içinde uygun şekilde yeniden düzenlenmek veya noksanları tamamlanmak üzere dilekçenin reddine (aynı yanlışlıklar yapıldığında dava reddedilir) karar verilir. 1. İlk İnceleme Kararları Üzerine Yapılacak Başvuru İlk inceleme üzerine Danıştay veya mahkemelerce verilen; idari yargının görevli olduğu konularda davanın görev ve yetki yönünden reddine ilişkin kararlarla, gerçek hasma tebliğ ve dilekçe ret kararları dışında, ilgilisine göre istinaf veya temyiz yoluna başvurulabilir. 2. Tebligatlar ve Cevap Dilekçeleri Dava dilekçelerinin ve eklerinin birer örneği davalıya, davalının vereceği savunma ise davacıya tebliğ olunur. Davacının ikinci dilekçesi davalıya, davalının vereceği ikinci savunma da davacıya tebliğ edilir. Buna karşı davacı cevap vermez. Ancak davalının ikinci savunmasında, davacının cevaplandırılmasını gerektiren hususlar bulunduğu, davanın görülmesi sırasında anlaşılırsa, davacıya cevap verilmesi için süre verilir. Taraflar kendilerine yapılan tebliğden itibaren 30 gün içinde cevap verebilirler. Adresi belli olmayanlara ilan yolu ile bildirim yapılır. 3. Dosyaların İncelenmesi Danıştay, BİM ile idare ve vergi mahkemeleri, bakmakta oldukları davalara ait her türlü incelemeyi kendiliğinden yapar. Mahkemeler belirlenen süre içinde lüzum gördükleri evrakın gönderilmesini ve her türlü bilginin verilmesini taraflardan ve ilgili diğer yerlerden isteyebilir. Taraflardan biri ara kararın icaplarını yerine getirmediği takdirde, bu durumun verilecek karar üzerindeki etkisi mahkemece önceden takdir edilir ve ara kararında bu husus ayrıca belirtilir. Dosyalar tekemmül ettikleri sıraya göre ve tekemmül tarihiden itibaren en geç 6 ay içinde sonuçlandırılır.

24 4. Duruşmalı Davalar Danıştay ile idare ve vergi mahkemelerinde açılan iptal davaları ve TL yi aşan tam yargı davalarında ve vergi, resim, harçlar ve bunların zamları TL yi aşan davalarda tarafların birinin isteği üzerine duruşma yapılır. Temyiz veya istinaflarda duruşma yapılması tarafların istemine ve Danıştay veya ilgili BİM kararına bağlıdır. Danıştay, mahkeme ve hakim kendiliğinden duruşma yapılmasına karar verebilir. Danıştay davetiyeleri duruşma gününden en az 30 gün önce taraflara gönderilir. Duruşma süreci; Duruşmalar kural olarak açık yapılır. Genel ahlak veya kamu güvenliği söz konusuysa görevli daire veya mahkeme duruşmanın bir kısmının veya tamamının gizli yapılmasına karar verebilir. Duruşmaları başkan yönetir. Duruşmalarda taraflara ikişer defa söz verilir. Taraflardan biri gelirse sadece ona iki söz hakkı verilir. Taraflardan hiçbiri gelmezse duruşma açılmaz, inceleme evrak üzerinden yapılır. Danıştay daki duruşmalarda savcının bulunması şarttır. Taraflar dinlendikten sonra savcı düşüncesini açıklar. Bundan sonra taraflara son olarak ne diyecekleri sorulur ve duruşmaya son verilir. 5. Davaların Karara Bağlanması Konular aydınlandığında meseleler sırasıyla oylanır ve karara bağlanır. Görüş itibariyle azınlıkta kalanlar işin esası hakkında da oylarını kullanırlar. Azınlıkta kalanların görüşleri, kararların altında yazılıdır. NOT: Duruşmalı davalarda, duruşma yapıldıktan sonra en geç 15 gün içinde karar verilir. Ara kararı verilen hallerde, bu kararın yerine getirilmesi üzerine, dosyalar öncelikle incelenir. 6. Kararın Açık Olmaması

25 Danıştay, BİM, idare ve vergi mahkemelerince verilen kararlar yeterince açık değilse, yahut birbirine aykırı hükümler varsa taraflardan her biri kararın açıklanmasını veya aykırılığının giderilmesini isteyebilir. İVEDİ YARGILAMA USULÜ Dava açma süresi 30 gündür ( 2014 değişikliği ) İlk inceleme süresi 7 gündür. Savunma süresi dava dilekçesinin tebliğinden itibaren 15 gün olup, bu süre bir defaya mahsus olmak üzere en fazla 15 gün uzatılabilir. Savunma verilmesi veya süresinin geçmesi ile dosya tekemmül edilmiş sayılır. İvedi yargılama usulüne göre yürütmenin durdurulması talebine ilişkin verilecek kararlara itiraz edilemez. Bu davalar dosyanın tekemmülünden itibaren en geç 1 ay içinde karara bağlanır. Ara kararın verilmesi, keşif, bilirkişi incelemesi, duruşma yapılması gibi işlemler ivedilikle sonuçlandırılır. Nihai kararlara karşı tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde temyiz yoluna başvurulabilir. Temyiz dilekçeleri 3 gün içinde incelenir ve tebliğ edilir. Temyiz dilekçelerine cevap süresi 15 gündür. Temyiz istemi üzerine verilen kararlar kesindir. Temyiz istemi en geç 2 ay içinde karara bağlanır. Karar en geç 1 ay içinde tebliğ edilir. ÖNEMLİ: İvedi yargılama usulüne tabi davalarda istinaf yoluna başvurulamaz. İlk derece mahkemesi tarafından tesis edilen karara 15 gün içersinde temyiz yoluna gidilir. İvedi Yargılama Usulü Şu İşlemlerden Doğan Uyuşmazlıklardan Uygulanır; İhaleden yasaklama kararları hariç ihale işlemleri Acele kamulaştırma işlemleri Özelleştirme Yüksek Kurulu kararları Turizm Teşvik Kanunu uyarınca yapılan işlemler Çevre Kanunu uyarınca yapılan işlemler Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun uyarınca alınan Bakanlar Kurulu kararları İDARİ YARGIDA KANUN YOLLARI 1. Olağan Kanun Yolları

26 2. İstinaf ( 2014 değişikliği ) İstinaf, idare ve vergi mahkemelerinin kararlarına karşı hukuka uygunluk denetimi amacıyla başvurulan olağan kanun yoludur. İdare ve vergi mahkemelerinin kararlarına karşı, başka kanunlarda aksine hüküm bulunsa dahi mahkemenin bulunduğu yargı çevresindeki bölge idare mahkemesine başvurulur. NOT: Konusu 5 bin TL yi geçmeyen vergi davaları, tam yargı davaları ve idari işlemlere karşı açılan iptal davaları hakkında idare ve vergi mahkemelerinin vermiş olduğu kararlar kesindir. Bunlara karşı istinaf yoluna başvurulamaz. İstinaf yoluna kararın tebliğinden itibaren 30 gün içinde başvurulabilir. İstinaf temyizin şekil ve usullerine tabidir. İstinaf başvurusu dilekçe ile yapılır. Dilekçede eksiklik varsa 15 gün süre verilir. Bu süre içinde eksiklikler tamamlanmazsa istinaf başvurusu yapılmamış sayılır. Bölge idare mahkemesi şayet ilk derece mahkemesinin kararını hukuka uygun bulmazsa istinaf başvurusunu kabul eder ve kararın kaldırılmasına karar verir. Bölge idare mahkemesinin ilk derece kararlarına karşı yapılan istinaf başvurusunu haklı bulması, davaya görevsiz veya yetkisiz mahkemenin bakmış olması ya da reddedilmiş veya yasaklanmış hakim tarafından bakılmış olması durumunda istinaf başvurusu kabul edilir. Başvurunun kabulüyle kaldırılan dosya BİM tarafından ilgili mahkemeye gönderilir. BİM in bu kadarı kesindir. BİM yaptığı inceleme sonunda ilk derece mahkemesi kararını hukuka uygun bulursa istinaf başvurusunun reddine karar verir. NOT: Bölge idare mahkemelerinin temyize açık olmayan kararları kesindir. İstinaf başvurusuna konu edilen kararı veren ya da karara katılan hakim, aynı davanın istinaf yoluyla bölge idare mahkemesince incelemesinde bulunamaz. 1. Temyiz Daire ve vergi mahkemelerinin nihai kararlarının hukuka uygunluk açısından Danıştay da incelenmesini sağlayan önemli bir kanun yoludur. Temyiz istemi nihai kararın tebliği tarihini izleyen 30 gün içinde davanın taraflarınca Danıştay a yapılmalıdır.

27 Nihai kararların yanı sıra ara kararlar da nihai karar ile birlikte temyiz edilebilir. Ara kararlar tek başına temyiz edilemez. Bölge İdare Mahkemesinin Şu Davalara İlişkin Kararları Temyiz Edilebilir; Düzenleyici işlemlere karşı açılan iptal davaları Konusu 100 bin TL yi aşan vergi, tam yargı davaları Belli bir meslekten, kamu görevinden veya öğrencilik statüsünden çıkarılma sonucunu doğuran işlemlere karşı açılan iptal davaları Belli bir ticari faaliyetin icrasını süresiz, 30 gün veya daha uzun süreyle engelleyen işlemlere karşı açılan iptal davaları Müşterek kararname ile yapılan atama, naklen atama ve görevden alma işlemleri İmar planları, parselasyon işlemlerinden kaynaklanan davalar Tabiat Varlıklarını Koruma Merkez Komisyonu ve Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunca itiraz üzerine verilen kararlar ile Boğaziçi Kanununun uygulanmasından doğan davalar Serbest Bölgeler Kanununun uygulanmasından doğan davalar Maden, taşocakları, orman, jeotermal kaynaklar ve doğal mineralli sular ile ilgili davalar Ülke çapında uygulanan öğretim ya da bir mesleki veya sanatın icrası hakkındaki yapılan sınavlar Liman, kurvaziyer limanı, yat limanı, marina vb kıyı tesislerine işletme izni verilmesine ilişkin mevzuatın uygulanmasından doğan davalar Toprak Koruma ve Arazı Kullanımı Kanununun uygulanmasından doğan davalar Düzenleyici ve denetleyici kurullar tarafından görevli oldukları piyasa ve sektörle ilgili olarak alınan kararlara karşı açılan davalar Temyiz başvurusu, Danıştay Başkanlığına ( İlgili daire ) hitaben yazılmış bir dilekçe ile yapılır. Dilekçeler eksik ise 15 gün süre verilir. Eksiklikler bu süre içinde de tamamlanmazsa temyiz başvurusu yapılmamış sayılır. Dilekçe kabul edilirse ilgiliye tebliğ edilir. Karşı taraf 30 gün içinde cevap verebilir. Cevap dilekçesi verildikten veya cevap süresi geçtikten sonra dosya dizi listesine bağlı olarak Danıştay a veya kurula gönderilir. Temyiz dilekçesi verilirken gerekli harç ve ödemelerin yapılması için 7 günlük süre verilir. Eksiklikler tamamlanmazsa temyizden vazgeçilmiş sayılır.

28 NOT: Temyiz, kanuni süre geçtikten sonra yapılırsa veya kesin bir karara ilişkinse kararı veren merci temyiz isteminin reddine karar verir. Temyiz İncelemesinin Sonuçları Danıştay, temyiz incelemesi sonucunda temyiz konusu kararı onar ya da bozar. Karar, Danıştay tarafından hukuka uygun bulunursa onanır. Kararın sonucu hukuka uygun olmasına rağmen gösterilen gerekçe doğru bulunmaz veya eksik bulunursa karar, gerekçesi değiştirilerek onanır. Şayet kararda yeniden yargılama yapılmasına gerek olmayan maddi hatalar ile düzeltilmesi mümkün eksiklikler ya da yanlışlıklar varsa karar, Danıştay tarafından düzeltilerek onanır. Görev ve yetki dışında bir işe bakılmış olması, hukuka aykırı karar verilmesi ve usul hükümlerinin uygulanmasında kararı etkileyebilecek nitelikte hata veya eksikliklerin bulunması durumunda temyiz konusu kararı bozar. BİM kararında ısrar ederse, ısrar kararının temyizi halinde talep, konusuna göre Danıştay idari veya vergi dava daireleri kurulunca incelenir ve karara bağlanır. Temyiz Edilemeyecek Kararlar Adli ve askeri yargının görevli olduğu konularda idari yargıda açılan davanın reddine ilişkin kararlar İdari yargının görevli olduğu konularda görevli veya yetkili olmayan mahkemeye açılan davanın görev veya yetki yönünden reddine ilişkin kararlar Davanın hasım gösterilmeden veya yanlış hasım gösterilerek açılması halinde gerçek hasma tebliğ kararları İYUK 3-5 md uygun düzenlenmeyen dilekçenin 30 gün içinde eksikliklerinin giderilmemesi nedeniyle reddine ilişkin davalar Ehliyetli olan şahsın avukat olmayan vekili tarafından dava açılması üzerine 3* gün içinde bizzat veya bir avukat aracılığıyla dava açılması için dilekçenin reddine lişkin kararlar 1. Olağanüstü Kanun Yolları 2. Yargılanmanın Yenilenmesi

29 İdari bir mahkemece verilmiş ve kesinleşmiş olan esas hükmün kaldırılması ve yeniden o davaya bakılmasıdır. Bu olağanüstü kanun yoluna kanunda sınırlı olarak sayılan aşağıdaki nedenlerin varlığı halinde başvurulabilir: Kararı etkileyecek bir belgenin kararın verilmesinden sonra ele geçirilmiş olması Karara esas olarak alınan belgenin sahteliğine hükmedilmiş olması Karara esas olarak alınan bir ilam hükmünün kesinleşen bir mahkeme kararıyla bozularak ortadan kaldırılması Bilirkişinin kasıtla gerçeğe aykırı beyanda bulunduğunun mahkeme kararıyla belirlenmesi Lehine karar verilen tarafın karar etkisi olan bir hile kullanmış olması Vekil veya kanuni temsilci olmayan kimseler ile davanın görülüp karara bağlanmış olması Çekinmeye mecbur olan başkan ve üye veya hâkimin katılmasıyla karar verilmiş olması Aynı mahkemeye yahut başka bir mahkeme tarafından önceki ilamın hükmüne aykırı bir karar verilmiş olması Hükmün İnsan Hakları ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmenin veya eki protokollerinin ihlali suretiyle verildiğinin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararıyla tespit edilmiş olması Yargılamanın yenilenmesi istekleri esas kararı vermiş olan mahkemece karara bağlanır. Yargılamanın yenilenmesi süresi Aynı mahkemeye yahut başka bir mahkeme tarafından önceki ilamın hükmüne aykırı bir karar verilmiş olması sebebi için 10 yıl, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararıyla tespit edilmiş olması sebebi için 1 yıl, diğer sebepler için 60 gündür. Bu süreler dayanılan sebeplerin istemde bulunan yönünden gerçekleştiği tarihi izleyen günden başlanarak hesaplanır. Kanun Yararına Temyiz İdare ve vergi mahkemeleri ile bölge idare mahkemelerinin kesin olarak verdiği kararlar ile istinaf veya temyiz incelmesinden geçmeden kesinleşmiş, mevcut hukuk kurallarına aykırı kararlar için kanun yararına temyiz isteminde bulunulabilir. İlgili bakanlıkların gerekli görmesi üzerine veya Danıştay Başsavcılığınca resen kanun yararına temyiz edilebilir. Bozma kararı, resmi gazetede yayımlanır. Belli bir süreye bağlı değildir.