MAKEDONYA. : %64,7 Ortodoks Hristiyan, %33,3 Müslüman Etnik Gruplar. : %64Makedon, %25Arnavut, %3Türk, %2Roman Yüzölçümü : 25.

Transkript

1 MAKEDONYA MAKEDONYA ÜLKE PROFİLİ A. Genel Bilgiler (2015) Resmi Adı : Makedonya Cumhuriyeti Yönetim Biçimi : Parlamenter Demokrasi Resmi Dili : Makedonca Başkenti : Üsküp Din : %64,7 Ortodoks Hristiyan, %33,3 Müslüman Etnik Gruplar : %64Makedon, %25Arnavut, %3Türk, %2Roman Yüzölçümü : km 2 Nüfusu : 2,1 Milyon Kişi Para Birimi : Makedonya Denar (MKD) Para Birimi Paritesi : 1 TL = 18.1 MKD Kaynak: T.C Üsküp Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği B. Temel Ekonomik Göstergeler (2015)

2 GSYİH : 9,9 milyar $ Kişi Başına Milli Gelir : $ GSYİH Büyüme Oranı : % 3,7 Enflasyon Oranı : % -0,2 İşgücü : kişi İşsizlik Oranı : % 26,9 İhracat : 4,4 milyar $ İthalat : 6,4 milyar $ Kaynak: Trademap ve CIA World Factbook Country Report C. Dış Ticaret Verileri 1. Genel Dış Ticaret Verileri (Milyar $) İhracat 4,1 4,54 4,4 İthalat 6,4 6,65 6,4 Ticaret 10,5 11,19 10,8 Hacmi Denge -2,3-2,11-2 Kaynak: Trademap 2. Başlıca İhraç Ürünleri (2015): GTIP Ürün Tutar (Milyon $) 38 Reaksiyon başlatıcılar, hızlandırıcılar, katalitik 864 müstahzarlar 84 Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler Demir ve çelik Elektrik, elektronik ürünler Örme olmayan giysi 417 Kaynak: Trademap 3. Başlıca İthal Ürünleri (2015): GTIP Ürün Tutar (Milyon $) 71 Mücevherler, değerli taşlar, metaller Mineral yakıtlar, mineral yağlar Elektik ve elektronik malzemeler Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler Demir ve çelik 316 Kaynak: Trademap 4. İhracatında Başlıca Ülkeler (2015): 2

3 Ülke Tutar (Milyon $) Yüzde (%) Almanya ,3 Sırbistan 392 8,7 Bulgaristan İtalya Yunanistan 165 3,7 Kaynak: Trademap 5. İthalatında Başlıca Ülkeler (2015): Ülke Tutar (Milyon $) Yüzde (%) Almanya ,6 Birleşik Krallık 620 9,7 Sırbistan 518 8,1 Yunanistan 499 7,8 Çin Halk Cumhuriyeti 390 6,1 Kaynak: Trademap D. Türkiye Makedonya Ticari İlişkileri 1. Türkiye Makedonya Arasındaki Karşılıklı Ticaret Verileri (Milyon $) YILLAR İHRACAT İTHALAT DENGE HACİM Başlıca Ürünler Bazında Türkiye nin Makedonya ya İhracatı (2015) GTIP Ürün Tutar (Milyon $) 39 Plastikler ve mamulleri Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, 27 nükleer reaktörler, bunların aksam ve parçaları 85 Elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme-verme, 25 televizyon görüntü-ses kaydetme- verme cihazları,aksam-parça-aksesuarı 52 Pamuk, pamuk ipliği ve pamuklu mensucat Mobilyalar, yatak takımları, aydınlatma cihazları, 14 reklam lambaları, ışıklı tabelalar vb, prefabrik yapılar Diğer 208 Toplam Başlıca Ürünler Bazında Türkiye nin Makedonya dan İthalatı (2015) 3

4 GTIP Ürün Tutar (Milyon $) 72 Demir ve çelik Pamuk, pamuk ipliği ve pamuklu mensucat 9 85 Elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme-verme, 7 televizyon görüntü-ses kaydetme- verme cihazları, aksam-parça-aksesuarı 74 Bakır ve bakırdan eşya 6 69 Seramik mamulleri 4 Diğer 26 Toplam Türkiye ile Makedonya Arasında İmzalanan Yürürlükteki Anlaşma ve Protokoller Makedonya ile Türkiye arasında 2000 yılında imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması bulunmaktadır. Anlaşma/Protokol İmza Tarihi Ticaret Ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması 1994 Hava Ulaştırma Anlaşması 1994 Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması 1995 Gümrük İdarelerinin Karşılıklı Yardımlaşmasına Dair Anlaşma 1995 Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması 1996 Yatırımların Karşılıklı Teşviki Ve Korunması Anlaşması 1997 Hayvan Sağlığı Alanında İşbirliği Anlaşması 1998 Serbest Ticaret Anlaşması 2000 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı 5. İzmir Makedonya Arasındaki Karşılıklı Ticaret Verileri (Milyon $) YILLAR İHRACAT İTHALAT DENGE HACİM ,4 1,8 9,6 13, ,5 365 bin 18,1 18, ,8 928 bin 9,9 11,7 6. Başlıca Ürünler Bazında İzmir in Makedonya ya İhracatı (2015) GTIP Fasıl Tutar (1.000 $) 08 Yenilen meyvalar ve yenilen sert kabuklu meyvalar; turunçgillerin ve kavunların ve karpuzların kabukları 39 Plastikler ve mamulleri Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları 52 Pamuk, pamuk ipliği, pamuklu mensucat Mobilyalar, yatak takımları, aydınlatma cihazları, 519 reklam lambaları, ışıklı tabelalar vb, prefabrik yapılar Diğer Toplam Başlıca Ürünler Bazında İzmir in Makedonya dan İthalatı (2015) 4

5 GTIP Fasıl Tutar (1.000 $) 09 Kahve, çay, Paraguay çayı ve baharat Demir ve çelik Odun veya diğer lifli selülozik maddelerin hamurları, 208 geri kazanılmış kağıt veya karton (döküntü, kırpıntı ve hurdalar) Diğer 77 Toplam 928 E. Makedonya İle İlgili Bilinmesi Gereken Diğer Bilgiler 1. Vize Umuma Mahsus Pasaport hamilleri vizeden muaftır. Diplomatik, Hizmet ve Hususi Pasaport hamilleri vizeden muaftır. 2. Ulaşım İzmir den Makedonya ya aktarmasız uçuş bulunmamakta olup, THY ve Pegasus Havayolları tarafından İstanbul dan aktarmalı olarak Üsküp e seferler düzenlenmektedir. 3. Makedonya Sermayeli Şirketler ( tarihi itibariyle) - Türkiye deki Makedonya sermayeli şirket sayısı: İzmir deki Makedonya sermayeli şirket sayısı: 4 FİRMA İSMİ MEB OIL PETROL ÜRN.END.A.Ş. TARÇIN KUYUMCULUK HEDİYELİK EŞYA İTHALAT İHRACAT TİC.A.Ş. TURMAK ÖZEL SAĞLIK VE KOZMETİK ÜRÜN.İNŞAAT SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. VENTOR MAKİNA SANAYİ VE TİCARET LİMİTEDŞİRKETİ FAALİYET ALANI TETKİK VE ARAMA HARİÇ, HAM PETROL VE DOĞALGAZ ÇIKARIMI VE BUNLARLA İLGİLİ HİZMET FAALİYETLERİ MOTORLU TAŞITLAR VE MOTOSİKLETLERİN DIŞINDA KALAN PERAKENDE TİCARET, KİŞİSEL VE EV EŞYALARININ TAMİR MOTORLU TAŞITLAR VE MOTOSİKLETLERİN DIŞINDA KALAN PERAKENDE TİCARET, KİŞİSEL VE EV EŞYALARININ TAMİR DİĞER İŞ FAALİYETLERİ 4. Makedonya Ekonomisi ve Dış Ticaretine İlişkin Genel Değerlendirmeler Makedonya nın uluslararası ticaret politikasına bakıldığında, ülkenin dünyaya açılmayı ana politika olarak benimsediği görülmektedir. Bu çerçevede, Hırvatistan, Sırbistan, Karadağ, Bulgaristan, Türkiye, Ukrayna, Romanya, Bosna- Hersek, Arnavutluk ve Moldova ile serbest ticaret anlaşmaları (STA) yapılmış ve bu ülkelerin önemli bir kısmı ile de CEFTA anlaşmasına taraf olunmuştur yılı itibariyle ab aday ülke statüsü kazanılmış, ab ile bütünleşme tamamlanmaya çalışılmakta ve buna uygun olarak mevzuat düzenlemeleri hazırlanmaktadır. 5

6 Makedonya, ticaretinin önemli bir kısmını AB ülkeleri ve Batı Balkan ülkeleriyle gerçekleştirmektedir. 5. Makedonya daki Yatırım Ortamı - Olumlu Yanlar Jeostratejik açıdan elverişli konum ve bölge standartları açısından kaliteli altyapı Kurumlar ve kişisel gelir vergisi %10 (bölgenin ve Avrupa nın en düşük oranı) Bölge standartlarının üzerinde eğitilmiş, göreceli ucuz işgücü (aylık ortalama brüt ücret ) Firma kurma işlemlerinde tek bir kurum (merkez sicil) Uygulanan one-stop-shop sistemi sayesinde 4 saatte şirket kurabilme Serbest bölgelerde belli sektörler için uzun süreli vergi muafiyetleri Yabancı yatırımcı çekme konusunda çok istekli bir hükümet Dünya bankası tarafından yayımlanan doing business 2010 Raporu na göre reformlar konusunda en başarılı üçüncü ülke İş yapma kolaylığı açısından 183 ülke arasında 32nci (Türkiye 73üncü) Söz konusu sıralamada Arnavutluk 82, Karadağ 71, Sırbistan 88, Hırvatistan 103, Yunanistan 109, Bosna Hersek 116ncı, 6. Makedonya daki Yatırım Ortamı - Olumsuz Yanlar Çalışma ve oturma izinleri konusunda yaşanabilecek gecikmeler Hem yolsuzluk hem de aşırı yavaşlık problemleriyle güven duyulmayan bir yargı sistemi Genel olarak yolsuzluk problemi Sık değişen yasalar ve mevzuat Sık değişen kamu bürokrasisi kadroları nedeniyle devlette devamlılık konusunda yaşanan sıkıntılar Yavaş işleyen karar süreci ve yolsuzluklarla uğraşan bürokrasi 7. Makedonya daki Yatırım Ortamı Genel Ekonomik gelişme açısından ülkenin tek çıkış yolu olan yabancı sermayeyi çekebilmek için mevcut hükümet çok yoğun bir çaba sergilemekte ve Makedonya yatırım ajansı tarafından 2007 başından bu yana yoğun uluslararası reklam kampanyaları yürütülmektedir. Söz konusu kampanyaların hedef ülkelerinden biri de Türkiye dir. Makedonya daki yabancı yatırımların önemli bir kısmı telekomünikasyon, bankacılık, sigortacılık, petrol sanayi, tekstil, gıda, tütün, ticaret ve hizmet sektöründe görülmektedir. En büyük yatırımcı Makedonya Telekom a yaptığı yatırımla Macaristan ın Matav şirketi (alman kökenli), ikinci sırada elektrik enerji şirketini 225 milyon ABD doları karşılığında alan Avusturyalı şirket EVN-AG gelmektedir. Bunların yanı sıra, pek çok ticari anlaşmaları ve bankacılığa yaptığı yatırımlarla Yunanistan, Hollanda ve diğer ülkeler gelmektedir. 6

7 8. Türkiye İle Makedonya Arasındaki Ekonomik İlişkiler ve Doğrudan Türk Yatırımları Türk şirketlerinin Makedonya ya olan ilgileri son zamanlarda artmaya başlamıştır. Makedonya hükümeti son dönemde Türk şirketlerini büyük ölçüde özendirici bir tutum takınmaktadır. Makedonya da doğrudan yabancı sermaye yatırımı gerçekleştiren Türk şirketlerinin sayısı 100 civarında olup bunların önemli bölümü KOBİ niteliğinde firmalar ve mikro işletmelerdir. Makedonya daki toplam Türk yatırım tutarı yaklaşık 180 milyon ABD dolarıdır. 1 Mart 2010 da Makedonya daki faaliyetlerine başlamış olan tav ve 2011 yılında üretime başlamayı öngören Şişecam ın yatırımları sonucunda bu rakamın 500 milyon ABD dolarını aşması beklenmektedir. 9. Makedonya daki Başlıca Türk Yatırımları Yap-işlet-devret yöntemiyle yenilenecek ve inşa edilecek olan Üsküp, Ohri ve İştip havaalanlarına ilişkin ihaleyi kazanan TAV 1999 dan beri faaliyetlerini sürdürmekte olan, Ağustos 2008 de genel müdürlük olarak genel müdürlük yapılanmasını kuran Ziraat Bankası Makedonya da kurulu bulunan İk Banka nın çoğunluk hissesini Hollanda da kurulu Türk sermayeli Demirhalk Bank tan alan Halk Bankası Europa Göz Hastanesi Cevahir holding-konut ve iş merkezi projesi Bunarcık Serbest Bölgesinde Alüminyum Profil Üretimi Gerçekleştirecek Olan Borteknik Alüminyum Firması Haznedar Holding Tarafından Satın Alınan Ve İşletilen Gostivar daki refrakter malzemesi üreten Vardar Dolomit Fabrikası Yağyemezler Kumaşçılık Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. nin İştip teki kumaş üretim tesisi Dubrova daki Tarım Kompleksi Ulak Ambalaj Ramstore-Migros Most Shoppıng Mall 10. Makedonya-Türkiye Ticari İlişkilerinde Öne Çıkan Başlıklar İlki 1996 yılında Türkiye de yapılan Karma Ekonomik Komisyon toplantılarının beşincisi Mart 2008 tarihlerinde Ankara da yapılmıştır. 7 Eylül 1999 da imzalanan ve 1 Ekim 2000 de yürürlüğe giren Serbest Ticaret Anlaşmasına (STA) göre Türkiye, anlaşmanın yürürlüğe giriş tarihinden itibaren Makedonya menşeli sanayi mallarına yönelik gümrük vergilerini sıfırlamıştır. Söz konusu anlaşma uyarınca, Makedonya ya Türkiye den sanayi malları ithalatını serbestleştirmek için kademeli bir geçiş süreci tanınmıştır. Buna göre, Makedonya Türkiye den gelen sanayi mallarına uyguladığı gümrük vergilerini anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihte %90 a, 2006 da %60 a ve 2007 de %30 a indirmiş olup, söz konusu vergi oranları 1 Ocak 2008 de tamamen sıfırlanmıştır. 7

8 Makedonya, kuş gribi nedeniyle Türkiye den tavukçuluk ürünleri ithalatını, AB nin ihracat numarası uygulamasını aynen benimsemesi nedeniyle de süt ve süt ürünleri ithalatını durdurmuştur. AB komisyonunun ısıl işlem görmüş beyaz et ürünlerimize ilişkin yayımlamış olduğu son kararına istinaden, başta ısıl işlem görmüş ürünler olmak üzere söz konusu yasakların kaldırılmasıyla ilgili olarak çaba ve girişimlerimiz devam etmektedir. Her iki ülkenin olumlu yaklaşımları sonucunda yukarıda belirtilen çapraz menşe protokolü 11 Kasım 2008 tarihinde Ankara da imzalanmış ve 1 Temmuz 2009 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir. Buna göre, tarım ve çelik ürünleri hariç Türkiye den Makedonya ya gönderilecek ara malların Makedonya da işlenerek nihai ürün haline getirilmesi ve AB ülkelerine Makedonya dan gümrüksüz ihraç edilmesi mümkün hale gelmiş bulunmaktadır. 11. Makedonya İle Yatırım Ve Ticaret İçin Bazı Sektörler Makedonya hemen hemen bütün sektörler için elverişli koşullar sunan ve birçok açıdan bakir bir ülke olup, Türk firmaları açısından; İnşaat malzemeleri, Yaş meyve-sebze ve işlenmiş gıda sanayi (organik tarım, tavukçuluk sanayi, süt ve sütten mamul ürünler), Tıbbi malzemeler ve sağlık sektörü, Her türlü makine, makine imalat sanayi (montaj yatırımları), Otomotiv yan sanayi ürünleri, Tekstil, hazır giyim ve deri işleme ürünleri ve tesisleri, Ağaç işleme ve mobilya sanayi, Kimya sanayi ürünleri, Madencilik (mermer), kireç ocağı, Altyapı ve su arıtma tesisleri ve araç, gereçleri, Bilişim teknolojileri ve yüksek teknoloji ürünleri, Turizm sektörü Başlıca ticaret ve yatırım alanları olarak sıralanabilir. 12. Sorunlar, Görüş Ve Öneriler Başlıca sorunlar: Çalışma ve oturma izinlerinde yaşanan sorunlar Aşırı yavaşlık problemleriyle güven duyulmayan bir yargı sistemi Genel olarak yolsuzluk problemi Yavaş işleyen karar süreci ve ciddi yolsuzluklarla uğraşan bürokrasi Sık sık değişen yasalar ve mevzuat Sık değişen kamu bürokrasisi kadroları nedeniyle devlette devamlılık konusunda yaşanan sıkıntılar Özellikle Türkiye den bakıldığında küçük bir pazar olarak algılanan Makedonya nın; Resmi rakamlara göre %3,8, gerçekte ise %5 civarında olduğu tahmin edilen Türk kökenli vatandaşlarının bulunması sebebiyle Türkçe konuşan ve Türkiye ile ticaret ve yatırım ilişkileri kurmaya çok istekli bir nüfus barındıran, 8

9 46 yıl boyunca birlikte yaşadığı eski Yugoslavya ülkeleriyle doğal ekonomik bağı ve birçok üründe sıfır ya da çok düşük gümrük vergileriyle ticaret yapma imkânı bulunan, Kasım 2007 itibariyle Makedonya, Hırvatistan, Arnavutluk, Kosova, Karadağ, Moldova, Sırbistan ve Bosna Hersek açısından yürürlüğe giren CEFTA ya (central european free trade agreement) taraf olan, Avrupa birliği ile topluluğun istikrar ve ortaklık sürecine taraf ülkeler (Makedonya, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Sırbistan, Karadağ, Kosova ve Arnavutluk) arasında kademeli olarak tesis edilmesi öngörülen çapraz menşe kümülasyonuna Türkiye ile birlikte giren, Ucuz işgücü ve enerji maliyetlerinin yanı sıra, yabancı yatırımları teşvik etmek amacıyla hükümet tarafından getirilen genel nitelikli vergi indirimleri sonrasında cazip bir yatırım ortamı sunulan, AB aday ülke statüsünü haiz ve orta veya uzun vadede ab üyesi olduğunda, ülkede yapılacak her türlü üretimin ciddi bir engelle karşılaşılmadan tüm AB pazarına ulaştırılabileceği, Başta çifte vergilendirmenin önlenmesi olmak üzere ikili ekonomik ve ticari ilişkiler anlamında ülkemizle ilişkilerinde gerekli yasal zemini bulunan, Haftanın her günü Türk Hava Yolları nın (THY) uçak seferleri bulunan, Bir ülke olarak ele alınması ve ticaret ve/veya yatırım kararları alınırken bu gerçekler ışığında karar verilmesinde yarar görülmektedir. Ancak, Makedonya daki firmalarla ticaret veya ortak yatırım ilişkisine girecek ya da Makedonya da doğrudan yatırım yapacak firmalarımızın genel nitelikli gerekliliklerin yanı sıra özellikle aşağıdaki hususlara dikkat etmesinde yarar görülmektedir: Makedonya da yatırım gerçekleştiren ya da müteahhitlik iş alan firmalarımızın Makedonya da çalışacak yönetici ve elemanları için, şirket kuruluş işlemleri tamamlandıktan sonra en kısa zamanda Makedonya nın Ankara büyükelçiliği ya da İstanbul başkonsolosluğundan çalışma izin başvurusu yapılmalı ve söz konusu başvuru yakından takip edilmelidir. Buna dikkat edilmemesi ve çalışma izni olmadan ülkede çalışır durumda yakalanılması halinde firma temsilcilerimizin sınır dışı edilme ve 2-5 yıl ülkeye giriş yasağı cezası almaları gibi hoş olmayan durumlarla karşılaşılması olasılığı yüksektir. Alıcı firmalar mutlaka çok iyi araştırılmalı, banka teminatı dışında teminat kabul edilmemeli, her ne sebeple olursa olsun uluslararası geçerliliği bulunan sözleşmelerle çalışma kuralından asla vazgeçilmemelidir. Makedonya adalet ve yargı sistemindeki problemler nedeniyle, yapılacak sözleşmelerde, ihtilaf oluşması halinde Türk mahkemelerinin yetkilendirilmesine gayret edilmelidir. Makedonya ya gelindiğinde çalışılacak veya hizmet desteği alınacak kişiler çok iyi seçilmeli ve bu konuda mutlaka TC müşavirliğinin yönlendirmeleri talep edilmelidir. 9

10 Bu çerçevede çok iyi ve güvenilir tercümanlarla çalışılmalı, kendini ispatlamış uluslararası danışmanlık şirketlerine mensup da olsa tutulacak danışmanlar iyi araştırılmalı, İngilizce yerine sadece Makedonca konuşulan ortamlarda mutlaka Makedonca Türkçe tercüman bulundurulmalıdır. Arazi ya da mülk alma durumlarında, satın alınacak yerin tapu ve kadastro kayıtları kontrol edilmeli, özel ya da kamu (bazen de hem özel sektöre hem de kamuya ait olabilmektedir) malı olup olmadığı iyi araştırılmalıdır. Kiralanacak yerlerle ilgili de aynı nitelikli araştırma yapılmalıdır (borç, alacakverecek durumları dahil). Makedon gümrüklerinde işadamlarının yanında bulunan eşantiyon, kolleksiyon bildirimi (transit geçişler dahil) yapılmalıdır. Özellikle üretimde patent/marka tescil başvurusu yapılmalıdır. 10