İÇİNDEKİLER

Transkript

1

2

3 İÇİNDEKİLER Laboratuvar İletişim Bilgileri Testlerin İstenmesi Birincil Numunelerin Etiketlenmesi Numunelerin Takibi Hastadan Onay Alınması Numunelerin Alınması Test Sonuçlarına Etki Eden Faktörler Kan Örneği Vermeden Önce Dikkat Edilmesi Gereken Durumlar Venöz Kan Alma İşlemi Kan Örneklerinde En Çok Rastlanılan ve Test Sonuçlarını Etkileyen Faktörler Numune Türleri Merkez Laboratuvarına Numunelerin Transferi ve Burada Ayrıştırılması Dış Gönderilen Testler Numuneler İçin Uygun Transfer Koşulları Numune Red Kriterleri Değerli Örnekler Acil Talep Edilen ve Tıbbı Aciliyeti Olan Testlerin Çalışılması Tekrara Alınan Numuneler ve İleri Analiz Teknikleri İlave Tetkik İstemleri Analiz Testlerin Sonuç Teslim Süreleri Referans Aralığı Numunelerin Korunması Numunelerin Depolanması Numunelerin İmhası Genel Kontrol ve Gözden Geçirme Panik/Kritik Değer Listesi Kan Toplama Tüpleri Kısaltmalar Test Ayrıntıları Biyokimya Testleri Mikrobiyoloji Testleri Genetik Testleri

4 LABORATUVAR İLETİŞİM NUMARALARI Gaziantep Üniversitesi Tel: Biyokimya Laboratuvarları Acil Biyokimya Rutin Biyokimya Hormon Lab Tam Kan İdrar Lab * Dış Testler Onkoloji Lab. #3500 Serum Ayırma Kan Alma Kan Alma Mikrobiyoloji Laboratuvarları Acil Mikrobiyoloji Lab Seroloji Lab Eliza Lab Manuel Eliza Lab Genetik Laboratuvarları Moleküler (PCR) Lab Hematoloji Lab (*) Anlaşmalı akredite laboratuvara gönderilecek testler için bu numaradan bilgi alabilirsiniz. 02

5 TESTLERİN İSTENMESİ Hastanemiz birimlerinden gelen örneklerde, ilgili polikliniklerin doktorları tarafından Hastane Bilgisayar Yönetim Sisteminde (HBYS) tetkik adı veya tetkik kodu ile istem yapılır. Hizmet alım protokolü yapılmış hastanelerden gelen örneklerin girişi ve istemleri laboratuvarımız tarafından yapılır. Hastanın sisteme kaydı sırasında aşağıdaki bilgilerin girilmesi zorunludur. Hastanın kimlik bilgileri (adı, soyadı TC Kimlik numarası vb.), Hastanın doktoru ve gerekli iletişim bilgileri, İstenen analizler, Hastanın cinsiyeti, doğum tarihi, diğer klinik bilgi vb. BİRİNCİL NUMUNELERİN ETİKETLENMESİ Laboratuvarımızda numunelerin karışmasını önleyen barkot sistemi kullanılmaktadır. Barkotsuz numuneler çalışmaya alınmamaktadır. Kan alma biriminde otomatik barkotlama cihazı kullanılırken servislerde manuel barkotlama yapılmaktadır. Barkot üzerinde hasta adı/soyadı, barkot numarası, dosya numarası, hastanın yaşı, cinsiyeti, ilgili poliklinik, tetkik birimi, tarih ve saat yer almaktadır. Laboratuvar veya dışında alınan farklı numunelerin türü ve alındığı bölge numune üzerinde mutlaka belirtilmelidir. (BOS, kültür örnekleri, diğer vücut sıvıları vb.) NUMUNELERİN TAKİBİ Laboratuvarımızda alınan birincil numunelerin alınma tarihi, saati ve birincil numuneyi alan kişi HBYS de kayıt altına alınmaktadır. Numunelerin laboratuvarımıza kabul tarihi ve saati de HBYS de yer almaktadır. HASTADAN ONAY ALINMASI Laboratuvarımıza numune vermek amacıyla kendi rızasıyla gelen kişi gerekli işlemi onaylamış sayılmaktadır. Bu nedenle laboratuvarımızda alınan numune türleri için (kan, idrar vb.) hasta onayına gerek duyulmamaktadır. Ancak girişimsel prosedür içeren numuneler genellikle servislerde alınmakta ve bu durumda hastadan veya yakınından onay alınmaktadır. Kayıtlar ilgili servislerde muhafaza edilmektedir. 03

6 NUMUNELERİN ALINMASI Acil Servis ve Yataklı Birimlerde Acil servis ve yataklı birimlerde hastaların kan örnekleri servis hemşiresi tarafından alınır. Örnek alımı ve laboratuvara sevkinin hızı sonuçların kısa sürede neticelenmesini sağlayacaktır. Hekim otomasyon sisteminde test taleplerini belirtir. Klinik hemşiresi sistemdeki test taleplerini görür, testlerin barkotlarını basar ve kan örnekleri için ilgili tüplere yapıştırır. Kimlik doğrulaması yaptıktan sonra kanı alır. Hastanın diğer örnekleri gerekiyor ise (kültür, idrar, gaita vb.) barkotlu numune kaplarını gerekli bilgilendirmeleri yaparak hastaya teslim eder. Polikliniklerde Muayene sonrası Merkez Laboratuvarı Kan Alma Ünitesine gelen hasta ilk olarak sıra numarası alır. Sırası gelen hastanın HBYS girişi yapılarak, cihaz tarafından barkotlanan tüpler, gerekli numune kapları ve sonuç alma formu hastaya verilir. Sonuçların çıkma süresi bu formda belirtilir. Kan alma personeli kabine gelen hastanın tüplerini alarak kimlik doğrulaması yapar ve kanı alır. Kan alma işleminden sonra tüpleri barkot okuyucudan geçirir. Böylece kan alma tarihi/saati ve kanı alan kişi HBYS de kayıt altına alınır. Hastanın diğer örnekleri gerekiyor ise (kültür, idrar, gaita vb.) ilgili birime yönlendirilir. TEST SONUÇLARINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER Bir testin laboratuvar süreci, test isteminin yapılması ile başlar ve testin yorumlanmasıyla son bulur. Bu süreç preanalitik, analitik ve postanalitik olarak üç bölüme ayrılabilir. Bir laboratuvarın kalitesi ve yeterliliği analiz ve analiz sonrası süreç için ne kadar iyi olursa olsun, güvenilir ve tıbbı açıdan doğru yorumlanır sonuçlar verebilmesi ancak preanalitik dönemin doğru yönetilmesi ile mümkündür. Preanalitik faktörlerin birey ile ilgili olanları değiştirebilen ve değiştirilemeyen faktörler olarak ikiye ayrılmaktadır. Değiştirilemeyen Faktörler Değiştirilebilen Faktörler Yaş Cinsiyet Irk Fizyolojik özellikler (Gebelik vb.) Genetik özellikler Beslenme şekli Alkol kullanımı Sigara İlaç kullanımı Aktivite Postür Analitin günlük ritmi 04

7 Preanalitik döneme ait değiştirilemeyen faktörlerin laboratuvara doğru iletilmesi ve değiştirilebilen faktörler açısından da hastanın doğru olarak hazırlanması, güvenilir ve hızlı sonuçlar için vazgeçilmezdir. Analiz öncesi dönem hatalarını azaltan diğer önemli bir süreç ise örneklerin doğru alınması, saklanması ve taşınmasıdır. Bu nedenle katalogdaki örnek alma bölümünün iyi incelenmesi ve gerektiğinde istenen teste ait örnek özellikleri açıklamalarına bakılarak en doğru alım, saklama ve taşıma şeklinin gerçekleştirilmesi gereklidir. KAN ÖRNEĞİ VERMEDEN ÖNCE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN DURUMLAR Günlük biyolojik ritim, birçok laboratuvar tetkikini etkilemektedir. Bu nedenle, laboratuvar tetkikleri için kanın sabah verilmesi önerilir. Fiziksel aktivitelerin testler üzerine kısa ve uzun vadeli etkileri vardır. Bu nedenle tetkik için hastanemize gelmeden önce ağır ve zorlayıcı egzersizden kaçınılmalıdır. Kan vermeden önce yarım saat kadar dinlenmiş olmanız önerilir. Genel olarak tüm testler için 12 saatlik açlık sonrası kan verilmesi laboratuvarımız tarafından önerilmektedir. İhtiyaç duyduğunuz miktarda su almanın laboratuvar testlerimize olumsuz bir etkisi olmayacaktır. Bu süre boyunca sigara, çay ve kahve içmekten sakınınız. Birçok ilaç laboratuvar testlerini olumsuz biçimlerde etkileyebilmektedir. Kullandığınız ilaçlar hakkında doktorunuzdan bilgi alınız. Düzenli kullandığınız ilaçlar var ise, doktorunuz almamanızı söylemediği sürece kesinlikle günlük düzeninizi bozmaksızın ilaçlarınıza devam ediniz. Metabolizma üzerindeki etkilerinden dolayı alkol-sigara kullanımı ile örnek alma zamanı arasındaki süre olabildiğince uzatılmalıdır. Bu Nedenle Hastalara Önerilerimiz; Laboratuvar tetkikleri için 12 saatlik açlık sonrası sabah kan verilmesi ve bu sırada alkol sigara kullanımından kaçınılması gerekmektedir. Tetkik için hastanemize gelmeden önce ağır ve zorlayıcı egzersizden kaçınılmalıdır. Kan vermeden önce yarım saat kadar dinlenilmesi önerilir. 05

8 VENÖZ KAN ALMA İŞLEMİ Hastanın genellikle sol veya sağ kolun dirsek içi bölgesindeki damarlardan alınır. Bu işlem için hasta oturur veya yatar pozisyonda olması gerekir. Kol omuz hizasında düz tutulmalıdır. Fistül, damar grefti uygulanmış ya da mastektomili meme tarafındaki kol, ödemli ve skarlı bölgeler, hematom, katrans füzyonu ile IV sıvı tedavisi uygulanan kol, zorunlu kalınmadıkça venöz kan alımı için uygun değildir. Hematom oluşabileceğinden hastanın kolu kesinlikle bükülmemelidir. Hem geniş hem de yüzeye yakın damar seçilmelidir. Hastaya IV infüzyon yapılıyorsa infüzyona beş dakika ara verildikten sonra yapılmalı veya mümkünse diğer koldan kan alınmalıdır. Turnike, kan alınacak damardan yaklaşık 10 cm yukarı bağlanır. Turnike en fazla 1 dakika uygulanmalıdır ve iğne damara girildikten sonra hemen gevşetilmelidir. Kan, enjektör ile alınmış ise, hemoliz olmaması için iğne çıkarıldıktan sonra yavaşça ve tüp kenarından kaydırarak tüpe boşaltılmalıdır. Damara girilmeden önce yumruk açılıp kapatılmamalıdır. Koagülan/Antikoagülan içeren vakumlu tüplere kan alımı sırasında kanın işaretli çizgiye kadar alınmasına özellikle dikkat edilmelidir. Bu tüplere kan alındıktan sonra tüp yavaşça alt üst edilerek özenle karıştırılmalıdır. Kesinlikle çalkalama yapılmamalıdır. KAN ÖRNEKLERİNDE EN ÇOK RASTLANILAN VE TEST SONUÇLARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER a) Hemoliz Kandaki eritrositlerin parçalanması ile hemoglobin ve diğer içeriklerinin kana karışmasıdır. Hemoliz bazı testlerde eritrosit içi maddelerin seruma karışması, oluşan hemodilüsyon ve bazı testlerde de kimyasal interferans nedeniyle sonuçları etkilemekte ve hatalı sonuçlara yol açmaktadır. Bu durumda serum olması gerektiği gibi değil, hemolizin şiddetine göre koyulaşan kırmızı bir renkte olmaktadır. Hemolize neden olan durumlar Yoğun turnike uygulaması, Alınan numuneyi sallama veya çalkalama, Enjektöre hızlı çekiş, karıştırma ve enjektörden tüpe hızlı bir şekilde boşaltma, Soğutma ya da ısıtma, Tamamlanmamış santrifüj, Santrifüj edilmeden önce tam kan olarak uzun süre bekletmek, Hematomlu bölgeden kan alınması, Kan alma bölgesinin kuru olmaması. 06

9 b) Lipemi Serumda veya plazmada lipidlerin normalin üstünde miktarlarda bulunması durumudur. Lipemi aç karnına alınmamış numunelerde veya hiperlipidemisi olan hastaların serum veya plazmalarında gözlenebilmektedir. Lipemik serumdaki bulanıklık, yoğunluk ve renk değişikliği hatalı sonuçlara neden olmaktadır. c) Farklı Kan Tüplerinden Numune Aktarımı Kan numunesini aldıktan sonra bir tüpten farklı bir tüpe aktarma işleminden kesinlikle kaçınılmalıdır. Tüplerin içerisinde bulunan koagülan veya antikoagülan maddelerin karışması söz konusu olacağından test sonuçlarını olumsuz yönde etkilemektedir. NUMUNE TÜRLERİ A-Kan Örnekleri 1) Serum 2) Tam Kan 3) Edtalı Plazma 4) Sitratlı Tam Kan (Sedimantasyon Testi) 5) Sitratlı Plazma (Koagülasyon Tesi) 6) Heparinli Tam Kan 7) Na Florürlü Plazma (Laktat Testi) 8) Kan Kültürü 9) Parmak Ucu Kanı 10) Topuk Kanı B-İdrar Örnekleri 1) Spot İdrar 2) 24 Saatlik İdrar 3) Mikrobiyolojik İncelemeler İçin İdrar Örneklerinin Alınması (Orta İdrar-Ponksiyon İdrarı) C-Diğer Örnekler 1) Ürogenital Sistemden Alınan Örnekler 2) Solunum Yollarından Alınan Örnekler 3) Balgam 4) Steril Vücut Sıvıları (BOS, Peritoneal, Plevral ve Sinovyal Sıvılar) 5) BAL (Bronkoalveolar Lavaj) 6) Dışkı 7) Saç, Deri ve Tırnaktan Alınan Örnekler 8) Abse, Yara ve Püy Kültürleri 07

10 A- KAN ÖRNEKLERİ 1. Serum Tüpler içinde bulunan jel, santrifüj sonrasında serum ve kan hücreleri arasında fiziksel bir engel oluşturmakta, tüp çeperinde bulunan slika partikülleri sayesinde kanın pıhtılaşmasını hızlandırmaktadır. Jelli tüpler kan örneği ile işaretli çizgiye kadar doldurulmalıdır. Daha az kan örneği ile yeterli serum elde edilemez. Tüp bir kaç kez nazikçe alt üst edilmelidir, kesinlikle çalkalanmamalıdır! Tüp içerisindeki kan kendiliğinden pıhtılaşana kadar en az 15 dk. bekletilmeli (bu süre en fazla 1 saat olabilir) ve sonra 10 dk. 25 0C de 4000 rpm de santrifüj edilmelidir. Böylece tüp içerisindeki jel serum ile kan hücreleri arasında bariyer oluşturacaktır. 2. Tam Kan Tam kan genellikle mor kapaklı EDTA lı tüplere alınır. Tüplerin içerisinde pıhtı oluşmaması için kan alınır alınmaz tüp 5-6 kez yavaşça alt üst edilerek karıştırılır. Çalkalama işleminden kesinlikle kaçınılmalıdır. Kan alma esnasında kanın, işaretli çizgiye kadar alınmasına özellikle dikkat edilmelidir. Kan tam olarak tüp üzerindeki işaretli çizgiye kadar alınmamış veya tüpün içerisinde pıhtı oluşmuş ise yeniden örnek alınmalıdır. Bazı durumlarda sitratlı, heparinli, Na Florürlü tüpte tam kan çalışılması istenebilir. Bu durumda işaretli çizgiye kadar kan alınır ve sonuç raporunda durum belirtilir. 3. Edtalı Plazma Antikoagülan içeren tüplere kan alımı esnasında kanın işaretli çizgiye kadar doldurulmasına özellikle dikkat edilmelidir. Antikoagülan içeren tüplere kan alındıktan hemen sonra tüp yavaşça alt üst edilerek özenle karıştırılmalıdır. Çalkalama işleminden kesinlikle kaçınılmalıdır. 1. Kan alımından sonra örnek 4000 rpm de 10 dakika santrifüj edilmelidir. 2. Plazma seviyesi az olan numuneler ayrı bir tüpe pastör pipeti ile alınmalı ve tüp üzerine EDTA lı plazma olduğu belirtilmelidir. Bu esnada kanın sellüler kısmı plazmaya karıştırılmamalıdır. 4. Sitratlı Tam Kan (Sedimantasyon Testi) Kan örneği siyah kapaklı tüplere işaretli çizgiye kadar alınır. Tüp kan örneğinin sitrat ile teması için 5-6 kez çok yavaşça altüst edilir. 5. Sitratlı Plazma (Koagülasyon Testi) Kan örneği 9:1 oranında sodyum sitrat içeren mavi kapaklı tüplere alınır. Venöz kan alımı esnasında damara ilk seferde zorlamadan girilmeli, turnike çok sıkı olmamalıdır. Eğer kan yavaş ve zorlama ile geliyor ise diğer koldan tekrar doğru kan örneği alınmalıdır. Kan örneğinin sodyum sitrat ile karışabilmesi için tüpler işaretli çizgiye kadar tam olarak doldurulmalı ve 5-6 kez çok yavaşça altüst edilerek kanın antikoagülan ile tam teması sağlanmalıdır. Alınan kan örneği prospektüste belirtilen devir ve sürede santrifüj edilerek trombositten fakir plazma elde edilmelidir. Örnek tüpü hemen çalışılmayacaksa 2-8 oc saklanmalıdır. Hemolizli örnek kesinlikle kabul edilmez. 08

11 6. Heparinli Tam Kan Kan örneği lityum heparin içeren yeşil kapaklı tüplere alınır. Kan örneğinin lityum heparin ile karışabilmesi için tüpler 5-6 kez çok yavaşça altüst edilerek kanın antikoagülan ile tam teması sağlanmalıdır. 7. Na Florürlü Plazma (Laktat Testi) Kan örneği Na Florür içeren gri kapaklı tüplere alınır. Kan örneğinin Na Florür ile karışabilmesi için tüpler 5-6 kez çok yavaşça altüst edilerek kanın bu madde ile tam teması sağlanmalıdır. 8. Kan Kültürü En uygun kan alımı antimikrobial tedavi öncesinde veya bittikten sonra yapılmalıdır. Kan alımı mümkün olduğunca hastanın ateşinin yüksek olduğu evrelerde yapılmalıdır. Kan alınacak bölge betadinli steril gazlı bezle daha sonra %70 lik alkol ile iyice temizlenmeli ve her defasında 2 dakika beklenilmelidir. Kan alımının venöz kateterlerden yapılmasından kaçınılmalıdır. Kan kültürü şişesine kanın eklenmesinden hemen sonra şişe hafifçe karıştırılmalıdır. Çalkalama işleminden kesinlikle kaçınılmalıdır! Kan, kültür şişesine aktarıldıktan sonra şişe oda ısısında bekletilmeli ve en kısa sürede laboratuvarımıza gönderilmelidir. KAN ALIM SIRASI Tüplerdeki katkı maddelerinin çapraz kontaminasyonu nedeniyle birbirine karışması neticesinde yanlış test sonucu alınmaması amacıyla tavsiye edilen kan alma sırası aşağıda belirtilmiştir. 1. Kan kültürü 2. Sitratlı (Koagülasyon-Sedimantasyon) 3. Jelli/Jelsiz Serum 4. Heparinli 5. EDTA lı 6. Na Florürlü 7. Diğerleri * Ref: CLSI October 2007 H3-A6 Vol. 27 No 26 09

12 9. Parmak Ucu Kanı Kan Yayması Kalın Damla Yöntemi: Alkolle temizlenip kurulanmış parmak ucu lanset ile delinir. 2-3 damla kan temiz lam üzerine alınır, diğer bir lam köşesi veya cam tüp dibi kullanılarak sirküler hareketlerle karıştırılarak 2 cm çapında yayılır. Oda ısısında kurutulur. İnce Yayma Yöntemi: Alkolle temizlenip kurulanmış parmak ucu lanset ile delinir. 2-3 damla kan temiz lam üzerine alınır. Diğer bir lam kısa kenarı kullanılarak tek bir hareket ile yayılır. Oda ısısında tutulur. 10. Topuk Kanı Genellikle bebekler ve yeni doğanlarda uygulanır. Bebek yatar durumda veya anne kucağında iken topuk alkol (%70) ile temizlenerek steril lancet veya otomatik delici alet kullanılarak delinir. İlk damla pamuk ile temizlendikten sonra test için gereken kan alınır. B-İDRAR ÖRNEKLERİ Birçok metabolit analizi 24 saatlik idrarda yapılır. Analizi yapılacak parametrelerin stabilizasyonu için gerekli koruyucu maddeler idrar toplamaya başlamadan önce toplama kabına konulmalıdır. İdrar toplandıktan sonra dikkatlice karıştırılmalı, miktarı ölçülmeli, not edilip laboratuvara analiz için yeterli miktar gönderilmelidir. Gönderinceye kadar örnek buzdolabında saklanmalıdır. Yedek bir porsiyonun test sonucu alınıncaya kadar saklanması önerilir. 1) Spot İdrar İdrar analizleri için numune toplanması önemlidir. Rutin idrar tetkikleri spot idrarda (sabah ilk idrar) yapılır. Bu idrarın taze olarak hastadan alındıktan sonra kısa süre içinde laboratuvara ulaştırılması önemlidir. Bebekler ve küçük çocukların idrarı özel torbalar içinde toplanır. Bu torbalar, çocuğun genital organlarının etrafına yapıştırılır. Çocuk idrarını yaptıktan sonra bekletilmeden laboratuvara iletilir. 2) 24 Saatlik İdrar 24 Saatlik İdrar Toplanması Laboratuvardan uygun örnek toplama kabı temin edilir. 24 saatlik idrar toplamaya başlanılan sabah uyandıktan sonraki ilk idrar tuvalete boşaltılarak saat not edilir (örneğin sabah saat 08.00). Bu andan itibaren tüm idrar gündüz ve gece boyunca, dikkatlice toplama kabına biriktirilir. Her idrar ilavesinde tüm idrar dikkatlice karıştırılır. Ertesi sabah ilk idrar da (örneğin ertesi sabah saat deki idrar) toplama kabına eklenerek toplama işlemi tamamlanır. 10

13 İdrarın tümü bekletilmeden laboratuvara getirilir. Cuma ve Cumartesi günleri 24 saatlik idrar toplanmaz. Biriktirme süresince evin en serin yerinde, karanlık bir ortamda tutulur (tercihen buzdolabında). İdrar toplama kabı siyah, ışık geçirmeyen bir poşet içerisinde hastaneye getirilir. İdrar toplama kabında bulunan koruyucu maddeler yakıcıdır! Çocuklardan uzak tutulmalıdır. Ellere temas durumunda derhal bol su ile yıkanır. 24 Saatlik İdrarda VMA, HVA VE 5-HIAA Testleri 3 gün öncesinden itibaren ve toplama süresince aşağıda belirtilen gıdalar ve ilaçlar kullanılmamalıdır. Alınmaması gereken yiyecek ve içecekler: muz, kolalı içecekler, kahve, çay, çikolata, vanilyalı yiyecekler(dondurma, pasta, salep vs.), domates, portakal, alkollü içecekler, ananas, patlıcan, salça, erik, ceviz. Birçok ilaç yanıltıcı sonuçlara neden olabilmektedir. Yanlış sonuçlara neden olabilen ilaçlar: asetominofen, aspirin, MAO inhibitörleri, metildopa, levodopa, fenotiyazinler, klorpromazin, promazin, fenotiazin, rezerfin, kafein, lityum, eritromisin, tetrasiklinler, aminofilin. Sürekli kullandığınız ilaçları kesme konusunda lütfen doktorunuza danışınız! Ağır egzersizden kaçınılmalıdır. 3. Mikrobiyolojik İncelemeler İçin İdrar Örneklerinin Alınması Orta İdrar Sabah idrarı kullanılmalı veya idrar en az 3 saat mesanede beklemiş olmalıdır. İdrar verilmeden önce kontaminasyonu önlemek için ön temizlik işlemi yapılması gereklidir. El yıkandıktan sonra kadınlarda genital bölge steril mendillerle önden arkaya doğru temizlenir. Erkeklerde üretra ağzı temizlenir. İlk idrar kısmı tuvalete boşaltılır. Orta idrar kısmı steril idrar kabına kabın yarısı dolacak şekilde boşaltılır. Son idrar kısmı tuvalete boşaltılır. Örneğin beklemesi gereken durumlarda buzdolabında saklanmalıdır. Şüpheli mikrobiyolojik sonuçlarda, yenidoğan, bebek, küçük çocuk ve prostat hastalarında suprapubik mesane ponksiyonu ile idrar elde edilmesi düşünülmelidir. Ponksiyon İdrarı Saat den sonra mesane boşaltılmaz. Sabah olabildiğince sıvı içirilir (su, çay, vs.) Bundan 2-3 saat sonra özenle dezenfekte edilmiş suprapubik bölgeden mesane ponksiyonu yapılır. 11

14 C-DİĞER ÖRNEKLER 1. ÜROGENİTAL SİSTEMDEN ALINAN ÖRNEKLER a) Üretral Sürüntü Kadınlar Genital bölge steril mendillerle önden arkaya doğru temizlenir. Üretra ve vaginal bölgeye elle bastırılır. Akıntı steril eküvyonla alınıp transport besiyerine konur. Erkekler Mesane boşaltılır. Üretra ağzı steril mendillerle temizlenir. Akıntı steril eküvyonla alınıp transport besiyerine konur. Gonore şüphesi varsa yukarıdaki işleme ek olarak bir sürüntü eküvyonu ile alınan örnek iki lama yayılır, kurutularak laboratuvara gönderilir. b) Semen kültürü Üretra ağzı öncelikle % 3 lük Zefiran veya uygun cilt antiseptiği çözeltisiyle, daha sonra suyla silinir. Semen örneğinin masturbasyon sonucu steril bir kaba alınması sağlanır. 2. SOLUNUM YOLLARINDAN ALINAN ÖRNEKLER (Boğaz, Damak, Tonsiller ve Burun Sürüntüleri) Materyalin elde edilmesinden önce yemek yenmemeli ve gargara veya lokal dezenfeksiyon yapılmamalıdır. Eküvyon çubuğu tonsiller, farenks ve nazofarenkse bastırılıp döndürülerek örnek alınmalıdır. Eküvyon ağız mukozasına dokunmadan ve tükürükle temas ettirilmeden dışarı alınmalıdır. Cerahatli lezyonlarda materyal lezyonun içinden alınmalıdır. 3. BALGAM En uygun olanı sabah örneğidir. Oral temizlikte kullanılan ağız-boğaz antiseptiği Gargarin solüsyonu, bir bardak suya bir tatlı kaşığı ilave edilerek hazırlanır. Balgam steril bir tüp veya balgam kabına konmalı ve laboratuvarımıza gönderilmelidir. Alınan balgam örneği laboratuvarımıza hemen gönderilemeyecekse buzdolabında saklanmalıdır. Balgam oluşumu sıcak bir hipertonik aerosolün inhalasyonu (örn; %3-5 lik NaCI çözeltisi) veya ekspektoran bir ilaç ile indüklenebilir. ARB ve Mikobakteri kültürü için arka arkaya 3 gün balgam örneği alınması ve en kısa sürede laboratuvarımıza ulaştırılması gereklidir. 12

15 4. STERİL VÜCUT SIVILARI (BOS, PERİTONEAL, PLEVRAL VE SİNOVYAL SIVILAR) Materyal steril koşullarda mutlaka hastanın doktoru tarafından katkı maddesi içermeyen steril tüplere alınmalıdır. Numune taze iken çalışılmalıdır. Bu nedenle alım sonrası gerekli işlemler yapılıp hemen laboratuvara gönderilmelidir. Hemen göndermek mümkün değilse; Klinik biyokimyasal incelemeler için buzdolabında, bakteriyolojik incelemeler için oda ısısı veya 37 C de etüvde saklanmalıdır. (12 saati aşan bekleme süresi için materyal kan kültür şişesine boşaltılıp oda ısısında saklanmalıdır.) 5. BAL (Bronkoalveolar Lavaj)/ ml Örnek steril tüplere alınmalıdır. Transport süresi 2 saati geçecekse buzdolabında saklanmalıdır. 6. DIŞKI Parazitolojik incelemeler için dışkı 3 değişik günde alınır. Takriben fındık büyüklüğündeki bir miktar dışkı kaşığı ile değişik bölgelerden alınarak özel dışkı kabına konur. Sulu dışkıdan ise yaklaşık alınır. Eğer dışkıda cerahat, mukus veya kan gibi maddeler varsa özellikle bu bölgelerden materyal alınmalıdır. Örnek mümkün olduğu kadar çabuk laboratuvara ulaştırılmalıdır. Amibiazisin mikrobiyolojik incelemesi için dışkı laboratuvara en kısa zamanda gönderilmelidir. Oksiyur tespiti için anal bölgeden selofan bant ile örnek alınmalıdır. 7. SAÇ, DERİ VE TIRNAKTAN ALINAN ÖRNEKLER a) Saç Örneği Enfekte saçların olduğu bölgeden saç dipten koparılıp uygun bir kap ile gönderilir. b) Deri Kazıntıları Hastalıklı cilt bistürü ile kazınarak elde edilen deri döküntüleri steril kaplarda toplanarak örnek alınır. c) Tırnak Kazıntıları Enfekte tırnak kesilir. Hastalıklı bölgenin altındaki döküntüler kazınarak steril kaplarda tırnak ile birlikte toplanır. 8. ABSE, YARA ve PÜY KÜLTÜRLERİ Yara Deri alkol ile temizlendikten sonra uygun transport besiyerine yara sürüntüsü örneği alınır. Abse-Püy Enfekte bölgenin asepsisi sağlandıktan sonra enjektör ile ponksiyon yapılarak en kısa sürede laboratuvara gönderilir. Anaerob kültür isteniyorsa enjektörün ucuna özel bir aplikatör geçirilir. 13

16 MERKEZ LABORATUVARINA NUMUNELERİN TRANSFERİ ve BURADA AYRIŞTIRILMASI Laboratuvarımıza numune gönderen birimler aşağıda belirtilmiştir; 1. Poliklinik hastalarından alınan numuneler 2. Acil servisten gelen numuneler 3. Yataklı birimlerden gelen numuneler 4. Anlaşmalı kurumlardan gelen numuneler 1. Poliklinik Hastalarından Alınan Numuneler Poliklinikten gelen hastalar merkez laboratuvar kan alma biriminde kan verdikten sonra diğer numuneler gerekiyorsa ilgili birime (idrar, gaita vb.) buradan yönlendirilmektedir. Burada alınan numuneler serum ayırma birimine transfer edilir. Serum ayırmada uygun süre ve hızda santrifüj edilen numuneler bekletilmeden ilgili laboratuvara teslim edilir. Santrifüj süresi ve hızı testlere göre değişiklik göstermektedir. 2. Acil Servisten Gelen Numuneler Acil serviste alınan numuneler pnömatik sistem ile acil laboratuvarına gönderilir. Acil laboratuvarına girişi yapılan numuneler uygunluk değerlendirmesi yapılarak çalışmaya alınır. Pnömatik sistem ile gönderilemeyen numuneler elden teslim edilir. 3. Yataklı Birimlerden Gelen Numuneler Yataklı birimlerde alınan numuneler pnömatik sistem ile serum ayırma birimine transfer edilir. Serum ayırmada uygun süre ve hızda santrifüj edilen numuneler bekletilmeden ilgili laboratuvara teslim edilir. Pnömatik sistem ile gönderilemeyen numuneler elden teslim edilir. 4. Anlaşmalı Kurumlardan Gelen Numuneler Hastanemiz dışında anlaşmalı kurumlardan uygun transfer ortamında gelen numuneler girişi yapıldıktan sonra laboratuvara teslim edilir. Laboratuvar birimlerinde red kriterlerine göre değerlendirilmesi yapılan numunelerin laboratuvar girişi yapılır. DIŞ LABORATUVARA GÖNDERİLEN TESTLER Laboratuvarımızda çalışılmayan bazı testler dış laboratuvara gönderilmektedir. Dış laboratuvara gönderilen testler HBYS de ve hasta sonuç raporunda belirtilmektedir. 14

17 NUMUNELER İÇİN UYGUN TRANSFER KOŞULLARI Pnömatik Sistem Tüp sisteminin taşıyıcısına yerleştirilen tüm numune ve örneklerin ağzı kapalı kaplar içinde olmasına dikkat edilmelidir (Örneğin kan örnekleri için test tüpleri, sızdırmaz idrar numune kapları, v.s.). Sıvı numunelerin pnömatik tüp sistemi taşıyıcısına ya da pnömatik tüp sistemine sızıntı yapmaması için numune kabı pnömatik sistem taşıyıcısı içerisine konmadan, delikli süngerlere yerleştirilebilir ya da ikinci bir koruyucu olarak, kilitli bir plastik torba içerisine konulabilir. Kırılabilir malzemelerin kırılmasını önlemek için bu malzemelerin taşıyıcı içerisinde hareket etmemesi sağlanmalıdır. Bu amaçla sünger destek, naylon torba veya benzeri malzemeler kullanılmalıdır. İğne veya diğer kesici, keskin uçlu malzemeler numuneler ile birlikte aynı taşıyıcı içerisinde yollanmaz. İçerisine numune, örnek veya kırılabilir malzeme yerleştirilmiş olan pnömatik tüp sistemi taşıyıcısını düşürmemeye dikkat edilmelidir. Pnömatik tüp sistemi taşıyıcısını istasyona yerleştirmeden önce kapağın iyice kapanmış olduğuna dikkat edilmelidir. Numune Taşıma Çantası Hastanemizde pnömatik sistemle gönderilemeyen numunelerin, dış kurumlardan laboratuvarımıza gelen veya laboratuvarımızdan dış kurumlara gönderilen numunelerin taşındığı çantalar transfer için uygun olmalıdır. Gerekli özellikler aşağıda belirtilmiştir; Çantanın dış yapısı çanta içindeki sıcaklığı muhafaza edebilmelidir. Dışarıdan gelen darbelere karşı koruyabilecek sert bir yapıya sahip olmalıdır. Tüplerin dik bir şekilde yerleştirilebilmesi için sünger, strafor, spor vb. yapıya sahip olmalıdır. Numune yerleşiminden sonra taşıma sırasında numunelerin hareketini engelleyen kapak bulunmalıdır. Çantaların üzerinde gerekli uyarı ve risk işaretleri bulunmalıdır. Uzun mesafelerde; Numunelerin uygun ısıda transferini sağlayan buz aküsü bulunmalıdır. Çantalar içerisinde düzenli sıcaklık takibi yapan digital cihazlar bulunmalıdır. Çanta içerisinde kilitli poşetler bulunmalıdır. Çanta Düzeni Gerekiyorsa önce buz aküsü yerleştirilir. (Numune çantasında kullanacak buz aküsü bir gece öncesinden dondurulmalıdır). Numuneler çanta içindeki tüp deliklerine uygun şekilde dizilir. Kapağı iyi kapatılmayan numunelerin transport esnasında dökülmesi tetkiklerin çalışılamamasına neden olmaktadır. 15

18 Numunelerin Taşınması Tüplerin kapaklı olmasına özelikle dikkat edilir. Numunelerin taşıma sırasında hareketini engellemek amacıyla kapak numune yerleşiminden sonra kapatılır. Numunelerin güvenli şekilde transferi için gerekli önlemler alınır (Numunelerin kapaklı olması, dikkatli yerleştirilmesi, taşıma sırasında çantanın altüst edilmemesi vb.). Çantalar yerleştirme işlemi bittikten sonra muhakkak kapatılır. Numunelerin dışarıdan gelmesi durumunda; Numunenin geldiği kurum, numune adedi, numune türü, teslim eden kurum yetkilisi, teslim alan, kuryenin varış ve ayrılış saati HBYS de kayıt altına alınır. Numunelerin şehir içinde transferleri teslim alınmasından itibaren, teslim edilmesi arasında geçen süre 2 saati aşmayacak şekilde planlanmalıdır. NUMUNE RED KRİTERLERİ Testi çalışmak için gerekli kriterleri karşılamayan numuneler çalışmaya alınmaz. Reddedilen numuneler reddetme gerekçesi HBYS de belirtilerek ilgili birimlere bildirilir. Numunenin laboratuvara kabulünde sık karşılaşılan durumlar aşağıda belirtilmiştir; Ad Soyad Hataları Yaş, Cinsiyet Hataları Hatalı Test Kaydı Hastanın Test İçin Gerekli Kriterleri (Açlık, Sigara vb.) Sağlamaması Hemoliz Lipemi Pıhtı Oluşması Yanlış Örnek Kabına Alınması Örnek Miktarının Yanlış Seviyede Alınması Yetersiz Örnek Hatalı Etiketleme Barkotsuz Örnek 24 Saatlik İdrarın Hatalı Toplanması Numunelerin Uygunsuz Transfer Edilmesi Red kriterleri ilgili teste göre değişebilmektedir. Test bazında red listelerine laboratuvar birimlerinden ulaşılabilmektedir. 16

19 NOT: Birincil numunenin tanımlanmasında belirsizlik veya birincil numunedeki (beyin omurilik sıvısı vb.) analiz edilecek maddelerde kararsızlığın olduğu birincil numunenin tekrar alınamayacağı veya kritik durumlarda laboratuvarımız, numuneyi başlangıçta işleme alabilir. Ancak, istekte bulunan hekim veya birincil numuneyi almaktan sorumlu personel, sorumluluğu üstleninceye kadar laboratuvar sonuçları vermeyebilir. Böyle bir durumda, birincil numunenin tanımlanma sorumluluğunu üzerine alan kişinin onayı kayıt altına alınır. Bu şart herhangi bir nedenle yerine getirilemiyorsa ve analiz yapılmışsa raporda sorumlu kişi belirtilir. Şartlı Kabul (Reddedilen Numune İle Çalışma) Test istemini yapan hekim laboratuvarımız tarafından reddedilen numunenin çalışılmasını talep edilebilmektedir. Bu durumda Şartlı Kabul durumunu ilgili doktorun onaylaması gerekmektedir. Doktorun onayı sonrasında numune çalışmaya alınmaktadır. Şartlı kabul durumu sonuç raporunda bildirilmektedir. DEĞERLİ ÖRNEKLER Tekrar alınması mümkün olmayan veya cerrahi müdahale gerektiren numuneler elden teslim edilir. Bu numuneler aşağıda belirtilmiştir; BOS Eklem sıvısı Bronko Alveoler Lavaj (BAL) Kemik iliği Plevra sıvısı Trakeal aspirat Biyolojik sıvılar Üriner sistem taşları Acil Talep Edilen ve Tıbbi Aciliyeti Olan Testlerin Çalışılması Acil servisten gelen numuneler acil laboratuvarımızda çalışılmaktadır. Diğer servisler tarafından acil olarak talep edilen ve acil test parametreleri dışındaki testlere laboratuvarımızın iş programını aksatmadığı sürece öncelik verilmektedir. Tekrara Alınan Numuneler ve İleri Analiz Teknikleri Laboratuvarımızda çalışılan testler bazı durumlarda tekrar çalışmasına alınabilir. Sonucun klinik uyumsuzluğu, hastanın daha önceki sonuçları ile uyumsuzluğu, yüksek değerlerde dilüsyon gereksinimi ve cihazın testle ilgili verdiği uyarılar gibi durumlar test tekrarı gerektirmektedir. Bu durumda test sonuçları kitapçığımızda belirtilen sürelerde sonuçlanamamaktadır. Bu durumda hasta veya hastanın doktoru teknisyen tarafından bilgilendirilir. Klinik veya analitik olarak gerekli görüldüğü takdirde analiz sonucunun teyit edilmesi için ileri analiz önerilmektedir. 17

20 İlave Tetkik İstemleri Laboratuvarımızda bazı durumlarda aynı örnek üzerinden ilave test istemi yapılmaktadır. İlave tetkik istemleri numunenin alındığı andan itibaren en fazla 24 saat içerisinde yapılmalıdır. İlave testler her tetkik için geçerli değildir. Numune, ilave istenen tetkik için gerekli kriteri karşılamıyorsa (miktar, dayanıklılık şartları, bekleme süresi vb. nedenlerden ) testin sonucu etkilenebileceğinden yeni numune istenir. Testler için gerekli kriterler test ayrıntılarında yer almaktadır. ANALİZ Laboratuvar testlerinin analiz işlemi öncesinde cihazın günlük rutin bakımları yapıldıktan sonra internal kalite kontrol süreçleri uygulanır. Çıkan sonuçlar Westgard kurallarına göre değerlendirilir. Herhangi bir sorun olmaması halinde analiz işlemlerine başlanır. Hata kaynaklarına rastlanması durumunda analiz işlemleri ertelenerek sorun giderilmeye çalışılır. Bu süreç Uzman Doktor, Laboratuvar Teknisyeni/Teknikeri ve firma teknik servisi tarafından yönetilir. İlgili birimlere bilgilendirmeler yapılır. Cihazlar tamamladığı test analizlerinin sonuçlarını, otomatik olarak HBYS ye gönderir. Uygun bulunan sonuçlar onaylanır. Uygun olmayan sonuçlar, sebebi araştırılarak gerekiyorsa yeniden çalışılır veya yeni numune istenir. Acil örnekler rutinden ayrı olarak hemen çalışılır ve analiz sonuçları bekletilmeden onaylanır. Panik değerler listesine ait bir test sonucu bulunursa, analiz süreci gözden geçirilerek test tekrarlanır. Tekrar sonuçları da panik değer listesinde ise, testi isteyen hekime bilgi verilir. Test sonucu hastanın kliniği ile örtüşmüyorsa hastadan yeni örnek alınarak analiz tekrarlanır. TESTLERİN SONUÇ TESLİM SÜRELERİ Cihazlardan çıkan test sonuçları bilgisayar ortamında laboratuvar teknisyeni tarafından kontrol edilerek bilgisayar ortamında onaylanır. Test sonuçları HBYS ye otomatik olarak aktarılır. Böylece testi isteyen hekim, sonuçları kendi bilgisayar ekranında görebilir. İstenirse test sonuçları rapor halinde de verilebilmektedir. Merkez laboratuvarında yapılan testlerin sonuç süreleri bu kitapçıkta belirtilmiştir. Panik değerde olan test sonuçları klinik hastalarında istemi yapan hekime veya poliklinik sorumlu hemşiresine en kısa zamanda telefon ile bildirir. REFERANS ARALIĞI Testler için belirtilen referans aralığı sağlıklı bireylerden elde edilen değerlerin % 95 ini içeren grubu temsil eder ve test sonucunu değerlendirmek için genel bir baz oluşturur. Çeşitli faktörlere bağlı olarak bu değerler hastadan hastaya varyasyonlar gösterebilir. Analiz yönteminin değiştiği durumlarda metoda bağlı olarak referans aralığı da değişebilir. Laboratuvarımızda referans aralıkları yılda bir kez gözden geçirilmektedir. Aynı zamanda belirli bir aralığın referans gruba artık uymadığı düşünüldüğünde gerekli araştırmalar yapılarak tekrar değerlendirme yapılır. 18

21 NUMUNELERİN KORUNMASI Test bilgileri kısmında Dayanıklılık Şartlarında belirtilmiştir. Dış Gönderilecek Numuneler Anlaşmalı laboratuvar test rehberlerine göre saklama koşullarına uygun şartlarda numune gönderme tarihine kadar muhafaza edilir. Numune anlaşmalı laboratuvara gönderilmeyecekse, çalışılacak dış laboratuvardan saklama koşulları öğrenilir ve uygulanır. NUMUNELERİN DEPOLANMASI Laboratuvarımızda çalışılan numuneler raporlanıncaya kadar uygun koşullarda muhafaza edilmektedir. Raporlanan numuneler 1 hafta bekletildikten sonra Atık Yönetimi Prosedürüne göre uzaklaştırılmaktadır. NUMUNELERİN İMHASI Saklanma süresi dolan tüm numuneler ilgili atık kutularına atılır. İmha edilecek numunelerin konduğu torbalar ve sporlar Atık Yönetimi Prosedürü ne göre uzaklaştırılır. GENEL KONTROL VE GÖZDEN GEÇİRME Laboratuvarımızda çalışılan her bir test için gerekli olan numune miktarı, hangi analizlerin yapılacağı ve bunları yaparken hangi yöntemlerin kullanılacağı her yıl gözden geçirilerek web sitemizdeki test kataloğumuzda güncellenmektedir. Testler için gerekli olan numune miktarlarındaki değişiklikler çalışma metotlarının değişikliği ile ilintilidir. Numune miktarlarında beklenmedik bir değişiklik olduğunda web sitesinde güncelleme yapıldıktan sonra HBYS den duyuru yapılır. Numune miktarlarının gözden geçirilmesi ilgili Birim Sorumluları gözetiminde toplantı yapılarak kayıt altına alınır. 19

22

23 PANİK/KRİTİK DEĞERLER Çocuk (0-17 yaş) / Erişkin (17 yaş ) İlaç Düzeyleri Teofilin Digoksin Valproik asit Fenobarbital Fenitoin Karbamazepin Alt Limit Üst Limit 20 ug/ml 2 ng/ml 100 ug/ml 40 ug/ml 20 ug/ml 12 ug/ml Mikrobiyoloji Bacillus anthracis Gaita kültüründe Salmonella, Shigella, Vibrio, Campylobacter VRE Brucella species BOS Gram boyamada bakteri görülmesi ve/veya kültürde üreme olması ARB aranması Laboratuvar Bakteriyoloji Bakteriyoloji Bakteriyoloji Bakteriyoloji Bakteriyoloji Bakteriyoloji Panik Değer Üreme var Üreme var Üreme var Üreme var Pozitif ve Üreme var Pozitif 21

24 Çocuk (0-17 yaş) / Erişkin (17 yaş ) PANİK/KRİTİK DEĞERLER Mikrobiyoloji VDRL TPHA Kan yaymasında sıtma paraziti Laboratuvar Seroloji Seroloji Seroloji Panik Değer Pozitif Pozitif Pozitif Mikrobiyoloji Anti HIV Anti HBcIgM Anti HAV IgM Laboratuvar Eliza Eliza Eliza Panik Değer Pozitif Pozitif Pozitif 22

25 KAN TOPLAMA TÜPLERİ 23

26 24

27 25

28

29 NO KOD TEST ADI NUMUNE TÜRÜ DAYANIKLILIK ŞARTLARI MİKTAR YÖNTEM ÇALIŞMA RAPOR ACTH (Adrenokortikotropik H.) Örnek alım saatleri:08:00-10:00 veya 16:00-18:00 aralarında olmalıdır/plazma kısa süre içerisinde ayrılmalı ve dondurulmalıdır. Hemolizli örnek kabul edilmez EDTALI PLAZMA EDTA lı plazma (Numune alındıktan sonra plazma hemen ayrılmalı ve soğuk ortamda gönderilmelidir. Oda ısısında 2 saat, dondurulmuş halde 1 ay) CLIA ADA (Adenozin Deaminaz) ADA (Adenozin Deaminaz) ADA (Adenozin Deaminaz) ADA (Adenozin Deaminaz) ALBUMİN ALBUMİN ALBUMİN AFP (ALFA-FETOPROTEİN) Alanin Aminotransferaz (ALT) ALFA-1 ANTİTRİPSİN ALKALEN FOSFOTAZ (ALP) AMİLAZ AMİLAZ (İDRAR) BOS Biyolojik Sıvı Plavral Sıvı Biyolojik Sıvı BOS İDRAR Oda ısısında 24 saat, buzdolabında 3 gün, donmuş halde 6 ay Oda ısısında 24 saat, buzdolabında 3 gün, donmuş halde 6 ay Oda ısısında 24 saat, buzdolabında 3 gün, donmuş halde 6 ay Oda ısısında 24 saat, buzdolabında 3 gün, donmuş halde 6 ay, buzdolabında 8 gün, donmuş halde 1 ay, buzdolabında 8 gün, donmuş halde 1 ay, buzdolabında 8 gün, donmuş halde 1 ay Buzdolabında 7 gün, donmuş halde 3 ay Oda ısısında 3 gün, buzdolabında 1 hafta, -60/-80 C de 1 hafta Not: Hemolizli örnekler kabul edilmez. Buzdolabında 7 gün, donmuş halde 3 ay Oda ısısında 7 gün, buzdolabında 7 gün, donmuş halde 2 ay Not: ETA lı plazma kabul edilmez. Oda ısısında 1 hafta, buzdolabında 1 ay, donmuş halde 1 ay Oda ısısında 2 gün, buzdolabında 10 gün, donmuş halde kabul edilmez. Not: idrar ph<6,0 ise amilaz aktivitesi %30 azalır: İdrar ph sı <6,0 ise 2 ml/l % 5 NaOH eklenerek ph nın >6,0 olması sağlanır. NEFELOMETRİ Çarşamba Çarşamba Çarşamba Çarşamba Perşembe Perşembe Perşembe Perşembe 27

30 NO KOD TEST ADI NUMUNE TÜRÜ DAYANIKLILIK ŞARTLARI MİKTAR YÖNTEM ÇALIŞMA RAPOR AMONYAK Kan alındıktan sonra tüpler soğuk su/buz içeren kap ile laboratuvara gönderilmelidir. Plazma en geç 30 dk içerisinde +4 C ortamda ayrılır. Hemolizli örnekler kabul edilmez. EDTALI PLAZMA Oda ısısında kabul edilmez, buzdolabında 3 saat, donmuş halde 1 gün 1 m ANDROSTENEDION ANTITROMBİN III APTT Aspartat Aminotransferaz (AST) B-12 VİTAMİNİ BETA-HCG BETA-2 MİKROGLOBULİN BİLİRUBİN (DİREKT) SİTRATLI PLAZMA SİTRATLI PLAZMA Oda ısısında 24 saat, buzdolabında 2 gün, donmuş halde 2 ay Oda ısısında 4 saat, buzdolabında 8 saat, donmuş halde 1 ay Oda ısısında 3 saat, donmuş halde 4 hafta Oda ısısında 24 saat,buzdolabında 1 hafta. Not: Hemolizli örnekler kabul edilmez., buzdolabında 2 gün, donmuş halde 2 ay, buzdolabında 3 gün, donmuş halde 2 ay NOT: Plazma örnekleri kabul edilmez Buzdolabında 8 gün, donmuş halde 2 ay Işıktan korunması şartı ile Oda ısısında 2 gün, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 6 ay NEFELOMETRİK BİLİRUBİN (İNDİREKT) BİLİRUBİN (TOTAL) Test hesaplamalı bir parametredir. Işıktan korunması şartı ile Oda ısısında 1 gün, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 6 ay BÜYÜME HORMONU (GH-GROWTH HORMON) 10 saat sabah açlığı/hasta örnek alımından 30 dk önce dinlendirilmelidir. Buzdolabında 8 saat CLIA CA 125, buzdolabında 5 gün, donmuş halde 3 ay 28

31 NO KOD TEST ADI NUMUNE TÜRÜ DAYANIKLILIK ŞARTLARI MİKTAR YÖNTEM ÇALIŞMA RAPOR CA 15.3 CA 19.9 CEA (Karsino Embriyojenik Antijen) C-PEPTID D-DIMER DHEA-SO4 (Dehidroepiandrostenedionsülfat) DEMİR DEMİR BAĞLAMA KAPASİTESİ SİTRATLI PLAZMA, buzdolabında 5 gün, donmuş halde 3 ay, buzdolabında 30 gün, donmuş halde 3 ay, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 6 ay Oda ısısında 3 saat, donmuş halde 1 hafta Oda ısısında 4 saat, buzdolabında 24 saat, donmuş halde 1ay, buzdolabında 2 gün donmuş halde 2 ay Oda ısısında 7 gün, buzdolabında 3 hafta, donmuş halde 1 yıl Oda ısısında 4 gün, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 3 ay CLIA TÜRBİDİMETRİK D-KSİLOZ Bu test için laboratuvardan randevu alınmalıdır. İdrar numunesi biriktirilmeden önce uygulanması gereken protokol hastaya anlatılmaldır. 24 SAATLİK İDRAR 5 ml D VİTAMİNİ ERITROPOETİN ERİTROSİT SEDİMANTASYON HIZI ESTRADIOL (E2) /HEPARİNLİ PLAZMA TAM KAN Oda ısısnda 8 saat, buzdolabında 4 gün, donmuş halde 24 hafta, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 2 ay NOT: Numune arasında alınmalı Oda ısısında 2 saat Oda ısısında 2 saat, buzdolabında 2 gün, donmuş halde 6 ay. CLIA Westerngren ETANOL (ETİL ALKOL) Kan alma işlemi sırasında alkollu pamuk kullanmayınız.) /İDRAR Serum:Oda ısısında 2 gün, buzdolabında 2 hafta NOT:Numunenin ağzı kapalı olmalıdır. İdrar numuneleri analiz edilinceye kadar 4 C de ağzı kapalı olarak bekletilmelidir. PETİNİA 29

32 NO KOD TEST ADI NUMUNE TÜRÜ DAYANIKLILIK ŞARTLARI MİKTAR YÖNTEM ÇALIŞMA RAPOR FAKTÖR IX Kan, sodyum sitrat içeren vakumlu tüplere, tüpün üzerindeki çizgiye kadar alınmalı ve alındıktan sonra 8-10 kez yavaşça alt-üst ederek karışması sağlanmalıdır.30 dk içerisinde 2500 devirde 10 dk santrifüj edilerek plazma ayrılmalı ve soğuk ortamda gönderilmelidir. SİTRATLI PLAZMA Oda ısısında 4 saat, buzdolabında 8 saat, donmuş halde 4 hafta FAKTOR VII Kan, sodyum sitrat içeren vakumlu tüplere, tüpün üzerindeki çizgiye kadar alınmalı ve alındıktan sonra 8-10 kez yavaşça alt-üst ederek karışması sağlanmalıdır.30 dk içerisinde 2500 devirde 10 dk santrifüj edilerek plazma ayrılmalı ve soğuk ortamda gönderilmelidir. SİTRATLI PLAZMA, buzdolabında 8 saat, donmuş halde 4 hafta FAKTOR VIII Kan, sodyum sitrat içeren vakumlu tüplere, tüpün üzerindeki çizgiye kadar alınmalı ve alındıktan sonra 8-10 kez yavaşça alt-üst ederek karışması sağlanmalıdır.30 dk içerisinde 2500 devirde 10 dk santrifüj edilerek plazma ayrılmalı ve soğuk ortamda gönderilmelidir. FENOBARBITAL FENİTOİN FERRİTİN FİBRİNOJEN FOLİK ASİT FOLİKÜL STİMÜLAN HORMON (FSH) SİTRATLI PLAZMA SİTRATLI PLAZMA Oda ısısında 3 saat, buzdolabında 8 saat, donmuş halde 2 hafta Oda ısısında 2 gün, buzdolabında 2 gün, donmuş halde 3 ay Not:Jelli tüpe alınan kan örnekleri kabul edilmez, buzdolabında 4gün, donmuş halde 1ay, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 1 yıl Oda ısısında 4 saat, buzdolabında 24 saat, donmuş halde 1 ay Oda ısısında 2 saat, buzdolabında 2 gün, donmuş halde 1 ay, buzdolabında 2 hafta, donmuş halde 6 ay PETİNİA PETİNİA 30

33 NO KOD TEST ADI NUMUNE TÜRÜ DAYANIKLILIK ŞARTLARI MİKTAR YÖNTEM ÇALIŞMA RAPOR FOSFOR, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 1 yıl FOSFOR SPOT İDRAR, buzdolabında 2 gün, donmuş halde 6 ay FOSFOR İdrar koruyucusu olarak 10 ml 6 NHCl kullanılmalıdır. 24 SAATLİK İDRAR, buzdolabında 2 gün, donmuş halde 6 ay GAMA GLUTAMİL TRANSFERAZ (GGT) Oda ısısında 7 gün, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 1 yıl GLUKOZ, buzdolabında 4 gün, donmuş halde 1 yıl GLUKOZ BİYOLOJİK SIVI Oda ısısında 24 saat, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 1 yıl GLUKOZ BOS 4/-20 C GLUKOZ SPOT İDRAR Oda ısısında 24 saat, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 1 yıl GLUKOZ TARAMA TESTİ, GEBELİK OGTT Gebelik, 2 saatlik, dk içerir.) GLUKOZ TARAMA TESTİ, GEBELİK OGTT Gebelik, 3 saatlik, dk içerir.) Oda ısısında 24 saat, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 1 yıl Oda ısısında 24 saat, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 1 yıl GLUKOZ, TOKLUK Oda ısısında 24 saat, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 1 yıl GLUKOZ TARAMA TESTİ, 75 gr OGTT Standart; dk içerir.) Oda ısısında 24 saat, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 1 yıl HAPTOGLOBIN HEMOGLOBİN A1c (HbA1c) EDTA LI TAM KAN Buzdolabında 7 gün, donmuş halde 3 ay Not: Açlık kan örneği tercih edilir. Oda ısısında 24 saat, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 1 yıl NEFELOMETRİ HPLC HEMOGLOBİN ELEKTROFOREZİ EDTA LI TAM KAN Oda ısısında kabul edilmez hemen çalışmaya alınmalıdır, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde kabul edilmez ELEKTROFOREZ Çarşamba Ertesi Gün HEMOGLOBİN VARYANT ANALİZİ Analiz için 2 adet EDTA tam kan örneği alınmalıdır. EDTA LI TAM KAN Oda ısısında 24 saat, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 1 yıl 4 ml HPLC Salı Çarşamba 31

34 NO KOD TEST ADI NUMUNE TÜRÜ DAYANIKLILIK ŞARTLARI MİKTAR YÖNTEM ÇALIŞMA RAPOR HOMOSİSTEİN Buzdolabında 14 gün, donmuş halde 6 ay CIA HOMOVANİLİK ASİT (HVA-İdrar koruyucusu olarak 10 ml % 25 HCl kullanılmalıdır.) 24 SAATLİK İDRAR 24 saatlik idrarın tümü HPLC IMMÜNFİKSASYON ELEKTROFOREZİ, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde1 ay Not: Plazma örneği kabul edilmez İFE IMMÜNFİKSASYON ELEKTROFOREZİ İDRAR ANALİZİ (TAM) SPOT İDRAR SPOT İDRAR, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde1 ay Oda ısısında 1 saat, buzdolabında 24 saat, donmuş halde kabul edilmez 5 ml İFE STRİP+ MİKROSKOPİ IGF-1 (SOMATOMEDİN-C) Oda ısısında 2 saat, buzdolabında 24 saat, donmuş halde 1 yıl Not: EDTA lı plazma kabul edilmez CLIA IGFBP-3,buzdolabında 24 saat,donmuş halde 1 yıl CLIA İNSÜLİN (örnek, saatlik sabah açlığında alınmalıdır.), buzdolabında 1 gün, donmuş halde 6 ay İNSÜLİN, TOKLUK, buzdolabında 1 gün, donmuş halde 6 ay IYOT IYOT KAN SAYIMI (OTOMATİK HEMOGRAM) SPOT İDRAR 24 SAATLİK İDRAR EDTA LI TAM KAN Oda ısısında 3 gün, buzdolabında 10 gün, donmuş kabul edilmez Oda ısısında 3 gün, buzdolabında 10 gün, donmuş kabul edilmez, buzdolabında 24 saat (MPV hariç,sadece 8 saat stabildir), donmuş halde kabul edilmez DC, FC KARBAMEZEPİN KALSİTONİN, buzdolabında 2 gün, donmuş halde 2 ay Not: EDTA lı plazma ve jelli tüpler kabul edilmez Donmuş halde 15 gün, -70 C de daha uzun süre PETİNİA CİA KALSİYUM /PLAZMA Oda ısısında 1 hafta, buzdolabında 3 hafta, donmuş halde 8 ay KALSİYUM İDRAR Oda ısısında 2 gün, buzdolabında 4 gün, donmuş halde 3 hafta 32

35 NO KOD TEST ADI NUMUNE TÜRÜ DAYANIKLILIK ŞARTLARI MİKTAR YÖNTEM ÇALIŞMA RAPOR KATEKOLAMİNLER (Adrenalin, Nöradrenalin, Dopamin) (İdrar koruyucusu olarak 10 ml % 25 HCl kullanılmalıdır. Örnek ışıktan korunmalıdır.) KLOR (Cl) KLOR (Cl) KLOR (Cl) KLOR (Cl) KOLESTEROL-HDL 24 SAATLİK İDRAR BOS SPOT İDRAR 24 SAATLİK İDRAR Oda ısısında 1 gün, buzdolabında 2 ay, donmuş halde 6 ay Oda ısısında 1 hafta, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde stabil Oda ısısında 1 hafta, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde stabil Oda ısısında 1 hafta, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde stabil Oda ısısında 1 hafta, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde stabil Oda ısısında 24 saat, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 1 ay 24 saatlik idrarın tümü HPLC ISE ISE ISE ISE Perşembe Ertesi Gün KOLESTEROL-LDL KOLESTEROL-TOTAL Oda ısısında 24 saat, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 1 ay Oda ısısında 1 hafta, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 3 ay KORTİZOL KREATİN KİNAZ (CK), buzdolabında 5 gün donmuş halde 3 ay Oda ısısında 2 gün, buzdolabında 7 gün, donmuş halde1 ay KREATİN KİNAZ-MB (CK-MB) KREATİN KİNAZ-MB KÜTLE (CK-MB Stat) KREATİNİN, buzdolabında 8 gün, donmuş halde1 ay Buzdolabında 8 saat, donmuş halde 3 ay Oda ısısında 7 gün, buzdolabında 7 gün, donmuş halde 3 ay KREATİNİN İDRAR Oda ısısında 3 gün, buzdolabında 8 gün, donmuş halde 3 hafta KREATİNİN 24 SAATLİK İDRAR Oda ısısında 3 gün, buzdolabında 8 gün, donmuş halde 3 hafta KREATİNİN KLERENSİ / 24 SAATLİK İDRAR Oda ısısında 4 saat, buzdolabında 4 gün, donmuş halde 6 ay / 5 ml 33

36 NO KOD TEST ADI NUMUNE TÜRÜ DAYANIKLILIK ŞARTLARI MİKTAR YÖNTEM ÇALIŞMA RAPOR LAKTAT Hasta aç ve tamamen istirahat halinde olmalıdır. Örnek alınırken turnike uygulanmamalıdır. Örnek alındıktan hemen sonra buzlu kap içerisine konulmalı ve plazma 15 dk içinde ayrılmalıdır. LDH LİTYUM LİPAZ LH MAGNEZYUM MAGNEZYUM PLAZMA- SODYUM FLORÜRLÜ İDRAR, buzdolabında 14 gün Oda ısısında 7 gün, buzdolabında 4 gün, donmuş halde 6 hafta Oda ısısında 1 gün, buzdolabında 7 gün, donmuş halde 6 ay Oda ısısında 7 gün, buzdolabında 7 gün, donmuş halde 1 yıl Buzdolabında 14 gün, donmuş halde 6 ay Oda ısısında 7 gün, buzdolabında 7 gün, donmuş halde 1 yıl Oda ısısında 3 gün, buzdolabında 3 gün, donmuş halde 1 yıl MAGNEZYUM 24 SAATLİK İDRAR MİKROTOTALPROTEİN BOS Oda ısısında 3 saat, buzdolabında 14 gün NORMETANEFRİN (İdrar koruyucusu olarak 10 ml % 25 HCl kullanılmalıdır.) OSMOLALİTE OSMOLALİTE PARATHORMON- INTACT (PTH) POTASYUM (K) POTASYUM (K) POTASYUM (K) POTASYUM (K) 24 SAATLİK İDRAR SPOT İDRAR BİYOLOJİK SIVI SPOT İDRAR 24 SAATLİK İDRAR Oda ısısında 24 saat, buzdolabında 24 saat, donmuş halde 2 ay Oda ısısında 24 saat,buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 6 ay Oda ısısında 24 saat,buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 6 ay Oda ısısında 4 saat, buzdolabında 2 gün, donmuş halde 6 ay Oda ısısında 2 hafta, buzdolabında 2 hafta, donmuş halde stabil Oda ısısında 2 hafta, buzdolabında 2 hafta, donmuş halde stabil Oda ısısında 2 hafta, buzdolabında 2 hafta, donmuş halde stabil Oda ısısında 2 hafta, buzdolabında 2 hafta, donmuş halde stabil 24 saatlik idrarın tümü HPLC KRIYOSKOPIK OSMOMETER KRIYOSKOPIK OSMOMETER ISE ISE ISE ISE Pazartesi Ertesi Gün 34

37 NO KOD TEST ADI NUMUNE TÜRÜ DAYANIKLILIK ŞARTLARI MİKTAR YÖNTEM ÇALIŞMA RAPOR PROBNP PROGESTERON PROKALSİTONİN PROLAKTİN PSA -SERBEST (Prostat Spesifik Antijen) PSA -TOTAL (Prostat Spesifik Antijen) PROTEİN ELEKTROFOREZİ PROTEİN ELEKTROFOREZİ PROTEİN C PROTEİN S ANTİJEN SERBEST TOTAL PROTEİN TOTAL PROTEİN TOTAL PROTEİN PROTROMBİN ZAMANI (PT) REDÜKTAN MADDE 24 SAATLİK İDRAR SİTRATLI PLAZMA (plazma kısa süre içerisinde ayrılmalıdır) SİTRATLI PLAZMA (plazma kısa süre içerisinde ayrılmalıdır) İDRAR BOS SİTRATLI PLAZMA GAİTA Oda ısısında 3 gün, buzdolabında 6 gün, donmuş halde 2 yıl Buzdolabında 5 gün, donmuş halde 6 ay Buzdolabında 24 saat, donmuş halde 3 ay, buzdolabında 14 gün, donmuş halde 6 ay, buzdolabında 5 gün, donmuş halde 3 ay, buzdolabında 5 gün, donmuş halde 6 ay, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 1 ay, buzdolabında 1 Hafta, donmuş halde 1 ay Oda ısısında 4 saat, buzdolabında 24 saat, donmuş halde 1 ay Oda ısısında 24 saat, buzdolabında 24 saat, donmuş halde 3 ay Oda ısısında 4 saat, buzdolabında 4 hafta, donmuş halde 6 ay Oda ısısında 1 gün, buzdolabında 7 gün, donmuş halde 1 ay Oda ısısında 1 gün, buzdolabında 6 gün, donmuş halde >1 yıl, donmuş halde 4 hafta 2 gr ELEKTROFOREZ ELEKTROFOREZ İMMUNOMETRİ KOAGÜLOMETRİ Manuel REDÜKTAN MADDE SPOT İDRAR Manuel RETIKÜLOSİT SAYIMI SHBG (Sex Hormon Bağlayıcı Globulin) SEROTONİN (İdrar koruyucusu olarak 10 ml % 25 HCl kullanılmalıdır.) EDTA LI TAM KAN 24 SAATLİK İDRAR Oda ısısında 24 saat, buzdolabında 3 gün, donmuş halde kabul edilmez Oda ısısında 2 saat, buzdolabında 3 gün, donmuş halde 1 ay 24 saatlik idrarın tümü DC, FC HPLC Salı Çarşamba 35

38 NO KOD TEST ADI NUMUNE TÜRÜ DAYANIKLILIK ŞARTLARI MİKTAR YÖNTEM ÇALIŞMA RAPOR SERULOPLAZMİN, buzdolabında 7 gün, donmuş halde 3 ay NEFELOMETRİ SIKLOSPORİN EDTALI TAM KAN Buzdolabında 1 hafta, donmuş halde daha uzun süre PETİNİA SODYUM (NA) Oda ısısında 14 gün, buzdolabında 14 gün, donmuş halde stabil ISE SODYUM (NA) BİYOLOJİK SIVI Oda ısısında 14 gün, buzdolabında 14 gün, donmuş halde stabil ISE SODYUM (NA) BOS Oda ısısında 14 gün, buzdolabında 14 gün, donmuş halde stabil ISE SODYUM (NA) SPOT İDRAR Oda ısısında 14 gün, buzdolabında 14 gün, donmuş halde stabil ISE SODYUM (NA) 24 SAATLİK İDRAR Oda ısısında 14 gün, buzdolabında 14 gün, donmuş halde stabil ISE SPESİFİK IgE-ALATOP Dermatophagoides pteronyssinus, kedi epiteli, köpek kepeği, büyük ayrık otu, timoti otu, penicilium notatum, alterneria tenuis, huş ağacı, Japon sedir ağacı, ambrosia elatior, dar yapraklı sinir otu, dik yapışkan otu) Oda ısısında 3 gün, buzdolabında 2 hafta, donmuş halde 6 ay CLIA SPESİFİK IgE- Ampcilin Buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 6 ay CLIA SPESİFİK IgE- Amoksisilin Buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 6 ay CLIA SPESİFİK IgE- Antep Fıstığı Buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 6 ay CLIA SPESİFİK IgE- Besin Paneli 1 Yumurta beyazı, süt proteini, buğday, pirinç, yer fıstığı, soya fasulyesi Oda ısısında 2 gün, buzdolabında 2 hafta, donmuş halde 1 yıl CLIA SPESİFİK IgE- Besin Paneli 2 Domuz eti, sığır eti, tavuk eti, koyun eti Oda ısısında 2 gün, buzdolabında 2 hafta, donmuş halde 1 yıl CLIA SPESİFİK IgE- Fındık Oda ısısında 2 gün, buzdolabında 2 hafta, donmuş halde 1 yıl CLIA SPESİFİK IgE- Çimen Panel Ayrık otu, çayır otu, delice otu/ yemen otu Oda ısısında 2 gün, buzdolabında 2 hafta, donmuş halde 1 yıl CLIA 36

39 NO KOD TEST ADI NUMUNE TÜRÜ DAYANIKLILIK ŞARTLARI MİKTAR YÖNTEM ÇALIŞMA RAPOR KÜF PANELİ Penicillium Notatum, Clodosporium herbarum, Aspergillus fumigatus, Candida albicans, Alternaria tenuis SPESİFİK IgE- Penicilin G SPESİFİK IgE- Penicilin V SPESİFİK IgE- Sığır Eti SPESİFİK IgE- Süt SPESİFİK IgE- Toz Paneli Dermatophagoides pteronyssinus, Dermatophagoides farinea, house dust-greer, hamam böceği TAKROLİMUS TESTOSTERON TIROGLOBULIN ANTİKORU - Anti-Tg Tiroid Peroksidaz Antikoru - (Anti-TPO) TIROGLOBULIN - (Tg) TIROID STIMULAN HORMON (TSH) TIROKSIN-SERBEST (FT4) TIRIIODOTRONIN-SERBEST (FT3) TRANSFERRİN TRİGLİSERİT Örnek aç olarak alınmalıdır TROPONİN T-Yüksek Sensitif Serum (Tn T, hs) EDTA LI TAM KAN, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 6 ay Oda ısısında 2 gün, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 6 ay Buzdolabında 3 gün, donmuş halde 1 ay (sadece 1 kez dondurun) Buzdolabında 3 gün, donmuş halde 1 ay (sadece 1 kez dondurun) Buzdolabında 3 gün, donmuş halde 2 ay Oda ısısında 24 saat, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 1 ay Oda ısısında 24 saat, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 1 ay Oda ısısında 24 saat, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 1 ay Buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 3 ay Buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 3 ay, -60/-80 C de birkaç yıl Buzdolabında 24 saat, donmuş halde 1 yıl CLIA CLIA CLIA CLIA CLIA CLIA EIA CLIA NEFELOMETRİ 37

40 NO KOD TEST ADI NUMUNE TÜRÜ DAYANIKLILIK ŞARTLARI MİKTAR YÖNTEM ÇALIŞMA RAPOR Toksik Tarama Testleri Asetaminofen/Parasetamol APAP SPOT İDRAR Buzdolabında 2 gün, donmuş halde daha uzun süre FIA Amfetaminler AMP SPOT İDRAR Buzdolabında 2 gün, donmuş halde daha uzun süre FIA Metamfetaminler m AMP SPOT İDRAR Buzdolabında 2 gün, donmuş halde daha uzun süre FIA Barbitüratlar BAR SPOT İDRAR Buzdolabında 2 gün, donmuş halde daha uzun süre FIA Benzodiazepinler BZO SPOT İDRAR Buzdolabında 2 gün, donmuş halde daha uzun süre FIA Kokain COC SPOT İDRAR Buzdolabında 2 gün, donmuş halde daha uzun süre FIA Metadon MTD Opiyatlar OPI SPOT İDRAR SPOT İDRAR Buzdolabında 2 gün, donmuş halde daha uzun süre Buzdolabında 2 gün, donmuş halde daha uzun süre FIA FIA Fensiklidin PCP SPOT İDRAR Buzdolabında 2 gün, donmuş halde daha uzun süre FIA Tetrahidrocannaboid THC SPOT İDRAR Buzdolabında 2 gün, donmuş halde daha uzun süre FIA Trisiklik Antidepresanlar TCA SPOT İDRAR Buzdolabında 2 gün, donmuş halde daha uzun süre FIA ÜRE Oda ısısında 1 hafta, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 1 yıl ÜRE SPOT İDRAR Oda ısısında 2 gün, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 4 hafta ÜRE ÜRİK ASİT 24 SAATLİK İDRAR Oda ısısında 2 gün, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 4 hafta Buzdolabında 5 gün, donmuş halde 6 ay 5 ml ÜRİK ASİT BİYOLOJİK SIVI ÜRİK ASİT SPOT İDRAR NAOH eklendikten sonra oda ısısında 4 gün ÜRİK ASİT VALPROİK ASİT 24 SAATLİK İDRAR Oda ısısında 4 gün, buzdolabında 4 gün, donmuş halde 2 hafta, buzdolabında 2 gün, donmuş halde daha uzun süre 5 ml PETİNİA 38

41 NO KOD TEST ADI NUMUNE TÜRÜ DAYANIKLILIK ŞARTLARI MİKTAR YÖNTEM ÇALIŞMA RAPOR VANİLMANDELİK ASİT(VMA) (İdrar koruyucusu olarak 10 ml % 25 HCl kullanılmalıdır. Örnek ışıktan korunmalıdır.) vwf Aktivitesi von Willebrand Faktör Aktivitesi 24 SAATLİK İDRAR SİTRATLI PLAZMA Oda ısısında kabul edilmez, buzdolabında 1 hafta, donmuş halde 2 hafta Not: İdrarı soğuk ortamda bulundurun, buzdolabında 24 saat, donmuş halde 1 ay 5 ml HPLC İMMUNOTÜRBİDİMETRİK Her ayın 15. ve 30. günü Ertesi Gün YAĞ 1. TRİMESTER TARAMA TESTİ Prenatal tarama testi bilgi formu eksiksiz doldurulmalıdır. Bu formda kilo bilgisi, son adet tarihi, sigara kullanımı, siyah ırk, gebelik haftası, NT değeri, daha önceki gebeliklerde yaşanan tıbbı sorunlar ve annede varsa Tip 1 diabet bildirilmelidir. USG ölçümü kana alma arasındaki süre en fazla 24 saat olmalıdır. 2. TRİMESTER TARAMA TESTİ Prenatal tarama testi bilgi formu eksiksiz doldurulmalıdır. Bu formda kilo bilgisi, son adet tarihi, sigara kullanımı, siyah ırk, gebelik haftası, NT değeri, daha önceki gebeliklerde yaşanan tıbbı sorunlar ve annede varsa Tip 1 diabet bildirilmelidir. USG ölçümü kana alma arasındaki süre en fazla 24 saat olmalıdır. 5-HİAA 5-Hidroksiindolasetikasit İdrar toplamadan 3 gün önce idrar toplama sırasında diyet uygulanmalıdır. Avakado, muz, patlıcan, ananas, domates ve vanilya içeren besinler yenilmemeli, kahve gibi kafein içeren içecekler içilmemelidir. Aspirin ve tansiyon ilaçları gerek görülmedikçe alınmamalı, hekime danışılmalıdır. İdrar koruyucusu olarak 10 ml Gliseal asetik asit kullanılmalıdır. GAİTA 24 SAATLİK İDRAR, buzdolabında 7 gün, donmuş halde 6 ay, buzdolabında 2 gün, donmuş halde 6 ay 2 gr 24 saatlik idrarın tümü Manuel EIA EIA HPLC Ertesi Gün Ertesi Gün 39

42

43 NO KOD TEST ADI NUMUNE TÜRÜ DAYANIKLILIK ŞARTLARI MİKTAR YÖNTEM ÇALIŞMA RAPOR ADENOVİRUS ANTİJENİ AMELİYAT MATERYALİ KÜLTÜRÜ AMİP ANTİJENİ (Entamoeba histolytica) AMİP (Entamoeba histolytica) ANTI-CCP GAİTA AMELİYAT MATERYALİ GAİTA Oda ısısında 2 saat Oda ısısında 1/2 saat Oda ısısında 2 saat 1 gr 1 gr 1 gr IMMUNOASSAY TEK KOLONİ EKİM YÖNTEMİ IHA Salı İki saat sonra 48 saat sonra 4 saat sonra Çarşamba ANTİ ds DNA Perşembe Cuma ANTİ ds DNA IFA Sal-Per Çar-Cum ANTİ-FOSFOLİPİD IgG Pazartesi Salı ANTİ-FOSFOLİPİD IgG Pazartesi Salı ANTI HİSTON ANTİKOR Perşembe Cuma Anti jo-1 Perşembe Cuma Antikardiyolipin IgG Antikardiyolipin IgM Anti Mikrozomal Antikor Anti-Nötrofil Sitoplazmik Antikor (P-ANCA) Anti-Nötrofil Sitoplazmik Antikor (C-ANCA) Anti Nükleer Antikor (ANA) Anti Nükleer Antikor (ANA) Anti RNP IFA IFA IFA IFA Pazartesi Pazartesi Salı Perşembe Sal-Per Perşembe Perşembe Salı Salı Perşembe Cuma Çar-Cum Cuma Cuma Anti-SSA Pazartesi Salı Anti-SSB Pazartesi Salı Anti-Scl70 Perşembe Cuma Anti Sm Antistreptolizin O (ASO) 0. NEFELOMETRİ Pazartesi Salı 41

44 NO KOD TEST ADI NUMUNE TÜRÜ DAYANIKLILIK ŞARTLARI MİKTAR YÖNTEM ÇALIŞMA RAPOR ARB İncelmesi ARB İncelmesi ARB İncelmesi ARB İncelmesi İDRAR BOS BALGAM EKLEM SIVISI Oda ısısında 1-2 saat Oda ısısında 1-2 saat 40 ml 5 ml 10 ml 5 ml MİKROSKOPİ MİKROSKOPİ MİKROSKOPİ MİKROSKOPİ ARB İncelmesi ARB İncelmesi ASPERGİLLUS DNA ( Numune alındıktan sonra kapağı açılmadan santrifüj edilerek serum ayrılmalı ve mümkün olduğunca hava ile temas ettirilmeden laboratuvarımıza gönderilmelidir.) BALGAM KÜLTÜRÜ BK VİRÜS DNA BOĞAZ KÜLTÜRÜ BOS KÜLTÜRÜ BRUCELLA AGLÜTİNASYONU (COOMBSLU) BRUCELLA AGLÜTİNASYONU (Wright) BRONKO ALVEOLAR LAVAJ KÜLTÜRÜ BURUN KÜLTÜRÜ CRP-KANTİTATİF (C Reaktif Protein) Candida DNA Candida Antifungal Duyarlılık Testi C. DİFFİCİLE TOKSİN A+B CMV IgG AVIDITE PLEVRA SIVISI DİĞER BALGAM, İDRAR BOĞAZ SÜRÜNTÜSÜ BOS BAL BURUN ÜREME OLAN ÖRNEK GAİTA Oda ısısında 1-2 saat Oda ısısında 4 saat 5 ml 5 ml 1 gr 5 ml 3 ml 5 gr MİKROSKOPİ REAL TIME PCR TEK KOLONİ EKİM YÖNTEMİ DÖKEREK EKİM YÖNTEMİ AGLÜTİNASYON AGLÜTİNASYON TEK KOLONİ EKİM YÖNTEMİ TEK KOLONİ EKİM YÖNTEMİ NEFELOMETRİ REAL TIME PCR TEK KOLONİ EKİM YÖNTEMİ IMMUNKROMATO GRAFİ ELFA Pzt-Per 5 ml TEK KOLONİ EKİM YÖNTEMİ Serum 5 ml REAL TIME PCR İdrar 10 ml Paz-Cum Pzt-Per Sal-Cum 48 saat sonra 48 saat sonra 48 saat sonra Ertesi gün Ertesi gün (14:00 a kadar) 48 saat sonra 48 saat sonra Sal-Cum 48 saat sonra COOMBS-DİREKT COOMBS-İNDİREKT EDTALI TAM KAN AGLÜTİNASYON AGLÜTİNASYON 42

45 NO KOD TEST ADI NUMUNE TÜRÜ DAYANIKLILIK ŞARTLARI MİKTAR YÖNTEM ÇALIŞMA RAPOR CRYPTOSPORİDİUM ANTİJENİ CMV IgG (CYTOMEGALOVİRUS ANTİKORU IgG) CMV IgM (CYTOMEGALOVİRUS ANTİKORU IgM) GAİTA 5 gr IMMUNKROMATO GRAFİ ELFA ELFA CMV PCR-Kantitatif (CYTOMEGALOVİRUS DNA) DİYALİZAT KÜLTÜRÜ DOKU TRANSGLUTAMİNAZ IgA DİYALİZAT 5 ml 1 gr REAL TIME PCR TEK KOLONİ EKİM YÖNTEMİ Pzt-Per Salı Sal-Cum 48 saat sonra Çarşamba ASMA (Düz Kas Antikoru) ECHINOCOCCUS ANTİKORU-TOTAL EKLEM SIVISI KÜLTÜRÜ ENA E. MONONUCLEOSIS IgM ENDOMISYUM ANTİKORU IgG ENDOTRAKEAL TÜP ASPİRASYONU ENTEROBIUS VERMICULARIS EBV-VCA IgG (Epstein-Barr Virüs Antikoru) EBV-VCA IgM (Epstein-Barr Virüs Antikoru) GAİTA KÜLTÜRÜ GAİTADA PARAZİT ARANMASI GAİTADA GİZLİ KAN GLIADIN ANTIKORU IgG EKLEM SIVISI ASPİRASYON NUMUNESİ SELOFAN BANT GAİTA GAİTA GAİTA Gaita örneği herhangi temiz bir kaba alındıktan sonra pamuklu eküvyon çubuk gaitanın birkaç bölgesine batırılır.transport besiyeri ile lab.a gönderilir.hemen gönderilemeyecekse oda ısısında 24 saat bekletilmelidir. 1 gr 1 gr 1 gr 1 gr IFA IHA TEK KOLONİ EKİM YÖNTEMİ MİKROSKOBİ ELFA ELFA TEK KOLONİ EKİM YÖNTEMİ Sal-Per Pazartesi AGLÜTİNASYON IFA TEK KOLONİ EKİM YÖNTEMİ MİKROSKOBİ TURBIDIMETRIK IFA Çar-Cum 48 saat sonra Salı 48 saat sonra 1 saat sonra 48 saat sonra 1 saat sonra 1 saat sonra 43

46 NO KOD TEST ADI NUMUNE TÜRÜ DAYANIKLILIK ŞARTLARI MİKTAR YÖNTEM ÇALIŞMA RAPOR HBV DNA-KANTİTATİF 7 ml REAL TİME PCR Ertesi gün HBV İLAÇ DİRENCİ (Lamuvidin-Adefovir- Entekavir-Tenofovir) 5 ml DİZİ ANALİZİ (SEKANS) HCV RNA GENOTİPLENDİRME 5 ml DİZİ ANALİZİ (SEKANS) HCV RNA-KANTİTATİF 7 ml REAL TİME PCR Helicobacter Pylori Antijeni Hepatit A Antikoru IgM (Anti HAV IgM) GAİTA Oda ısısında 2 gün IMMUNKROMATO GRAFİ Hepatit A Antikoru Total (Anti HAV-TOTAL) / Hepatit Bc Antikoru Total Anti-HB c-total Hepatit B e Antijeni HBeAg Hepatit B e Antikoru Anti-Hbe Hepatit B s Antijeni HBsAg Hepatit B s Antikoru AntiHBs Hepatit C Antıkoru Anti HCV Hepatit D Virüs Antikoru Anti HDV-Total Cuma Pazartesi Hepatit E Antikoru IgG (ANTI HEV IgG) Cuma Pazartesi Hepatit E Antikoru IgM (ANTI HEV IgM) Cuma Pazartesi HSV Tip 1 Antikoru- IgM (Herpes simplex virüs) Çarşamba Perşembe HSV Tip 2 Antikoru- IgM (Herpes simplex virüs) Çarşamba Perşembe HIV RNA-KANTİTATİF 4 ml REAL TİME PCR 44

47 NO KOD TEST ADI NUMUNE TÜRÜ DAYANIKLILIK ŞARTLARI MİKTAR YÖNTEM ÇALIŞMA RAPOR HIV Antikoru ANTI HIV Human Papilloma Virus (HPV Genotipleme) HÜCRE SAYIMI HÜCRE SAYIMI IgA IgE SMEAR DOKU BOS BİYOLOJİK SIVI ELİSA DİZİ ANALİZİ (SEKANS) MİKROSKOBİ MİKROSKOBİ NEFELOMETRİ NEFELOMETRİ 2 saat sonra 2 saat sonra IgG Ig G Alt grupları (IgG1-IgG2-IgG3-IgG4) IgM İDRAR KÜLTÜRÜ KAN KÜLTÜRÜ (AEROB) KAN KÜLTÜRÜ (ANAEROB) KAN KÜLTÜRÜ (PEDİATRİK) KRIYOGLOBULIN İDRAR KAN KAN KAN Oda ısısında 1-2 saat Oda ısısında 1-2 saat Oda ısısında 1-2 saat Soğuk zincirlerle 1/2 saat 8-10 ml 8-10 ml 1-3 ml 4 ml NEFELOMETRİ NEFELOMETRİ NEFELOMETRİ TEK KOLONİ EKİM YÖNTEMİ KÜLTÜR KÜLTÜR KÜLTÜR MANUEL 48 saat sonra Ürediği gün/ 7 gün Ürediği gün/ 7 gün Ürediği gün/ 7 gün Ertesi gün KULAK KÜLTÜRÜ KÜLTÜR (AEROB) KÜLTÜR (ANAEROB) LEGIONELLA Ag LUPUS ERYTHEMATOSUS HÜCRESİ MANTAR KULAK TÜM BİYOLOJİK ÖRNEKLER BİYOLOJİK SIVI PÜY DİĞER SPOT İDRAR TAM KAN DERİ KAZINTISI TIRNAK KAZINTISI VAJİNAL AKINTI SAÇ TELİ ORAL MUKOZA DİĞER 1 gr 1 gr 1 gr 5 ml 10 ml 1 gr TEK KOLONİ EKİM YÖNTEMİ TEK KOLONİ EKİM YÖNTEMİ TEK KOLONİ EKİM YÖNTEMİ MİKROSKOBİ MİKROSKOBİ Pazartesi 48 saat sonra 48 saat sonra 48 saat sonra Pazartesi 45

48 NO KOD TEST ADI NUMUNE TÜRÜ DAYANIKLILIK ŞARTLARI MİKTAR YÖNTEM ÇALIŞMA RAPOR MANTAR KÜLTÜRÜ KATETER UCU KÜLTÜRÜ KARANLIK ALAN İNCELEME KOMPLEMAN C3 KOMPLEMAN C4 KONJOKTİVA KÜLTÜRÜ KRIYOFIBRINOJEN MENİ KÜLTÜRÜ MENENJİT PANELİ MİKROSKOBİK İNCELEME İDRAR BALGAM BOĞAZ SÜRÜNTÜSÜ DERİ KAZINTISI TIRNAK KAZINTISI VAJİNAL AKINTI SAÇ TELİ DİĞER KATETER UCU İDRAR GÖZ PLAZMA MENİ BOS BİYOLOJİK SIVI Oda ısısında 1/2 saat 1 gr 1 gr 1 gr 4 ml 1 gr TEK KOLONİ EKİM YÖNTEMİ TEK KOLONİ EKİM YÖNTEMİ MİKROSKOBİ NEFOLEMETRİ NEFOLEMETRİ TEK KOLONİ EKİM YÖNTEMİ MANUEL TEK KOLONİ EKİM YÖNTEMİ PCR MİKROSKOBİ 21 gün sonra Ürediği gün/ 7 gün 48 saat sonra Ertesi gün 48 saat sonra MİKROSKOBİK İNCELEME MİTOKONDRİ ANTİKORU (AMA) GRAM BOYAMA- DİĞER 1 gr MİKROSKOBİ IFA Sal-Per Çar-Cum M. TUBERCULOSIS DNA M. TUBERCULOSIS İLAÇ DİRENCİ (İlsoniazid Rifampicin) M. TUBERCULOSIS ANTİBİYOTİK DUYARLILIK (MAJOR İLAÇLAR) M. TUBERCULOSIS HIZLI KÜLTÜRÜ NAZOFARİNGEAL SÜRÜNTÜ KÜLTÜRÜ PARVOVIRUS B19 IgM TÜM BİYOLOJİK SIVILAR İDRAR BOS BALGAM EKLEM SIVISI PLEVRAL SIVI DİĞER TÜM BİYOLOJİK ÖRNEKLER TÜM BİYOLOJİK ÖRNEKLER NAZOFARİNGEAL SÜRÜNTÜ Buzdolabında 1 hafta Buzdolabında 1 hafta Buzdolabında 1 hafta 5 ml 5 ml 5 ml 5 ml 10 ml PCR DİZİ ANALİZİ (SEKANS) FLOUROMETRİK FLOUROMETRİK TEK KOLONİ EKİM YÖNTEMİ Çarşamba Pozitif doğrulandıktan sonra 4 ile 12 gün arası 42 gün sonra 48 saat sonra Perşembe 46

49 NO KOD TEST ADI NUMUNE TÜRÜ DAYANIKLILIK ŞARTLARI MİKTAR YÖNTEM ÇALIŞMA RAPOR PARVOVIRUS B19 IgG PLASMODIUM ARANMASI (Kalın damla/ince yayma) PLEVRA KÜLTÜRÜ PERITON KÜLTÜRÜ PNÖMONİ TARAMA TESTİ REKTAL SÜRÜNTÜ KÜLTÜRÜ ROTAVİRÜS ANTİJENİ ROMATOID FAKTÖR (RF) RPR RUBELLA ANTİKORU-IgG RUBELLA ANTİKORU-IgM SALMONELLA TÜP AGLUTINASYONU (GRUBER WİDAL) SENTROMER ANTİKORU SOĞUK AGLUTINASYON TAM KAN PLEVRA PERİTON REKTAL SÜRÜNTÜ GAİTA 5 ml 1 gr 2 gr 4 ml MİKROSKOBİ TEK KOLONİ EKİM YÖNTEMİ TEK KOLONİ EKİM YÖNTEMİ IFA TEK KOLONİ EKİM YÖNTEMİ IMMUNOASSAY NEFELOMETRİ AGLÜTİNASYON ELFA ELFA AGLÜTİNASYON AGLÜTİNASYON Pazartesi Perşembe 2 saat sonra 48 saat sonra 48 saat sonra Salı 48 saat sonra 48 saat sonra Ertesi gün 14:00 Cuma TOKSOPLAZMA IgG TOKSOPLAZMA IgM TOXOPLASMA IHA T. PALLIDUM HEMAGLİTÜNASYON ANTİKORU TRAKEAL ASPİRAT KÜLTÜRÜ VDRL VDRL VAJEN KÜLTÜRÜ VRE DNA YARA KÜLTÜRÜ TRAKEAL ASPİRAT BOS VAJEN REKTAL SÜRÜNTÜ YARA gr 1 gr 1 gr ELFA ELFA IHA IHA TEK KOLONİ EKİM YÖNTEMİ FLOKULASYON FLOKULASYON TEK KOLONİ EKİM YÖNTEMİ PCR TEK KOLONİ EKİM YÖNTEMİ 48 saat sonra 48 saat sonra 48 saat sonra 47

50

51

52

53

54

55

56

57

58