EMESİSE YAKLAŞIM. Prof. Dr. Şuayib Yalçın. Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü Medikal Onkoloji Bölümü

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "EMESİSE YAKLAŞIM. Prof. Dr. Şuayib Yalçın. Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü Medikal Onkoloji Bölümü"

Coskun Usak
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 EMESİSE YAKLAŞIM Prof. Dr. Şuayib Yalçın Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü Medikal Onkoloji Bölümü

2 Bulantı / kusma nedenleri Kanser tedavisi Yandaş ilaçlar Metastaz Meninks irritasyonu İntestinal Obstrüksiyon Gastroparezi Mukozal irritasyon Psikojenik nedenler Metabolik nedenler DM Üremi Elektrolit bozuklukları Enfeksiyonlar Miyokardiyal

Gastroparezi Mukozal irritasyon Psikojenik nedenler

3 Bulantı/kusma komplikasyonları Dehidratasyon Elektrolit dengesizliği Beslenme bozukluğu Aspirasyon pnönonisi Kemoterapi uyumsuzluğu Yaşam kalitesi bozukluğu Sağkalımın etkilenmesi

Aspirasyon pnönonisi Kemoterapi uyumsuzluğu

4 Kemoterapiye bağlı emesis Hastaların %70-80 in de görülür Hastaların %10-40 ında beklenti emesisi olur Hastalarda bulantı sıklığı kusmadan daha fazladır Geç emesis hasta hastaneden uzakta olduğu dönemde görülür. Bu nedenle çok kez gözardı edilir.

bulantı sıklığı kusmadan daha fazladır Geç emesis hasta

5 Bulantı / kusma patofizyolojisi Kemoreseptör Trigger Zon (CTZ) Kusma merkezi (Nucleus Solitarius- Medulla) Nörotransmiterler Serotonin Dopamin Asetilkolin Histamin Substance P (Nörökinin 1) Kortikosteroid Medulla Korteks Vestibüler aparat Gİ kanal

Nörotransmiterler Serotonin Dopamin Asetilkolin Histamin

6 Bulantı-kusma Tipleri Akut bulantı ve kusma: Hemen başlar, saat sürebilir. En fazla saatlerde olur. Gecikmiş bulantı ve kusma: Kemoterapi sonrası 5 güne dek ortaya çıkabilir. En fazla saatlerde görülür. 6-7 gün sürebilir. Radyoterapi sırasında nadirdir. Beklenti bulantı kusması: Daha önce kemoterapi almış hastalarda görülür.

Gecikmiş bulantı ve kusma: Kemoterapi sonrası 5 güne dek ortaya çıkabilir.

7 Riskler Hastaya bağlı İlaca bağlı İşleme bağlı

8 Yaş: Çocuklar <30 yaş Cinsiyet: Kadın Hasta risk faktörleri Bulantı/kusma öyküsü: Taşıt tutması Hiperemesis gravidarum Menier hastalığı Alkol alışkanlığı: Daha düşük risk oluşturur

9 İlaca bağlı risk faktörleri Kemoterapi türü Sisplatin, siklofosfamit, adriamisin, dakarbazin Doz Yüksek doz vs düşük doz/bölünmüş doz Uygulama şekli İntravenöz vs oral

10 Yüksek Emetojenik Potansiyel (>%90) Sisplatin (>50 mg/m 2 ) Dakarbazin Siklofosfamid (1500 mg/m 2 ) Streptozosin Altreamin AC kombinasyonları Adria/siklofosfamid) Karmustin (>250 mg/m 2 ) Prokarbazin (oral)

11 Orta Emetojenik Potansiyel (% 30-90) Doxorubisin Epirubisin İdarubisin Siklofosfamid (<1500mg/m 2 veya oral) İfosfamide İmatinib Etoposid (oral) Vinorelbin (oral) Temozolamid Mitoksantron İrinotekan Oxaliplatin Karboplatin Metotreksat (yüksek dozlarda g/m 2 )

İmatinib Etoposid (oral) Vinorelbin (oral) Temozolamid

12 Düşük Emetojenik Potansiyel (%10-30) 5-Fluorourasil Kapesitabin Setuksimab Dosetaksel Paklitaksel Etoposid Topotekan Pemetrekset Mitomisin-C Gemsitabin Fludarabin (oral) Metotreksat (>50 mg/m 2 <250 mg/m 2 ) Gemsitabin

Topotekan Pemetrekset Mitomisin-C Gemsitabin

13 Minimal Emetojenik Potansiyel <%10 Sorefenib Sunitinib Thalidomid Erlotinib Vinka alkoloidleri Etoposit Bleomisin Rituximab Trastuzumab Bleomisin Thioguanin Gefitinib Metotreksat <50 mg/m 2 Hidroksiüre Bevasizumab Busulfan Dasatinib L-Asparaginaz Pentostatin Bortezomib İnterferon Pentostatin

Bleomisin Thioguanin Gefitinib Metotreksat <50 mg/m 2 Hidroksiüre

14 Radyoterapiye bağlı emesis Yüksek risk Total vücut ışınlaması Orta risk Üst abdominal RT Düşük risk Alt göğüs, pelvis, Kranyum (radiosurgery), kraniospinal Minimal risk Baş/boyun, Ekstremite, kranyum, meme

15 Radyoterapiye bağlı emesis Yüksek risk Total vücut ışınlaması 5-HT3 reseptör antagonisti ve dekzametazon Orta risk Üst abdominal RT 5-HT3 reseptör antagonisti Düşük risk Alt göğüs, pelvis, Kranyum (radiosurgery), kraniospinal Lüzumu halinde 5-HT3 reseptör antagonisti/metpamid Minimal risk Baş/boyun, Ekstremite, kranyum, meme Lüzumu halinde 5-HT3 reseptör antagonisti/ metoklopramid

pelvis, Kranyum (radiosurgery), kraniospinal Lüzumu halinde 5-HT3 reseptör antagonisti/metpamid

16 Bulantı-kusma Tedavide Kullanılan İlaçlar Fenotiyazinler ( Kompazin,torekan,tigan) Butirofenonlar ( Haldol) Kannabinoidler ( Marinol ) Benzodiazepinler ( Ativan) Benzamid ( Metoklopramid ) Steroidler ( Deksametazon) 5-HT3 antagonistleri (Ondansetron,tropisetron,granisetron, dolasetron) NK1 reseptör antagonistleri (aprepitant: Emend,Casopitant) 2. kuşak 5-HT3 antagonistleri (Palonosetron: Aloxi)

( Deksametazon) 5-HT3 antagonistleri (Ondansetron,tropisetron,granisetron, dolasetron) NK1 reseptör

17 Antiemetik tedavi 5-HT3 reseptör antagonistleri konvansiyonel antiemetik tedavilere göre akut bulantı kusmanın kontrolünde daha iyidir. Geç bulantı/kusma kontrolünde bu etki belirgin değildir. 5-HT3 antogonistlerine deksametazon eklenmesi akut bulantı kusma kontrolüne daha etkili ancak gecikmiş bulantı kusma kontrolünde artış yok. Kemoterapiye bağlı bulantı kusma kontrolu Konvansiyonel tedaviye rağmen kusma %50 Tek başına 5-HT3 reseptör antagonisti ile %40 5-HT3 reseptör antagonisti + deksametazon kombinasyonu ile %25 hasta kusmaya devam eder.» Kaynak: Jantunen ve ark. An overview of randomised studies comparing 5-HT3 receptor antagonists to conventional anti-emetics in the prophylaxis of acute chemotherapy-induced vomiting. European Journal of Cancer :

Kemoterapiye bağlı bulantı kusma kontrolu Konvansiyonel tedaviye rağmen kusma %50 Tek başına 5-HT3 reseptör antagonisti ile %40 5-HT3 reseptör antagonisti + deksametazon kombinasyonu ile %25

18 Bulantı/kusma tedavi stratejileri Kemoreseptör trigger zon uyarılması söz konusu ise, dopamin antagonistleri (örneğin morfine bağlı bulantı kusmada haloperidol) Metoklopramid santral dopamin antagonisti etkisine ek olarak periferik etki ile gastrik boşalmayı hızlandırır Vagal uyarıya bağlı kusma varsa antihistaminik veya antikolinerjik Steroidlerin antiemetik etkileri vardır. Steroidler ve progesteron iştahı arttırırlar.

antagonisti etkisine ek olarak periferik etki ile gastrik boşalmayı hızlandırır Vagal uyarıya bağlı kusma

19 Amerikan Antiemetik Konsensus Grubu ASCO Sağlık sistemleri eczacılığı MASCC NCCN Ve diğerleri.

20 Yüksek risk*-akut Birinci gün: 5-HT3 reseptör antagonisti Granisetron 2mg PO, 1mg PO bid, 0.01 mg/kg (max 1mg) iv Ondansetron 16-24mg PO, 8-12mg (max 32mg) iv Tropisetron Dolasetron Palonosetron 0.25 mg IV Deksametazon 12mg PO,IV Aprepitant 125 mg PO + Lorazepam 0.5-2mg PO,IV, SL 4-6 saatte bir *Sisplatin >50 mg/m 2, Siklofosfamid >1500mg/m 2, dakarbazin, karmustin, AC kombinasyonları, altreamin, streptozosin, prokarbazin

25 mg IV Deksametazon 12mg PO,IV Aprepitant 125 mg PO + Lorazepam 0.

21 Yüksek risk-gecikmiş 2-4.günler Deksametazon 8mg PO,IV Aprepitant 80mg PO 2 ve 3. günler + Lorazepam 0.5-2mg PO,IV, SL 4-6 saatte bir

22 Orta riskli-akut Birinci gün: 5-HT3 reseptör antagonisti Granisetron 2mg PO, 1mg PO bid, 0.01 mg/kg (max 1mg) iv Ondansetron 16-24mg PO, 8-12mg (max 32mg) iv Tropisetron Dolasetron Palonosetron 0.25 mg IV Deksametazon 12mg PO,IV + Lorazepam 0.5-2mg PO,IV, SL 4-6 saatte bir

23 Orta risk- gecikmiş 2-4.günler 5-HT3 reseptörü Granisetron 1-2mg PO, 1mg PO bid, 0.01 mg/kg (max 1mg) iv Ondansetron 8mg PO bid, 16mg PO, 8mg (max 32mg) iv Tropisetron Dolasetron VEYA Deksametazon 8mg PO,IV veya 4mg PO, IV bid + Lorazepam 0.5-2mg PO,IV, SL 4-6 saatte bir

24 Düşük risk Akut Tek ajan Dekzametazon 12 mg PO, IV Metpamid mg PO 4-6 saatte bir veya 1-2 mg kg IV 3-4 saatte bir + Difenhidramim25-50 mg PO, İV 4-6 saatte bir Fenotiyazin + Lorazepam 0.5-2mg PO,IV 4-6 saatte bir Gecikmiş Proflaksi yok

25 Minimal risk Akut ve geç emezis için rutin profilaksi yok Bulantı/kusma olursa tedavi uygulanır

26 Kurtarıcı tedavi Ek doz 5HT 3 değişikliği Yüksek doz metoklopramid Antihistamin (H1 blokajı) H2 reseptör blokörler Kortikosteroid Benzodiazepin

27 Nonfarmakolojik yaklaşım Yemekle sıvı alma, yemekten 1 saat ve önce iç Küçük miktarlarda sık için Yavaş ye, yavaş iç Az ama sık yemek ye Soğuk veya oda ısında yemek yemeğe çalış, ısıtma kokuya neden olur Daha iyi sindirmek için çok çiğne Sabah bulantı sorunun varsa kalkmadan kraker, tost veya tahıl gevrekleri alabilirsin, ancak ağız yarası veya ağız kuruluğu varsa uygun değildir Soğuk, renksiz, kokusuz, tatlandırılmamış meyve suları iç

28 Nonfarmakolojik yaklaşım Kafeinli ve gazlı içeceklerden uzak durun Mentollü şeker emin Yemeklerinizi hazır edin Gevşek giysiler giyin Bulantı olunca derin ve yavaş nefesler alın Dikkatiniz dağıtın: kitap oku, sohbet et, televizyon seyret, müzik dinle Gevşeme teknikleri kullan

29 Nonfarmakolojik yaklaşım Pişirme sırasındaki kokulardan, dumandan, parfümden uzak durun. Tatlı, kızarmış ve yağlı yiyeceklerden uzak durun. Dinlenin ancak yemekten 2 saat geçmeden düz yatmayın Tedavi sırasında bulantınız oluyorsa kemoterapi öncesi birkaç saat bir şey yemeyin Tedavi öncesi hafif yemek yiyin.

30 Tamamlayıcı ve alternatif tedaviler Biyofeedback Hipnoz Distraksiyon İmagery Masaj tedavisi Meditasyon ve inanç tedavisi Kas gevşeme teknikleri Ritmik solunum Vizualizasyon Yoga Fizik egzersiz

Benzer belgeler

KEMOTERAPİYE BAĞLI BULANTI VE KUSMA. Prof Dr Deniz Yamaç Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Onkoloji BD

KEMOTERAPİYE BAĞLI BULANTI VE KUSMA Prof Dr Deniz Yamaç Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Onkoloji BD Giriş Kemoterapiye bağlı bulantı/kusma hastanın yaşam kalitesini etkilediği gibi, devam edecek