www. hedef. edu. az 2 ÜQT 2

Transkript

1 26. Şifahi xalq ədəbiyyatı haqqında yanlış fikri müəyyən edin. A) Milli ədəbiyyatımızın bütün dövrlərində folklor nümunələri yaranmışdır. B) Şifahi xalq ədəbiyyatının yazılı ədəbiyyata təsiri müasir dövrümüzdə də davam etməkdədir. C) Şifahi xalq ədəbiyyatında tarixilik yazılı ədəbiyyata nisbətən daha konkretdir. D) İnsana məhəbbət, zülmə qarşı mübarizə ideyaları bu ədəbiyyatın mühüm keyfiyyətlərindəndir. E) Şifahi ədəbiyyatda xalqın etnik dünyagörüşü, dini, mənəvi-əxlaqi təsəvvürləri geniş şəkildə əks olunur. Şifahi xalq ədəbiyyatı milli ədəbiyyatımızın ən qədim zamanlardan indiyə kimi bütün dövrlərində mövcud olmuş və xalqın dini, etnik, mənəviəxlaqi təsəvvürlərini əks etdirmişdir. Lakin tarixilik yazılı ədəbiyyatda şifahi ədəbiyyatdan daha çoxdur. Doğru cavab C. 27. Verilənlər arasında C.Məmmədqulzadənin bu əsəri ilə bağlı məlumat yoxdur. * Әdәbiyyatımızda kiçik adamın böyük әdәbiyyata ilk tәbii vә әhatәli gәlişi. * Qarabağ münaqişәsinә hәsr olunan әsәr. * Hadisәlәrin zaman vә mәkan etibarilә dәyişdirildiyi әsәr. * Süjetdәki hadisәlәrin 1909-cu ildә baş verdiyi әsәr. A) Danabaş kəndinin əhvalatları B) Dəli yığıncağı C) Kamança D) Anamın kitabı E) Poçt qutusu Ədəbiyyatımızda kiçik adamın böyük ədəbiyyata ilk təbii və əhatəli gəlişi - Danabaş kəndinin əhvalatları Qarabağ münaqişəsinə həsr olunan əsər - Kamança Hadisələrin zaman və məkan etibarilə dəyişdirildiyi əsər - Dəli yığıncağı Süjetdəki hadisələrin 1909-cu ildə baş verdiyi əsər - Anamın kitabı Verilənlər içərisində Poçt qutusu hekayəsinə aid fikir olmadığı üçün doğru cavab E. 28. Q. Səidin əsərlərinin məzmunu ilə bağlı fikirlərdən biri sәhvdir. A) Altuntac romanında Əbdülkərimin və onu əhatə edən insanların əzablı həyatından söz açılır. B) Əli və Nino romanında milli istiqlal mücadiləsinin faciəli aqibəti göstərilmişdir. C) Sevgidən bixəbər kişi əsərində vətən və qürbət mövzularına toxunulmuşdur. D) Manuela povestində ciddi həyat həqiqətləri və sevgi macəraları əks etdirilmişdir. E) Məhəbbət və neft əsərində ədibin ailəsinin və özünün tərcümeyi-halı ilə bağlı hadisələr əks olunub. Q. Səid yaradıcılığına aid bu test tapşırığının doğru cavabı E bəndidir. Bu bənddəki fikir Şərqdə neft və qan əsərindəndir. 29. Nümunə ilə bağlı sәhv fikri müəyyənləşdirin. Ağzı qönçә, lәbi püstә, Beli incә, boyu bәstә, Tökülübdür dәstә-dәstә, Nә gözәl tellәr yaradıb. (Nәbati) A) aaab şəklində qafiyələnmişdir. B) Gəraylı janrındadır. C) Bütün misralarda daxili bölgü eynidir. D) Üçüncü misrada inversiyadan istifadə olunub. E) Birinci misrada mükəmməl təşbehlər işlənmişdir. Nümunə gəraylının orta bəndidir. Birinci misrada mükəmməl təşbehlər ( ağzı qönçә, lәbi püstә), üçüncü misrada inversiya işlənib. Misradaxili bölgü ilk üç misrada 4+4, son misrada isə 3+5 şəklindədir. Test tapşırığının doğru cavabı C. 30. M.Şəhriyar haqqında verilən fikri hansı bəndlə tamamlamaq olmaz? M.Şәhriyar... A) S. Vurğun kimi sərbəst şeir, heca və əruz vəznində yazmışdır. B) H.Cavid kimi Talibiyyə mədrəsəsində təhsil almışdır. C) B.Vahabzadə kimi poemalarının hamısını ana dilində yazmışdır. D) M. Ə. Sabir kimi yalnız epik və lirik növdə yazmışdır. www. hedef. edu. az 2 ÜQT 2

2 E) R.Rza kimi İkinci Dünya müharibəsi ilə bağlı poema yazmışdır. M.Şəhriyar yaradıcılığında həm anadilli ( Heydərbabaya salam, Türkün dili və s.), həm də farsdilli əsərlər olduğu üçün C bəndində verilmiş fikir yanlışdır. 31. Aşağıda müxtəlif janrlarda yazılmış şeirlər verilmişdir. Bu janrlardan hansına M.P.Vaqif yaradıcılığında rast gəlinir? A) Ala gözlü Nigar xanım, Üzün məndən niyə döndü?! B) Göründü gözümə bir pəriru, Xoşləhcəvü xoşcəmalü xoşbu. C) Gülə mənzil olmuş yenə də çəmən, Köynəyi yırtılmış ta ətəyindən... D) Səndən ötrü ömrüm barın becərdim, Mübarək dəstinlə de bir üz, bir üz. E) Kim ki eşq atəşilə oldu hədər, Onu yandırmaz öylə atəşlər. M.P.Vaqif yaradıcılığında heca vəznli şeirlərdən qoşma və təcnis, əruz vəznli şeirlərdən isə qəzəl, müxəmməs, müstəzad və müəşşər janlarına rast gəlinir. Test tapşırığında verilən nümunələrin janrları: A- gəraylı, B- poema, C- rübai, E- faciə. Doğru cavab D) təcnis. 32. Nöqtələrin yerinə yazılmalıdır: Epiqraf, proloq, epiloq,... vә lirik ricәt kompozisiyanın ünsürlәridir. A) ekspozisiya B) rəbt C) razvyazka D) peyzaj E) final Test tapşırığında A, B, C, E bəndlərində süjetin mərhələləri verilmişdir. Doğru cavab D. 33. Q. Zakir yaradıcılığı haqqında doğru fikri müəyyən edin. A) Hər iki vəzndə yazdığı şeirlərin dili qəlizdir. B) Durnalar şeirində vüsalına çatmış lirik qəhrəmanın sonsuz sevgisi əks olunmuşdur. C) Üstüörtülü, dolayı yolla tənqid və özünüifşa şairin satiralarının əsas xüsusiyyətidir. D) Xəbər alsan bu vilanın əhvalın... şeirində müəllif bəzi hökumət murovlarını oğruların həmfikri sayır. E) Eylər satirasında insanların mənəvi cəhətdən pozulması göstərilir, avamlıq və cahillik tənqid olunur. Q.Zakirin heca vəznində yazdığı şeirlərin dili sadə, əruz vəznində yazdığı şeirlərin dili isə qəlizdir. Durnalar qoşmasında ayrılıq həsrəti çəkən aşiqin qürbət sıxıntısı, canan həsrətindən doğan hisləri əks olunub. Müəllifin satiralarında birbaşa, kəskin tənqid xarakterikdir, özünüifşa isə yoxdur. Eylər müxəmməsi ictimai mövzulu şeirdir, satira deyil. Doğru cavab D. 34. A. Bakıxanovun bədii əsərlərini seçin: 1. Təhzibül-əxlaq 2. Kitabi-Əsgəriyyə 3. Qanuni-Qüdsi 4. Riyazül-qüds A) 3, 4 B) 2, 3 C) 1, 3 D) 1, 2 E) 2, 4 Təhzibül-əxlaq və Qanuni-Qüdsi elmi əsərlər olduğu üçün doğru cavab E. 35. İ. Əfəndiyevin Xurşidbanu Natəvan əsəri ilə bağlı sitatların biri yanlışdır. A) Şiə-sünni məsələsi avam ruhanilərin uydurmasıdır Knyaz Xasay. B) Əgər məsum bir uşaq böyüyüb ağıllı bir hökmdar olursa, özündən asılı olmayaraq səltənətin mənafeyi onu qəddarlığa vadar edəcək İran şahzadəsi. C) İran hökmdarının bizi farslaşdırmaq siyasəti biz azərbaycanlıların xoşbəxtliyidir Məliküldövlə. D) Dil bizim milli varlığımızdır, ağalar, nə qədər ki Azərbaycan xalqı yaşayır, Azərbaycan dili də yaşayacaqdır Mirzə Ruhulla. E) Biz öz qan qardaşlarımızla birləşmək istəyirik Xurşidbanu. Verilənlərdən D bəndindəki sitat Mirzə Ruhullaha deyil, Natəvan obrazının dilindən deyilir. Dramın dördüncü şəklində Məclisi-üns www. hedef. edu. az 3 ÜQT 2

3 də yaranmış gərginlik (Seyid Hüseyn və Zahir bəy arasında) əks olunur və mübahisə Natəvanın bu sözləri ilə bitir. Doğru cavab D. istifadə etməsi təsvir edilir və məhz bu hissədə alimlərdən nəsihətnamə yazmağı xahiş edir. Doğru cavab B. 36. S. Vurğunun poema yaradıcılığı ilə bağlı doğru fikri müəyyən edin. A) Pomaları, əsasən, lirik-romantik, yaxud romantik-fəlsəfi əsərlərdən ibarətdir. B) Fərhad və Şirin poemasında hökmdar və zəmanə, zəhmət, məhəbbət kimi məsələlərə toxunur. C) Qaraqoyunludakı kəndsayağı komsomol hərəkatında iştirakını Macəra poemasında əks etdirmişdir. D) Muğan poemasında şair özü əsərin əsas obrazlarından birinə çevrilir. E) Otuz poemadan ibarət Azərbaycan epopeyası yaratmışdır. A bəndində verilən fikirlər H. Cavid poemalarına aid fikirdir. B bəndində əsərin janrı poema göstərilib, əslində isə dramdır. C bəndində verilənlər Komsomol poemasına aiddir. S.Vurğun otuz poemadan ibarət epopeya yaratmaq istəsə də, buna nail ola bilməyib. Doğru cavab D. 37. N. Gəncəvinin İsgəndərnamə poeması ilə bağlı doğru fikri müəyyənləşdirin. A) Şərəfnamə də daha çox elmi problemlər, alim və filosofların dili ilə ifadə edilmiş nəsihətamiz fikirlər üstünlük təşkil edir. B) İqbalnamə də şair özü də elmi-fəlsəfi diskussiyalara qoşulur və İsgəndərin dili ilə müxtəlif fəlsəfi görüşlərə öz münasibətini bildirir. C) İqbalnamə də süjet daha bitkin xarakter daşıdığından, şair İsgəndərin zülm və zorakılığa məruz qalan xalqları xilas etmək missiyasını burada gerçəkləşdirir. D) Peyğəmbərlik verildikdən sonra İsgəndər daha gücdən istifadə etmir, inandırmaq və təbliğatla öz fikirlərini həyata keçirir. E) İsgəndərin xahişi ilə alimlərin ona nəsihətnamə yazması ideya və fikir baxımından Şərəfnamə nin ən mühüm hissəsi sayılır. Elmi problemlər, alim və filosofların dili ilə ifadə edilmiş nəsihətamiz fikirlər üstünlük İqbalnamə də təşkil edir və adıçəkilən hissə bitkin süjet xəttinə malik deyil. İqbalnamə də İsgəndər həm təbliğatdan, həm də fiziki gücdən 38. Nümunədə işlənmiş bədii ifadə vasitələrini seçin: Sәn mәnim qәlbimә hakim, sәnә qul oldu könül. Sәn әzizsәn, mәn ucuz, bir heçәm, afәt, sәnsiz! (N.Gәncәvi) 1. anafora 2. epifora 3. antiteza 4. inversiya 5. bədii sual 6. təşbeh A) 1, 3, 4 B) 2, 4, 6 C) 1, 4, 5 D) 2, 5, 6 E) 1, 3, 6 Nümunədə bədii ifadə vasitələrindən antiteza ( hakim-qul) anafora və inversiya işlənmişdir. Doğru cavab A. 39. Kitabi-Dədə Qorqud dastanı ilə bağlı düzgün fikirləri seçin. 1. II minilliyin əvvəllərindən türk-müsəlman katibləri Dədə Qorqud eposu əsasında Dədə Qorqud kitabları nı yaratmağa başladılar. 2. Epos I minilliyin sonu II minilliyin əvvəllərində Azərbaycanda və Anadolunun şərqində geniş yayılaraq ozanların əsas repertuarını təşkil edib. 3. Dastanın yazıya alınmış boyları Dədə Qorqud eposunun bütün boylarını əhatə edir. 4. Eposun XV əsrdə yazıya alınmış iki əlyazması mövcuddur: Vatikan və Drezden muzeylərində saxlanılır. 5. Müqəddimədə Dədə Qorqudun Məhəmməd peyğəmbərin üzünü görməsi, islamı qəbul edərək oğuzlar arasında təbliğ etməsi verilib. A) 1, 2, 4 B) 1, 3, 5 C) 2, 3, 4 D) 1, 3, 4 E) 2, 3, 5 Eposun bizə gəlib çatan nümusəni, heç də bütün boyları əhatə etmir və şübhəsiz ki, şifahi formada daha zəngin olmuşdur. Mqəddimdə Dədə Qorqudun Məhəmməd peyğəmbərin zamanında yaşaması, dilindən deyilmiş 40. Nöqtələrin yerinə yazılmalıdır : Qәlәmә aldığı hәyat hadisәsi haqqında yazıçının gәldiyi fikir... adlanır. www. hedef. edu. az 4 ÜQT 2

4 A) mövzu B) ideya C) süjet D) kompozisiya E) epiqraf Qələmə aldığı həyat hadisəsi haqqında yazıçının gəldiyi fikir ideya adlanır. Doğru cavab B. 41. Ş.İ.Xətayinin Ayrılır qəzəlinin məzmunu ilə bağlı sәhv fikirlər hansılardır? 1. Lirik qəhrəmana ayrılıq ruhun bədəndən uçması, ağlın başdan çıxması qədər əzablı görünür. 2. Üçüncü beytdə könlünə müraciət edən aşiq sevgilisini yari-sәrdar adlandırır. 3. Lirik qəhrəman könülünə müraciət edib onu bülbül kimi göz yaşı tökməyə, gül kimi yaxasını cırmağa çağırır. 4. Altıncı beytdə lirik qəhrəman sevgilisinin axıtdığı göz yaşlarını dəryalara bənzədir. 5. Sonuncu beytdə aşıq sevgilisindən ayrıldığı üçün Tanrıdan şikayət edir. A) 1, 4, 5 B) 1, 3, 4 C) 2, 4, 5 D) 2, 3, 4 E) 2, 3, 5 Ayrılır qəzəlinin lirik qəhrəmanı ikinci beytdə sevgilisini yari-sərdar adlandırır. Altıncı beytdə öz göz yaşlarını dəryalara bənzədir. Sonuncu beytdə müəllif özünə müraciət edərək Tanrıdan razılıq edir. Doğru cavab C. 4. Hәkimin nağılı hekayəsi işıq üzü görmüşdür. A) 2, 4, 1, 3 B) 3, 2, 1, 4 C) 2, 1, 4, 3 D) 4, 2, 1, 3 E) 4, 2, 3, 1 1. Mәni itirmәyin kitabı çap olunub.(1984) 2. Quşlar şeiri çap olunmuşdur.(1938) 3. Şöhrət ordeni ilə təltif olunub.(1994) 4. Hәkimin nağılı hekayəsi işıq üzü görmüşdür.(1947) Xronoloji ardıcıllığa görə belə olacaq: 2, 4, 1, 3 Doğru cavab A. 44. Verilmiş nümunə B. Vahabzadənin hansı əsərindəndir? Ey doğma dilindә danışmağı ar bilәn fasonlu әdabazlar, Qәlbinizi oxşamır qoşmalar, telli sazlar, Bunlar qoy mәnim olsun, Ancaq vәtәn çörәyi sizlәrә qәnim olsun. A) Cavab B) Vətəndaş C) Vətəndən-vətənə D) Ana dili E) Latın dili Bu şeir parçası B.Vahabzadənin ana dili mövzusunda yazdığı Ana dili şeirindən bir parçadır. Doğru cavab D. 42. Mir Cəlalın Ötən günlər in hekayələri" silsiləsinə daxil olan əsərləri seçin: 1. Bostan oğrusu 2. Yaşıdlarım 3. Həyat hekayələri 4. Elçilər qayıtdı 5. Söyüd kölgəsi A) 1, 2, 3 B) 2, 3, 4 C) 1, 4, 5 D) 3, 4, 5 E) 1, 2, 5 Mir Cəlalın yaradıcılığına aid bu testdə Yaşıdlarım roman, Həyat hekayələri isə ayrıca hekayələr kitabıdır. Doğru cavab C. 43. İ.Şıxlının həyat və yaradıcılığı ilə bağlı xronoloji ardıcıllığı müəyyənləşdirin. 1. Mәni itirmәyin kitabı çap olunub. 2. Quşlar şeiri çap olunmuşdur. 3. Şöhrət ordeni ilə təltif olunub. 45. Əsərlərin yazılmasının xronoloji ardıcıllığını müəyyən edin: 1. Dağlar dilә gәldi (M.Cəlal) 2. Ayrılan yollar (İ.Şıxlı) 3. Madrid (M.İbrahimov) 4. Ana vә şәkil (B.Vahabzadə) 5. Heydәrbabaya salam (M.Şəhriyar) A) 2, 3, 5, 1, 4 B) 3, 4, 5, 2, 1 C) 3, 2, 1, 5, 4 D) 5, 3, 4, 2, 1 E) 3, 4, 2, 5, 1 1. Dağlar dilә gәldi (M.Cəlal) Ayrılan yollar (İ.Şıxlı) Madrid (M.İbrahimov) Ana vә şәkil (B.Vahabzadə) Heydәrbabaya salam (M.Şəhriyar) 1954 Xronoloji ardıcıllığa görə belə olacaq: 3, 4, 5, 2, 1 Doğru cavab B. www. hedef. edu. az 5 ÜQT 2

5 46. H. Cavidin İblis əsrindəki hadisələrin xronoloji ardıcıllığını düzün. 1. İblis!.. O böyük ad nə qadar calibi-heyrət Hər ölkədə, hər dildə anılmaqda o şöhrət 2. Ruhu cəzb ediyor, Söylüyor əski xatiratı bana, Sanki qarşımdadır gözəl Rəna. 3. Eyvah, ölülər rərqs ediyor, iştə fəlakət! Vasif belə, Xavər belə rəqs etmədə!..heyrət! 4. Ya Rəbb, bu nə dəhşət, nə fəlakət? Ya Rəbb, bu nə vəhşət, nə rəzəlalət? A) 4, 2, 3, 1 B) 1, 4, 2, 3 C) 4, 1, 2, 3 D) 4, 3, 2, 1 E) 2, 4, 3, 1 Əsərin məzmunu ilə bağlı ardıcıllığa əməl etsək, belə olmalıdır: 4, 2, 3, 1. Doğru cavab A. 47. Fikirlərdən biri yanlışdır: A) Məzmun ilə formanın münasibətində məzmun əsasdır. B) Forma məzmuna təsir edə və onu tamamlaya bilmir. C) Məzmunla forma arasında ziddiyyət də özünü göstərir. D) Mövzu və ideya məzmunun komponentləridir. E) Forma məzmuna nisbətən az dəyişkəndir. Məzmun ilə formanın münasibətində məzmun əsasdır, formanı müəyyən edir, onu doğurur. Onlar arasında zidiyyət olsa da, bu, ədəbi prosesi zəiflətmir. Məzmunun komponentləri mövzu və ideya, formanın komponentləri isə dil, janr, vəzn və s. daxildir. Məzmun formaya görə daha dəyişkəndir, forma nisbətən sabitdir. Amma forma passiv deyil, məzmuna təsir edir və onu tamamlayır. Doğru cavab B. 48. Verilən fikirlər sırasında M. Füzulinin hansı əsəri haqqında məlumat yoxdur? Farsca yazılmış bədii nəsr nümunəsidir. Bürokratizmə qarşı qəzəb və nifrətini ifadə etmişdir. Ana dilində qələmə alınmış poemadır. Ərəbcə yazılmış fəlsəfi traktatdır. A) Söhbətül-əsmar B) Mətləül-etiqad C) Hədiqətüs-süəda D) Rindü Zahid E) Nişançı Paşaya məktub Farsca yazılmış bədii nəsr nümunəsidir Rindü Zahid Bürokratizmə qarşı qəzəb və nifrətini ifadə etmişdir - Şikayətnamə Ana dilində qələmə alınmış poemadır Söhbətül-əsmar Ərəbcə yazılmış fəlsəfi traktatdır Mətləületiqad. Verilənlər arasında yalnız Hədiqətüs-süəda ( anadilli bədii nəsr nümunəsi) əsərinə aid fikir yoxdur. Doğru cavab C. 49. R.Rzanın Qızılgül olmayaydı poeması ilə bağlı doğru fikirləri göstərin: 1. Keçmişə qayıdış formasında retro üslubunda yazılmışdır. 2. Bu poemada süjetin bütün mərhələlərini ayırmaq mümkündür. 3. Bədii təsvir və ifadə vasitələrindən geniş şəkildə istifadə edilmişdir. 4. Heca vəznində, səkkizhecalı şeir formasında yazılmışdır. 5. Repressiya illərində itirilmiş dost və insan haqqında xatirələr, bu itkidən doğan kədər və iztirab əsərin əsas məğzini təşkil edir. A) 2, 4 B) 2, 3, 5 C) 1, 3, 5 D) 1, 3, 4 E) 4, 5 R.Rzanın Qızılgül olmayaydı poeması lirik poema olduğu üçün süjet xəttinə, süjetin bütün mərhələlərinə ayırmaq mümkün deyil. Sərbəst şeir şəklində yazılmışdır. Doğru cavab C. 50. Verilənlər içərisində hansı anlayışın xüsusiyyəti var? * Fransız sözüdür, ölkә, mәkan, yer demәkdir. * Nitqin bәdii tәsir gücünü artırmaq üçün sözlәrin qrammatik ardıcıllığının bilәrәkdәn pozulmasıdır. * Hәyat hadisәlәrini tәsvir etmәk vә onları ümumilәşdirmәk üçün yazıçının әsas götürdüyü prinsipdir. * Әsәrin әvvәlindә danışılacaq әhvalatla oxucunu yığcam şәklidә tanış edәn hissәdir. A) ədəbi cərəyan B) ekspozisiya C) remarka D) epiloq E) bədii yaradıcılıq metodu www. hedef. edu. az 6 ÜQT 2

6 Sadalanan fikirlər bu anlayışlara aid xüsusiyyətlərdir: * Fransız sözüdür, ölkə, məkan, yer deməkdir peyzaj. * Nitqin bədii təsir gücünü artırmaq üçün sözlərin qrammatik ardıcıllığının bilərəkdən pozulmasıdır inversiya. * Həyat hadisələrini təsvir etmək və onları ümumiləşdirmək üçün yazıçının əsas götürdüyü prinsipdir bədii yaradıcılıq metodu. * Əsərin əvvəlində danışılacaq əhvalatla oxucunu yığcam şəklidə tanış edən hissədir proloq. Verilənlər arasında yalnız bədii yaradıcılıq metodunun xüsusiyyəti var. Doğru cavab E. www. hedef. edu. az 7 ÜQT 2