TÜRKYE DE GENEL MÜZK KÜLTÜRÜNE ETKLER BAKIMINDAN CUMHURYET DÖNEMNDE MÜZK ETM VE MÜZK ÖRETMENLER *

Transkript

1 TÜRKYE DE GENEL MÜZK KÜLTÜRÜNE ETKLER BAKIMINDAN CUMHURYET DÖNEMNDE MÜZK ETM VE MÜZK ÖRETMENLER * GR Yrd. Doç. Yılmaz KÜÇÜKÖNCÜ * Musiki Muallim Mektebinden Günümüze Müzik Öretmeni Yetitirme Sempozyumu Bildirisi SDÜ, 7-10 Nisan 2004, Isparta Kültür, bireylerin, toplumların, ülkelerin, yaama biçimidir. Her ülkenin kendi insanlarının, geçmiten gelen birikimleri ve çeitli nedenlerle de ilgili olarak oluturdukları yaama biçimleri, o ülkenin kendi kültürünü oluturur. Müzik, insanın doal çevresi ile olan etkileimini, toplumsal çevresi ile olan iletiiminde, kendi duygularıyla yourarak, kültürel çevresinin ürünü biçiminde, yansıtmasıdır. Dünya pek çok ülkeden olumaktadır. Her ülke kendi kültürünü oluturmakta, kendi kültürleri ile de dünya kültürüne katkıda bulunmaktadır. Dünyadaki ülkelerin içinde bulunulan zaman dilimine göre, geçmiten gelen birikimlerinin ortaya koyduu, Bilim Teknoloji ve Sanat bakımından gelimelerinin düzeyine ÇADALIK denir. Cumhuriyet dönemi, Türkiye nin çada dünyada, Atatürk ün gösterdii hedefler dorultusunda, yerini alma çabalarının önem kazanmasını, büyük bir deiim ve gelime gayreti içerisinde, topluma kazandırılması gereken çadalama anlayıı için, çalımaların balaması ve uygulamaya konulması ile her alanda gerekli düzenlemeleri balatmıtır. Belirtilen çadalama anlayıının gerçeklemesi için, öncelikle ETM ile ilgili yeni düzenlemeler yapılmıtır. Bunun için kanun ve yönetmelikler çıkarılmı, okullar açılmıtır. Bunlar, örgün eitimin düzenlenmesine yönelik çalımalardır. Bununla ilgili olarak, müzik eitiminin düzenlenmesini ilgilendiren Tevhid-i Tedrisat Kanunu (1924), Sanayi-i Nefise Encümeni Kararları (1926), Milli Musiki ve Temsil Akademisi Kanunu (1934), Devlet Konservatuarları Kanunu ( 1940 ), Milli Eitim Temel Kanunu (1973), Yüksek Öretim Kanunu (1981 ), 41 sayılı kanun hükmünde kararname ( 1982 ), yapılmı; ilk açılan eitim kurumlarından Musik-i Muallim Mektebi (1924) kurulmutur. Açıldıında ortaokul, lise ve öretmen okullarına müzik öretmeni yetitiren Musik-i Muallim Mektebi daha sonra SANATÇI yetitirme görevini üstlendi, Gazi Orta Öretmen Okulu ve Terbiye Enstitüsü nde açılan Müzik ubesi ne ( ) ise MÜZK ÖRETMEN yetitirme görevi verildi. Cumhuriyet döneminde eitimin kalitesini arttırmak amacıyla, yurt içinde açılan eitim kurumlarında yapılan eitimin yanında, yurt dıına da örenci gönderilerek, eitim görmeleri gerçekletirildi. Bunlar geri döndüklerinde müzik eitimine büyük katkılarda bulundular. Yurt dıından aratırmacı ve müzik eitimcileri getirilerek bunların müzik eitimine yönelik aratırma ve çalımalar yapmaları istendi, daha sonra yapılan çalımalar Çada Türk Müzii nin gelimesine katkıda bulunmutur. Müzik öretmeni yetitirme görevi, eitim enstitüleri müzik bölümlerinin yanı sıra, stanbul ve zmir de kurulan Türk Müzii Konservatuvarlarına da verilmitir. Bazı dönemlerde, uluslararası müzik eitimi yapan konservatuvarlardan mezun olanlar da müzik öretmeni olarak atanmılardır. Yüksek öretim kurumu bünyesinde bulunan Eitim Fakülteleri nin yeniden yapılandırılması ile birlikte, 1998 yılından itibaren sadece yeni programları uygulamaya konulan Müzik Öretmenlii Ana Bilim Dallarından mezun olanlar müzik öretmeni olarak atanmaya balamıtır. Cumhuriyet Türkiye sinde genel müzik kültürünü belirleyen birçok faktör ve etken bulunmaktadır. Bunlar, aslında sadece Türkiye de deil dünyadaki bütün ülkelerde etkilidirler. Günümüz dünyasında teknolojinin geldii düzey, uluslararası etkileimi en üst düzeyde gelitirmitir. Bununla birlikte uluslararası kültür etkileimi bütün ülkelerde genel kültürlerin yapılarını da etkilemektedir. Burada cumhuriyet döneminde genel müzik kültürüne etkileri bakımından, müzik eitimi ve müzik eitiminin uygulayıcıları müzik öretmenlerini incelemeye çalıacaız.

2 MÜZK KÜLTÜRÜMÜZÜN TARHSEL GELM SÜRECNDE CUMHURYETN 80 YILINA ETKLER VE YANSIMALARI TÜRKYE DE MÜZK KÜLTÜRÜ Türkiye de müzik kültürü Türklerin tarihleri kadar eskidir. Türklerin Orta Asya da müzikle ilgilendiklerini, göl ve nehir kenarlarında çalgı çalıp arkı söyleyerek elendiklerini, Çin kaynakları belirtmektedir. Adına TU denilen çalgı toplulukları ile her gün konserler verildii, Çinlilerin bulduu ORG u kullandıkları ayni ekilde kaynaklarda belirtilmektedir. XVI.yüzyıl ortalarında bir spanyol seyyah.öyle yazmaktadır; Türkçe arkılar kadar dokunaklı arkı,hiçbir dilde yoktur. Türkler arasında okuma yazma bilenler bizden çoktur.türkler son derece müzisyendirler.( Kanuni Devrinde stanbul 86.94) (Y.Öztuna Büyük Türkiye Tarihi 5. kitap s: ) XVIII. yüzyıl sonlarında d Ohsson öyle yazmaktadır; Yeryüzünde Türkler kadar musikiyi ihtirasla seven belki hiçbir halk yoktur.(y.öztuna.c:4.s:414) Türklerde müzik saltanat ve hürriyetin, özgürlüün sembolüdür. Türklerde ilk orkestra olarak kabul edilen TU lar her akam üzeri hükümdarın sarayı önünde NEVBET denilen konser verir, burada her akam yeni eser çalarlardı yılında henüz yirmialtı yaındaki, Osmanlı devletinin kurucusu Osman Bey e Selçuklu Sultanı Gıyasettin Mesut tarafından, Belik Belgileri gönderilmitir. Bunlar, TU, TABIL (Davul), ALEM, NAKKARE dir. Osman Bey bunu davul dödürerek kutlamıtır. Osman Bey in 1284 te balattıı kutlamaya hürmeten, Fatih Sultan Mehmet e kadar Osmanlı padiahları döneminde ikindi nevbeti vurulurken ayakta dinleme gelenek haline gelmitir. Türk müzik kültürü, Orta Asya dan Anadolu ya bozulmadan taınmı ve gelitirilmitir. Türklerin Orta Asya döneminden Anadolu ya getirdikleri kültürleri, yerleip orada kurdukları devletlerin egemenlii altında bulunan ülkeleri de etkilemitir. Türklerin müzik kültürünün, Avrupalı bestecileri de etkiledii yazdıkları eserlerden anlaılmaktadır. ngiliz müzikolog Henry Geoerge Farmer; Avrupa daki bandolara kuvvetli bir ivme kazandıran faktörlerin baında yeniçeri müzii ve Fransız ihtilalinin aırı derecede askeri ve sosyal cokusu gelir.fransızlar, Macarların Türklerden aldıkları davulları TMBALLES olarak Avrupa ya tanıtmıtır. Batıda senfoni orkestralarının vurmalı çalgılar bölümü bazen < Türkish Section > (Türk Bölümü ) olarak adlandırılmaktadır demektedir. Haydn ın Askeri senfonisi ; Mozart ın Rondo a la Turca sı ve Saraydan Kız Kaçırma Operası ; Beethoven in Dokuzuncu Senfonisi ve Atina Harabeleri önemli örneklerdir. Donaold Hoffman 1965 yılında yazdıı Türk çada müzii ile ilgili yazısında Türkler onsekiz ve ondokuzuncu yüzyıllarda Avrupa müziini etkilemi, kendileri yirminci yüzyıl baına kadar etkilenmemilerdir demektedir. Eitim müzii açısından söylenenler doru kabul edilebilir. Ancak, onaltıncı yüzyılda Kanuni Sultan Süleyman döneminde, Fransız Kralı I. François in yolladıı müzisyenlerin padiahı verdikleri konserle etkilemi olduu, daha sonra müzisyenlerin kullandıı bu çalgıların Avrupa dan getirilerek Osmanlı sarayına hediye edildii kaynaklarda belirtilmektedir. Bunlar arasında ngiltere kraliçesi I. Elizabeth in gönderdii III. Mehmet in huzurunda çalınan org da bulunmaktadır. Çinliler tarafından bulunan ve Türk lerin de Orta Asya döneminde kullandıı org, bu ekilde Osmanlı sarayına girmitir yılından sonra Guıseppe Donizetti nin Mehterin yerine batılı anlamda Bando kurmak için stanbul a gelmesiyle, saraydaki askeri müzik eitiminden baka, sivillerde de batı müziine karı ilgi duyulmaya balandı. Cumhuriyet öncesi, Osmanlı devleti döneminde, müziimizde III. Selimin müzisyen olması ve müzie verdii destekle birlikte, halkın kültürünü ve sanatını yansıtan halk müzii ile sarayın ve çevresinin himayesindeki divan müzii arasında belirgin çizgilerle farklılıklar ortaya çıkmaya balamıtır yılında Osmanlı devletinde balayan yenileme hareketleri, devletin batı müziini resmen kabul etmesi sayılan, Muzıka-i Hümayun un kurulması, burada kullanılan çalgılar ve öretim yöntemleri, Türklerin batı müzii ile etkileimini öncelikle askeri müzik, bando müzii, daha sonraları ise sivil müzik üzerinde etkilerini göstermitir. Londra da yayınlanan The Musicial Gazette dergisinden anlaıldıına göre; sultanın hareminde sadece hanımlardan oluan mükemmel bir orkestra bulunmakta, piyano bulunmayan harem odası bulunmamaktadır. Aynı ekilde opera temsillerinin de sarayda oynandıı bilinmektedir. Saffet bey (Atabinen) ve Zeki bey (Üngör) sarayda yetien ve saray orkestrasını çalıtıran isimler arasındadır yılında Muzıka-i Hümayun orkestrası Kızılhaç yararına, Orta Avrupa da konser vermeye gitmitir. Daha sonrada stanbul da düzenli konserler vermeye balamıtır

3 Türk müzik kültüründe, nota yazısına geçerken, yabancılardan alınma sistemlerin yanında, kendilerinin buldukları sistemler de Türk müzisyenlerce kullanılmılardır. Ancak, bu sistemler genellikle kuramsal düzeyde kalmı, uygulama alanı bulamamıtır. Bu nedenle günümüze kadar güfteleri ( sözleri) ulaan birçok eserin bestelerinin notaları elimizde bulunmamaktadır. Türklerin, Orta Asya dan Anadolu ya kültürel yapılarının ürünü müziklerini getirerek gelitirdiklerini, müzie önem verdiklerini, çevre ülke ve kültürel müzik yapıları ile ilgilendiklerini burada belirtmeye çalıtık. Ancak, buraya kadar yazdıklarımız, daha çok saray ve saray çevresindeki müzik kültürünü açıklamaktadır. CUMHURYET DÖNEMNDE DEVLETN MÜZK ETMN ÇADALATIRMA YAKLAIMLARI Özellikle 1826 yılından sonra Batı Sanat Müzii, Türklerin ilgisini çekmeye balamıtır. Bunu, Cumhuriyet dönemine kadar stanbul daki müzik ortamının dıındaki illerde de görmek mümkündür. Osmanlı döneminde balayan batılılama anlayıı, Cumhuriyet Türkiye si ile Çadalama anlayıına dönümütür. Bu anlayı, Türk müziinin uluslararası düzeyde yerini alabilmesi bakımından önemlidir. Cumhuriyet döneminde belirlenen, müzik kültürü politikalarının biçimlendirilmesi anlayılarını da, çadalama anlayıı yönlendirmitir. Mahmut Ragıp Gazimihal in küçük bir konservatuvar diye adlandırdıı ttihad ve Terakki Numune Sultanisi Programlı Müzik Eitimi nin ilk balangıcı kabul edilebilir. Bu okullarda, özel araç - gereçlerle donatılmı müzik sınıfı, korosu ve orkestrası bulunmaktaydı. Muzika-i Hümayun üyeleri tarafından bandoları kurulan zmir, Konya, Üsküp, Bursa ve Selanik te bulunan Sanayi Mektepleri de batı müzik eitimi vermekteydi. zmir ttihad ve Terakki Numune Sultanisi nde müzik eitimine balayan Ahmet Adnan Saygun bu okuldan yetien önemli isimlerdendir yılında zmir de stiklal ve ehit Fethi Bey ilkokullarında Müzik Öretmenlii yapmaya balamıtır. zmir de A.Adnan Saygun un ilk müzik öretmeni smail Zühtü (1874-?) Türkçe libretto lu opera yazma denemesinde bulunmutur. (C.M.Altar.Opera Tarihi.S:269) Üsküp Sanayi Mektebi mezunu Osman Fethi adındaki bir kiinin de Çanakkale Kumkale de askerlik yaparken, Çanakkale Savaları sırasında Kumkale Marını yazdıını ve Trakya daki illerde cumhuriyet öncesi dönemde, müzik öretmenlii yaptıı söylenmektedir. Cumhuriyetimizin ve çada Türkiye nin kurucusu büyük önderimiz M. K. Atatürk müzii seven, toplum üzerindeki psikolojik ve sosyolojik etkilerini çok iyi bilen, çadalık için müzikte uluslararası gelimeleri, kültürel yapımıza uygulamanın gerekliliine inanmı bir liderdi. Kültürümüzün ürünü müziklerimizi yakından tanımakta, sevmekte olduunu kendisi ile ilgili kitaplar belirtmektedir. Ancak, ülkemizi uluslararası düzeyde temsil edebilecek, halk müziinin çizgilerinden oluan, çada kültürümüzün ürünü Ulusal Müziimiz in olmasını istiyordu. Milli müziimizin, uluslararası çada düzeye kavuabilmesi için, genellikle Avrupa da gelimi olan batı müziinin tekniini benimsememiz gerektiine inanmıtı. Bunun yapılabilmesi için halk müziimizden yararlanılmasını savunuyordu. Milli müziimize ait çizgilerin, batı teknii ile birletirilmesi gerektiini yaptıı çeitli konumalarında belirtmitir. Atatürk ün, çadalamanın gerçekletirilmesinde, halkın eitimi için öretmenlerin önemini çok iyi bildiini Muallimler Yeni Nesil Sizin Eseriniz Olacaktır ifadesinden, çok açık biçimde anlamak mümkündür. Ulusal müziimizin oluması için, halkın eitiminin gerekli olduunu, bunun gerçekletirilebilmesi içinde Örgün Müzik Eitiminin ve bunun uygulayıcıları Müzik Öretmenlerinin önemini bildiini Cumhuriyet döneminin ilk örgün eitim kurumunu, müzik öretmeni yetitirmek üzere açarak göstermitir. Cumhuriyet döneminde Müzik Öretmeni yetitirme yönünde yapılan çalımalarla açılan Musik-i Muallim Mektebinden Atatürk ün Benim Okulum diye söz etmesi (R.Süer.s:34)(Filarmoni.1967.s:2), onun müzik eitimi konusundaki bilgisini göstermesi bakımından çok önemlidir yılında Milli Musık-i ve Temsil Akademisi Kanunu Cumhuriyet döneminde çada müziin, devletin anlayıına girerek programlanması bakımından, ilk kanunu kabul edilir / 1935 ders yılında Türk müzikçileri ve uzmanlardan oluan kongre toplandı. Kongrede Türkiye Devlet Musık-i ve Temsil Akademisinin Ana Çizgileri raporu hazırlandı (M.R.Y.s:73) Atatürk, sanat politikasını, devlet politikasına yerletirmek düüncesini, yaptıı konumalarda ortaya koymutur. Güzel sanatlara da alakanızı yeniden canlandırmak isterim. Ankara da bir Konservatuvar ve Temsil Akademisi kurulmakta olmasını zikretmek benim için hazdır. Güzel sanatların her ubesi için Kamutay ın gösterecei alaka ve emek; milletin insani, medeni hayatı ve çalıkanlık veriminin artması için çok tesirlidir. (Sun,1969,s:24) (TBMM.1936 konuması) Devletin resmi politikası ile, ATATÜRK ün çizdii yönde Cumhuriyet dönemi müzik politikalarının belirlenmesine çalıılıyordu. Müzik öretmenleri, çada anlamda müzik politikasının

4 yerine oturtulması için önemli görev üstlenmilerdir. Batıda sanat, bilim, siyaset, felsefe ilikisinde gelien müziin çadalık boyutu, çokseslilik temelini ortaya koyduu için, Türk toplumundaki çada müzik gelimesi, halkın kendi kültür yapısı ile gerçekletirilebilir anlayıı temel ilke olarak ortaya konulmutur. Atatürk bunu ; Osmanlı müzii, Türkiye Cumhuriyeti ndeki gelimeleri dile getirebilecek özellikte deildir. Bize yeni bir müzik gereklidir. Bu müzik, özünü halk müziinden alan çok sesli bir müzik olacaktır. Ulusal ince duyguları, düünceleri anlatan yüksek deyileri, söyleyileri toplamak onları bir an önce toplamak genel son musiki kurallarına göre ilemek gerekir. Türk ulusal müzii ancak bu yolla yükselebilir. diyerek belirtmitir. (A.A.Saygun.Atatürk ve Musiki. s:48) 7 Temmuz 1948 de 5245 SAYILI DL BRET ve SUNA KAN ın Yabancı Memleketlere Müzik Tahsiline Gönderilmesine Dair Kanun çıkarılarak özel yetenekli çocukların eitimleri için devlet politikası ortaya konuldu. ( F.Ali s:12) (Müzikoloji Dernei Simpozyum Bildirileri.) Halkın müzik kültürüne katkı yapması ve eitimi bakımından Makam-ı Hilafet Mızıkası stanbul dan Ankara ya getirilerek, çada müziin ve devletin kültürel sembol kurumlarından kabul ettiimiz Riyaset-i Cumhur Senfoni Orkestrası na dönütürülmütür. Cumhuriyet döneminde stanbul daki okul stanbul Belediye Konservatuvarı olarak eitimini sürdürmütür. Avrupa ya giden örenciler Cumhuriyet in onuncu yılından itibaren,türkiye ye dönerek Musik-i Muallim Mektebinde öretmenlik yapmaya balamılardır yılında kurulu yasasıyla birlikte orkestranın adı Cumhurbakanlıı Senfoni Orkestrası olarak belirlenmitir. stanbul da 1944 yılında Hüseyin Sadettin Arel, Cemal Reit Rey ve Seyfettin Asal ın çabalarıyla stanbul ehir Orkestrası kurulmutur yılında stanbul Senfoni Orkestrası kurulunca üyeler buraya geçmitir. Daha sonra, bunlara 1974 yılında zmir Senfoni Orkestrası bunlara eklenmitir. ÖRGÜN ETMDE MÜZK DERS Müziin genel eitim sistemi içinde ders olarak yer alması Cumhuriyet döneminde balamıtır. Yöntemler ve verimlilikler tartıılsa bile, müzik eitiminin gereklilii, çocuun arkı söylemesi tartıılmamıtır da Sanayi-i Nefise Encümeninin kararları ile Maarif Vekaleti okullarda batı metodlarına uygun müzik eitimi ve solfej dersleri balatmıtır. ( F.Ali s:10) Müzik eitimi ilk defa, 1924 yılında uygulamaya konulan okul programlarında, MUSK dersi, 1930 yılından itibaren ise, MÜZK dersi olarak yer almıtır yılında uygulamaya konulan genel müzik eitimi programı kent okullarında, 1948 yılında yapılan program köy ilkokullarında, 1952 den itibaren genel lise programlarında uygulamaya konulmutur. Cumhuriyet döneminde 1924 yılında ilk defa, daha önce Osmanlı mparatorluu döneminde uygulamada olan programın yerine konmak üzere, ilkokul programında müzik eitimiyle ilgili çalıma yapılarak program hazırlanmıtır. Daha sonra yıllarında hazırlanan programlar uygulamaya konulmutur programları amaçları, açıklamaları, uyulması gereken kural ve ilkeler, ders konuları, öretim yöntem ve teknikleri, araç-gereçler, tek ve çok sesli solfej çalımaları, ses eitimine yönelik öneriler, kulak eitimi ile ilgili çalıma yöntemleri, toplu söyleme ve çalmaya yönelik bilgiler, artikülasyon, diksiyon, prozodi, teorik bilgileri içeren, geni nitelikli kapsamlı program çalımalarıdır programı ise, çada programcılık anlayıı dorultusunda yenilikler getirmitir. Bunların içinde en önemli olanlar, dierlerinde bulunmayan ÜNTELER in belirlenmesi; Hedefler Davranılar Öretme Durumları Sınama, Ölçme Durumları - Deerlendirme lemeleri nin bulunması; bütünlüün salanması bakımından dier derslerle ünite ve konuların ilikilendirilmesi; ancak, müzik dersinin kendi ekseni üzerine oturtulması, yönündeki çada eitim anlayıına yönelik yaklaımlar belirtilebilir. Cumhuriyet döneminde Türk Milli Eitim Sistemini düzenleyen 1739 sayılı Türk Milli Eitim Temel Kanunu nda (1973) Türk Milli Eitiminin Genel Amaçları dorultusunda hazırlanan ilkokul, orta okul ve lise programlarında müzik dersinin amaçları belirlenerek programa konulmutur. Ancak, müzik eitiminin gereklilii ve öneminin, örgün eitim kurumları programlarında bulunmasına ramen, uygulamada istenilen biçimde kavrandıını söylemek zordur. Müzik eitimi, yaygın müzik eitimi ve örgün müzik eitimi olarak yapılmaktadır. Örgün eitimin, genel eitim sistemi içinde bireylere vermesi gereken eitimi; okul dıı eitim sistemi içinde kabul edilen, yaygın eitim kurumlarından kitle iletiim araçları yapmaktadır. Çünkü, kitle iletiim araçları bireylerin en az örgün öretim kurumlarındaki ders ve ders dıı etkinlikler kadar yaantılarının içine girerek etkili olabilmektedir. Özellikle, örgün öretim kurumlarındaki müzik dersleri, örencilerin program - öretim yöntemleri - araç, gereç, çalgı öretim ortamı öretmen çevre - ders

5 dıı etkinlikler gibi faktörlerden dolayı ilgisini çok fazla çekmemektedir. Kitle iletiim araçlarının yayınları daha fazla etkili olmaktadır. Atatürk ün, müzik kültürünün bir ülke için çok önemli olduunu konumalarında belirterek bununla ilgili uygulamaları balatmasına ramen, Milli Eitim Bakanlıı nın Cumhuriyet döneminde müziin kültür ve eitim aracı olarak okullardaki kullanımı bakımından, aynı titizlikte davrandıını söyleyemeyiz. Müzik dersi genellikle, amacı dıında kullanılmıtır ve kullanılmaktadır. Cumhuriyet döneminde müzik eitimi ile ilgili çıkarılan dil Kanunu, özel yetenekli çocukların yurt dıına gönderilerek eitimlerinin uluslar arası düzeyde gerçekletirilmesi bakımından, çok önemlidir. CUMHURYET DÖNEMNDE TOPLUMUMUZA ÇADA MÜZK KÜLTÜRÜNÜN KAZANDIRILMASINA YÖNELK ÇALIMALAR Cumhuriyet döneminde stanbul da müzik kültürüne ve eitimine katkıları bakımından, yaygın müzik eitiminin önemli kurumları arasında bulunması gereken orkestra, opera, operet, bale topluluklarının etkinlikleri önem taımaktadır. Max Reinhart 1934 yılında Atatürk e verdii Müzikli Türk Tiyatrosu adlı raporunda Türk halkı dünyanın en eski kültür milletlerinden biridir. Onun kendisine mahsus bir müzik zevki vardır. O zevk zamanla aınmı Arap ve Bizans müziinin uyuturucu havası ile tereddi ( yozlama ) etmi olabilir. Türk halk melodilerinin ileri ve üstün kıymetleri ile saray musikisinin monoton havasını mukayese edebilen her yabancı, fakat, bu ilerle megul olabilmi kimse bu hakikati hemen idrak edebilir demitir.(m.r.yılları s:26) Daha sonra Türkiye de opera kurmak istediini belirterek; operada oynayabilecek hatta iyi oynayabilecek kadroları yetitirmenin çok kolay olduunu söylemitir. Fakat, zor olanın asıl aynı zamanda bunları dinleyecek ve bunlardan zevk alabilecek dinleyiciyi yetitirmek olduunu söyleyerek müzikte bestecilik, icracılık, dinleyicilik eitiminin önemini belirtmitir. Türk halkının geleneksel kültürünün müziklerini ve çada kültürünün müziini tanıyıp, örenebilmesi, benimseyip, kullanabilmesi için genel müzik eitiminin önemi çok fazladır. stanbul Belediyesi Konservatuvarı, ehir Orkestrası ve Filarmoni Dernei 1945 yılında kurulmutur yılında Atatürk Kültür Merkezi sanatseverlerin hizmetine açılmıtır yılında stanbul belediyesine balı olarak yürütülen opera etkinlikleri, 1970 te kurulan stanbul Devlet Opera ve Balesi nin etkinlikleri biçimine dönütürülmütür.1971 / 1972 yılında stanbul Devlet Konservatuvarı açılmıtır. Geleneksel müziimizin çada müziimizin eitiminde kullanılması konusu bakımından genellikle herkes kendi sanat anlayıı dorultusunda tercihte bulunmutur. Sanatçılar genellikle kendi geleneksel müziklerinden daima yararlanırlar. Ancak, gelenekle, çadaı nerede birletirelim, geleneksel sanatımızla, sanat anlayıımız öylesine bugünkünden uzakta görünürken (.Usmanba M.R.Y.s:81) sorusuna verilecek cevaplar çözüm bulabilir. Bu soruya verilebilecek cevaplardan geçmiten günümüze ancak, halk sanatı bozulmadan geleneksel yapısıyla kalabilmitir sonucu elde edilebilir. Türk, kültürüne katkıları bakımından Cumhuriyetin 50.yılında kurulan Uluslar Arası stanbul Sanat Festivali (1973) önem taır. Uluslar arası stanbul sanat festivali geleneksel müziimiz, opera, bale, büyük orkestra, oda orkestrası konserleriyle; bütün sanat dallarına hizmet etmitir da ülkemize gelen B. BARTOK, A. A. SAYGUN un yardımıyla yaptıı aratırmaların sonucunda Bir Halk Müzii Arivi Kurulması Konusunda Öneriler adıyla bir rapor hazırlandı. Geleneksel müziimizin korunması bakımından da Cumhuriyet dönemi önemli çalımaları balatmıtır. Atatürk ün gösterdii dorultuda, halk müziimizin derlenmesi ile ilgili olarak Cumhuriyet döneminde çalımalar yapılmıtır. Derlemeler : Türkiye de ilk müzik derlemeleri stanbul (Darülelhan ) Belediye Konservatuvarı tarafından dört kez yapılmıtır. Bundan sonra Ankara Devlet Konservatuvarı adına Muzaffer Sarısözen, Halil Bedii Yönetken ve teknisyen Rıza Yetien den kurulu bir ekip, yılları arasında 18 derleme yapmıtır. Milli kütüphane yılları arasında 6 derleme yapmıtır. Bu derlemelerde, ezgi plak ve bantlara kaydedilerek arivlenmitir. Muzaffer Sarısözen in Ankara radyosunda balattıı yurttan sesler korosu 1940 / 1941 yıllarında seslendirme çalımalarına balamıtır. Daha sonra aynı adla stanbul, zmir, Erzurum radyolarında da çalımalar yapılmıtır yılında stanbul da Türk Müzii Devlet Konservatuvarı açıldı. Buna, Ege Üniversitesi Türk Müzii Konservatuvarı, Gaziantep ve Konya daki üniversitelerde açılan Türk müzii

6 konservatuvarları eklendi. Öncelikle, zmir Ege Üniversitesinde, daha sonra yeni açılan üniversitelerin Güzel Sanatlar Fakültelerinde, Müzik ve Müzikoloji bölümleri açıldı / 1975 yılında Nevzat ATLI yönetiminde, Devlet Klasik Türk Müzii Korosu kurulmutur. Kurulan koro düzenli biçimde AKM konser salonunda Klasik Türk Müzii Konserleri verdi. Dahasonra, Kültür Bakanlıı Devlet Türk Halk Müzii Korosu kuruldu. MÜZK ÖRETMEN YETTRME : Türk Milli Eitiminin amaçları (M.E.B.1971,sayı:1161) arasında, okul müzik eitiminin amacı kiilikleri olumu, toplumsal yaayıın hazzını duymu, milli ve evrensel müzik sanatına yönelerek bilim, teknik ve güzel sanatların dier dallarıyla birlikte, müzikte de çada uygarlıın yaayıcı, uygulayıcı ve yaratıcı bir ortaı durumuna gelmi genç kuakların yetimesini salamaktır ifadesiyle açıklanmaktadır. Müzik; bilim, kültür, sanat, moda yönleriyle farklı deerlendirilmesi gereken; iletiim ve etkileim boyutlarıyla bireyleri, toplumları sürekli ilgilendiren; ekonomik endüstriyel, eitimsel, teknolojik, sosyolojik, psikolojik, felsefik, fiziksel özellikleriyle; çok kapsamlı yapısı bulunan, insan için çok önemli olgulara sahiptir. Çada toplum olmanın gerekleri arasında müzik vardır. Birlikte arkı söylemek, çalmak toplumda birletirici, dinlemek bütünletirici görevler yaptıı için sosyolojik açıdan müzik toplumlar için önemlidir. Ailede, okulda ve oyunda uyulacak demokrasi ilke ve kuralları, çocukta demokrasi anlayıının kazanılması bakımından önemlidir. Birey ve toplumda demokrasi yaamının güçlenmesi bakımından, ilke ve kuralların her çevrede etkili biçimde uygulanması gerekmektedir. Çocukların aile içinde söz sahibi olmaları,onların düüncelerinin sorulması, görevlerin paylaılması, hakların gözetilmesi; okulda, örencilerin yönetime katılabilmeleri, hak ve isteklerini söyleyebilmeleri, karılıklı saygı ve sevgiye dayalı davranılarda bulunulması, demokrasinin güzel örnekleri ve gereidir. Bunun gerçeklemesi için demokrasi eitimi ve eitimde demokrasi anlayıı gereklidir. Cumhuriyet, demokrasi rejimidir. Ülkemizde demokrasi anlayıının bireylere davranı olarak kazandırılması ve toplumumuzda benimsenebilmesi için, müzik eitiminin önemi çok fazladır. Müzik eitimcisi Erdoan OKYAY ın.koro söyleme, dinleyiciye yönelen bu eriilmez etki gücünün yanı sıra, koroda söyleyenleri de eitir, biçimlendirir. Denebilir ki koroda söyleme, çada toplumsal eitimin, vazgeçilmez bir öesidir. Diyerek belirttii ana tema, özellikle birlikte söylemenin önemini vurgulamaktadır. Müzik eitimcisi Muammer SUN.bir topluluun toplu arkı söyleme yetenei, adım, adım gelitirilir. Bu salandıı ölçüde < toplu arkı söyleme gelenei > kurulmu olacak, gitgide bu < çok sesli arkı söyleme gelenei> durumuna dönüecektir. Bu türlü beceri ve beeniyi, okulda kazanmı olanlar, okul dıında ve sonrasında da, yaatacaklardır. Bir gün bakacaksınız evde kırda elence yerinde - törende v.b yerlerde bir araya gelen bir çok kimse, birlikte söyleyebilecekleri çok sesli arkılar bulacaklar ve bunları birlikte söyleyebileceklerdir. te o zaman Ulusal arkı Daarcıı kurulmu, yalnız okullarda deil, okul dıında da halkımızın yaayıına kazandırılmı olacaktır. Diyerek, demokrasinin de temelini oluturan çokseslilik anlayıının kazandırılmasında, örgün müzik eitimi, genel müzik eitimi, birlikte çalma ve söyleme ile Çoksesli Müziin toplum yaantısındaki önemini belirtmektedir. te, bütün belirtmeye çalıtıımız, Cumhuriyet Dönemi Türkiye sinde de, çeitli özellikleriyle Bireyi ve Toplumu dorudan etkileyen Müzik için, kültürel yapıyı koruyan ve taıyan, çada yenilikleri ve gelimeyi öreten en önemli kavram eitimdir. Eitimin en önemli öesi ise Müzik Öretmenleri dir. Cumhuriyet döneminde Ankara da Musik-i Muallim Mektebi nin kurulmasıyla balatılan, Müzik Öretmeni yetitirme çalımalarına, stanbul daki tek sesli müzik eitimi yapan Darültalim-i Musik-i nin çok sesli müzik eitimine yönelmesi eklenmitir. Bu okullara öretmen yetitirmek amacıyla açılan sınavları kazananlar, Cumhuriyet döneminde Avrupa da müzik eitimine gönderilmitir. Musik-i Muallim Mektebinde, örencilerin en kaliteli biçimde eitilebilmesi için, kuruluundan bir müddet sonra, eitim süresi altı yıla çıkarılmıtır. lkokuldan mezun olan yetenekli örenciler, buraya alınarak eitildiler. Musik-i Muallim Mektebinde ilk önceleri dersler otel odalarında veriliyordu ders yılında eski Azerbaycan Büyükelçilii nin bulunduu binaya taındı. Okulun ilk öretmenleri, stanbul dan gelerek Riyaset-i Cumhur Filarmoni Orkestrasını kuran müzisyenlerdi, ilk örencileri ise Erkek Muallim Mektebi ve Balmumcu öksüzler yurdundan getirilen çocuklardı öretim yılında okula ilk kez kız örenci alındı.( F.Ali s:9) Buradan mezun olanlar, orta okullara müzik öretmeni olarak atandılar. Bunlar, buralardaki çalımalarında baarılı etkinlikler yaptılar. Musik-

7 i Muallim Mektebinin kuruluundaki asıl amaç, altı yıllık okuldan mezun olanların, ilkokullara atanmasıydı. Altı yıllık okulu bitirenlerden ise devam etmek isteyen yetenekli örencilerin okuyacaı üç yıllık öretim yapacak olan Yüksek Musiki Muallim Mektebinin kurulmasına Milli Eitimciler karı çıktılar. Buradan mezun olanların, orta okullara atanması amaçlanıyordu. Avrupa da örenim görerek yurda dönen Cevat Memduh ALTAR (1927), Ulvi Cemal ERKN (1930), Ahmet Adnan SAYGUN (1931), Ferhunde Remzi ERKN (1931), Necdet Remzi (ATAK) (1931), Mahmut Ragıp GAZMHAL ( 1932), Halil Bedii YÖNETKEN( 1933), Cezmi ERNÇ (1933), Necil Kazım AKSES( 1934), yıllarında öretmen olarak kadroya atanmılardır. EKREM Zeki ÜN, Zeki ÜNGÖR ün oludur. Avrupa daki eitiminde sonra yurda dönerek yılları arasında Musik-i Muallim Mektebinde derslere girmitir. Daha sonra stanbul Belediye Konservatuvarına atanmıtır. ( F.Ali s: 9) 1936 yılında, Gazi Orta Öretmen Okulu Musiki ubesi açıldı, öretim yılında öretime baladı. Buraya öretmen okulu ve lise mezunları alınmaya balandı. Buradan mezun olanlar orta öretime atanmaya balandı. Gazi Müzik ubesinde çok iyi öretmen ve müzisyenler yetiti. Türkiye nin bugünkü müzik eitimcisi yetitirme ve müzik eitimi politikalarını gelitirme anlayıının temelleri Gazi Eitim Enstitüsü Müzik ubesinin kuruluuyla atılarak balandı. Öretmenlik meslei Milli Eitim Temel Kanunu nda Öretmenlik devletin eitim, öretim ve bununla ilgili yönetim görevlerini üzerine alan özel bir ihtisas meslei olarak tanımlanmaktadır. Genel kültür, özel alan eitimi ve pedagojik formasyon öretmenlerin sahip olması gereken niteliklerdir, yüksek öretim ile öretmenlerin yetitirilmesi gerçekletirilir, biçimindeki ifadeyle, öretmenlerin eitiminin özellikleri ve düzeyi, yasada öngörülmektedir. Aslında 1940 yılında ki Orta Tedrisat Muallimleri Kanunu nda (439 sayılı kanun) müzik öretmenlerinin sahip olması gereken nitelikler belirlenmitir. Yeni yasa sadece genel kültür ü getirmitir. stanbul da Atatürk Eitim Enstitüsü (1969 ), zmir de Buca Eitim Enstitüsü (1973 ), Bursa da Eitim Fakültesi (1981) müzik bölümlerinin açılmasını, 1982 den itibaren yeni kurulan üniversitelerdeki müzik bölümleri takip etmitir Yılı itibariyle 21 üniversitede Müzik Öretmenlii Ana Bilim Dalı açılmıtır. Müzik Bölümlerinin Amacı: Orta dereceli okullar ile meslek okullarında müzik derslerini okutacak müzik eitimi çalımalarını yönetecek ve çevrelerine bu alanda rehber olabilecek nitelikte, öretmen yetitirmektir. (M.E.B.1970) biçiminde tanımlanarak belirtilmitir. Gazi Müzik ubesi mezunlarından baka, Hasanolan Köy Enstitüsü bünyesinde Köy Enstitüleri Kanununun (380 sayılı kanun) 17. maddesine göre, bu kurumda öretmen yetitirmek amacıyla kurulan üç Yıllık Yüksek Köy Enstitüsü ( 1942 / 1946 yılları arasında) güzel sanatlar kolu mezunu 21 öretmenden bazıları, müzik öretmeni olarak atandı. Müzik öretmenine duyulan gereksinme nedeniyle, Devlet Konservatuvarı yüksek bölüm mezunu, pedagojik formasyonluların Talim ve Terbiye Kurulunun kararı ile (M.E.B.1964) müzik öretmeni olarak atanması öngörüldü. (R.Süer.s:34) Müzik öretmeni yetitirme modeli ile ilgili yapılan çalımalara yönelik, 1974 / 1975 öretim yılında ilk defa Gazi Eitim Enstitüsüne dört yıllık eitim için örenci alındı. Ancak, bu örenciler, programların tam anlamıyla hazırlanamadıı nedeniyle, daha sonra üç yıllık programın uygulanmasıyla mezun oldular. Aynı öretim yılında, Mektupla Öretim Merkezi kuruldu. Buraya, Gazi Eitim Enstitüsü Müzik Bölümünde tatil dönemlerinde uygulama örenimlerini görmek üzere, yeni örenciler alındı. Mektupla Yüksek Öretim / Eitim Enstitüleri / Müzik Bölümü adıyla kurulan yeni sistemde örenim görmeye balayan örencilerin birçou, daha sonra devam etmeyerek ya da sınavlara girmeyerek sistemi bıraktı. Sınavlarda baarılı olan az sayıdaki örenci de, G.E.E Müzik Bölümünde, gece eitimi programına katılarak mezun oldular / 1978 öretim yılı MEB. verilerine göre, özel kurumlar hariç, Türkiye deki müzik öretmeni sayısı toplam 686 dır. Bunlar ; liseler de 365, baımsız orta okullarda 205 olarak daılmaktadır. (R.Süer M.Ö.Y.K.Ö.S:269) 2004 yılı verilerine göre ise, yaklaık 6500 civarında müzik öretmeni olduu bilinmektedir. YÖK / DÜNYA BANKASI / MEB tarafından hazırlanarak, 1998 yılında uygulamaya konulan, Milli Eitimi gelitirme projesi Hizmet Öncesi Öretmen Eitimi ile, yeni müzik öretmeni yetitirme programı bütün müzik bölümlerinde, ana bilim dalı olarak yeni bir yapılanmayı getirmitir. Bununla birlikte, eitimde nitelik ve kalitenin arttırılması bakımından lisansüstü eitim çalımaları da büyük bir ivme kazanmıtır.

8 SONUÇ Kültür, bireylerin, toplumların, ülkelerin, yaama biçimidir. Her ülkenin kendi insanlarının, geçmiten gelen birikimleri ve çeitli nedenlerle de ilgili olarak oluturdukları yaama biçimleri, o ülkenin kendi kültürünü oluturur. Müzik, insanın doal çevresi ile olan etkileimini, toplumsal çevresi ile olan iletiiminde, kendi duygularıyla yourarak, kültürel çevresinin ürünü biçiminde, yansıtmasıdır. Dünya pek çok ülkeden olumaktadır. Her ülke kendi kültürünü oluturmakta, kendi kültürleri ile de dünya kültürüne katkıda bulunmaktadır. Dünyadaki ülkelerin içinde bulunulan zaman dilimine göre, geçmiten gelen birikimlerinin ortaya koyduu, Bilim Teknoloji ve Sanat bakımından gelimelerinin düzeyine ÇADALIK denir. Cumhuriyet dönemi, Türkiye nin çada dünyada, Atatürk ün gösterdii hedefler dorultusunda, yerini alma çabalarının önem kazanmasını, büyük bir deiim ve gelime gayreti içerisinde, topluma kazandırılması gereken çadalama anlayıı için, çalımaların balaması ve uygulamaya konulması ile her alanda gerekli düzenlemeleri balatmıtır. Belirtilen çadalama anlayıının gerçeklemesi için, öncelikle ETM ile ilgili yeni düzenlemeler yapılmıtır. Bunun için kanun ve yönetmelikler çıkarılmı, okullar açılmıtır. Bunlar, örgün eitimin düzenlenmesine yönelik çalımalardır. Bununla ilgili olarak, müzik eitiminin düzenlenmesini ilgilendiren Tevhid-i Tedrisat Kanunu (1924), Sanayi-i Nefise Encümeni Kararları (1926), Milli Musiki ve Temsil Akademisi Kanunu (1934), Devlet Konservatuarları Kanunu ( 1940 ), Milli Eitim Temel Kanunu (1973), Yüksek Öretim Kanunu (1981 ), 41 sayılı kanun hükmünde kararname ( 1982 ), yapılmı; ilk açılan eitim kurumlarından Musik-i Muallim Mektebi (1924) kurulmutur. Açıldıında ortaokul, lise ve öretmen okullarına müzik öretmeni yetitiren Musik-i Muallim Mektebi daha sonra SANATÇI yetitirme görevini üstlendi, Gazi Orta Öretmen Okulu ve Terbiye Enstitüsü nde açılan Müzik ubesi ne ( ) ise MÜZK ÖRETMEN yetitirme görevi verildi. Atatürk, müziin toplum üzerindeki etkisini çok iyi biliyordu ve Türk Ulusal Müziinin uluslar arası düzeyde yerini alması için uraıyordu. Bunun için, Cumhuriyetin kuruluuyla, müzikle ilgili pek çok atılımlar yaptı. Öncelikle, Musık-i Muallim Mektebini.(1924) kurdu. Cumhurbakanlıı Senfoni Orkestrası Kuruldu. stanbul Devlet Konservatuvarı kuruldu. Yurt dıına örenci gönderilerek eitim yaptırıldı. Yabancı müzik adamları getirilerek müziimize eitim bakımından katkı yaptırıldı. Derleme çalımaları için heyet kuruldu, çalımalara balandı. Cumhuriyet döneminde yurt dıından aratırmacı ve müzik eitimcileri getirilerek, bunların müzik eitimine yönelik aratırma ve çalımalar yapmaları istendi, daha sonra yapılan çalımalar Çada Türk Müzii nin gelimesine katkıda bulunmutur. 7 Temmuz 1948 de 5245 sayılı DL BRET ve SUNA KAN ın Yabancı Memleketlere Müzik Tahsiline Gönderilmesine Dair Kanun çıkarılarak özel yetenekli çocukların eitimleri için devlet politikası ortaya konuldu. ( F.Ali s:12) (müzikoloji dernei simpozyum bildirileri.) Cumhuriyet Türkiye sinde genel müzik kültürünü belirleyen birçok faktör ve etken bulunmaktadır. Bunlar, aslında sadece Türkiye de deil, dünyadaki bütün ülkelerde de etkilidirler. Günümüz dünyasında teknolojinin geldii düzey, uluslararası iletiim ve etkileimi en üst düzeyde gelitirmitir. Bununla birlikte uluslararası kültür etkileimi bütün ülkelerde genel kültürlerin yapılarını da etkilemektedir. Ailede, okulda ve oyunda uyulacak demokrasi ilke ve kuralları, çocukta demokrasi anlayıının kazanılması bakımından önemlidir. Birey ve toplumda demokrasi yaamının güçlenmesi bakımından, ilke ve kuralların, her çevrede etkili biçimde uygulanması gerekmektedir. Bunun gerçeklemesi için demokrasi eitimi ve eitimde demokrasi anlayıı gereklidir. Cumhuriyet, demokrasi rejimidir. Ülkemizde demokrasi anlayıının bireylere davranı olarak kazandırılması ve toplumumuzda benimsenebilmesi için Müzik Eitiminin ve Müzik Öretmenlerinin önemi çok fazladır. Cumhuriyetin kuruluundan günümüze Müzik öretmeni yetitirme görevi, eitim enstitüleri müzik bölümlerinin yanı sıra, stanbul ve zmir de kurulan Türk Müzii Konservatuvarlarına da verilmitir. Bazı dönemlerde, uluslararası müzik eitimi yapan konservatuvarlardan mezun olanlar da müzik öretmeni olarak atanmılardır. Yüksek Öretim Kurumu bünyesinde bulunan Eitim Fakülteleri nin yeniden yapılandırılması ile birlikte, 1998 yılından itibaren sadece yeni programları uygulamaya konulan Müzik Öretmenlii Ana Bilim Dallarından mezun olanlar müzik öretmeni olarak atanmaya balamıtır Ekim tarihleri arasında nönü Üniversitesi Eitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eitimi Bölümü Müzik Öretmenlii Programı tarafından Malatya da düzenlenen

9 Cumhuriyetimizin 80. Yılında Müzik Sempozyumu nun bitiinden sonra, 01 - Kasım 2003 tarihinde düzenlenen Müzik Öretmenlii Program Bakanları Toplantısında; Milli Eitim Bakanlıı nın ilköretim öncesi, ilköretim, orta öretim düzeyinde ihtiyaç duyduu Müzik Öretmenlerinin, kesinlikle ve sadece Eitim Fakültesi Müzik Eitimi ABD/ASDalları çıkılı Müzik Öretmeni adaylarının atanması yönünde, tavsiye kararı alınmıtır. Müzik Öretmeni atamalarında Eitim Fakültesi Müzik Öretmenlii Lisans diploması artının getirilmesinin önerilmesine karar verilmitir. biçiminde ifade ederek özetleyebileceimiz, müzik öretmenlerinin atanmasına yönelik ortak sonuç raporu yayınlanmıtır. ÖNERLER Müzik eitiminin müzik kültürümüze çada anlayıla istenilen düzeyde katkı yapabilmesi için ; a) Eitimin her kademesindeki öretim kurumlarına müzik dersi konulmalıdır. b) Her kademedeki öretim kurumları için kurum düzey ve amaçlarına yönelik müzik öretim programları hazırlanılmalıdır. c) Okullardaki öretim ortamları, müzik eitimini çada öretim yöntemlerini uygulayabilecek,biçim ve düzeyde hazırlanmalıdır. d) Müzik öretmeni yetitiren kurumların sayıları, nitelikleri ve kaliteleri gelitirilerek arttırılmalıdır. e) Her kademedeki öretim kurumları için, müzik öretmeni yetitirmek üzere programlar gelitirilmelidir. f) Eitim müzii nitelikli okul arkı daarcının ve ulusal ses bütünlüümüzün, pekitirilmesine, gelitirilmesine, arttırılmasına yönelik müziklerin yazılmasını, çokseslendirilmesini özendirici çalımalar yapılmalıdır. g) Okul müzik kitaplarının içerikleri gelitirilmelidir. h) Ders dıı müzik etkinlikleri öretmene ve örencilere özendirilmelidir. i) Okullara Müzik Öretmeni atanması NORM Kadroya göre deil,örenci sayısına göre yapılmalıdır. j) Müzik öretmenlerinin eitiminde çada teknolojiyi kullanmaları öretilmelidir. k) Müzik öretmenleri popülariteyi,eitim niteliinde kullanmayı örenmelidir. l) Kitle iletiim araçlarındaki yönetici ve müzik programı yapımcılarının eitimine yönelik çalımalar yapılamalıdır. KAYNAKÇA Ali, Filiz. Müzik ve Müziimizin Sorunları Baaran Matbaası. Gümü Basımevi. stanbul Altar,C.Memduh.Opera Tarihi.Kültür BakanlııYayınları:465.2.Baskı. Gençlik Matbaası. C: stanbul Altar,Cevat.Memduh. And, Metin. Ali, Filiz, Lazsio. Tacar, Emre, Ali. Usmanba, lhan.yener, Faruk. Atatürk Türkiye sinde Müzik Reformu Yılları Filarmoni Dernei Yayınları. stanbul Aracı, Emre. Ahmet Adnan Saygun Dou Batı Arası Müzik Köprüsü Yapı Kredi Yayınları. Sanat Promat A.. 1.Basım. stanbul Champigneulle,B. Müzik Tarihi.Çeviren:Tanju Gökçel. Que sais-je Pres Universitaires de France, Paris ve Geliim Basım ve Yayım A.ti.stanbul.Dizgi.Baskı:Hilal Matbaacılık Kol,ti.Mart Birinci Baskı. stanbul Dawson, David. Müzik Öretimi.YÖK / Dünya Bankası/ MEB. Deneme Basımı.Ankara nönü Üniversitesi. Cumhuriyetimizin 80. yılında müzik sempozyumu..ü.g.s.e. Bölümü,Müzik Öretmenlii Programı.Öncü Basımevi. Malatya.2003 Kültür ve Turizm Bakanlıı Birinci Müzik Kongresi Bildirileri Evren Ofset. Ankara Müzikoloji Dernei.Müzikoloji Dernei Sempozyum Bildirileri. Müzikoloji yayını. Kitap Matbaacılık. stanbul Orkestra Dergisi. 328.Sayı Yenilik Basımevi stanbul 2002, Öztuna,Yılmaz.BüyükTürkiye Ansiklopedisi. 5.Kitap. rfan Matbaası. stanbul Süer, Rıdvan. Müzik Öretmeni Yetitiren Kurumlarda Öretim Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Eitim Fakültesi.Ankara.1980 Uçan, Ali. Müzik Eitimi Adalet Matbaası. Ankara Uçan, Ali. nsan ve Müzik nsan ve Sanat Eitimi Müzik Ansiklopedisi Yayınları.Alf Matbaası. Ankara.1996.

10 Yönetken,Halil,Bedii.Fenmen,Mithat.Menuhin,Yehudi.Lobos,Hektor, Villa.Sun,Muammer.Uçan,Ali.Bayraktar,Erturul.Aydoan,Salih.Müzik Öretimi Hazırlayan : Ahmet Say. Müzik Ansiklopedisi Yayınları. Alf Matbaası. Ankara Yener, Faruk. Müzik Yayımlayan: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu. Beyaz Kök (Müzik Sarayı) Yayınları. no:1 Apa Ofset Basımevi.1984 Say, Ahmet. Müzik Ansiklopedisi Bakent Yayınevi. Ankara