Uyku Yoksunluğu - Kazalar

Transkript

1 TUTD 14.Ulusal Uyku Tıbbı Kongresi 6-10 Ekim 2013 Hilton Otel-Bodrum Uyku Yoksunluğu - Kazalar Doç.Dr.Sadık Ardıç Acıbadem Ankara Hastanesi, Göğüs Hastalıkları ve Uyku Bozuklukları Kliniği Oran-Ankara

2 Uyku Yoksunluğu o Uyku yoksunluğunun(sleep Deprivation), uyku ve uyanıklık üzerine birçok etkisi vardır.

3 Uyku Yoksunluğu o Bireyin performansı üzerine etkileri ve bazı sonuçları şunlardır; o Reaksiyon zamanında uzama, o Azalmış dikkat, o Anlamada bozulma, o Artmış bilişsel bozukluklar, o Duygu durumda değişmelerdir.

4 Uyku Yoksunluğu-Kazalar o Uyku yoksunluğu, mikro uyku ataklarına neden olduğu için trafikte kaza yapma riskini artırır. o Uykusuzluk; aşırı hız, yola ilişkin faktörler ve diğer eşlik eden faktörler tarafından gizlenir.

5 Uyku Yoksunluğu o Uyku yoksunluğunun etkilerini ölçmek için üç tip ölçek kullanılır. o Bunlar; o Bilişsel(kognitif) performans, o Motor performans o Duygu durum değişiklikleridir.

6 Uyku Yoksunluğu o Uygulanan testlere bağlı olmak üzere bilişsel görevlerin çeşitli tiplerinde performans farklılıkları görülür. Örneğin; o Mantıksal muhakeme( logical reasoning), o Zihinsel ekleme(mental addition), o Görsel araştırma görevleri (visual search tasks), o Kelime hafızası becerisi (word memory tasks)dir.

7 Uyku Yoksunluğu-Hareket o Uyku yoksunluğu, hareketin süresinin uzunluğu ve tipine bağlı olarak etkisini gösterir. o Bazı çalışmalar uyku yoksunluğunun eksersiz üzerine etkisinin olmadığını bildirirken, o Bazı çalışmalarda görevi sürdürebilirliğin azaldığını bildirmektedir.

8 Uyku Yoksunluğu o Uyku yoksunluğu tipleri; o Kısa süreli uyku yoksunluğu(45 saatten az), o o Uzun süreli uyku yoksunluğu(45 saatten fazla), o o Kısmı uyku yoksunluğu ( 24 saatte 5 saatten az uyuma);

9 Uyku Yoksunluğu o Uyku yoksunluğunda performanslar; o Bilişsel performans, o Motor performans, o Duygudurum değerlendirmesi yapılır.

10 Uyku Yoksunluğu o Uyku yoksunluğunda performanslar; o Basit görevler, o Karmaşık görevler olarak değerlendirilir. o Bu görevler; o Kısa süreli ( motor 3dakika, bilişsel 6 dakika) o Uzun süreli(motor 8dakika, bilişsel 10 dakika)

11 Uyku Yoksunluğu o Uyku yoksunluğunun, olumsuz etkisi sırasıyla; o Duygu durum üzerine en fazla, o Bilişsel performans üzerine daha az, o Motor performans üzerine en azdır.

12 Uyku Yoksunluğu o Motor performans üç tip uyku yoksunluğundan da aynı oranda etkilenir. o Bilişsel performans; uzun ve kısa uyku yoksunluğu etkisiyle karşılaştırıldığında en fazla kısmi uyku yoksunluğundan etkilenir. o Benzer şekilde duygu durum değişiklikleri de kısmı uyku yoksunluğundan en fazla etkilenir.

13 Uyku Yoksunluğu o Kısa süreli uyku yoksunluğu kompleks ve uzun performanslar üzerine olumsuz etki oluşturur. o Uzun süreli uyku yoksunluğu ise basit ve kısa süreli performanslar üzerine olumsuz etki yapar.

14 Uyku Yoksunluğu o Kısmı uyku yoksunluğu ise basit görevler ve uzun süreli görevler üzerine en kötü etkiyi oluşturur. o Görevin uzaması ya da uzun görevlerde, üç tip uyku yoksunluğu içinde performans en kötü olacaktır.

15 Uyku Yoksunluğu o Uyku yoksunluğunda bilişsel performansın motor performanstan daha çok etkilendiği, o Duygu durum değişikliklerinin ise hem bilişsel, hem de motor performanstan daha çok etkilendiği gösterildi. o Uyku yoksunluğu olan bireylerdeki motor performans, uyku yoksunluğu olmayanlara göre çok daha kötüdür.

16 Uyku Yoksunluğu o Duygu durum değişiklikleri, objektif ölçümlerden daha çok etkilenmiş görülür. o Uyku yoksunluğundan ki hasta, duygu durum değişikliği etkilenimini rapor ederken biraz abartır. o Duygu durum değişikliği uyku yoksunluğundan negatif etkilenir.

17 Kısmi Uyku Yoksunluğu o Kısmi uyku yoksunluğu, performanslar üzerine, uzun ve kısa uyku yoksunluğunun gösterdiği olumsuz etkilerden daha fazla olumsuz etki gösterir. o Kısmi uyku yoksunluğu, bilişsel performans ve duygudurum değişikliği üzerine belirgin olumsuz etki yapar.

18 Kısmi Uyku Yoksunluğu o Kısmi uyku yoksunluğu, uyku parçalanmasına benzer etkiler gösterir. o Total uyku yoksunluğundan daha çok uyku parçalanmasına benzemektedir. o Azalmış ilgi ve dikkat kısmı uyku yoksunluğunun tek psikolojik bozukluğu olup total uyku yoksunluğunda da görülür.

19 Uyku Yoksunluğu İki önemli çıkarsama, o 1.Uyku yoksunluğunun duygu durum değişikliği, motor ve bilişsel performans üzerine ciddi etkileri vardır. o 2. Kısmi uyku yoksunluğunun duygu durum değişikliği ve bilişsel performans üzerine negatif etkisi kısa ve uzun süreli uyku yoksunluğundan fazladır.

20 Uyku Yoksunluğu-Kazalar o Şoförlerde akut uykululuk (kismi uyku yoksunluğu) nedeniyle, kaza yapma riski %19 dolayında artar. o Araçtakilerin yaralanma ve ölümüne neden olur. o Kronik uykululukta kaza riski artmamaktadır. o Şoför uykuluğuna bağlı gelişen araba kazası %3 ile 30 arasında değişmektedir.

21 Uyku Yoksunluğu-Kaza Riskleri o Araç kullanırken uykulu hissetme, o Beş saat ya da daha az uykuyu izleyerek, o Sabaha karşı saat 02:00 ile 05:00 arası araç kullanma ölümlü kaza yapma riskini çok artırmaktadır. o Yukarda belirtilen olumsuz koşullarda araç kullanmaktan kaçınma kaza yapma riskinde % 19 a varan azalmaya neden olmaktadır.

22 Uyku Yoksunluğu-Kazalar o Tam uyku yoksunluğunda reaksiyon zamanında artma gözleniyor. Buda kaza yapma riskinin artmasına neden olmaktadır.

23 Uyku Yoksunluğu-Kazalar o Uykulu şoförlerin, alkollü araba kullanan şoförler kadar tehlikeli oldukları bildirilmiştir. o Uykulu şoförlerin tüm ölümlü kazaların % 4 nü yaptığı, o Ölümlü ticari kamyon kazalarının % 31 den sorumlu olduğu bildirilmiştir.

24 Uyku Yoksunluğu-Kazalar o Motorlu araç kazalarından ölüm, kasıtsız ölüme neden olmaların birinci nedenidir. o Uykulu şoförlerin kazalara neden olması hep gözden kaçıyor, o Ancak uykulu şoförler, kaza yapmaya eğilimi artırarak ciddi halk sağlığı problemine neden oluyorlar. o Uykusuz araba kullanma ve motorlu araç kazaları arası ilişki unutulmamalıdır.

25 Uyku Yoksunluğu-Kazalar o Uyku yoksunluğu olan şoförlerin, uykuya dalmaları çok kısa sürede olur. o Buda kaza riskini ciddi oranda artırır. o Hareketten önce ciddi uyku kısıtlaması şoförün kaza yapma riskini ciddi anlamda artırır.

26 Uyku Yoksunluğu-Kazalar o Gençlerin uyku alışkanlıklarının çok değişkenliği, onlarda çok ağır kısmı uyku yoksunluğu yapacağı için, buna bağlı ciddi trafik kazası yapma riskleri artar. o Uyku yoksunluğu reaksiyon zamanını uzattığı için, trafik kazası yapma riski artmaktadır.

27 Kimler Risk Altında? o 1. a.uyku yoksunluğu olan tüm şoförler, o 1.b.Uzun yol şoförü olup mola vermeden süren, o 1.c.Gece boyunca araba kullanan, o 1.d.Kişiyi uykulu yapan ilaç alan, alkol içen, o 1.e.Yalnız başına araç kullananlar, o 1.f.Sık seyahat edenler. o 2. Genç şoförler(25 yaş altı gençler % 55 oranında uykuya dalma sonucu kaza yaparlar)

28 Kimler Risk Altında? Uyku Yoksunluğu-Kazalar o 3.Vardiya çalışanları( Normal çalışma planı olmayanlar, yorgunlukları artar.) o 4.Uzun yol kamyon şoförleri( uzun yol giderler ve gece saatlerinde araç kullanırlar) o 5.Tanı konulmamış uyku hastalığı olan bireyler (Tüm ülkelerde uyku hastalığı tanı konulmamış büyük bir popülasyon var)

29 Uykulu Şoförler İçin Tehlike İşaretleri (Uyku Yoksunluğu-Kazalar) 1. Araç kullanırken gözlerin kapanması ve bireyin odaklanmasının kaybolması. 2. Bireyin başının önüne düşmesi. 3. Aralıksız esneme gelmesi. 4. Yolda gezinme ve dalma. 5. Son birkaç dakikalık sürüş süresini hatırlamama. 6. Şeritler arasında zik zak çizme. 7. Araç yakın takibi ya da trafik işaretlerini kaçırma. 8. Son anda aracı kendi şeridine sokma. 9. Yoldan çıkacak gibi olma ya da kaza yapa yazma.

30 Güvenli Sürüş İçin Öneriler (Uyku Yoksunluğu-Kazalar) o Herhangi bir yolculuktan bir gece önce iyi bir uyku uyunması. o İyi bir uyku için genelde 7-8 saat uyku gerekir. o Araç kullanırken birey uykulu ise, en emniyetli hareket, aracı güvenli bir mekanda durdurup, bir şekerleme yapılmasıdır. o Sakınılması gereken en önemli şey ise çok yorgunken saat 12:00 ve saat 06:00 arasında araç kullanılmasıdır.

31 Güvenli Sürüş İçin Öneriler (Uyku Yoksunluğu-Kazalar) o Yalnız başına araç kullanmamalıdır. o Uzun yola çıkılacağı zaman çok geç vakte kalınmamalıdır. o Uzun yola gece çıkmamalıdır. o Yolculukta her iki saatte bir yada her 150 kilometrede bir mola vermek planlanmalıdır. o Eğer sizin deneyimlerinize göre tehlike varsa, hemen arabayı durdurup mola verilmelidir.

32 Referanslar 1. Pilcher J. J., Huffcutt A. Effects of Sleep Deprivation on performance: A Meta-Analysis Sleep,19(4): Connor J, Norton R, Ameratunga S et all. Driver sleepiness and risk of serious injury to car occupants: BMJ 2002;324: CDC. Drowsy Driving 19 States and the District of Columbia, MMWR / January 4, 2013 / Vol. 61 / Nos. 51 & Pizza F, Contardi S, et all..sleep quality and motor vehicle crashes in adolescents. J Clin Sleep Med Feb 15;6(1): Lucidi F, Russo PM, et all. Sleep-related car crashes: risk perception in young drivers. Accid Anal Prev Mar;38(2): Philip P, et all. Simple reaction time, duration of driving and sleep deprivation in young versus old drivers. J Sleep Res Mar;8(1): Horne, J. A.,Reyner, L. A. Sleep related vehicle accidents. BMJ 1995, 4: Connor J,Norton R et al.prevalence of driver sleepiness in a random population-based sample of car driving.sleep 2001;24: Philip P.,Tilliard J.,Guilleminault C et al.long distance Driving and self induced sleep deprivation among automobile Sleep 1999; 22: JAMA Patient page. Asleep at the Wheel, Sleepy drivers are a major public health and safety problem. JAMA 1998;279: Yuceege M, Firat H, Demir A. U, Ardic S. J Clin Sleep Med Apr 15;9(4): Fırat H, Yüceege M, Demir AU, Ardıç S. Sleep Biol Rhythms. 2012;10(3): Ardıç S. Uyku Hastalıkları ve Trafik-İş Kazaları. Toraks Dergisi 2001;2(3):91-98