III.BÖLÜM GELÝR VE KURUMLAR VERGÝSÝ MÜKELLEFLERÝNDE ARGE HARCAMALARI ÝNDÝRÝMÝ

Transkript

1 III.BÖLÜM GELÝR VE KURUMLAR VERGÝSÝ MÜKELLEFLERÝNDE ARGE HARCAMALARI ÝNDÝRÝMÝ

2 A-GÝRÝÞ ; Globalleþen Dünya ekonomisinde iþgücü ve sermayeye dayalý üretim ve faaliyetler, yerini teknolojik ve katma deðeri yüksek üretim ve faaliyetlere býrakmakta; ülkeler de teknolojiye ve teknolojik yatýrýmlara yöneldiði ve gerçekleþtirebildiði ölçüde kalkýnmakta ve dünya ölçeðinde ekonomik deðer ve önemini artýrabilmektedir. Teknolojiye yönelmenin ve teknolojik yenilikleri takip ederek yatýrým ve üretimi artýrmanýn ise iki yolu vardýr. Bunlardan birincisi Teknoloji Transferi ki, bu yöntem pahalý ve her zaman tam anlamýyla takibi ve satýn alýnmasý mümkün olmayan bir yöntemdir. Ýkincisi ve asýl önemli olaný ise gerek firma bazýnda, gerekse ülke çapýnda yapýlan ARGE faaliyetleridir Sayýlý Kanun ve buna baðlý Yönetmelik ile önemi, deðeri ve katkýlarý artan ve Dünyada olduðu gibi Türkiye'de de giderek yaygýnlaþan ARGE Destek ve Teþvikleri ile buna dayalý ARGE faaliyetleri, belirttiðimiz önem ve miktarýna nazaran yeteri kadar faydalanýlmayan bir teþvik ve destek müessesesidir. Türkiye'de yeteri kadar yaygýnlaþmamasý ve gerektiði þekilde kullanýlamamasýnýn nedenleri, - mevzuatýnýn karmaþýk olmasý, - konularýn fazlaca teknik boyutlu olmasý, - birkaç kurumu (Maliye Bakanlýðý, Tübitak, Sanayi Bakanlýðý)ayný anda ilgilendirmesine karþýlýk, bu kurumlar arasýnda ayný düzen ve hýzda yeterli ve gerekli koordinasyon olmamasý, - yeterince tanýtým ve bilgilendirme yapýlmamýþ olmasýdýr. Bu aksaklýklara raðmen yapýlan deðerlendirme ve ilgili kuruluþlarýn iddiasý, Tüm dünya teþvik mevzuat ve uygulamalarý içerisinde, Araþtýrma ve Geliþtirme Faaliyetlerine en fazla Teþvik ve Desteðin hem oransal olarak, hem de miktar olarak Türkiye' de olduðu yönündedir. Bizlerin bu eðitim çalýþmasýndaki temel amaç ve hedefimiz ise, Türkiye gibi Geliþmekte olan ülkeler açýsýndan hayati önem taþýyan ve hatta ekonomik mücadele anlamýnda tek çýkýþ yolu gibi gözüken ARGE faaliyetleri konusunda saðlanan bu önemli ve nitelikli, teþvik ve destekleri daha somut ve anlaþýlýr bir biçimde sizlerle paylaþarak, uygulama sorunlarýný tartýþmak, deðerlendirmek ve bu konudaki deneyimli ekibimizin bilgi birikimlerini sizlere aktarmaktýr. Bu aþamada bizim sizlerle paylaþacaðýmýz teþvik unsuru, destekler içinde en önemlilerinden birisi olan ARGE Ýndirimi müessesesidir. A.1 NE ÞEKLÝDE BAÞLADI VE NE OLDU ; ARGE harcamalarý konusunda ilk Vergi Desteði " Vergi Ertelemesi" müessesesi olup, buna göre, mükelleflerin kendi bünyelerinde yaptýklarý ARGE harcamalarýnýn tutarýný geçmemek üzere yýllýk olarak ödeyecekleri verginin % 20'sinin kanuni süresinde tahsilinden vazgeçilmekte ve bu orana isabet eden vergi üç yýl süreyle faizsiz olarak ertelenmekte idi. Ertelenen vergi ise bu üç yýllýk süre içerisinde gelir ve kurumlar vergisinin ödenme süresi içerisinde eþit taksitler halinde ödenmekteydi. Bu türden harcamalarýn özel sektör tarafýndan yapýlmasýný teþvik etmek için faizsiz vergi ertelemesi þeklinde uygulanan bu teþvik unsuru, ekonomik geliþmeler,enflasyon ve faiz 34

3 oranlarýnýn düþmesi nedenleriyle eski önemini kaybetmiþtir. Bu nedenle bu teþvik unsuru ekonomik sürece paralel olarak geliþtirilmiþ ve yapýlan harcama tutarýna baðlý olarak daha etkin bir destek olan ARGE Ýndirimi sistemi getirilmiþtir.(5228 Sayýlý Kanun ) A.2 ARGE FAALÝYETLERÝNÝN VERGÝ MEVZUATINDA KÝ YERÝ ; ARGE Faaliyetleri ile ilgili olarak çeþitli kanunlarda Vergi teþvikleri yeralmaktadýr. Bu ve izleyen bölümlerde detaylý olarak deðinilecek olan Gelir ve Kurumlar Vergisinde ARGE Ýndirimi ile birlikte, 4691 sayýlý Teknoloji Geliþtirme Bölgeleri Kanunu ve 3065 sayýlý Katma Deðer Vergisi Kanunu'nda da ARGE faaliyetleri ile ilgili önemli istisnalar yer almaktadýr. A sayýlý Teknoloji Geliþtirme Bölgeleri Kanunu'nun Geçici.2'nci maddesi: Yönetici þirketlerin bu Kanun uygulamasý kapsamýn da elde ettikleri kazançlar ile Bölgede faaliyet gösteren Gelir ve Kurumlar Vergisi mükelleflerinin, münhasýran bu bölgedeki yazýlým ve ARGE faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlarý tarihine kadar Gelir ve Kurumlar vergisinden müstesnadýr. Bölgede çalýþan araþtýrmacý, yazýlýmcý ve ARGE personelinin bu görevleri tarihine kadar her türlü vergiden müstesnadýr. ile ilgili ücretleri A sayýlý Katma Deðer Vergisi Kanunu'nun Geçici 20'nci maddesi: 4691 sayýlý Teknoloji Geliþtirme Bölgeleri Kanununa göre teknoloji geliþtirme bölgesinde faaliyette bulunan giriþimcilerin kazançlarýnýn gelir veya kurumlar vergisinden istisna bulunduðu süre içinde münhasýran bu bölgelerde ; Ürettikleri ve sistem yönetimi, veri yönetimi, iþ uygulamalarý, sektörel, internet, mobil ve askeri komuta kontrol uygulama yazýlýmý þeklindeki teslim ve hizmetleri katma deðer vergisinden müstesnadýr. Maliye Bakanlýðý; program ve lisans türleri itibarýyla istisnadan yararlanýlacak bedele iliþkin olarak asgari sýnýr belirlemeye, istisna uygulanacak yazýlým programlarýný tanýmlamaya ve uygulamaya iliþkin usul ve esaslarý tespit etmeye yetkilidir. A sayýlý GVK 'nun 89/9'uncu madde: Gelir vergisi matrahýnýn tespitinde, gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden aþaðýdaki indirimler yapýlabilir: " Mükelleflerin, Ýþletmeleri bünyesinde gerçekleþtirdikleri münhasýran yeni teknoloji ve bilgi arayýþýna yönelik araþtýrma ve geliþtirme harcamalarý tutarýnýn % 40 'ý oranýnda ( tarihinden itibaren %100) hesaplanacak "ARGE indirimi". Araþtýrma ve geliþtirme faaliyetleri ile doðrudan iliþkili olmayan giderler den ve tamamen araþtýrma ve geliþtirme faaliyetlerinde kullanýlmayan amortismana tabi iktisadi kýymetler için hesaplanan amortisman tutarlarýndan verilen paylar üzerinden ARGE indirimi hesaplanmaz. ARGE indiriminden yararlanýlacak harcamalarýn kapsamý ile uygulamadan yararlanýlabilmesi için gerekli belgeleri ve usulleri belirlemeye Maliye Bakanlýðý yetkilidir 35

4 A sayýlý kanun ; Madde 10-(1) Kurumlar vergisi matrahýnýn tespitinde; kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayrýca gösterilmek þartýyla, kurum kazancýndan sýrasýyla aþaðýdaki indirimler yapýlýr: a) Mükelleflerin, iþletmeleri bünyesinde gerçekleþtirdikleri münhasýran yeni teknoloji ve bilgi arayýþýna yönelik araþtýrma ve geliþtirme harcamalarý tutarýnýn % 40'ý oranýnda ( tarihinden itibaren %100) hesaplanacak "ARGE indirimi". Araþtýrma ve geliþtirme faaliyetleri ile doðrudan iliþkili olmayan giderlerden ve tamamen araþtýrma ve geliþtirme faaliyetlerinde kullanýlmayan amortismana tâbi iktisadî kýymetler için hesaplanan amortisman tutarlarýndan verilen paylar üzerinden ARGE indirimi hesaplanmaz. Matrahýn yetersiz olmasý nedeniyle ilgili dönemde indirim konusu yapýlamayan tutar, sonraki hesap dönemlerine devreder. ARGE indiriminden yararlanýlacak harcamalarýn kapsamýný ve uygulamadan yararlanýlabilmesi için gerekli belgeler ile usulleri belirlemeye Maliye Bakanlýðý yetkilidir." 5520 Sayýlý Kanun 1 seri nolu Kurumlar Vergisi Genel Tebliði: Bu teblið ile, ARGE indirimi konusunda detaylý açýklamalar yapýlmýþ olup, çalýþmamýzýn izleyen bölümünde ayrýntýlý olarak deðinilecektir. Bu düzenlemeler uyarýnca uygulanmakta olan ARGE Ýndirimi müessesesi 1 Nisan 2008 Tarihinden itibaren Yürürlüðe giren 5746 sayýlý ARGE DESTEKLERÝNÝN GELÝÞTÝRÝLMESÝ VE YAYGINLAÞTIRILMASI HAKKINDA KANUN ve 1 Aðustos 2008 tarihinden itibaren yürürlüðe giren 5746 sayýlý Kanun YÖNETMELÝÐÝ ile birlikte yepyeni bir þekil ve boyut kazanmýþtýr sayýlý Kanun ve baðlý yönetmelikle getirilen en önemli düzenleme ise, daha önce % 40 olarak uygulanan ARGE Ýndiriminin %100'e çýkarýlmýþ olmasýdýr. B-ARGE ÝNDÝRÝMÝN UYGULAMASI B.1. GENEL Mükelleflerin, münhasýran yeni teknoloji ve bilgi arayýþýna yönelik araþtýrma ve geliþtirme faaliyetleri çerçevesinde, iþletmeleri bünyesinde 2008 hesap döneminden itibaren yaptýklarý harcamalarýn %100'ü kurum kazancýnýn tespitinde ARGE indirimi olarak dikkate alýnabilecektir hesap dönemine iliþkin olarak, birinci geçici vergi döneminde yapýlan araþtýrma geliþtirme harcamalarý üzerinden %40 oranýnda ARGE indirimi hesaplanmasý gerekmekte olup ikinci ve müteakip geçici vergi dönemlerinde ise birinci geçici vergi döneminde yapýlan harcamalar da dahil olmak üzere, yapýlan araþtýrma ve geliþtirme harcamalarýnýn toplamý üzerinden %100 oranýnda ARGE indirimi hesaplanmasý gerekmektedir. Öte yandan, daha önceki hesap dönemlerinde gerçekleþtirilen araþtýrma ve geliþtirme harcamalarý üzerinden ise %40 oranýnda ARGE indirimi hesaplanacaktýr. B.1.1-ARGE Harcamalarýnýn Kayýtlarda Ýzlenmesi 1 nolu teblið hükümlerine göre Kurumlar, hesap dönemi içerisinde gayri maddi hakka yönelik yaptýklarý araþtýrma ve geliþtirme harcamalarýnýn tamamýný aktifleþtirmek zorundadýrlar. Ancak, gayri maddi hakka yönelik olmayan ve Vergi Usul Kanunu hükümleri çerçevesinde aktifleþtirilmesi gerekmeyen harcamalar doðrudan gider yazýlabilir. 36

5 ARGE projesi için ayrý bir departman kurularak bu kapsamdaki harcamalarýný, iþletmenin diðer faaliyetlerine iliþkin harcamalarýndan ayýrarak, ARGE indiriminin doðru hesaplanmasýna imkan verecek þekilde muhasebeleþtirmeleri gerekir sayýlý Kanun ve ilgili yönetmelik uyarýnca ise, kurumlarýn ARGE ve yenilik faaliyeti kapsamýndaki harcamalar ayrýca, Vergi Usul Kanununa göre aktifleþtirilmek suretiyle amortisman yoluyla itfa edilir. Bize göre gerek ARGE faaliyetlerinin ve gerekse ARGE projesinin tanýmlarý ve niteliði gereði bu iþlemler sonucunda bir gayrimaddi hak çýkmamasý mümkün deðildir. Bir proje ARGE Projesi olarak nitelendirilebiliyorsa, sonucunda da mutlak surette bir gayrimaddi hak oluþacaktýr.bu nedenle de ARGE harcamalarýnýn yapýldýðý dönemde aktife alýnmasý ve amortisman ayrýlmak suretiyle itfa edilmesi yerinde olacaðý gibi, Maliye Bakanlýðýnýn uygulamadaki yaklaþýmý da bu yöndedir. Ýster aktifleþtirilsin ister doðrudan gider yazýlsýn ilgili dönemde yapýlan ARGE harcamalarýnýn tamamý üzerinden %100 oranýnda ARGE indirimi ayrýca hesaplanacak ve indirim konusu yapýlacaktýr. B.1.2- ARGE Ýndiriminin Uygulanmasý ARGE indirimini, beyanname üzerinde kazançtan indirilerek uygulanýr. ARGE faaliyetine baþlandýðý tarihten itibaren hem geçici vergi beyannamesinde, hem de yýllýk beyannamede uygulanabilir. "Hesaplanan ARGE indirimi tutarý, kurumlar vergisi mükellefleri tarafýndan yýllýk kurumlar vergisi beyannamesinde "Tablo 5- Zarar Olsa Dahi Ýndirilecek Ýstisna ve Ýndirimler" bölümünün ilgili satýrýna, gelir vergisi mükellefleri tarafýndan yýllýk gelir vergisi beyannamesinde "Tablo 2- Gelir Bildirimi" bölümünün ilgili satýrýna, geçici vergi beyannamesinde ise; kurumlar vergisi mükellefleri tarafýndan "Tablo I - Matrah Bildirimi" bölümünün 10 numaralý satýrýna, gelir vergisi mükellefleri tarafýndan ayný bölümün 20 numaralý satýrýna yazýlarak kazançtan indirilecektir." Dönem kazancýnýn ARGE indirimlerinden az olmasý durumda, 5746 sayýlý Kanuna göre indirlemeyen tutarlar sonraki yýllarda yeniden deðerleme oranýyla arttýrýlarak, kurum kazancýndan indirilebilecektir sayýlý Kanuna göre ise 1 Nolu Tebliðde buna iliþkin bir deðiþiklik yapýlmadýðýndan devreden ARGE Ýndirimlerinin yeniden deðerleme oranýnda artýrýlýp artýrýlmayacaðý belirsizdir. Þu haliyle yeniden deðerlemeye tabi tutulmasý mümkün gözükmemekle birlikte Maliye Bakanlýðýnca yapýlan Teblið çalýþmasýnda bu deðiþikliðin iþleneceðini tahmin etmekte ve beklemekteyiz. B.1.3- Aktifleþtirilen Kýymetlerin Devri Henüz tamamlanmamýþ bir ARGE projesinin, baþka bir kuruma satýlmasý halinde aktifleþtirilen tutarlar kazanç tutarýnýn tespitinde maliyet unsuru olarak dikkate alýnacaktýr. ARGE indirimi uygulamasýnda, henüz tamamlanmamýþ bir ARGE projesinin baþka bir kuruma satýlmasý durumunda, ARGE projesini devralan kurumun bu projeye iliþkin olarak ilave yaptýðý harcamalar ARGE indiriminden yararlanabilecek olup devreden kurumda yapýlan ARGE harcamalarý için indirimden yararlanýlmasý söz konusu olmayacaktýr. Tamamlanmýþ bir ARGE projesinin baþka bir kuruma satýlmasý durumunda ise ARGE projesini devralan kurumun ARGE indiriminden yararlanmasý söz konusu deðildir. 37

6 B.2 - YAPILMASI GEREKENLER; B.2.1. Ýstenecek Belgeler Ve Diðer Hususlar ARGE indiriminden yararlanmak isteyen mükellefler, proje ve uygulama aþamalarýnda aþaðýda belirtilen belgeleri ilgili birimlere göndereceklerdir. ARGE indiriminin uygulanmaya baþlanacaðý döneme ait geçici vergi beyannamesinin verileceði tarihe kadar ARGE faaliyetiyle ilgili olarak Ek-1'de yer alan formata uygun olarak hazýrlanacak rapor, bir yazý ekinde iki nüsha olarak Gelir Ýdaresi Baþkanlýðýna elden veya posta yoluyla gönderilecektir. Bakanlýk, raporun genel deðerlendirmesini yaptýktan sonra, projenin bilimsel olarak incelenerek münhasýran yeni bilgi ve teknoloji arayýþýna yönelik olup olmadýðýnýn tespit edilmesi amacýyla, projeyi Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araþtýrma Kurumuna (TÜBÝTAK) ve/veya üniversiteler ile araþtýrma yapýlan konuda uzmanlaþmýþ kuruluþlara intikal ettirecektir. Mükellefe, proje bütçesinin %0,3'ü oranýnda bir tutarý incelemeyi yapan kuruluþa ödemesi için bir yazý gönderilecek, ancak bu tutar YTL'yi aþmayacaktýr. ARGE projesine iliþkin incelemeyi yapacak kuruluþ, ihtiyaç duymasý halinde ilave bilgi veya belgeleri de isteyerek, kendi uzmanlarý veya görevlendireceði baþka kuruluþlara ait uzmanlar marifetiyle gerekli incelemeleri kýsa sürede yaptýracak, Ek-2'de yer alan formata göre düzenlenen deðerlendirme raporunun bir örneðini Gelir Ýdaresi Baþkanlýðýna ve baþvuru sahibine gönderecektir. Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu Kararlarýna istinaden uygulanan ARGE yardýmýna iliþkin mevzuat çerçevesinde TÜBÝTAK tarafýndan daha önce incelemesi yapýlmýþ olan projelerle ilgili olarak yeniden inceleme yapýlmasýna ihtiyaç bulunmamaktadýr. Bu kapsamda TÜBÝTAK tarafýndan incelenerek desteklenmesi uygun bulunmuþ ARGE projesi bulunan mükelleflerin bu projeler hakkýnda ayrýca bir inceleme yapýlmasý için Gelir Ýdaresi Baþkanlýðýna müracaat etmelerine gerek olmayýp, desteklenmesi uygun bulunmuþ projelere iliþkin ARGE deðerlendirme raporlarýnýn örneðinin YMM tasdik raporuna eklenmesi yeterli olacaktýr. Ayrýca 5746 sayýlý kanunda belirtilen ARGE MERKEZÝ bünyesinde yapýlacak ARGE indirim uygulamasýnda da benzer bir þeklide uygulama yapýlacaktýr. B.2.2. Projenin Reddinin Sonuçlarý Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araþtýrma Kurumu (TÜBÝTAK) ve/veya üniversiteler ile araþtýrma yapýlan konuda uzmanlaþmýþ kuruluþlarca ARGE projesi olarak deðerlendirilmeyen projeler nedeniyle mükellef tarafýndan haksýz yere indirim konusu yapýlan tutarlar, vergi ziyaý cezasý ve gecikme faizi ile birlikte mükelleften aranacaktýr. B.2.3. YEMÝNLÝ MALÝ MÜÞAVÝR TASDÝK RAPORU 02/01/1990 tarihli Resmi Gazete'de yayýmlanan "Yeminli Mali Müþavirlerin Tasdik Edecekleri Belgeler, Tasdik Konularý ve Tasdike Ýliþkin Usul ve Esaslar Hakkýnda Yönetmelik" hükümleri uyarýnca "ARGE indirimi" ile ilgili iþlemler yeminli mali müþavirlerin tasdik edeceði konular kapsamýna alýnmýþtýr. 38

7 ARGE indiriminden yararlanan mükelleflerin, kurumlar vergisi beyannamesinde yararlanýlan ARGE indiriminin doðru hesaplandýðý ve uygulandýðýna iliþkin YMM tasdik raporunu ilgili mevzuatta belirtilen süre içinde baðlý bulunduklarý vergi dairelerine vermeleri gerekmektedir. ARGE proje deðerlendirme raporlarýnýn, YMM tasdik raporlarýnýn verilmesi gereken ay içinde veya daha sonra gelmesi halinde de mükellefler ARGE indiriminden yararlanabileceklerdir. Bu durumda, deðerlendirme raporunun ilgili vergi dairesi kayýtlarýna girdiði tarihten itibaren 30 gün içerisinde YMM tasdik raporunun ibraz edilmesi gerekecektir. Söz konusu raporun bu süreler içinde verilememesi halinde ise ARGE indiriminden yararlanýlamayacaðý tabiidir. ARGE indirimine iliþkin hususlara tam tasdik raporunda yer verilmiþ olmasý durumunda, ARGE indirimine iliþkin olarak ayrýca tasdik raporu düzenlenmesine gerek bulunmamaktadýr. YMM tasdik raporunda en az aþaðýdaki bilgilerin bulunmasý gerekmektedir: Tasdik raporuna eklenecek olan ve teknik kuruluþlarca düzenlenmiþ olan "ARGE Projesi Deðerlendirme Raporu"nda belirtilen projenin veya projelerin hangi aþamada bulunduðu, bu projelerin sonuçlarý ile uygulanma durumuna iliþkin mükellef kurumdan alýnan bilgiler, ARGE departmanýna iliþkin mükellef kurumdan alýnan bilgiler (yeri, hacmi, teknik donanýmý ve varsa kullanýlan diðer laboratuvarlar v.b.), ARGE indirimine konu olan harcamalarýn ana gruplar itibarýyla dökümü (harcamalarýn ayrýntýlý dökümüne rapor ekinde yer verilecektir), Dönem içinde ARGE departmanýnda kullanýlan ve ARGE indirimine konu edilen sabit kýymetlere iliþkin liste ve bunlar için ayrýlan amortisman tutarlarý. Dönem içinde alýnan ilk madde, yarý mamül ve diðer sarf malzemeleri listesi, kullaným, iade, satýþ ve çýkan firelere iliþkin tutar ve miktar itibarýyla bilgiler, ARGE ünitesinde çalýþanlar ve ücretleri (ARGE indiriminden yararlanabilecek personelin listesi ve ilgili dönemde bunlara ödenen ve gider kaydý yapýlan ödemelere iliþkin döküm), Dýþarýdan alýnan danýþmanlýk, ekspertiz ve benzeri hizmetlere iliþkin bilgiler (alýnan kiþi/kurum adý, vergi kimlik numarasý, fatura tarih ve numarasý, tutarý ve KDV'si), Geçici vergi dönemleri itibarýyla uygulanan ARGE indirimi tutarlarý, Uygulanmasý gereken ARGE indiriminin hesaplanmasý. C- DÝÐER KURUMLARDAN SAÐLANAN ARGE DESTEKLERÝ 94/6401 sayýlý Ýhracata Yönelik Devlet Yardýmlarý Kararý çerçevesinde Para - Kredi Koordinasyon Kurulu'nun tarih ve 98/16 sayýlý Kararý'na istinaden yayýmlanan 98/10 sayýlý Araþtýrma-Geliþtirme (ARGE) Yardýmýna Ýliþkin Teblið çerçevesinde Dýþ Ticaret Müsteþarlýðý tarafýndan, sanayi kuruluþlarýnýn uzman kurumlar tarafýndan ARGE niteliðine sahip olduðu tespit edilen projeleri kapsamýnda izlenip deðerlendirilebilen giderlerinin belli bir oranýnýn hibe þeklinde karþýlanmakta veya bu projelere geri ödeme koþuluyla sermaye desteði saðlanmaktadýr. Yukarýda belirtilen mevzuat çerçevesinde geri ödeme koþuluyla sermaye desteði olarak saðlananlar, borç mahiyetinde olup ticari kazanca dahil edilmesi söz konusu deðildir. Ancak, bu mevzuat çerçevesinde hibe þeklinde saðlanan destek tutarlarý ile diðer kurumlardan bu mahiyette saðlanacak her türlü destek tutarlarý ticari kazancýn bir unsuru olarak kazanca dahil edilecektir. Maliyetleri saðlanan bu tür desteklerle karþýlanan ARGE harcamalarý da, ARGE indiriminin hesabýnda dikkate alýnacaktýr. 39

8 1 Seri No.lu KVK Genel Tebliðinde de belirtildiði üzere, hibe þeklinde saðlanan destek tutarlarý ticari kazancýn bir unsuru olarak kazanca dahil edilecektir. Bize göre bu tür parasal teþviklerin, hak sahibinin banka hesabýna intikal ettirildiði tarihte gelir yazýlmasý gerekmektedir. Yani bu gelir unsuru için tahsil esasý uygulanmalýdýr. Prensip itibariyle bu tür destekleme ödemeleri vergiye tabidir sayýlý Kanun ve ilgili Yönetmeliðe göre ise, ARGE ve yenilik faaliyetlerine iliþkin olarak kamu kurum ve kuruluþlarý, kanunla kurulan vakýflar ile uluslararasý fonlardan alýnan destekler özel bir fon hesabýnda tutulur. Bu fonda yer alan tutarlar, Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanununa göre vergiye tabi kazancýn tespitinde gelir, ARGE indirimi tutarýnýn tespitinde ARGE harcamasý olarak dikkate alýnmaz. Bu konudaki detaylý görüþümüz 2. bölümde detaylý olarak açýklanmýþtýr. Ayrýca 16 Seri No.lu Kurumlar Vergisi Sirkülerinde açýklandýðý üzere, teknoparklarda yürütülen ARGE faaliyetleri dolayýsýyla alýnan ARGE yardýmlarý vergiye tabi tutulmayacaktýr. Bu konudaki detaylý görüþümüz de yine 2. bölümde detaylý olarak açýklanmýþtýr. D-TEKNOLOJÝ GELÝÞTÝRME ve SERBEST BÖLGELERDE YAPILAN ARGE HARCAMALARI ARGE indirimi kapsamýna sadece iþletme içi araþtýrma ve geliþtirme faaliyetlerine yönelik harcamalar girmektedir. Bu yönüyle ARGE faaliyetlerine yönelik olarak 4691 sayýlý Teknoloji Bölgeleri Kanunu'nda yer alan teþvik edici düzenlemenin bir tamamlayýcýsý niteliðindedir. Bilindiði üzere 4691 sayýlý Kanun'un geçici 2. maddesine göre, teknoparklarda faaliyet gösteren mükelleflerin, buralardaki yazýlým ve ARGE faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlar tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden müstesnadýr. ARGE indirimi uygulamasý açýsýndan, ARGE departmanýnýn bulunduðu yerin önemi bulunmamaktadýr. Firmanýn faaliyet yeri olmasý þartýyla, gerek firma merkezinin bulunduðu yerde veya ayrý bir yerde, gerekse teknokentlerde kurulan ARGE departmanlarýnda yapýlan harcamalardan yazýmýzýn IV/B1. bölümünde açýklanan kriterlere uyanlar ARGE indirimi kapsamýnda ifade edilmekle birlikte; Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 8. maddesinin son fýkrasýnda "kurumlarýn kurumlar vergisinden istisna edilen kazançlarýna iliþkin ödemelerin kurum kazancýndan gider olarak indirilmesinin kabul edilemeyeceði" hüküm altýna alýnmýþ bulunmaktadýr. Dolayýsýyla, teknokentlerde ki ARGE faaliyetlerinden bir kazanç doðmasý ve bu kazançla ilgili olarak 4691 sayýlý Kanun'un geçici 2. maddesinde öngörülen istisnadan yararlanýlacak olmasý durumunda, istisna uygulanacak kazancýn elde edilmesine yönelik olarak yapýlan harcamalar ARGE indirimi kapsamýnda deðerlendirilmeyecektir. Diðer bir ifadeyle, kazancýna istisna uygulanacak ARGE faaliyetleri için yapýlan harcamalarýn ARGE indiriminden yararlanmasý söz konusu deðildir. Ancak, teknokentlerde yürütülen ARGE faaliyetlerinin iþletmenin kendi faaliyetiyle ilgili olmasý ve 4691 sayýlý Kanunla öngörülen istisnaya konu olmamasý d u r u m u n d a, b u t ü r h a r c a m a l a r A R G E i n d i r i m i k a p s a m ý n d a 40

9 deðerlendirilecektir. Teknokentlerde yürütülen ve ARGE indiriminden yararlanýlan proje sonucunda elde edilen ürünün veya hakkýn satýlmasý durumunda, giderleri diðer kazançlardan indirim konusu yapýlmýþ olan bu proje dolayýsýyla elde edilen kazançla ilgili olarak 4691 sayýlý Kanun'un geçici 2. maddesinde öngörülen istisnadan yararlanýlmasý söz konusu olmayacaktýr. Ýstisna ile ARGE indiriminin ayný anda uygulanmasý mümkün deðildir. E. ARGE ÝNDÝRÝMÝ MÜESSESESÝNÝN GENEL DEÐERLENDÝRÝLMESÝ ; (5520 KVK-5746 ARGE KANUNU KARÞILAÞTIRMALI) ARGE indirimi, iþletmelerin kendi bünyesinde yapmakta olduklarý araþtýrma ve geliþtirme faaliyetlerini, bu iþletmelerin üzerindeki Kurumlar Vergisi yükünü azaltarak, kýsmen de olsa bu tür faaliyetlerdeki maliyetlerini devletin paylaþmasý amacýyla düzenlenmiþ bir teþvik müessesesidir. Bu suretle iþletmeler yeni bilgi ve teknoloji araþtýrmalarý yapacak, daha az maliyetli, daha az kaynak israf eden, çevreye daha az zararlý üretim teknolojileri ve ürünler geliþtirecek,uluslar arasý rekabet güçleri de artacaktýr.böylece kýsa vadede iþletmeye, orta ve uzun vadede ise ülke ekonomisine önemli katkýlar saðlanacak ve geliþmiþ ülkeler düzeyine ve onlarýn teknolojik seviyelerine ulaþýlabilecektir. ARGE Ýndirimi esas olarak 5520 sayýlý Kurumlar Vergisi Kanunu ve 1 seri nolu Kurumlar Vergisi Genel Tebliðindeki esaslar dahilinde uygulanmaktadýr. Bu düzenlemelere göre iþletmelerin ARGE harcamalarý gider yazýlmalarýnýn yanýsýra, belirlenen þartlara uygun olan harcamalar ayný tutarda yani %100 oranýnda ayrýca ARGE indirimi olarak Gelir ve Kurumlar Vergisi Beyannamelerinde Beyan edilen Gelir ve Kurum kazancýndan düþülmekte ve bu suretle iþletmelere %200 oranýnda bir avantaj saðlanmaktadýr. Uygulama bu þekilde yürütülürken tarihinden itibaren yürürlüðe giren 5746 sayýlý ARGE Kanunu ile uygulama yeni bir boyut kazanmýþtýr.arge Ýndiriminin temel esaslarý ayný kalmakla birlikte, 5746 sayýlý Kanun ile yeni getirilen ARGE Merkezleri ve Kurumsal destekli (Tübitak, TTGV ve Diðer Kamu Kuruluþlarý ile AB Destekli) ARGE projeleri için daha kapsamlý ve nitelikli destekler getirilmiþtir. Her iki kanun uygulamasý açýsýndan temel kavramlar ayný olmakla birlikte, 5520 sayýlý Kanunda yalnýzca ARGE Ýndirimi desteði varken, 5746 sayýlý Kanunda ARGE Ýndirimine ilave destekler de uygulanmaktadýr. Ancak ARGE faaliyetinde bulunan iþletmeler, bu müesseselerden yalnýzca birinden yararlanabilecek ve bunu tercih ederek ilerlemek durumunda kalacaklardýr. Her iki Kanunun ayrýldýðý en temel nokta ARGE Projeleridir.Bir ARGE projesinin 5520 sayýlý Kanun Kapsamýnda ARGE Ýndiriminden yararlanabilmesi için herhangi bir Kurumsal (Tübitak, TTGV, vb.) destek alamsý þartý bulunmaz iken, 5746 sayýlý Kanun kapsamýnda bir ARGE projesinin ARGE Ýndiriminden yararlanabilmesi için ya bu projenin ARGE MERKEZÝNDE yürütülmesi ya da mutlak surette kurumsal olarak (Tübitak, TTGV, vb.) onaylanan ve desteklenen bir proje olmasý gerekmektedir. Bu durumda Kurumsal destekli projeler her iki Kanun kapsamýnda da ARGE Ýndiriminden yararlanabilmektedir.ancak iþletmeler bazý uygulama ve teknik þartlarý farklý olan bu iki müesseseden birini tercih ederek uygulamak zorundadýrlar. 41

10 Ýleride de detaylý olarak açýklanacaðý üzere, bizim bu konudaki önerimiz kurumsal destekli olan ARGE projeleri için 5746 sayýlý Kanundan, Destek kapsamýnda olmadan yürütülen ARGE Projeleri için ise 5520 sayýlý Kanundan yaralanmaktýr. ARGE merkezlerinde yapýlan harcamalar için ise tek seçenek 5746 sayýlý kanun kapsamýndan istifade etmektir. Temelde ayný fakat uygulama ve kapsamýnda bazý farklýlýklar bulunan bu iki temel Kanunun ARGE faailyetleri ve ARGE Ýndirimi konusundaki düzenlemeleri aþaðýda karþýlaþtýrmalý olarak ele alýnmýþ, bu suretle her iki kanunun benzer ve farklý yönleri ortaya konularak, birbirlerine olan avantaj ve dezavantajlarý da, bu konudaki bizim görüþ ve deðerlendirmelerimiz ile birlikte iþlenmiþtir. Ancak bu karþýlaþtýrmadan önce her iki Kanunun uygulamasýný teþkil eden 1 Nolu Kurumlar Vergisi GenelTebliði ile 5746 sayýlý Kanun Yönetmeliðindeki temel esaslarý öncelikle ele alýp, daha sonra her iki uygulamanýn karþýlaþtýrýlmasýna geçilecektir. E SAYILI KANUNUN 1 NOLU TEBLÝÐÝNDE YER ALAN HUSUSLAR Tanýmlar ARGE Harcamalarý: Tebliðin " ARGE faaliyetleri" bölümünde belirtilen faaliyetlerle ilgili olarak yapýlan ve aktifleþtirilerek amortisman yoluyla itfa edilen veya doðrudan gider kaydedilen harcamalar, ARGE harcamalarýdýr. ARGE Ýndirimi: ARGE harcamalarý üzerinden (2 Seri No'lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliði'nin 5. maddesiyle deðiþtirilen oran)%100 oranýnda hesaplanarak kurum kazancýndan indirilecek tutar, ARGE indirimidir. ARGE Projesi: Amacý, kapsamý (genel ve teknik tanýmý), süresi, bütçesi, özel þartlarý, diðer kurum, kuruluþ, gerçek ve tüzel kiþilerce saðlanacak ayni ve/veya nakdi destek tutarlarý, sonuçta doðacak ihtira haklarýnýn paylaþým esaslarý belirlenmiþ ve ARGE faaliyetlerinin her safhasýný belirleyecek mahiyette ve bilimsel esaslar çerçevesinde hazýrlanan proje, ARGE projesidir. Teknoloji: Teknik üretme ve bu tekniðin uygulanmasý ile ilgili gerekli alet, makine ve malzemeleri geliþtirebilme bilgisidir. Yenilik: Bir fikrin; pazarlanabilir hale veya bir mal/hizmet üretiminde kullanýlan yeni veya geliþtirilmiþ bir yöntem haline dönüþtürülmesidir. Bu açýdan teknolojik yenilik yapma süreci, bir dizi bilimsel, teknolojik, mali ve ticari etkinliði içerir. Þekil, renk ve dekorasyondaki deðiþiklikler gibi bütünüyle görsel ve estetik deðiþiklikler ile ürünün yapý, nitelik ve performansýný teknik açýdan deðiþtirmeyen, küçük tasarým ve görünüm farklarýndan ibaret basit deðiþiklikler yenilik sayýlmaz. Üründe Yenilik: Teknolojik açýdan yeni ürün, önceki ürün kuþaðýyla karþýlaþtýrýldýðýnda malzemesi, parçalarý ve yerine getirdiði iþlevler açýsýndan, öze iliþkin, teknolojik farklar gösteren bir ürünü ifade eder. 42

11 Üretim Yöntemlerinde Yenilik: Geleneksel üretim tesislerinde üretilemeyen, halen üretilmekte olan veya yeni ürünlerin yeni tekniklerle üretilmesinde kullanýlan bir yöntem teknolojik açýdan yeni sayýlýr. Yazýlým: Bir bilgisayar, iletiþim cihazý veya bilgi teknolojilerine dayalý diðer bir cihazýn çalýþmasýný ve kendisine verilen verilerle ilgili gereken iþlemleri yapmasýný saðlayan komutlar dizisinin veya programlarýn ve bunlarýn kod listesinin, iþletim ve kullaným kýlavuzlarýný da içeren bilgi ve belgelerin tümünü ifade eder. ARGE faaliyetleri Yapýlan bir harcamanýn ARGE indirimine konu edilebilmesi için ARGE faaliyeti kapsamýnda yapýlmýþ olmasý gerekmekte olup aþaðýda belirtilen amaçlara yönelik faaliyetler ARGE faaliyetleridir: Bilimsel ve teknolojik alanlardaki belirsizlikleri gidermek ve bunlarý aydýnlatmak amacýyla, bilim ve teknolojinin geliþmesini saðlayacak yeni teknik bilgilerin elde edilmesi, Yeni yöntemlerle yeni ürünler, madde ve malzemeler, araçlar, gereçler, iþlemler, sistemler geliþtirilmesi, tasarým ve çizim çalýþmalarý ile yeni teknikler ve prototipler üretilmesi, Yeni ve özgün tasarýma dayanan yazýlým faaliyetleri, Yeni üretim yöntem, süreç ve iþlemlerinin araþtýrýlmasý veya geliþtirilmesi, Bir ürünün maliyetini düþürücü, kalite, standart veya performansýný yükseltici yeni tekniklerin /teknolojilerin araþtýrýlmasý. ARGE sayýlmayan faaliyetler Aþaðýda sayýlan faaliyetler ARGE faaliyetleri kapsamýnda deðerlendirilmez: Pazar araþtýrmasý ya da satýþ promosyonu, Kalite kontrol, Sosyal bilimlerdeki araþtýrmalar, Petrol, doðalgaz, maden rezervleri arama ve sondaj faaliyetleri, Ýcat edilmiþ ya da mevcut geliþtirilmiþ süreçlerin kullanýmý, Biçimsel deðiþiklikler (Tebliðin " ARGE faaliyetleri" bölümündeki amaçlara yönelik olmayan þekil, renk, dekorasyon v.b., estetik ve görsel deðiþiklikler), Bilimsel ve teknolojik yenilik doðurmayan rutin faaliyetler (rutin veri toplama, rutin analizler için kullanýlan program, yazýlým gibi üretilen prototiplerin rutin ayarlamalarý), Ýlk kuruluþ aþamasýnda kuruluþ ve örgütlenmeyle ilgili araþtýrma giderleri, Proje sonucunda geliþtirilen ürüne iliþkin fikri mülkiyet haklarýnýn korunmasýna yönelik çalýþmalar, Numune verilmek amacýyla prototiplerden kopyalar çýkarýlýp daðýtýlmasý ve reklam amaçlý tüketici testleri. ARGE faaliyetinin sýnýrý ARGE faaliyeti, esas itibarýyla denemelerin son bulduðu, ilk üretimin yapýldýðý aþamada sona erer. ARGE projesi neticesinde elde edilen ürünün pazarlanabilir aþamaya geldiði andan itibaren ARGE projesi bitmiþ sayýlýr. Bu tarihten sonra yapýlan harcamalar ARGE harcamasý kapsamýnda deðerlendirilmez. Ancak, tamamlanan bir proje sonucunda elde edilen ürünün geliþtirilmesi amacýyla yapýlacak çalýþmalar, yeni ARGE projesi olarak deðerlendirilir. 43

12 Nihai ürünün oluþturulmasý aþamasýnda elde edilen ürünlerin kullanýlabilirliðini ölçmek ve gerektiðinde deðiþiklik yapýlmak üzere iþletme içinde veya dýþýnda test edilmesi amacýyla yapýlan harcamalar ARGE faaliyeti kapsamýndadýr. Ancak, ticari üretimin planlanmasý ve seri üretim sürecine iliþkin harcamalarla, ürünün tanýtýlmasý amacýyla üretilip daðýtýlan numuneler için yapýlan harcamalar ARGE faaliyeti kapsamý dýþýndadýr. Tebliðin " ARGE faaliyetleri" bölümünde belirtilen amaçlara yönelik olmayýp, mevcut teknolojinin kullanýlmasýyla elde edilen, þekil ve estetiðe yönelik deðiþiklikler ARGE faaliyeti kapsamý dýþýndadýr. ARGE harcamalarý ARGE harcamalarýnýn bu Teblið kapsamýnda deðerlendirilebilmesi için iþletmelerin ayrý bir ARGE departmaný kurmalarý zorunlu olup ARGE faaliyeti kapsamýnda deðerlendirilen harcamalar aþaðýda gösterilmiþtir. Ýlk Madde ve Malzeme Giderleri: Her türlü direkt ilk madde, yardýmcý madde, iþletme malzemesi, ara mamul, yedek parça ve benzeri giderleri ile amortisman uygulamasýna konu olmayan maddi ve gayrimaddi kýymet iktisaplarýna iliþkin giderleri kapsar. Hammadde ve diðer malzeme stoklarýndan ARGE faaliyetlerinde fiilen kullanýlan kýsma iliþkin maliyetler ARGE harcamasý kapsamýndadýr. Bu nedenle, henüz ARGE faaliyetlerinde kullanýlmamýþ olan hammadde ve diðer malzemelere iliþkin maliyet tutarlarýnýn stoklar hesabýnda; kullanýlan, satýlan ya da elden çýkarýlanlarýn da stoklar hesabýndan mahsup edilmek suretiyle izlenmesi gerekmektedir. Personel Giderleri: ARGE faaliyetlerinin yürütülmesi amacýyla çalýþtýrýlan ve faaliyetin gerektirdiði nitelikte personel ile ilgili olarak tahakkuk ettirilen ücretler ile bu mahiyetteki giderlerdir. Ýþletmenin ARGE departmanýnda çalýþtýrýlan hizmetliler ve benzeri vasýfsýz personel ile ARGE departmanýna tahsis edilmemiþ olup günün bir kýsmýnda ARGE departmanýnda çalýþan personele ödenen ücretler bu kapsamda deðerlendirilmeyecektir. Genel Giderler: ARGE faaliyetlerini yürütmek amacýyla elektrik, su, gaz, bakým-onarým, haberleþme, nakliye ile ARGE faaliyetlerinde kullanýlan makine ve teçhizata iliþkin bakým ve onarým giderleri gibi ARGE faaliyetinin devamlýlýðýný saðlamak için katlanýlan diðer giderleri kapsar. Sigorta giderleri, ARGE faaliyetlerinin bizzat yürütülmesi amacýyla kullanýlan tesis için ödenen kira giderleri ile kitap, dergi ve benzeri bilimsel yayýnlara ait giderler de bu kapsamdadýr. Bu giderlerin, ARGE harcamasý olarak deðerlendirilebilmesi için ARGE departmanýnda fiilen kullanýldýðýnýn tespit ve tevsik edilmesi gerekmektedir. Çeþitli kýstaslara göre genel iþletme giderleri üzerinden hesaplanacak paylar bu kapsamda deðerlendirilmez. Dýþarýdan Saðlanan Fayda ve Hizmetler: Normal bakým ve onarým giderleri dýþýnda ARGE faaliyetleriyle ile ilgili olarak iþletme dýþýnda yerli veya yabancý diðer kurum ve kuruluþlardan mesleki veya teknik destek alýnmasý veya bunlara yaptýrýlan analizlerle ilgili olarak yapýlan ödemelerle, bu mahiyetteki diðer ödemelerdir. Vergi, Resim ve Harçlar: Doðrudan ARGE faaliyetlerine iliþkin olan ve kurumlar vergisi matrahýnýn tespitinde gider olarak dikkate alýnan ayni vergi, resim ve harçlarý kapsar. Doðrudan ARGE faaliyetlerinin yürütüldüðü taþýnmazlar için ödenen vergiler, ARGE projesinde 44

13 kullanýlmak üzere ithal edilen mallarla ilgili gümrük vergileri ile benzeri vergi, resim ve harçlar bu kapsamdadýr. Amortisman ve Tükenme Paylarý: Doðrudan ARGE faaliyetlerinde kullanýlan bina, makine-tesis ve cihazlar, taþýtlar, döþeme ve demirbaþ gibi maddi ve maddi olmayan duran varlýklar için ayrýlan amortisman ve tükenme paylarýndan oluþur. Diðer taraftan, iktisadi kýymetin münhasýran ARGE faaliyetlerinde kullanýlmasý ve bu kullanýmýn sürekli olmasý gerekmektedir. ARGE departmaný dýþýnda baþka faaliyetlerde de kullanýlan iktisadi kýymetlere iliþkin amortismanlar ARGE harcamasý kapsamýnda deðildir. Finansman Giderleri: ARGE projesi bazýnda yerli, yabancý ve uluslararasý kurumlardan temin edilen kredilere iliþkin finansman giderleridir. E SAYILI KANUN YÖNETMELÝÐÝNDE YER ALAN HUSUSLAR ARGE ve Yenilik Faaliyetlerine Ýliþkin Hususlar, Ýndirim, Ýstisna, Destek ve Teþvik Unsurlarý ARGE ve yenilik faaliyetleri Yapýlan bir harcamanýn ARGE indirimine konu edilebilmesi için bu harcamanýn ARGE ve yenilik faaliyeti kapsamýnda yapýlmýþ olmasý gerekir. ARGE ve yenilik faaliyetleri; kültür, insan ve toplumun bilgisinden oluþan bilgi daðarcýðýnýn artýrýlmasý ve bunun yeni süreç, sistem ve uygulamalar tasarlamak üzere kullanýlmasý amacýyla sistematik bir temelde yaratýcý çalýþmalar yürütmek suretiyle alanýnda bilimsel ve teknolojik geliþme saðlayan, bilimsel ve teknolojik bir belirsizliðe odaklanan, çýktýlarý özgün, deneysel, bilimsel ve teknik içerik taþýyan çevre uyumlu ürün tasarýmý ve yazýlým faaliyetleri dâhil olmak üzere yenilik süreçlerini de içeren faaliyetlerdir. ARGE ve yenilik sayýlmayan faaliyetler Aþaðýda sayýlan faaliyetler, bu Yönetmeliðin uygulanmasýnda ARGE ve yenilik faaliyeti kapsamýnda deðerlendirilmez: a) Pazarlama faaliyetleri, piyasa taramalarý, pazar araþtýrmasý ya da satýþ promosyonu, b) Kalite kontrol, c) Sosyal bilimlerdeki araþtýrmalar, ç) Petrol, doðalgaz, maden rezervleri arama ve sondaj faaliyetleri, d) Ýlaç üretim izni öncesinde en az 2 aþamasý yurt içinde gerçekleþtirilmeyen klinik çalýþmalar ile üretim izni sonrasýnda gerçekleþtirilen klinik çalýþmalar, e) Bir ARGE projesi kapsamýnda olmaksýzýn icat edilmiþ ya da mevcut geliþtirilmiþ süreçlerin kullanýmý, f) 5 inci maddede sayýlan amaçlara yönelik olmayan þekil, renk, dekorasyon ve benzeri estetik ve görsel deðiþiklikleri içeren biçimsel deðiþiklikler, g) Programlama dilleri ile iþletim sistemleri hariç olmak üzere internet sitelerinin ve benzerlerinin hazýrlanmasýna yardýmcý mevcut yazýlýmlarýn kullanýlmasý suretiyle yapýlan yazýlým geliþtirme faaliyetleri, ð) Yazýlýmlara iliþkin, bilimsel ve/veya teknolojik ilerlemeler veya teknolojik belirsizliklerin çözülmesini içermeyen olaðan ve tekrarlanan faaliyetler, h) Ýlk kuruluþ aþamasýnda kuruluþ ve örgütlenmeyle ilgili araþtýrma giderleri, ý) ARGE ve yenilik faaliyetleriyle geliþtirilen ürüne veya sürece iliþkin fikrî mülkiyet haklarýnýn edinimi dýþýnda bu haklarýn korunmasýna yönelik çalýþmalar, i) Numune verilmek amacýyla prototiplerden kopyalar çýkarýlýp daðýtýlmasý ve reklam amaçlý tüketici testleri, j) Üretim ve üretim altyapýsýna yönelik yapýlan yatýrým faaliyetleri, ticari üretimin planlanmasý ve seri üretim sürecine iliþkin harcamalar, k) Bir ARGE projesi kapsamýnda olmaksýzýn yeni süreç, sistem veya ürün ortaya konulmasýna hizmet etmeyen doðrudan veya gömülü teknoloji transferi. 45

14 ARGE indirimi uygulama esaslarý (1) Teknoloji merkezi iþletmelerinde, ARGE merkezlerinde, kamu kurum ve kuruluþlarý ile kanunla kurulan vakýflar tarafýndan veya uluslararasý fonlarca desteklenen ARGE ve yenilik projeleri ile rekabet öncesi iþbirliði projelerinde ve teknogiriþim sermaye desteklerinden yararlanan iþletmelerce gerçekleþtirilen ARGE ve yenilik harcamalarýnýn tamamý 31/12/2023 tarihine kadar Kurumlar Vergisi Kanununun 10 uncu maddesine göre kurum kazancýnýn ve Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesi uyarýnca ticari kazancýn tespitinde indirim konusu yapýlýr. (2) 500 ve üzerinde tam zaman eþdeðer ARGE personeli istihdam eden ARGE merkezlerinde o yýl yapýlan ARGE ve yenilik harcamasýnýn bir önceki yýla göre artýþýnýn yarýsý kurum kazancý veya ticari kazancýn tespitinde ayrýca indirim konusu yapýlýr. Bir iþletmenin ayrý yerleþkelerde kurulmuþ birden çok ARGE merkezi bulunmasý hâlinde, iþletmenin toplam ARGE personeli sayýsý, bu merkezlerde çalýþan ARGE personelinin toplamý olarak dikkate alýnýr. (3) Kanun kapsamýnda ARGE indiriminden yararlananlar, Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesinin (9) numaralý bendi ile Kurumlar Vergisi Kanununun 10 uncu maddesinin birinci fýkrasýnýn (a) bendi hükmünden ayrýca yararlanamazlar. (4) Hesaplanan ARGE indirimi, yýllýk gelir ya da kurumlar vergisi beyannameleri ile geçici vergi beyannamelerinin ilgili satýrýna yazýlýr. (5) Ýlgili dönemde kazancýn yetersizliði nedeniyle indirim konusu yapýlamayan ARGE indirimi tutarý sonraki hesap dönemlerine devredilir. Devredilen tutarlardan Kanunun yürürlüðe girdiði tarihten sonraki dönemlere ait olanlar, takip eden yýllarda Vergi Usul Kanununa göre her yýl belirlenen yeniden deðerleme oranýnda artýrýlarak dikkate alýnýr. (6) ARGE ve yenilik faaliyeti kapsamýndaki harcamalar ayrýca, Vergi Usul Kanununa göre aktifleþtirilmek suretiyle amortisman yoluyla itfa edilir. (7) Projelerin tamamlanmasýna zorunlu nedenlerle imkân kalmamasý veya projenin baþarýsýzlýkla sonuçlanmasý nedeniyle iktisadi kýymet oluþmamasý hâllerinde, ARGE ve yenilik faaliyeti kapsamýnda yapýlan ve önceki yýllarda aktifleþtirilmiþ olan tutarlar doðrudan gider yazýlýr. (8) Tamamlanmamýþ ARGE ve yenilik projesinin devredilmesi hâlinde, devri gerçekleþtiren iþletmelerce aktifleþtirilen tutarlar kazanç tutarýnýn tespitinde maliyet unsuru olarak dikkate alýnýr. ARGE ve yenilik projesini devralan iþletmelerce devir tarihinden sonra proje kapsamýnda yapýlan harcamalar ARGE indirimine konu olur. Projenin devri için ayrýca bir bedel ödenmiþse, bu bedel ARGE indirimine konu edilemez. (9) Tamamlanmýþ bir ARGE ve yenilik projesinin devredilmesi durumunda, ARGE ve yenilik projesini devralan iþletme ARGE indiriminden yararlanamaz. (10) ARGE ve yenilik faaliyetlerine iliþkin olarak kamu kurum ve kuruluþlarý, kanunla kurulan vakýflar ile uluslararasý fonlardan alýnan destekler özel bir fon hesabýnda tutulur. Bu fonda yer alan tutarlar, Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanununa göre vergiye tabi kazancýn tespitinde gelir, ARGE indirimi tutarýnýn tespitinde ARGE harcamasý olarak dikkate alýnmaz. Bu þekilde saðlanan karþýlýksýz fonlardan yapýlan harcamalar, yapýldýðý yere göre doðrudan gider ya da amortismana tabi iktisadi kýymet olarak muhasebeleþtirilir. (11) ARGE ve yenilik harcamalarýnýn, iþletmelerin diðer faaliyetlerine iliþkin harcamalarýndan ayrýlarak, ARGE indiriminin doðru hesaplanmasýna imkân verecek þekilde muhasebeleþtirilmesi zorunludur. ARGE indiriminin uygulamasýnda izlenecek yöntem (1) ARGE indiriminden yararlanacak iþletmeler, yýllýk gelir veya kurumlar vergisi beyannamesi ekinde aþaðýda belirtilen belgeleri baðlý bulunulan vergi dairesine verirler. Bu belgelerin, ARGE ve yenilik projeleriyle teknogiriþim sermayesi desteðinden yararlanan iþletmeler için destek veren kamu kurumu, kuruluþu, idaresi veya kanunla kurulan vakýf; ARGE merkezleri ile rekabet öncesi iþbirliði projeleri için baþvuru yapýlan kamu kurumu; teknoloji merkezi iþletmeleri için Teknoloji Merkezi Müdürlüðü; Türkiye'nin antlaþmalarla taraf olduðu ikili ya da çok taraflý uluslararasý ARGE iþbirliði programlarý fonlarýndan malî olarak desteklenen ARGE ve yenilik projeleri için ise TÜBÝTAK tarafýndan onaylanmýþ olmasý gerekir. 46

15 a) Kanun kapsamýnda ilk defa ARGE indiriminden yararlanacak olan ARGE merkezlerinden "ARGE Merkezi Belgesi"; proje esaslý ARGE indiriminden yararlanacak olanlardan ise teknik kuruluþlarca düzenlenmiþ olan "ARGE ve Yenilik Projesi Deðerlendirme Raporu" veya "Rekabet Öncesi Ýþbirliði Projesi Deðerlendirme ve Denetim Komisyonu Kararý" veyahut proje sözleþmesi istenir. Ancak, ARGE Merkezi Belgesini veya ARGE ve Yenilik Projesi Deðerlendirme Raporunu daha önce vergi dairesine vermiþ olup ayný kapsamda ARGE indirimine devam eden iþletmelerden, izleyen vergilendirme dönemlerinde bu belgelerin yeniden ibrazý istenmez. b) ARGE ve yenilik projesi veya projeleri ile rekabet öncesi iþbirliði projesi veya projelerinin, teknogiriþim sermayesinden yararlanan iþletmeler için desteði veren merkezî yönetim kapsamýndaki kamu idaresince onaylanmýþ bulunan proje sözleþmesi ve eki iþ planýnýn, ARGE merkezleri ile teknoloji merkezi iþletmelerinde yürütülen ARGE ve yenilik projelerinin hangi aþamada bulunduðu, bu projelerin veya iþ planýnýn uygulama durumuna iliþkin belgeler, c) ARGE indirimine konu olan harcamalarýn ana gruplar itibarýyla yýllýk tutarlarý ve ayrýntýlý dökümünü gösteren liste, ç) ARGE merkezleri, teknoloji merkezi iþletmeleri, ARGE ve yenilik projeleri ile rekabet öncesi iþbirliði projeleri ve teknogiriþim sermaye desteðinden yararlanan iþletmelerde çalýþanlarýn projeler itibarýyla sayýlarý ve nitelikleri, bu personelin projelerde görev aldýðý süreler, ücretleri, kesilen ve istisna edilen vergi tutarlarýný gösteren liste, d) Dýþarýdan alýnan danýþmanlýk, ekspertiz ve benzeri hizmetlere iliþkin olarak, hizmet saðlayan kiþi/kurum adý, T.C. kimlik no/vergi kimlik numarasý, alýnan hizmetin mahiyeti, fatura tarihi ve numarasý, tutarý, stopaj ve KDV tutarýna iliþkin liste. (2) ARGE merkezlerinde ve rekabet öncesi iþbirliði projelerinde ARGE indiriminin uygulanabilmesi için birinci fýkrada belirtilen belgeleri de içeren yeminli malî müþavir tasdik raporunun ilgili mevzuatta belirtilen süre içinde baðlý bulunulan vergi dairesine verilmesi zorunlu olup, ARGE merkezleri ve rekabet öncesi iþbirliði projeleri için yukarýda sayýlan belgelerin beyannameyle birlikte ayrýca verilmesi istenilmez. (3) ARGE indirimine iliþkin birinci fýkrada belirtilen belgelere tam tasdik raporu ekinde yer verilmiþ olmasý durumunda, ARGE indirimine iliþkin olarak ayrýca tasdik raporu düzenlenmesine gerek bulunmamaktadýr E SAYILI KANUNLAR KIYASLAMASINDA FARKLI YÖNLER E.3.1. Faaliyet Kapsamý Yönünden ; 5520 KVK 1 NOLU TEBLÝÐ UYGULAMASI 5746 SAYILI KANUN VE ÝLGÝLÝ YÖNETMELÝK UYGULAMASI NOTLAR ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME FAALÝYETÝ (AR_GE) - Bilimsel ve teknolojik alanlardaki belirsizlikleri gidermek ve bunlarý aydýnlatmak amacýyla, bilim ve teknolojinin geliþmesini saðlayacak yeni teknik bilgilerin elde edilmesi, - Yeni yöntemlerle yeni ü r ü n l e r, m a d d e v e m a l z e m e l e r, a ra ç l a r, gereçler, iþlemler, sistemler geliþtirilmesi, tasarým ve çizim çalýþmalarý ile yeni 47 ARGE ve yenilik faaliyetleri; kültür, insan ve toplumun bilgisinden oluþan bilgi daðarcýðýnýn artýrýlmasý ve bunun yeni süreç, sistem ve uygulamalar tasarlamak üzere kullanýlmasý amacýyla sistematik bir temelde yaratýcý çalýþmalar yürütmek suretiyle alanýnda bilimsel ve teknolojik geliþme saðlayan, bilimsel ve teknolojik bir belirsizliðe odaklanan, çýktýlarý özgün,

16 teknikler ve prototipler üretilmesi, - Yeni ve özgün tasarýma dayanan yazýlým faaliyetleri, - Yeni üretim yöntem, süreç ve iþlemlerinin araþtýrýlmasý veya geliþtirilmesi, - Bir ürünün maliyetini düþürücü, kalite, standart veya performansýný yükseltici yeni tekniklerin /teknolojilerin araþtýrýlmasý. deneysel, bilimsel ve teknik içerik taþýyan çevre uyumlu ürün tasarýmý ve yazýlým faaliyetleri dâhil olmak üzere yenilik süreçlerini de içeren faaliyetlerdir. ARGE SAYILMAYAN FAALÝYETLER - Ýcat edilmiþ ya da mevcut geliþtirilmiþ süreçlerin kullanýmý, - Bilimsel ve teknolojik yenilik doðurmayan rutin faaliyetler (rutin veri toplama, rutin analizler için kullanýlan program, yazýlým gibi üretilen prototiplerin rutin ayarlamalarý), - B i r A R G E p r o j e s i kapsamýnda olmaksýzýn icat edilmiþ ya da mevcut g e l i þ t i r i l m i þ s ü reçlerin kullanýmý, - Yazýlýmlara iliþkin, bilimsel ve/veya teknolojik ilerlemeler veya teknolojik belirsizliklerin çözülmesini içermeyen olaðan ve tekrarlanan faaliyetler, - Ýlaç üretim izni öncesinde en az 2 aþamasý yurt içinde gerçekleþtirilmeyen klinik çalýþmalar ile üretim izni sonrasýnda gerçekleþtirilen klinik çalýþmalar, - Programlama dilleri ile iþletim sistemleri hariç olmak üzere internet sitelerinin ve benzerlerinin hazýrlanmasýna yardýmcý mevcut yazýlýmlarýn kullanýlmasý suretiyle yapýlan yazýlým geliþtirme faaliyetleri, - Ü r e t i m v e ü r e t i m altyapýsýna yönelik yapýlan 48

17 yatýrým faaliyetleri, ticari üretimin planlanmasý ve seri üretim sürecine iliþkin harcamalar, - Bir ARGE projesi kapsamýnda olmaksýzýn yeni süreç, sistem veya ürün ortaya konulmasýna hizmet etmeyen doðrudan veya gömülü teknoloji transferi. E.3.2 ARGE Harcamalarý yönünden Ýlk Madde ve Malzeme Her türlü direkt ilk madde, yardýmcý madde, iþletme malzemesi, ara mamul, yedek parça ve benzeri giderleri ile amortisman uygulamasýna konu olmayan maddi ve gayrimaddi kýymet iktisaplarýna iliþkin giderleri kapsar. Hammadde ve diðer malzeme stoklarýndan ARGE f a a l i y e t l e r i n d e f i i l e n kullanýlan kýsma iliþkin maliyetler ARGE harcamasý kapsamýndadýr. Bu nedenle, henüz ARGE faaliyetlerinde k u l l a n ý l m a m ý þ o l a n h a m m a d d e v e d i ð e r malzemelere iliþkin maliyet t u t a r l a r ý n ý n s t o k l a r hesabýnda; kullanýlan, satýlan ya da elden çýkarýlanlarýn da stoklar hesabýndan mahsup edilmek suretiyle Her türlü doðrudan ilk madde, yardýmcý madde, iþletme malzemesi, ara mamul, yedek parça, prototip ve benzeri giderler ile tarihli ve 213 sayýlý Vergi Usul Kanununa göre amortismana tabi tutulmasý mümkün olmayan maddi kýymetlerin iktisabýna iliþkin giderleri kapsar. H a m m a d d e v e d i ð e r malzeme stoklarýndan ARGE ve yenilik faaliyetlerinde fiilen kullanýlan kýsma iliþkin maliyetler ARGE ve yenilik harcamasý kapsamýndadýr. Bu nedenle, henüz ARGE ve yenilik faaliyetlerinde k u l l a n ý l m a m ý þ o l a n h a m m a d d e v e d i ð e r m a l z e m e l e r e i l i þ k i n 49

18 izlenmesi gerekmektedir. maliyet tutarlarýnýn stok hesaplarýnda; kullanýlan, satýlan ya da elden çýkarýlanlarýn da stok hesaplarýndan mahsup edilmek suretiyle izlenmesi gerekir. Personel Giderleri ARGE faaliyetlerinin yürütülmesi amacýyla çalýþtýrýlan ve faaliyetin gerektirdiði nitelikte personel ile ilgili olarak tahakkuk ettirilen ücretler ile bu mahiyetteki giderlerdir. Ýþletmenin ARGE departmanýnda çalýþtýrýlan hizmetliler ve benzeri vasýfsýz personel ile ARGE departmanýna tahsis edilmemiþ olup günün bir kýsmýnda ARGE departmanýnda çalýþan personele ödenen ücretler bu kapsamda deðerlendirilmeyecektir. Kanun kapsamýnda gerçekleþtirilen ARGE ve yenilik faaliyetlerinin yürütülmesi amacýyla çalýþtýrýlan ARGE personeliyle ilgili olarak tahakkuk ettirilen ücretler ile bu mahiyetteki giderlerdir. Tam zamanlý ARGE personeli sayýsýnýn %10'unu aþmamak üzere, ARGE ve yenilik faaliyetlerine katýlan ve bu faaliyetlerle doðrudan iliþkili destek personelinin ücretleri ile bu mahiyetteki giderler de personel gideri kapsamýndadýr. Kýsmi çalýþma halinde, personelin ARGE ve yenilik faaliyetlerine ayýrdýðý zamanýn toplam çalýþma zamanýna oraný dikkate alýnmak suretiyle bulunan ücret tutarlarý, ARGE ve yenilik harcamasý olarak dikkate alýnýr 5520'de Destek Personeli yok, 5746 da % 10 'luk Destek Personeli var. 5520'de kýsmi çalýþma hiç kabul edilmezken,574 6'da kýsmi çalýþma halinde ARGE ve yenilik faaliyetlerine ayýrdýðý zamanýn toplam çalýþma zamanýna oraný dikkate alýnmakta ve bu tutar ARGE harcamasý olarak kabul edilmektedir. GENEL GÝDERLER ARGE faaliyetlerini yürütmek amacýyla elektrik, su, gaz, bakýmonarým, haberleþme, n a k l i y e i l e A R G E faaliyetlerinde kullanýlan makine ve teçhizata iliþkin bakým ve onarým giderleri gibi ARGE faaliyetinin devamlýlýðýný saðlamak için katlanýlan diðer 50

19 giderleri kapsar. Sigorta g i d e r l e r i, A R G E faaliyetlerinin bizzat yürütülmesi amacýyla kullanýlan tesis için ödenen kira giderleri ile kitap, dergi ve benzeri bilimsel yayýnlara ait giderler de bu kapsamdadýr. Bu giderlerin, ARGE harcamasý olarak deðerlendirilebilmesi için ARGE departmanýnda fiilen kullanýldýðýnýn tespit ve tevsik edilmesi gerekmektedir. Çeþitli kýstaslara göre genel iþletme giderleri üzerinden hesaplanacak paylar bu kapsamda deðerlendirilmez saðlamak için yapýlan giderleri kapsar. A R G E v e y e n i l i k faaliyetlerine iliþkin sigorta giderleri, kitap, dergi ve benzeri bilimsel yayýnlara ait giderler de bu kapsamdadýr. Ancak, büro ve kýrtasiye gibi sarf malzemelerine iliþkin giderler bu kapsamda deðerlendirilmez. Bu giderlerin, ARGE ve yenilik harcamasý olarak deðerlendirilebilmesi için ARGE merkezinde fiilen kullanýldýðýnýn tespit ve tevsik edilmesi gerekmektedir. Çeþitli kýstaslara göre genel iþletme giderleri üzerinden hesaplanacak paylar bu kapsamda deðerlendirilmez Her iki kanunda da çeþitli kýstaslara göre genel iþletme giderleri üzerinden hesaplanacak paylar kabul edilmemektedir. DIÞARIDAN SAÐLANAN FAYDA VE HÝZMETLER Normal bakým ve onarým giderleri dýþýnda ARGE faaliyetleriyle ile ilgili olarak iþletme dýþýnda yerli veya yabancý diðer kurum ve kuruluþlardan mesleki veya teknik destek alýnmasý veya bunlara yaptýrýlan analizlerle ilgili olarak yapýlan ödemelerle, bu m a h i y e t t e k i d i ð e r ödemelerdir. Normal bakým ve onarým giderleri hariç olmak üzere, A R G E v e y e n i l i k faaliyetleriyle ilgili olarak iþletme dýþýnda yerli veya yabancý diðer kurum ve kuruluþlardan mesleki veya teknik destek alýnmasý veya bunlara yaptýrýlan analizlerle ilgili olarak yapýlan ödemelerle, bu mahiyetteki diðer ödemelerdir. Bu þekilde alýnan danýþmanlýk hizmeti ve diðer hizmet alýmlarýna iliþkin harcamalar ARGE ve yenilik harcamasý kapsamýnda gerçekleþtirilen toplam harcama tutarýnýn %20'sini geçemez. 5520'de bu tür giderlerin tamamý kabul edilirken, 5746'da bu türdeki harcamalarýn ARGE ve yenilik harcamasý k a p s a m ý n d a g e r ç e k l e þ t i r i l e n toplam harcama tutarýnýn %20'sini aþan kýsmý kabul edilmemektedir 51