KORONER ARTER HASTALIÐINDA RÝSK FAKTÖRLERÝ VE KORONER ARTER LEZYONU YAYGINLIÐININ KALP ATIM HIZI DEÐÝÞKENLÝÐÝ ÜZERÝNE ETLÝLERÝ

Transkript

1 TGKD Cilt:11 Sayý:2 May 2007 TGKD Cilt:11 Sayý:2 May 2007 KORONER ARTER HASTALIÐINDA RÝSK FAKTÖRLERÝ VE KORONER ARTER LEZYONU YAYGINLIÐININ KALP ATIM HIZI DEÐÝÞKENLÝÐÝ ÜZERÝNE ETLÝLERÝ *Dr. Ferit Akgül, **Dr. Ahmet Birand, **Dr. Gülmira Kudaiberdieva, ***Dr. Talantbek Batyraliev *Mustafa Kemal Üniversitesi, Týp Fakültesi, Kardiyoloji ABD, Antakya, **Çukurova Üniversitesi, Týp Fakültesi, Kardiyoloji ABD, Adana, ***Sani Konukoðlu Týp Merkezi, Kardiyoloji Bölümü, Gaziantep Koroner arter hastalýðýnda vagal aktivitede azalma sýk olarak görülmektedir. Koroner arter hastalýðýndaki kalp atým hýzý deðiþkenliði (HRV) azalmasýndan hangi faktörlerin sorumlu olduðu tam bilinmemektedir. Bundan dolayý, bu çalýþmadaki amacýmýz, koroner arter hastalýðý olan hastalardaki koroner arter lezyon yaygýnlýðý ve þiddeti ile HRV arasýndaki iliþkiyi incelemekti. Koroner anjiyografi yapýlan 97 hasta çalýþmaya alýndý. HRV analizi frekans domain analizi (Fourier transformasyon) kullanýlarak çok düþük, düþük, yüksek ve çok yüksek frekans bileþenlerin güçleri ve total güç hesaplandý. Üç damar hastalarýnda HRV'nin parasempatik bileþeni 1 damar hastalarýna ve normal bireylere göre daha düþük bulundu (p<0.05). Koroner arter lezyonunun yaygýnlýðý ile HRV indeksleri arasýnda korelasyon bulundu (P<0.05). Buna karþýlýk sol ventrikül kontraktilite skoru ile HRV indeksleri arasýnda korelasyon bulunamadý. Sonuç olarak, koroner arter hastalarýndaki HRV düþüklüðü ile koroner arter lezyonunun yaygýnlýðý ve þiddeti arasýnda iliþki mevcuttur. Anahtar kelimeler:, Koroner arter hastalýðý þiddeti, Koroner anjiografi, Ventrikülografi (Türk Giriþimsel Kard. Der. 2007;11: 51-56) GÝRÝÞ (HRV) kardiyak sempatetik ve parasempatetik fonsiyonlarý deðerlendirmek için kullanýlmaktadýr 1,2. HRV ile yapýlan çalýþmalarda koroner arter hastalýðýnýn (KAH) parasempatik disfonksiyonuna neden olduðu gösterilmiþtir 3. KAH'de parasempatik disfonksiyon ile KAH'nin þiddet ve yaygýnlýðý arasýndaki iliþki iliþki ile ilgili literatürde az çalýþma vardýr 3,4,5. Bazý çalýþmalarda HRV indeksleriyle hasta damar sayýsý veya sol ventrikül kontraktilite skoru arasýnda iliþki olduðu savunulurken, diðer çalýþmalarda böyle bir iliþkinin olmadýðý rapor edilmiþtir 3,4,5. Bunun için bu çalýþmadaki amacýmýz KAH þiddet ve yaygýnlýðýnýn HRV indekslerini nasýl etkilediðini araþtýrmaktýr. METOD Kardiyoloji polikliniðine baþvuran, koroner anjiyo- Yazýþma adresi: Dr. Ferit AKGÜL Konarlý Mah. Sezer Sitesi No: 42 Karaaðaç/Ýskenderun/HATAY Tel: Fax: feritakgul1@yahoo.ca grafi ve sol kardiyak kateterizasyon yapýlan 186 hasta incelendi. Diyabetes mellitusu olan 20, serebrovasküler olay hikayesi olan 2, sol ventriküler (SV) hipertrofisi olan 12, son 3 ayda miyokard infarktüsü (MÝ) geçiren 6, dakikada 1'den fazla ventriküler veya atrial ekstrasistolleri olan 15 ve kalp yetmezliði bulgularý olan 34 hasta çalýþmadan çýkarýldý. KAH si olan toplam 97 hasta çalýþma kapsamýna alýndý. HRV'yi etkilediði bilinen-blokörler, digital veya ACE inhibitörleri gibi ilaçlar hastalarýn hiçbirinde kullanýlmamaktaydý. Hastalarýn almakta olduðu bütün ilaçlar HRV kaydýnýn yapýldýðý günden bir gün önce kesildi. Çalýþmaya katýlan bütün bireylerin anamnezleri alýndýktan sonra fizik muayeneleri yapýldý. Sessiz ve sakin bir ortamda en az 30 dakika dinlenme saðlandýktan sonra kan basýnçlarý ölçüldü. Yedi dakikalýk elektrokardiyografik kayýt alýndý. Elektrokardiyografik kayýt alýnmasý ve sol ventrikül fonksiyonunun ekokardiyografi ile deðerlendirmesi ayný gün sabah saat 9 ile 10 arasýnda yapýldý. Ekokardiyografik inceleme Toshiba SSH 60A ekokardiyografi cihazý ve 3.75 MHz'lik transtorasik

2 52 TGKD Cilt 11, Sayý 2 Tablo 1: Hasta damar sayýsýna göre gruplandýrýlan ciddi koroner arter hastalýðý hastalardaki klinik bulgular Parameter GRUP K GRUP I GRUP II GRUP III Hasta Sayýsý Yaþ, yýl 54.30± ± ± ±8.18 Cinsiyet, % (20) e (17) e (24) e 80 (16) e (6) k (5) k (5) k 20 (4) k Sigara, % (11) 68.2 (15) 65.5 (19) 80 (16) Hipertansiyon, % (10) (13) (9) 35.0 (7) Aile Hikayesi, % 57.5 (15) 72.7 (16) 48.3 (14) 50 (10) Göðüs Aðrýsý, % 100 (26) (21) 100 (29) 100 (20) VKÝ, kð/m ± ± ± ±2.94 SKB, mmhg ± ± ± ±21.4 DKB, mmhg 83.20± ± ± ±18.5 Total Kolesterol, mg% ± ± ± ±57.4 LDL, mg% ± ± ± ±45.4 HDL, mg% 37.90± ± ± ±10.5 Trigliserit, mg% ± ± ± ±119.1 Glukoz, mg% 86.36± ± ± ±16.9 Ortalama RR, msan ± ± ± ±105.4 Aritmi, % (5) 20.7 (6) 20 (4) Miyokard enfarktüsü, % (3) ant 13.8 (4) ant 5.0 (1) ant 9.1 (2) inf 37.9 (11) inf 35.0 (7) inf ekokardiyografi probu kullanýlarak gerçekleþtirildi. Apikal iki-boþluk kesitinde sol ventrikül diyastol sonu ve sistol sonu sýnýrlarý çizildi. Alan-uzunluk metodu kullanýlarak ejeksiyon fraksiyonu (EF) hesaplandý. Kalbin otonomik fonksiyonunu incelemek için HRV frekans-alan analizi kullanýldý 6. Bütün kayýtlarda yüksek rezolusyonlu Kardiosis Ars-LP, PC-uyumlu sistem kullanýldý. Bipolar X sapmalar ( Hz) kaydedildi ve örnekleme 1000 örnek/saniye hýzla yapýldý. 8/12 bit A/D dönüþtürücü (converter) ile digitize edildi. Her kayýt 7 dakika sürdü. Ýþlem yapýlmamýþ veri, HRV veri analizi için daha sonra yapýlmak üzere bilgisayarýn hard diskinde saklandý ve tape üzerine kopyalandý. RR takogramý verilerden çýkartýldý. R dalgalarýnýn iþaretlenmesi görülerek denetlendi. Ýþaretlenmeyen R dalgalarý elle veya interpolasyon ile iþaretlendi. R dalgasý olmayan fakat R dalgasý gibi iþaretlenmiþ olan yerler benzer þekilde elle düzeltildi. RR takogramýndan Fourier transformasyon modeli ile spektral güç yoðunluðu hesaplandý. Spektral analiz için aþaðýdaki deðiþkenler hesaplandý: Çok düþük frekans ( Hz), düþük frekans ( Hz), yüksek frekans ( Hz) ve çok yüksek frekans ( Hz) bileþenlerinin güçleri (sýrasýyla, VLFP, LFP, HFP ve VHFP) ve total güç (TP) ( Hz) hesaplandý. HRV verilerinin homojen olmamasýndan dolayý VLFP, LFP, HFP, VHFP ve TP deðerlerinin logaritmik deðerleri hesaplandý. Bütün hastalarýn koroner anjiyografi ve sol kardiyak kateterizasyonu yapýldý. Ciddi KAH (koroner arter darlýðý >%50) hastalar, hasta damar sayýsýna göre Grup I (1 damar hastasý), Grup II (2 damar hastasý), Grup III (3-damar hastasý) olmak üzere 3 gruba ayrýldý. Ciddi KAH olmayan (koroner arter darlýðý %50) hastalar kontrol grubuna (Grup K) alýndý. Tehdit altýndaki miyokardiyum derecesini deðerlendirmek için Califf ve ark. koroner arter jeopardy (tehdit altýndaki miyokardiyum) skoru kullanýldý 7. KAH'nin þiddetini deðerlendirmek için Goffredo G. Gensini skorlamasý kullanýldý 8. Sol ventrikülografiden sonra sol ventrikül duvarlarý 7 segmente (anterobazal, anterolateral, anteroapikal, inferior, posterobazal, septal ve posterolateral) ayrýldý. Sol ventrikül kontraktilite skoru, her hipokinetik segment için 0.5; akinetik, diskinetik veya anevrizmatik segment için 1 puan verilerek ve tüm segmentlerdeki puanlar toplanarak hesaplandý. Hastalardan çalýþmanýn yapýldýðý gün ve bir gün önce alkol, kafein ihtiva eden içecek veya sigara içmemeleri istenildi. Ýstatistiksel veriler aritmetik ortalama (M) standart sapma (SD) olarak verildi. Ýki grubun aritmetik ortalamalarý unpaired Student's t testi ile karþýlaþtýrýldý. Gruplar arsýndaki sýklýklar Ki-kare testi ile karþýlaþtýrýldý. Grup varyanslarýn eþitliði için Levene testi kullanýldý. Basit korelasyon analizi ile deðiþkenler arasýndaki iliþkiye bakýldý. BULGULAR Çalýþmaya alýnan 26 olgunun koroner anjiyografileri normal veya koroner arterlerdeki darlýk %50

3 TGKD Cilt 11, Sayý 2 53 Tablo 2: Hasta damar sayýsýna göre gruplandýrýlan ciddi koroner arter hastalýðý olan hastalardaki klinik bulgular Parameter Grup K-Grup I Grup K-Grup II Grup K-Grup III Grup I-Grup III Yaþ, yýl P = P = P = P = Cinsiyet, % P = P = P = P = Sigara, % P = P = P = P = Hipertansiyon, % P = P = P = P = Aile Hikayesi, % P = P = P = P = Göðüs Aðrýsý, % P = P = VKÝ, kð/m2 P = P = P = P = SKB, mmhg P = P = P = P = DKB, mmhg P = P = P = P = Total Kolesterol, mg% P = P = P = P = LDL, mg% P = P = P = P = HDL, mg% P = P = P = 0.06 P = Trigliserit, mg% P = P = P = P = Glukoz, mg% P = P = P = P = Ortalama RR, msan. P = P = P = P = Aritmi, % P = P = P = P = Miyokard enfarktüsü, % P = P = P = P = (Grup K) iken 71 olgunun koroner anjiyografilerinde ciddi darlýk vardý. Ciddi KAH olan hastalarýn 22'sinde 1 damar hastalýðý (Grup I), 29'unda 2-damar hastalýðý (Grup II), 20'sinde 3-damar hastalýðý (Grup III) mevcuttu (Tablo 1 ve Tablo 2). Yaþ, cinsiyet, hipertansiyon sýklýðý, ailede koroner arter hikayesi sýklýðý, vücut kitle indeksi, sistolik kan basýncý, diyastolik kan basýncý, ortalama RR süresi, total kolesterol, LDL kolesterol, HDL kolesterol, trigliserit ve glukoz düzeyleri bakýmýndan Grup K, Grup I, Grup II ve Grup III arasýnda istatistiksel olarak anlamlý bir fark yoktu (Tablo 1 ve Tablo 2). Sigara içme sýklýðý Grup III te Grup K ya göre daha sýk idi (p<0.05). Grup K, Grup I ve Grup II arasýnda sigara içme sýklýðý açýsýndan bir fark yoktu. Grup K da Grup I, Grup II ve Grup III e göre aritmi sýklýðý daha azdý (p<0.05). Aritmi sýklýðý Grup I ve Grup III de benzer bulundu. Grup I ve Grup III arasýnda MÝ sýklýðý bakýmýndan bir fark yoktu. Ekokardiyografide ölçülen sol ventrikül diyastol sonu boyut (EDD), sistol sonu boyut (ESD) ve sol ventrikül sistol sonu hacim (ESV) Grup III'de Grup K'ye göre anlamlý olarak daha geniþ bulundu (p<0.05) ( Tablo 3 ve Tablo 4). Sol ventrikül diyastol sonu hacim (EDV) bakýmýndan Grup K, Grup I, Grup II ve Grup III arasýnda istatistiksel olarak anlamlý bir fark bulunmadý. EDD, ESD, ESV ve EDV bakýmýndan Grup K, Grup I ve grup II arasýnda istatistiksel olarak anlamlý bir fark bulunmadý. SV EF Grup II ve Grup III'de Grup K'den anlamlý olarak daha düþük bulundu (sýrasýyla P<0.007, P<0.001). SV EF Grup I'de Grup K'den daha düþük bulunmasýna karþýn aradaki fark istatistik olarak anlamlý deðildi. Grup III'teki HFP ve Log HFP deðerleri Grup K ve Grup I deki deðerlere göre düþük idi (p<0.05) (Tablo 5 ve Tablo 6). Buna karþýlýk HFP ve Log HFP deðerleri bakýmýndan Grup K, Grup I ve Grup II arasýnda fark yoktu. Grup K, grup I, grup II ve Grup III arasýnda LFP, VHFP, VLFP, TP, LFP/HFP, Log LFP, Log VHFP, Log VLFP ve Log TP deðerleri bakýmýndan fark görülmedi. Ciddi KAH olan hastalarda anjiyografik skor (Califf) ile HFP arasýnda zayýf negatif bir korelasyon (r = ; p = 0.044) bulunurken anjiyografik skor ile LFP / HFP oraný arasýnda zayýf pozitif bir korelasyon (sýrasýyla r = ; p = 0.036) tespit edildi (Tablo 7). Anjiyografik skor ile LFP, VHFP, VLFP ve TP arasýnda anlamlý bir korelasyon bulunmadý. KAH þiddet skoru (Gensini) ve kontraktilite skoru ile HRV indeksleri arasýnda istatistiksel olarak anlamlý korelasyon tespit edilmedi. Hasta damar sayýsý ile HFP arasýnda zayýf-orta negatif bir korelasyon (r = ; p = 0.004) ve hasta damar sayýsý ile LFP / HFP oraný arasýnda zayýf pozitif bir korelasyon (r = ; p = 0.048) bulundu. Buna karþýlýk, hasta damar sayýsý ile LFP, VHFP ve VLFP arasýnda anlamlý bir korelasyon tespit edilmedi. Hasta damar sayýsý ile TP arasýnda zayýf negatif istatistiksel olarak anlamlý olmayan bir korelasyon bulundu (r = ; p = 0.054). TARTIÞMA Birçok kalp hastalýðýnda HRV kullanýlarak kardiyak vagal fonksiyonlar araþtýrýlmýþtýr 1,2,9-11. Vagal aktivitede azalma akut MÝ geçiren veya kalp yetmezliði olan hastalarda görülmekle birlikte MÝ

4 54 TGKD Cilt 11, Sayý 2 Tablo 3: Hasta damar sayýsýna göre gruplandýrýlan ciddi koroner arter hastalýðý olan hastalardaki sol ventrikül ekokardiyografik bulgularý Parameter GRUP K GRUP I GRUP II GRUP III EDD,mm 46.75± ± ± ±6.3 ESD, mm 28.26± ± ± ±5.2 EDV, ml ± ± ± ±408.0 ESV, ml ± ± ± ±274.9 EF, % 67.09± ± ± ±13.4 EDD: Diyastol sonu boyut, ESD: Sistol sonu boyut, EDV: Diyastol sonu hacim, ESV: Sistol sonu hacim, EF: Ejeksiyon fraksiyonu, F: F testi deðerleri Tablo 4: Hasta damar sayýsýna göre gruplandýrýlan ciddi koroner arter hastalýðý olan hastalardaki sol ventrikül ekokardiyografik bulgularý Parametreler K-I K-II K-III I - III EDD,mm P = P = P = P = ESD, mm P = P = P = P = EDV, ml P = P = P = P = ESV, ml P = P = P = P = EF, % P = 0.08 P = P = P = EDD: Diyastol sonu boyut, ESD: Sistol sonu boyut, EDV: Diyastol sonu hacim, ESV: Sistol sonu hacim, EF: Ejeksiyon fraksiyonu, F: F testi deðerleri Tablo 5: Hasta damar sayýsýna göre gruplandýrýlan hastalardaki HRV indeksleri Parameter GRUP K GRUP I GRUP II GRUP III HFP, msn ± ± ± ±75.92 LFP, msn ± ± ± ± VHFP, msn ± ± ± ±20.34 VLFP, msn ± ± ± ± TP, msn ± ± ± ± Log HFP 2.016± ± ± ±0.48 Log LFP 2.33± ± ± ±0.48 Log VHFP 1.12± ± ± ±0.47 Log VLFP 2.38± ± ± ±0.43 Log TP 2.79± ± ± ±0.42 LFP/HFP 2.86± ± ± ±3.28 geçirmeyen veya kalp yetmezliði olmayan koroner arter hastalarýnda da görülmektedir 12. KAH'deki HRV düþüklüðü ile ilgili yapýlan çalýþmalarda, KAH olan hastalarda kardiyak sempatik disfonksiyonu olmadan parasempatik disfonksiyonun geliþtiði bildirilmiþtir 3. Bu hastalarda parasempatik disfonksiyon ile KAH'nin þiddet ve yaygýnlýðý arasýndaki iliþki konusunda yapýlan çalýþmalarda farklý sonuçlar bulunmuþtur 3,4. Hayano ve arkadaþlarý KAH olan hastalarda yaptýklarý bir çalýþmada kardiyak otonomik fonsiyonunundaki parasempatik bozulmanýn hasta damar sayýsý, koroner aterosklerozun yaygýnlýðý ve koroner stenoz þiddeti ile iliþkili olduðunu göstermiþlerdir 3. Buna karþýlýk Rich ve arkadaþlarý hasta damar sayýsý ve HRV arasýnda herhangi bir korelasyon bulamadýklarýný bildirmiþlerdir 4. Ayný çalýþmada ciddi KAH olan fakat sol ventrikül disfonksiyonu olmayan hastalarda HRV'nin normal bireylere benzer olduðunu savunmuþlardýr 4. Biz çalýþmamýzda 3 damar hastalýðý olan hastalarda ciddi KAH olmayan hastalara göre HFP'yi daha düþük bulduk. Hasta damar sayýsý ile HFP arasýnda negatif ve hasta damar sayýsý ile LFP/HFP arasýnda ise pozitif bir korelasyon vardý. Tehdit altýndaki miyokardýn skoru (Califf) ile HFP ve LFP/HFP arasýnda benzer bir korelasyon vardý. Rich ve arkadaþlarýnýn yaptýklarý çalýþmada hasta damar sayýsý ve HRV arasýnda korelasyon bulamamalarýnýn nedeni muhtemelen diyabetes mellitus veya kalp yetmezliði olan hastalar ile HRV'yi etkilediði bilinen ilaçlarý kullanan hastalarý çalýþmalarýna dahil etmele-

5 TGKD Cilt 11, Sayý 2 55 Tablo 6: Hasta damar sayýsýna göre gruplandýrýlan hastalardaki HRV indeksleri Parameter GrupK-GrupI GrupK-GrupII GrupK-GrupIII GrupI-GrupIII HFP, msn 2 P = P = P = P = LFP, msn 2 P = P = P = P = VHFP, msn 2 P = P = P = P = VLFP, msn 2 P = P = P = P = TP, msn 2 P = P = P = P = Log HFP P = P = P = P = Log LFP P = P = P = P = Log VHFP P = P = P = P = Log VLFP P = P = P = P = Log TP P = P = P = P = LFP/HFP P = P = P = P = Tablo 7: Ciddi koroner arter hastalýðý olan hastalardaki koroner arter hastalýðýnýn þiddeti ile HRV indeksleri arasýndaki iliþki HFP LFP VHFP VLFP TP LFP/HFP Anjiyografik Skor (Califf) r= AD AD AD AD r= p=0.044 p=0.036 KAH Þiddeti Skoru (Gensini) AD AD AD AD AD AD Kontraktilite Skoru AD AD AD AD AD AD Hasta Damar Sayýsý r= AD AD AD r= r= p=0.004 p=0.054 p=0.048 KAH: koroner arter hastalýðý, AD: istatistiksel olarak anlamlý deðil rine baðlý olabilirr 4. Tjeng ve arkadaþlarý koroner arter hastalarýnda yaptýklarý bir çalýþmada da HRV ile Gensini skoru arasýnda korelasyon bulunmadýðýný bildirmiþlerdir 5. Biz de çalýþmamýzda Gensini skoru ile HRV indeksleri arasýnda korelasyon bulamadýk. Gensini skoru ile HRV indeksleri arasýnda korelasyon görülmemesi, KAH'nin þiddetini belirlemede Gensini skorlama sisteminin uygun olmadýðýný düþündürmektedir. Üç damar hastalarýnda görülen HFP düþüklüðü vagal disfonksiyona baðlýdýr. 2 damar ve 3 damar hastalarýnda görülen LFP'deki anlamlý olmayan düþme muhtemelen vagal kardiyak bileþendeki azalmaya baðlýdýr. Bu, bize ciddi KAH olan hastalarda sempatik kardiyak fonksiyonun azalmadýðýný düþündürmektedir. Koroner arter hastalarýndaki HRV düþüklüðünden birkaç neden sorumlu olabilir. Son zamanlarda yapýlan bir çalýþmada sedanter bireylerde fiziksel yönden aktif bireylere göre HRV'nin daha düþük olduðu gösterilmiþtir 13. KAH'de görülen vagal fonksiyondaki bozulmada uzun süreli fiziksel aktivite kýsýtlanmasý rol oynamýþ olabilir. Kullanýlan ilaçlarda kardiyak otonomik fonksiyonlarý bozabilmektedir. Çalýþmaya aldýðýmýz hastalarýn hiçbiri HRV'yi etkilediði bilinen ilaç kullanmýyordu. Ciddi KAH olan hastalarýmýzda görülen HFP düþüklüðüne KAH'nin doðrudan kendisinin de neden olabileceðini düþünmekteyiz. Biz çalýþmamýzda sol ventrikül kontraktilite skoru ile HRV indeksleri arasýnda iliþki bulamamýþtýk. Literatürde sol ventrikül kontraktilitesi ve HRV indeksleri arasýndaki iliþki konusunda yapýlan çalýþmalarda çeliþkili sonuçlar bulunmuþtur 4,5,14,15. Rich ve arkadaþlarý ciddi KAH olan fakat sol ventrikül disfonksiyonu olmayan hastalarda HRV'nin normal bireylere benzer olduðunu savunmuþlardýr 4. Szydlo ve arkadaþlarýnýn SV EF eþit olan hasta gruplarýnda yaptýklarý çalýþmada, sol ventrikül lokal kontraktilite bozukluðu daha ciddi (diskinezi, akinezi) olan hastalarda HRV deðerlerinin daha düþük olduðunu saptamýþlardýr 14. Buna karþýlýk Tjeng ve arkadaþlarý, koroner arter hastalarýnda HRV ile ekokardiyografik toplam segmenter kontraktilite skoru arasýnda korelasyon bulunmadýðýný bildirmiþlerdir 5. MÝ geçiren hastalarda yapýlan çalýþmalarda, ciddi KAH olan ve MÝ geçiren hastalarda ciddi KAH olan fakat MÝ geçirmeyen hastalara göre HRV daha düþük bulunmuþtur 15. MÝ'den sonra geliþen miyokard nekrozu ne kadar yaygýnsa HRV'nin o kadar düþük olmasýný bekleriz. Bu nedenden dolayý sol ventrikül kontraktilitesi ile HRV indeksleri arasýnda korelasyonun var olmasý

6 56 TGKD Cilt 11, Sayý 2 gerektiðine inanýyoruz. Fakat bizim çalýþmamýzda ve daha önce yapýlmýþ çalýþmalarda korelasyon bulunmamasýnýn birkaç sebebi vardýr: 1) Sol veya sað ventrikül duvarýnda nekroz olduðu halde sol ventrikülografi normal olabilir. 2) Bazen hipokinezi, akinezi, diskinezi ve anevrizmanýn birbirinden ayýrýmý güç olabilmektedir. 3) Sol ventrikül duvarýndaki hipokinezi, akinezi, diskinezi ve anevrizmanýn ayrý ayrý HRV indekslerini nasýl etkilediði bilinmediðinden yapýlan kontraktilite skorlamalarýnýn ne kadar doðru olduðu þüphelidir. Ventrikül kontraktilite bozukluðunun HRV'yi nasýl etkilediðinin anlaþýlabilmesi için daha geniþ hasta serilerinde ventrikülografik ve ekokardiyografik segmenter kontraktilite skorlamasýnýn birlikte kullanýlarak araþtýrma yapýlmasý gereklidir. Sonuç olarak, 3 damar hastalarda 1 damar hastalýðý olan veya ciddi KAH olmayan hastalara göre parasempatik aktivitenin göstergesi olan HFP daha düþüktür. Ciddi KAH olan hastalarda koroner arter lezyonunun yaygýnlýðý ve þiddeti ile HRV indeksleri arasýnda anlamlý bir iliþki mevcuttur. Ventrikülografik olarak hesaplanan sol ventrikül kontraktilite skoru ile HRV indeksleri arasýnda iliþki bulunmamaktadýr. KAYNAKLAR 1. Adamopoulos S, Piepoli M, McCance A, et al. Comparison of different methods for assessing sympathovagal balance in chronic congestive heart failure secondary to coronary artery disease. Am J Cardiol 1992;70: Lombardi F, Sandrone G, Pernpruner S, et al. Heart rate variability as an index of sympathovagal interaction after acute myocardial infarction. Am J Cardiol 1987;60: Hayano J, Yamada A, Mukai S, et al. Severity of coronary atherosclerosis correlates with the respiratory component of heart rate variability. Am Heart J 1991;121: Rich MW, Saini JS, Kleiger RE, Carney RM, tevelde A, Freedland KE. Correlation of heart rate variability with clinical and angiographic variables and late mortality after coronary angiography. Am J Cardiol 1988;62: Tjeng CD, Wang TL, Lin JL, et al. The mechanism of sympathovagal imbalance in patients with myocardial ischemia. Jpn Heart J 1996;1: Pomeranz M, Macaulay RJB, Caudili MA, et al. Assessment of autonomic function in humans by heart rate spectral analysis. Am J Physiol 1985;248: Califf RM, Phillips HR, Hindman MC, et al. Prognostic value of coronary artery jeopardy score. J. Am Coll Cardiol 1985;5: Gensini GG. A more meaningful scoring system for determining the severity of coronary heart disease. Am J Cardiol 1983;51: Airaksinen KE, Ikaheimo MJ, Koistinen MJ, Takkunen JT. Impaired vagal heart rate control in aortic valve stenosis. Eur Heart J 1988;9: Bigger JT Jr, Kleiger RE, Fleiss JL, Rolnitzky LM, Steinman RC, Miller JP. Components of heart rate variability measured during healing of acute myocardial infarction. Am J Cardiol 1988;61: Tsuji H, Venditti FJ, Manders ES, et al. Determinant of heart variability. J Am Coll Cardiol 1996; 28: Hayano J, Sakakibara Y, Yamada M, et al. Decreased magnitude of heart rate spectral components in coronary artery disease. Its relation to angiographic severity. Circulation 1990;81: Goldsmith RL, Bigger JT Jr, Steinman RC, Fleiss JL. Comparison of 24-hour parasympathetic activity in endurance-trained and untrained young men. J Am Coll Cardiol 1992;20: Szydlo K, Trusz-Gluza M, Filipecki A, Orszulak W, Drzewiecki J, Giec L. Heart rate variability: its association with hemodynamic function of the left ventricle in patients with coronary heart disease. Pacing Clin Electrophysiol 1996;19: Bigger JT, Fleiss JL, Rolnitzky LM, Steinman RC. The ability of short term measures of RR variability to predict mortality after myocardial infarction. Circulation 1993;88:

7