MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU Mayıs 2010

Transkript

1 T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU Mayıs 0 YÖNETİCİ ÖZETİ 0 yılının başında hakim olan küresel ekonomiye ilişkin olumlu görünüm, özellikle Yunanistan da giderek derinleşen borç krizi ve euronun değerine ilişkin kaygıların artmasıyla, yerini endişeye bırakmıştır. Kredi piyasalarındaki sorunların azalsa da hala devam ediyor olması ve işsizlik oranlarının yüksek seviyelerde oluşu, geleceğe yönelik olumsuz beklentileri artırmaktadır. Euro bölgesindeki sorunların bankacılık sistemine sıçrayabileceği endişesi küresel piyasaları zayıflatan unsurların başında gelmektedir. Türkiye ekonomisine ilişkin, yılın ilk çeyreğine ilişkin açıklanan verilere bakıldığında, çift haneli büyüme kesin gibi görünmektedir. Kesin bir yorum için henüz erken olmakla beraber, ekonomik faaliyetlerdeki toparlanmanın yılın ikinci çeyreğinde de devam etmekte olduğunu görmekteyiz. İstihdam piyasasında da göreceli bir düzelme başlamıştır. Hizmet ve sanayi sektörleri tekrar istihdam yaratır hale gelmiştir. 00 yılı son çeyreğinden itibaren iç talep ve üretimdeki artışa bağlı olarak ithalatta büyük artışlar yaşanmıştır. Ancak özellikle AB ülkelerinin talebinde henüz bir toparlanma yaşanmaması nedeniyle ihracattaki artış, ithalattaki artışın oldukça gerisinde kalmıştır. Bu durum, cari açığın yılın ilk ayında milyar dolara ulaşmasına neden olmuştur. Nisan ayında, yıllık tüketici fiyatları enflasyonundaki yükselişte esas olarak baz etkisi, yani geçtiğimiz yıl yapılan vergi indirimleri nedeniyle 00 yılı tüketici fiyatları endeksinin düşük düzeyi belirleyici olmuştur. Merkez Bankası enflasyonun önümüzdeki yılın birinci çeyreğinden itibaren düşmeye başlayacağını tahmin etmektedir. Ancak bu tahminin önünde, fiyatlama hareketlerindeki olası bozulma gibi bir takım riskler mevcuttur. 1

2 A. Küresel Ekonomik Gelişmeler 0 yılının başında, küresel ekonomiye ilişkin olumlu bir görünüm mevcutken, özellikle Yunanistan da giderek derinleşen borç krizi ve sonrasında euronun değerine ilişkin kaygıların da artmasıyla, bu görünüm değişmeye başlamıştır. Son dönemde İspanya ve Portekiz gibi Euro Bölgesi ülkeleri de Yunanistan daki gibi bir borç krizi içine düşme riski ile karşı karşıya kalmıştır. Başta Euro Bölgesi ekonomileri olmak üzere gelişmiş ülkelerde yaşanan olumsuzluklar, küresel toparlanmaya ilişkin aşağı yönlü risklerin sürmesine yol açmıştır. Bu durum, toparlanmanın hızına ve sürdürülebilirliğine ilişkin belirsizliklerin de devam etmesine yol açmaktadır. Söz konusu risklerin başında, gelişmiş ekonomilerde özel tüketim ve yatırım harcamalarının ekonomik toparlanmaya gereken katkıyı verememesi gelmektedir. Özel tüketime dair belirsizlikler, istihdamdaki toparlanmanın yavaş olması dolayısıyla devam etmiştir. İşletmelerin geleceğe dair belirsizlik algılamalarının yüksek seviyelerde seyretmeye devam etmesi ise yatırım harcamalarındaki toparlanmanın önünde engel oluşturmaktadır. Politika Faizi (Tahmin,%) 1,0 1,00 0,80 0,0 0,0 0,0 0,00 t t + 1 t + t + t + t + t + t + t + 8 t + t + t + t + 1 Kaynak: IMF ABD Avrupa İngiltere Gelişmiş ülkelerde uygulanan genişletici maliye politikalarının sonucunda, bütçe açıkları ve kamu borç stokları hızla artmıştır. Bu durum, uzun vadeli faiz oranlarını artırarak özel sektör talebini olumsuz yönde etkileyebilecek önemli bir risk unsuru olarak görülmektedir. Ayrıca Euro Bölgesi nde Yunanistan, Portekiz, İspanya,

3 İrlanda ve İtalya nın yüksek bütçe açığı ve borç stoku nedeniyle faiz oranlarında gözlenen yükseliş, bu ülkelerde daralmanın derinleşeceğine ve uzun bir süre devam edebileceğine işaret etmektedir. Gelişmiş ekonomilerle karşılaştırıldığında, gelişmekte olan ekonomilerdeki toparlanmanın daha belirgin olduğu görülmektedir. Başta Asya ülkeleri olmak üzere, krizden daha az etkilenmiş ekonomiler, hızlı bir toparlanma sürecine girmiştir. Doğu Avrupa ülkelerinin başını çektiği diğer bir grup ülkede ise yavaş ve kademeli bir toparlanma gözlenmektedir. Diğer taraftan gelişmiş ekonomilerdeki toparlanmaya ilişkin belirsizlikler, dış talep yoluyla gelişmekte olan ekonomilerde risk unsuru oluşturmaya devam etmektedir. Bu ülkelerdeki aşırı borç yükü büyümeyi baskı altında tutacaktır. Hem ABD hem de Euro Bölgesi nde işgücü piyasalarındaki olumsuz seyir devam etmekte ve işsizlik yüksek seviyelerini korumaktadır. ABD de üç aydır yüzde, olan işsizlik oranı, Nisan ayı itibariyle yüzde, a ulaşmıştır. Euro Bölgesinde ise Şubat ayında yüzde seviyesinde olan işsizlik oranı, bu düzeyini Mart ayında da korumuştur. İşsizlik oranlarının özellikle Euro Bölgesi nde böylesine yüksek seviyeleri korumaya devam etmesi, yaşanan borç kriziyle birlikte düşünüldüğünde, burada toparlanmanın ABD den çok daha yavaş olacağına dair endişeleri kuvvetlendirmiştir. Çekirdek Enflasyon (%) Kaynak: IMF Dünya Gelişmiş Ülkeler Gelişmekte Olan Ülkeler

4 Küresel enflasyondaki gelişmelere bakıldığında en dikkat çekici husus bölgesel farklılaşmaların daha da görünür hale gelmiş olmasıdır. 00 yılı ortalarında gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde enflasyon oranları en düşük seviyelerine gerilemiştir. Son dönemde ise bu ülkelerin enflasyon dinamikleri ayrışmaya başlamıştır. Bu ayrışma, çekirdek enflasyonda daha açık bir şekilde gözlenmektedir. Önümüzdeki dönemde birçok ülkede enflasyon baskısının azalması beklenmektedir. Hatta özellikle ABD de deflasyon riskinin yeniden baş göstermesi ciddi bir risk olarak görülmektedir. Nitekim yüksek borçlanma ihtiyacına rağmen, yıllık ABD tahvillerinin yüzde seviyelerinin belirgin şekilde üstüne çıkamaması buna bağlanmaktadır. VIX Endeksi Kaynak:Reuters Avrupa'da, Yunanistan'da yaşanan borç krizinin yayılmakta olduğu endişeleri, hisse senedi piyasalarında aşırı geri çekilme ve FED 'in ekonomiye verdiği desteği çekmekte olduğu görünümü piyasaları olumsuz etkilemiştir. 0 yılının ilk aylarında düşüşe geçen VIX Endeksi (Oynaklık Endeksi), söz konusu olumsuz gelişmelerin etkisiyle, Mayıs ayının ilk haftasında son bir yılın en yüksek seviyesine ulaşmıştır.

5 Yunanistan Sorunu AB ve IMF Destek Paketi Yunanistan da yaşanan borç krizi, AB içinde, birliğin ekonomik politikalarına ilişkin sorunlar oluşma ihtimalini gündeme getirmiştir. Bu süreçte, yardımın hangi ölçüde olacağı yahut IMF nin müdahalesine izin verilip verilmeyeceği ile ilgili ortaya çıkan fikir ayrılıkları, IMF ve AB nin Yunanistan a 1 milyar euro tutarında ortaklaşa bir yardım paketini onaylamasıyla son bulmuştur. Öte yandan, euronun geleceğinin garanti altına alınması ve zor durumdaki AB ülkelerinin desteklenmesi amacıyla AB ve IMF nin ortaklaşa sağlayacağı toplam 0 milyar euroluk (yaklaşık 1 trilyon dolar) bir paket açıklanmıştır. Söz konusu pakete AB nin katkısının 00 milyar euro olacağı açıklanmıştır. Kurtarma paketinin 0 milyar euroluk kısmı AB ülkelerinin katkılarıyla temin edilirken, 0 milyar euroluk kısım ise şu anda da kullanılmakta olan bir ödemeler dengesi destek fonunun genişletilmesiyle karşılanacaktır. IMF ise AB tarafından ortaya konulan her euro için 1 euro katkıda bulunacağını açıklamıştır. IMF nin 0 milyar euroluk taahhüdü ile paketin boyutu 0 milyar euroya ulaşmaktadır. Söz konusu paketin açıklanmasıyla beraber, Avrupa Merkez Bankası da (ECB) parasal aktarım mekanizmalarının işleyişini engelleyen piyasa gerilimlerini aşabilmek için müdahale edeceğini açıklamıştır. Bu çerçevede ECB, fonksiyonunu yeterince yerine getiremeyen bono piyasalarına derinlik ve likidite sağlama kararı almıştır. Böylece zor durumdaki ülkelerin, bono piyasaları üzerindeki gerilimlerinin azaltılması hedeflenmektedir. Karar verilirken, Euro Bölgesi hükümetlerinin maliye hedeflerini tutturmak ve bütçe açıklarını azaltmak için maksimum gayret gösterecekleri yönündeki beyanları da dikkate alınmıştır. Yunanistan krizinin sonrasında, bütçe performansları ve borç stokları kötü durumda olan ve kriz adayı olarak görülen İspanya ve Portekiz, maliye politikaları konusunda uyarılmışlardır. ECB nin müdahalesi sonucunda oluşacak fazla likiditenin, enflasyon baskısı yaratmaması için ek operasyonlarla sterilize edilmesi karara bağlanmıştır. B. Türkiye de Ekonomik Gelişmeler 1. Büyüme ve İstihdam Büyümenin çeşitli göstergeleri, yılın ilk çeyreğinde olumlu bir görünüm sergilemiştir. Bu olumlu görünümün yılın ikinci çeyreğinde de devam etmekte olduğu görülmektedir. İleriye yönelik olarak büyümenin sürekliliğini yatırım ve tüketim harcamaları sağlayacağından bu göstergeleri düzenli bir şekilde izlemek önem arz etmektedir. Son dönemde açıklanan tüketim endeksi ve yatırım anketi, bu konuda da olumlu gidişatı göstermektedir.

6 Sanayi Üretim Endeksleri (Yıllık Yüzde Değişim) Kaynak:TÜİK Sanayi Üretim Endeksi Takvim Etkisinden Arındırılmış Endeks Sanayi üretim endeksi, son aylarda yakalamış olduğu istikrarlı çıkış trendini 0 yılı Mart ayında da korumuştur. Beklentilerin üzerinde hızlı artışların yaşandığı son aylarda, kriz öncesi seviyelere yaklaşılmakla beraber, henüz bu düzeye ulaşılamamıştır. Sanayi üretim endeksi, yıllık bazda ele alındığında, 00 yılı Aralık ayından beri çift haneli artışlar yaşanmaktadır. 0 yılı Mart ayında endeks, yıllık bazda yüzde 1,1 gibi önemli bir artış kaydetmiştir. 0 yılının ilk çeyreğinde ise sanayi üretim endeksindeki büyüme oranı, yüzde 1, olmuştur. Takvim etkisinden arındırılmış endeks, 00 yılı Ekim ayından bu yana devam eden artışını Mart ayında da sürdürmüştür.

7 Sanayi Ciro ve Sipariş Endeksi (00=0) Kaynak:TÜİK Sanayi Ciro Endeksi Sanayi Sipariş Endeksi Sanayi ciro ve sipariş endekslerinde, 0 yılı Mart ayında yıllık ve aylık bazda önemli artışlar yaşanmıştır. Yıllık bazda artış oranı, sanayi ciro endeksinde yüzde 0,, sipariş endeksinde yüzde,1 olmuştur. Özellikle sipariş endeksindeki artış, sanayi üretiminin önümüzdeki dönemde artacağının göstergesidir Kapasite Kullanım Oranı (%) Kaynak:TCMB Kapasite kullanım oranı, 0 yılı Mayıs ayında aylık bazda 1, puan artarken yıllık bazda, puanlık önemli bir artış kaydetmiştir.

8 Mal Gruplarına Göre Kapasite Kullanım Oranı (%) Kaynak:TCMB Dayanıklı Tüketim Malları Tüketim Malları Ara Malları Dayanıksız Tüketim Malları Gıda ve İçecekler Yatırım Malları Mal gruplarına göre kapasite kullanım oranlarında, yıllık bazda bütün mal gruplarında artış gözlenmiştir. Bu çerçevede, 0 yılı Mayıs ayında kapasite kullanım oranı, dayanıklı tüketim mallarında, puan artışla yüzde, ye, ara mallarında, puan artışla yüzde, ye, dayanıksız tüketim mallarında ise, puan artarak yüzde 1, a çıkmıştır. Tüketim mallarında kapasite kullanım oranı, puan yükselişle yüzde olurken, yatırım mallarında, puan artışla yüzde, a ulaşmıştır. Gıda ve içecekler sektöründe kapasite kullanım oranı, puan artarak yüzde, olmuştur. 8

9 Güven Endeksleri 10,0 10,0 0,0 80,0 0,0 0,0 0,0 0, Kaynak:TÜİK, TCMB Tüketici Güven Endeksi Reel Kesim Güven Endeksi 00 yılı Kasım ayında reel kesim güven endeksinde başlayan artış eğilimi, 0 yılı Mayıs ayında son bulmuş, endeks aylık bazda, puan azalarak,1 seviyesinde gerçekleşmiştir. İktisadi yönelim anketine göre, sabit sermaye yatırım harcamaları 0 yılı Şubat ayı hariç 00 yılı Nisan ayından beri artış eğilimini korumaktadır. Nitekim açıklanan son veriler, sabit sermaye yatırım harcamalarının aylık bazda, puan arttığını göstermektedir. 0 yılı Nisan ayında tüketici güven endeksi, bir önceki aya göre 1,1 puan artarak 8,80 değerine yükselmiştir. CNBC-e tarafından açıklanan tüketim endeksi de Nisan ayında bir önceki aya göre yüzde 0, oranında artmıştır.

10 .000 Otomobil Satışları Kaynak:OSD Otomobil Satışları ( Aylık Hareketli Ortalama) Doğrusal (Otomobil Satışları ( Aylık Hareketli Ortalama)) Otomobil satışlarında, yılın ilk üç ayında olduğu gibi Nisan ayında da talepteki hareketlilik devam etmiş ve satışlar yıllık bazda yüzde 1 oranında artmıştır. Ancak 0 yılının ilk dört aylık döneminde otomobil satışları, 00 yılının aynı dönemine göre yüzde 0, oranında düşmüştür. Bu durum, 00 yılı Mart ayında vergi indirim teşviki ile satışların yüksek miktarda gerçekleşmesinden kaynaklanmaktadır. İşsizlik oranları yüksek seyrini korumakla beraber, son aylarda başlayan ekonomik canlanmanın istihdama olumlu yansıdığı görülmektedir. 0 yılı Şubat döneminde geçen yıla göre istihdamda artış, işsiz sayısında ise önemli bir azalış görülmüştür. Kriz döneminde ortaya çıkan tarım istihdamına dönme eğilimde yavaşlama kaydedilmiştir. Hizmet ve sanayi sektörleri tekrar istihdam yaratır hale gelmiştir. Ancak yön değişiminin kalıcı olup olmadığını anlamak için gelişmelerin yakından izlenmesi gerekmektedir. Ayrıca işgücüne katılımın bir önceki yılın aynı dönemine göre bir milyon arttığı bir ortamda,, milyon kişiye yükselen işsiz sayısını ve genç nüfusta yüzde lere ulaşan işsizlik oranını düşürmek için önümüzdeki dönemde, istihdam yaratan sürdürülebilir bir büyüme önem arz etmektedir.

11 İşsizlik ve Tarım Dışı İşsizlik Oranı (%, 00) 0,0 18,0 1,0 1,0 18, 1, 18, 18, 1,0 1,1 1, 1,0 1, 1, 1, 1, 1, 1,8 1, 1, 1, 1,0 1, 1, 1,8 1,0 1,1 1, 1, 1, 1, 1, 1,0,0 8, Kaynak: TÜİK İşsizlik oranı Tarım dışı işsizlik oranı 0 yılı Şubat döneminde istihdamın, bir önceki yılın aynı dönemine göre 1 milyon 88 bin kişi, işgücü arzının ise yaklaşık 1 milyon bin kişi artış göstermesi sonucunda, işsiz sayısı 8 bin kişi azalmıştır. İşsiz sayısındaki azalışın 1 bini kentten, bini kırsal kesimden kaynaklanmıştır. Türkiye genelinde işsiz sayısı ise milyon bin kişiye düşmüştür. İşsizlik oranı ise geçen yılın aynı dönemine göre 1, puanlık azalış ile yüzde 1, seviyesinde gerçekleşmiştir. Genç nüfusta işsizlik oranı ise aynı dönemde,1 puan azalarak yüzde, e gerilemiştir. Benzer şekilde, tarım dışı işsizlik oranı geçen yılın aynı dönemine göre 1,8 puanlık azalışla, yüzde 1, seviyesinde gerçekleşmiştir. İşsizlik Oranları (%) Kaynak:TÜİK Mevsimsellikten Arındırılmamış Mevsimsellikten Arındırılmış 0 yılı Şubat döneminde mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam edilenlerin sayısında bir önceki döneme göre 18 bin kişilik artış gerçekleşirken, işsiz

12 sayısında 0 bin kişilik bir azalış söz konusudur. Mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlik oranı ise 0, puanlık azalış ile yüzde 1, olarak gerçekleşmiştir. İstihdamın Sektörel Dağılımı ( %) 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0,0,0,,, 1, 0,,0 8, 8, 8,,1, 0,0 0,,,,8,,1,1,,,, 1,8,,8 0, 0, 1, 1,0 18, 18,1 18, 0, 18, 1, 1, 0,1 0,,,,,8,,,,,,,,0, 0,, 0,, Kaynak: TÜİK Tarım Sanayi İnşaat Hizmetler 0 yılı Şubat döneminde, istihdam edilenlerin yüzde,'si tarım, yüzde 0, ü sanayi, yüzde, ü inşaat, yüzde 0,'si ise hizmetler sektöründedir. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında, tarım sektörünün istihdam edilenler içindeki payı 1, puan, inşaat sektörünün payı 0,1 puan artmıştır. Buna karşılık hizmetler sektörünün payının 1, puan azaldığı, sanayi sektörünün payının ise değişmediği görülmektedir. K urum sal o lm ayan n ü fu s(000) 1 ve daha yukarı yaş taki n üfu s(000) İşg ücü (000) İşg ücü Durum u (Bin Kiş i) Ş ubat 00 Ş ubat 0 Değ iş im İstihdam edilenler(000) Tarım 8 00 Sanayi İn şaat 1 Hizmetler 8 İşsiz(000) 80-8 Kent 1-1 K ır İşgücüne dahil olmayan nüfus(000) 8-8 İşgücüne katılm a oranı(%),, 1, İşsizlik o ran ı(%) 1,1 1, -1, Kent 18,1 1, -1,8 K ır,, -1, Tarım dış ı iş sizlik oranı(% ) 1, 1, -1,8 İstihdam Oranı(%) 8, 0,, Kaynak: TÜİK 0 yılı Şubat döneminde, toplam istihdam 1, milyona ulaşmıştır. İşgücü piyasasındaki gelişmeler değerlendirildiğinde, tarım istihdamının yanısıra tarımdışı sektörlerdeki istihdamın da istihdam verilerine olumlu katkısının sürdüğü görülmektedir. Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı bir önceki yılın aynı 1

13 dönemine göre bin kişi, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı ise 8 bin kişi artmıştır. Tarımdışı sektördeki istihdam artışının yarısını hizmetler sektörü oluşturmuştur. Bu sektördeki artışta da idari ve destek hizmet faaliyetleri ile kamu yönetimi ve savunma alt sektörleri etkili olmuştur. 0 İşgücüne Katılım Oranı (%) Mevsimsellikten Arındırılmamış Mevsimsellikten Arındırılmış 0 yılı Şubat döneminde, Türkiye genelinde işgücüne katılma oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 1, puanlık artışla yüzde, olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemler için yapılan kıyaslamalara göre; erkeklerde işgücüne katılma oranı 0, puanlık artışla yüzde,8, kadınlarda ise, puanlık artışla yüzde,1 dir.. Dış Ticaret ve Ödemeler Dengesi 00 un son çeyreğinden itibaren ekonomideki toparlanmayla birlikte, ithalatın ihracata göre daha hızlı artması, cari açığın önemli bir oranda artmasına neden olmuştur. Cari işlemler hesabı, Mart 0 da, milyar dolar açık vermiş, böylece yılın ilk çeyreğinde yaklaşık milyar dolar açığa ulaşmıştır. 00 yılının aynı döneminde bu rakam küresel krizin etkisiyle, milyar dolar olarak gerçekleşmişti. Bununla beraber, büyümeyle birlikte artan cari açık, kriz öncesi seviyesinin yüzde 0 altındadır. Ancak bir diğer önemli nokta, cari açıktaki bu artışın, kriz öncesi dönemde olduğu gibi, yüksek oranda doğrudan yatırımlarla finanse edilememesidir. 1

14 Cari İşlemler Dengesi (1 Aylık Kümülatif, Milyon $) Kaynak: TCMB, TÜİK Cari Denge Enerji Dışı Cari Denge 1 aylık kümülatif cari açık rakamı, Şubat ayında 18,8 milyar dolar iken Mart ayı itibarıyla 1, milyar dolara yükselmiştir. Enerji dışı cari denge ise,8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Ancak küresel ekonomik toparlanma ile artış eğilimine giren enerji fiyatlarının da önümüzdeki dönemde cari açığı genişletici etki yaratacağı tahmin edilmektedir. Bununla beraber, 0 itibarıyla iç tüketimdeki artış yükselmektedir. İç talepteki canlanma paralelinde ithalatın artış eğilimine girmesi, cari açığın son aylardaki yükselişinde önemli bir etken olmuştur. Diğer yandan, ihracattaki artış, Avrupa daki talebin bir türlü canlanmamasına paralel olarak sınırlı kalmıştır. 1

15 Türkiye'nin Dış Ticareti ( Aylık Kümülatif, % Değişim) Kaynak: TÜİK İhracat İthalat TÜİK in verilerine göre dış ticaret açığı, yılın ilk çeyreğinde yüzde 1, oranında artarak 1,1 milyar dolara ulaşmıştır. Mart ayında ihracat, yüzde,, ithalat ise yüzde, oranında artış göstermiştir. Bu durum aylık dış ticaret açığı rakamının milyar dolara yükselmesine neden olmuştur. İç talepteki canlanmanın değerli TL nedeniyle daha çok ithalata yansıması bu durumda etkili olmuştur. 00 Reel Efektif Döviz Kuru (TÜFE Bazlı, 1=0)

16 00 un son çeyreğinden itibaren TL de yaşanan değerlenmeye bağlı olarak ithalatta yüksek oranlı artışlar yaşanmıştır. Yılın ilk çeyreğinde, ihracat bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde oranında artarak, milyar dolar, ithalat ise yüzde, oranında artarak 8, milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. İhracatın ithalatı karşılama oranı, 00 un ilk çeyreğinde 8,8 iken, bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 8, e gerilemiştir. Türkiye İhracatçılar Meclisi nin açıkladığı 0 Nisan ayı rakamlarına göre ihracat, 0 un ilk dört ayında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde,1 oranında artış göstererek,,1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir Cari Açık ve Finansmanı (1 Aylık Kümülatif, Milyar $) Cari İşlemler Açığı Yurtiçinde Doğrudan Yatırımlar Diğer Yatırımlar Sermaye ve Finans Hesabı Portföy Yatırımları Kaynak: TCMB Finans hesaplarında, bir önceki yılın Ocak-Mart döneminde, milyar dolar net sermaye çıkışı gerçekleşmişken, bu yılın aynı döneminde,8 milyar dolar tutarında net sermaye girişi olmuştur. 1 aylık kümülatif sermaye girişi ise bir önceki yıla göre yüzde 18,8 oranında azalarak 0, milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Cari açığın finansmanındaki en önemli kaynak olan doğrudan yatırımların katkısı sınırlı kalmaktadır. 00 un ilk çeyreğinde, milyar dolarlık doğrudan yatırım gerçekleşirken, bu yılın ilk çeyreğinde yüzde azalışla 1, milyar dolar 1

17 yatırım girişi olmuştur. 1 aylık kümülatif yurtiçinde doğrudan yatırım tutarı ise bir önceki yıla göre yüzde 8 oranında azalarak, milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 00 yılının ilk çeyreğinde, portföy yatırımlarında.1 milyon dolar sermaye çıkışı gerçekleşirken, 0 yılının aynı döneminde. milyon dolar sermaye girişi gerçekleşmiştir. Bu gelişmede genel hükümetin Ocak ve Mart aylarında yurtdışına gerçekleştirdiği toplam milyar dolarlık tahvil ihracı etkili olmuştur. Ticari ve nakit krediler ile mevduatlardan oluşan diğer yatırımlar kaleminde, 00 un ilk çeyreğinde, milyar dolar yatırım çıkışı gerçekleşirken, bu yılın ilk çeyreğinde milyar dolar yatırım girişi gerçekleşmiştir. 1 aylık kümülatif diğer yatırım tutarı ise bir önceki yıla göre yüzde, oranında azalarak, milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Mart 00 Mart 0 Ocak-Mart 00 Ocak-Mart 0 1 Aylık Toplam 00 1 Aylık Toplam 0 Cari Denge -1, -, -,0 -,0-1, -1, Turizm Gelirleri 0, 1,0,, 1, 1, Turizm Giderleri -0, -0, -0, -1,0 -, -, Sermaye ve Finans Hesabı -0,, -,,8 1, 0, Doğrudan Yatırım (Net) 0, 0,,1 1,0 1,0,0 Doğrudan Yatırım Girişi 0, 0,, 1, -1, -1, Doğrudan Yatırım Çıkışı 0,0-0, -0, -0, 1,, Portföy Yatırımı (Net) -0,,8 -,1, -,,0 Hisse Senedi 0,0 0, -0, 0, 1,0,8 Borç Senedi -0,, -1,,0 -,0,8 Diğer Yatırımlar (Net) -,, -,,1 1,, Net Hata ve Noksan,0-0,1,,1, 1, Rezerv Varlıklar 1, -1, 1, -0,, -, Kaynak: TCMB ÖDEMELER DENGESİ (Milyar $). Enflasyon ve Para Politikası Nisan ayında tüketici fiyatları enflasyonu, aylık bazda yüzde 0,0; yıllık bazda ise yüzde,1 ile beklenenden az da olsa düşük düzeyde gerçekleşmiştir. Enflasyonun yükselişinde, geçen yıl yapılan vergi indirimlerinin oluşturduğu düşük baz etkili olmuştur. Merkez Bankası, Nisan ayında da politika faizlerini düşük seviyede tutmuş ve dengeleyici likidite önlemlerine devam etmiştir. 1

18 TÜFE ve ÜFE Yıllık Enflasyon (%) Kaynak: TÜİK TÜFE ÜFE TÜFE den enerji, işlenmemiş gıda, alkollü içecekler ve tütün ürünleri ile altının dışlanması yoluyla elde edilen ÖKTG-H endeksinin yıllık artış oranı, Nisan ayında yüzde,1 ye, bu endeksten işlenmiş gıda ürünleri çıkarılarak elde edilen ÖKTG-I endeksinin yıllık artış oranı ise yüzde, e yükselmiştir. Yukarıda da belirtildiği gibi, 00 da yapılan vergi indirimlerinin etkisiyle ortaya çıkan düşük baz, bu yükselişlerde etkili olmuştur. Aylık olarak değerlendirildiğinde, Nisan ayında H endeksindeki aylık artışın yüzde 0,, I endeksindeki aylık artışın ise yüzde 0,0 olduğu görülmektedir. 18

19 Ana Harcama Gruplarının Aylık Enflasyona Katkısı (%) Haberleşme Eğlence ve kültür Eğitim Çeşitli mal ve hizmetler Alkollü içecekler ve tütün Ulaştırma Konut Sağlık Gıda ve alkolsüz içecekler Ev eşyası Lokanta ve oteller Giyim ve ayakkabı -,0 -,0-0, -0, 0, 1,1,,, 8,, 1, Kaynak: TÜİK Nisan ayında giyim ve ayakkabı grubu, aylık bazda yüzde,8 oranında artış göstererek aylık enflasyona en yüksek katkıyı yapan grup olmuştur. Bu gelişmede mevsimsel faktörler etkili olmuştur. Lokanta ve oteller, ev eşyası ve gıda ve alkolsüz içecekler grupları ise sırasıyla en çok katkı yapan diğer gruplar olmuşlardır. Mal ve Hizmet Fiyatları Enflasyonu (Nisan, %) Aylık Yıllık TÜFE 0,0,1 Mallar 0,,0 Enerji -0,08, İşlenmemiş Gıda 0, 0, İşlenmiş Gıda 0,0, Enerji ve Gıda Dışı Mallar,18,1 Hizmetler -0,, Kira 0,, Lokanta ve Oteller 1,1,1 Ulaştırma Hizmetleri 0,0, Diğer Hizmetler -1,, Kaynak: TCMB Mart ayında mal grubu fiyatları, yüzde 0, oranında artarken, hizmetler grubu fiyatları yüzde 0, oranında gerilemiştir. Yıllık enflasyon mal grubunda yüzde,0, hizmet grubunda ise yüzde, olarak gerçekleşmiştir. Hizmet fiyatlarının gerilemesinde haberleşme grubu fiyatlarında gözlenen azalışlar etkili olmuştur. Kira 1

20 kaleminin yıllık artış oranındaki gerilemenin Nisan ayında da sürmesi de hizmet grubu enflasyonunu sınırlayan bir diğer gelişme olmuştur. Mayıs ayında, enflasyonun seyrinde mevsimsel faktörlerin etkisiyle giyim ve ayakkabı fiyatlarındaki yükselişin yanı sıra son dönemde artış eğilimi sergileyen petrol fiyatları nedeniyle ulaştırma grubu etkili olabilecektir. Nisan da Merkez Bankası tarafından yayımlanan Enflasyon Raporu nda yılın ilk çeyreğindeki enflasyon gelişmelerine ilişkin değerlendirmelerde enflasyondaki artışın sebeplerine değinilmiştir. Bunlar genel olarak; Ocak ayında yürürlüğe giren vergi düzenlemelerinin oluşturduğu yüksek oranlı fiyat artışları, işlenmemiş gıda fiyatlarının yükselişi ve 00 yılının ilk çeyreğindeki zayıf iktisadi faaliyet ve düşen emtia fiyatlarına bağlı olarak gerçekleşen düşük enflasyonun yarattığı baz etkisi olarak sıralanmıştır. Raporda ayrıca Merkez Bankası nın 0-01 dönemine ilişkin yıllık enflasyon tahminlerine yer verilmiştir. Nisan ayı Makroekonomik Görünüm Raporu nda da öngörüldüğü gibi Merkez Bankası enflasyon tahminlerini yukarıya doğru revize etmiştir. Enflasyon Raporu nda yer alan ifadeye göre; Kısa vadede likidite tedbirlerinin aşamalı olarak normalleştirildiği, politika faizlerinin ise bir süre daha mevcut düzeylerde tutularak yılın son çeyreğinden itibaren ölçülü artışlar gösterdikten sonra tahmin ufku (üç yıl) boyunca tek haneli düzeylerde kaldığı varsayımı altında; enflasyonun, yüzde 0 olasılıkla, 0 yılı sonunda yüzde, ile yüzde, aralığında (orta noktası yüzde 8,), 0 yılı sonunda ise yüzde, ile, aralığında (orta noktası yüzde,) gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Enflasyonun 01 yılı sonunda ise yüzde düzeyine düşeceği öngörülmektedir. Enflasyon Raporu nda enflasyonun 0 yılının ikinci çeyreğinde bir miktar artış gösterdikten sonra üçüncü çeyrekte yüzde civarında dalgalanacağı tahmin edilmiştir. 0 yılının son çeyreğinde ve 0 yılının ilk çeyreğinde ise enflasyonda belirgin düşüşler olacağına işaret edilmiştir. Üretici fiyatları tarafından bakıldığında ise; Nisan ayında üretici fiyatları enflasyonunun aylık bazda yüzde,, yıllık bazda ise yüzde, ile beklentilerin oldukça üzerinde bir artış sergilediği görülmektedir. Bu dönemde, tarım sektöründe fiyatlar aylık bazda yüzde,1 ile yüksek oranda artarken imalat sanayi fiyatlarındaki artış yüzde 0, düzeyinde gerçekleşmiştir. Ana metal sanayi imalat sanayi fiyat 0

21 artışına en yüksek katkıda bulunan sektör olmuştur. ÜFE deki yüksek seyrin önümüzdeki dönemde de devam edeceği öngörülmektedir. Nisan ayında toplanan Para Politikası Kurulu (Kurul), iktisadi faaliyetteki toparlanmanın devam ettiğine işaret etmiştir. Para politikası uygulamalarının yurtiçi talep üzerindeki gecikmeli etkileri belirginleşmeye başlarken, küresel büyüme görünümündeki zayıf seyir, ticarete konu olan sektörlerde kaynak kullanımını sınırlandırmaya devam etmektedir. Bu görünüm altında Kurul, iktisadi faaliyetteki toparlanmanın kademeli olacağını öngörmüştür. TCMB Gecelik Faiz Oranları (%) 0,00 18,00 1,00 1,00 1,00,00 8,00,00, Kaynak: TCMB 00 yılının son çeyreğinde kredi piyasasında gözlenen olumlu gelişmeler ve iktisadi faaliyetteki ılımlı toparlanma eğilimini göz önüne alan Kurul, faiz indirimlerini kademeli olarak yavaşlatmıştır. Son altı toplantıda (Aralık 00, Ocak 0 ve Şubat 0, Mart 0, Nisan 0, Mayıs 0) politika faizi, yüzde,0 düzeyinde sabit tutulmuştur. Kurul, küresel ekonomiye ilişkin belirsizlikler nedeniyle politika faiz oranlarının bir süre daha mevcut düzeylerde tutulması ve uzun süre düşük düzeylerde seyretmesi gerekebileceğini teyid etmiştir. Merkez Bankası, yayımladığı Enflasyon Raporunda politika faizlerinde ilk yukarı yönlü hareketin yılın son çeyreğinde olabileceğini işaret etmiştir. 1

22 Merkez Bankası nın 1 Nisan 0 tarihli para politikası çıkış stratejileri basın duyurusunda, küresel piyasalardaki normalleşme belirginleştikçe döviz likiditesine ilişkin sağlanan imkanların kontrollü ve aşamalı olarak kriz öncesi seviyelere getirilmesinin planlandığı açıklanmıştı. Bu çerçevede, yabancı para zorunlu karşılık oranı, 0, puan artırılarak yüzde, düzeyine yükseltilmiştir. Yabancı para zorunlu karşılık oranında yapılan bu artışla, piyasadan yaklaşık 00 milyon ABD doları döviz likiditesi çekilmiş olacaktır. Para Politikası Kurulu, çıkış stratejileri çerçevesinde ilk aşamada, kriz sürecince etkin olarak kullanılan piyasanın ihtiyacından daha fazla fonlanması şeklindeki politika çerçevesinde arz edilmekte olan miktarın tedricen azaltılmaya başlanacağını, likidite açığının öngörüler çerçevesinde gelişmesi halinde teknik faiz ayarlaması sürecini içeren ikinci aşamaya geçileceğini açıklamıştı. Bu çerçevede 0 Mayıs 0 tarihinden itibaren bir hafta vadeli repo ihalelerinin sabit faiz oranından miktar ihalesi yöntemiyle gerçekleştirilmeye başlanmasına karar vermiştir. Para politikası açısından bundan böyle politika faiz oranı niteliği kazanacak olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranını yüzde olarak belirlemiştir.. Mali Piyasalar 1 Mali piyasalar, son bir aylık dönemde yurtdışında yaşanan gelişmeler paralelinde dalgalı bir seyir izlemiştir. Yunanistan daki borç krizinin diğer Avrupa ülkelerine yayılacağı endişesi, mali piyasa göstergelerinin genelinde dalgalanma yaratmıştır. Son dönemde ise Euro Bölgesi ne yönelik IMF destekli acil yardım paketinin kabul edilmesi ile bir toparlanma gözlenmiştir ancak hassasiyet devam etmektedir. 1 Bu bölüm.0.0 tarihine kadar olan gelişmeleri kapsamaktadır.

23 İMKB 0 ve MSCI Türkiye Endeksi ( ) İMKB (Sol Eksen) MSCI (Sağ Eksen) Kaynak: Morgan Stanley Capital International, Reuters İMKB nin kapalı olduğu Nisan 0 tarihinde Yunanistan ın, AB-IMF yardım paketinin milyar euroluk bölümü için resmi başvuruda bulunması ile birlikte dünya borsalarında yükseliş yaşanmıştır. Nisan ayının son haftasında yükselişe geçen İMKB,.0.0 tarihinde günü.0 seviyesinden kapatmıştır. Dünya borsaları, Mayıs ayının ilk haftasına Çin in zorunlu karşılık oranlarını artırarak likiditeyi azaltma kararı almasına bağlı olarak aşağı yönde başlamıştır. İMKB-0 endeksi ise bu dönemde Yunanistan borç krizinin dış piyasalarda yarattığı satış eğiliminin etkisi altında kalmıştır. Borç krizinin, Avrupa nın diğer ekonomilerine de yayılabileceği yönündeki endişelerin artması ile risk algılaması hızla tırmanarak piyasalarda sert satışların yaşanmasına sebep olmuştur. Bunun neticesinde İMKB, tarihinde son iki ayın en düşük seviyesi olan.8 seviyesinden kapanmıştır. Mayıs ayının ikinci haftasında ise Euro Bölgesi ne yönelik, IMF destekli bir acil yardım paketinin kabul edilmesi ile piyasalar büyük ölçüde rahatlamıştır. Ancak hafta sonuna doğru; AB ve Çin ekonomilerine yönelik endişelere, ABD de kredi kartı işlemlerine uygulanan ücretlere sınırlama getirileceği yönündeki karar da eklenince İMKB -0 endeksi yüzde e yakın değer kaybına uğramıştır. İMKB-0 endeksi, Mayıs ayının üçüncü haftasına ise, ABD de açıklanan verilerin ve euro/dolar paritesinin iyileşme çabasının olumlu etkisiyle, alıcılı

24 başlayarak toparlanma eğilimine girmiştir. Ancak, Almanya nın tarihinde aldığı Euro Bölgesi borçları ve bazı büyük finans kuruluşlarının hisselerinin çıplak açığa satışını yasaklaması kararının yarattığı şok sebebiyle tarihinde bir günde yüzde, oranında düşüş göstererek, günü.0 seviyesinden kapatmıştır. Mayıs ayının son haftasına alıcılı bir seyirle başlayan İMKB-0 endeksi,.0.0 tarihinde ise Yunanistan daki aşılamayan mali kriz korkusu ve İspanya bankacılık sektöründeki gelişmeler nedeniyle yeniden düşüş eğilimine girmiş ve günü yüzde civarı bir düşüşle. seviyesinden kapatmıştır. MSCI Türkiye endeksi de İMKB-0 e paralel olarak dalgalı bir seyir izlemekle birlikte, bir ay öncesine göre düşüş göstermiştir tarihinde ise yine İMKB-0 e paralel olarak yüzde 8 oranında düşüş göstermiştir. Endeks, son olarak.0.0 tarihinde yurtdışından gelen baskı nedeniyle yüzde oranında düşüş kaydetmiştir. Döviz Kurları ( ),0000,000,0000,000,0000,000,0000,000,0000 1,000 1, Dolar Euro Döviz Sepeti (0, Dolar+0, Euro) Kaynak:TCMB Euro, Yunanistan ın mali durumunun düşünülenden daha kötü olduğunun ortaya çıkması ve derecelendirme kuruluşları tarafından yapılan not indirimlerinin etkisiyle, son dönemde zayıf bir görünüm sergilemiştir. Euro, dolar karşısında sert bir biçimde gerilemiştir.

25 Mayıs ayının ikinci haftasında ise; Yunanistan, İspanya ve Portekiz deki bütçe kısıtlamalarının ve vergi artırımlarının Euro Bölgesi ndeki büyümeyi önleyeceği ve yardım paketinin yeterli olmayacağı endişeleri nedeniyle euro, dolar karşısında son 1 ayın en düşük seviyelerinde seyretmiştir. Euro/dolar paritesi tarihinde ise, Avrupa daki güven bunalımının ağırlaşması nedeniyle, son dört yılın en düşük seviyesi olan 1, ü görmüştür. Avrupa ekonomisine yönelik endişeler nedeniyle eurodaki değer kaybı devam etmiş ve euro/dolar paritesi.0.0 tarihinde1, seviyesinin de altına inmiştir. Yaşanan gelişmelere bağlı olarak dalgalı bir seyir izleyen TL, euro ve dolar karşısında ve dolayısıyla döviz sepeti karşısında değerlenmiştir. TL nin euro karşısındaki değerlenmesi tarih aralığındaki gelişmeler ile daha da hızlanmıştır. İkincil Piyasa Gösterge Faiz Oranı Kaynak: Reuters İMKB Tahvil-Bono piyasasında işlem gören gösterge tahvil faiz oranının, tarihleri arasında, genel eğilimden ayrılarak yüzde, -, aralığında seyrettiği gözlenmiştir. Faiz oranlarındaki dikkat çekici bu yükselmede, Yunanistan ve diğer Euro Bölgesi ekonomilerine ilişkin yükselen kaygılar dolayısıyla azalan risk iştahının tahvil-bono piyasasında tüm kağıtların fiyatlarında ciddi gerilemelere yol açması etkili olmuştur. Gösterge tahvil faiz oranı, son bir ayın

26 genelinde ise küçük dalgalanmalar göstermekle birlikte yüzde, dolayında seyretmiştir.. Kamu Maliyesi ve Borçlanma 0 yılı Ocak-Nisan döneminde bütçe giderleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde oranında artarak,, milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Bütçe gelirleri ise yüzde 1, oranında artarak,8 milyar TL olmuştur. Böylelikle, geçen yılın aynı döneminde 0,1 milyar TL olan bütçe açığı, bu yılın aynı döneminde 1,8 milyar TL olmuştur. Faiz dışı fazla ise 00 yılının Ocak- Nisan döneminde 1,1 milyar TL iken bu yılın aynı döneminde, milyar TL olmuştur. Geçtiğimiz yılın son çeyreğinde vergi gelirlerinde görülmeye başlayan olumlu performans, 0 Nisan ayında da devam etmiştir. 0 yılının Ocak- Nisan döneminde vergi gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde,1 oranında artarak, milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Öte yandan, bu dönemde faiz hariç bütçe giderleri geçen yılın aynı dönemine göre sadece yüzde,8 oranında artarak 1, milyar TL olmuştur. Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri ( Milyon TL) Ocak-Nisan Ocak-Nisan Hedef Değişim (%) Bütçe Giderleri ,0 Faiz Hariç Bütçe Giderleri ,8 Faiz Giderleri , Bütçe Gelirleri , Vergi Gelirleri ,1 Bütçe Açığı , Faiz Dışı Denge ,0 Kaynak: Maliye Bakanlığı Bu dönemde faiz dışı bütçe giderlerinde görülen artışta; personel giderlerinde, sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderlerinde ve cari transferlerde görülen artışlar etkili olmuştur.

27 Bütçe Giderleri (Milyon TL) Personel Giderleri..1 SGK Devlet Primi Giderleri Mal ve Hizmet Alım Giderleri.0 Cari Transferler.0.0 Sermaye Giderleri Sermaye Borç Verme Transferleri 1.18 Faiz Giderleri.0 Kaynak: Maliye Bakanlığı Ocak-Nisan 00 Ocak -Nisan 0 0 yılının ilk dört ayında, personel giderleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde, ve sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderleri ise yüzde, oranında artış göstermiştir. Öte yandan, cari transferler ise geçen yılın aynı dönemine göre yüzde,1 oranında artışla, milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde, sağlık, emeklilik ve sosyal yardım giderleri için geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 8 artışla 1, milyar TL transfer yapılmıştır. Sosyal güvenlik primi işveren hissesinin puanlık kısmının Hazine tarafından ödenmesi kapsamında yapılan transfer ise 1, milyar TL dir. Cari transferler kapsamında ise bu yılın ilk dört ayında, milyar TL tarımsal destekleme yapılmıştır.

28 Vergi Gelirleri (Milyon TL) 00 Ocak-Nisan 0 Ocak-Nisan 0 Hedef Değişim (%) Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri , Genel Bütçe Gelirleri.8.. 1,1 Vergi Gelirleri ,1 Gelir Vergisi , Kurumlar Vergisi , BSMV , Dahilde Alınan KDV..., İthalde Alınan KDV ,8 Özel Tüketim Vergisi , Damga Vergisi , Harçlar ,1 Diğer ,1 Vergi Dışı Diğer Gelirler , Özel Bütçeli İdarelerin Öz Gelirleri , Düzen. ve Denet. Kurumların Gelirleri ,1 Kaynak: Maliye Bakanlığı 0 yılının ilk dört ayı, tüketimde kademeli bir toparlanmanın görüldüğü bir dönem olmuştur. Bu durum, özellikle KDV ve ÖTV gibi dolaylı vergi gelirlerinde olumlu bir performans artışına neden olmuştur. Bu dönemde, vergi gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde,1 oranında artarak,, milyar TL olmuştur. Aynı dönemde; geçen yılın aynı dönemine göre ithalde alınan katma değer vergisi yüzde,8, kurumlar vergisi yüzde,, özel tüketim vergisi yüzde 0,, dahilde alınan katma değer vergisi yüzde, ve gelir vergisi binde oranında artmıştır. Merkezi yönetim toplam borç stoku, 0 yılı Nisan ayında bir önceki aya göre, milyar TL artarak, milyar TL ye yükselirken, toplam borcun, milyar TL si iç borç,, milyar TL lik kısmı ise dış borçlardan oluşmaktadır. Böylece, merkezi yönetim borç stokunun yüzde ini iç borçlar, yüzde ini dış borçlar oluşturmaktadır. 8

29 0 1, TL Cinsi İskontolu Senetlerin Borçlanma Faiz Oranı (Yıllık Bileşik, %) 1, 8,0 8,0 8, 8, Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Hazinenin TL cinsinden iskontolu devlet iç borçlanma senetlerinin (DİBS) yıllık bileşik faiz oranı, Nisan ayında yüzde 8, olarak gerçekleşmiştir. İç Borç Stoku (Milyar TL) 00 0 Ocak Şubat Mart Nisan Ocak-Nisan Toplam Ödeme Anapara Faiz Toplam Borçlanma Net Borçlanma Borç Stoku Tahvil Bono Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 0 yılı Nisan ayında, 1 milyar TL toplam borçlanma ve, milyar TL tutarında net borçlanma gerçekleştirilmiştir. İç borç stoku,,8 milyar TL si tahvil, 1, milyar TL si bono olmak üzere toplam,1 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde, 1, milyar TL si anapara,,8 milyar TL si faiz ödemesi olmak üzere toplam 18, milyar TL lik iç borç servisi gerçekleşmiştir.

30 . Yapısal Reformlar ve Bankacılık Sektörü KOBİ lere Yönelik Yeni Destek Paketi KOSGEB kaynakları tarafından karşılanmak üzere KOBİ lere yönelik adet yeni destek programı açıklanmıştır. 1- KOBİ Proje Destek Programı, - Ar-Ge, İnovasyon ve Endüstriyel Uygulama Destek Programı, - Tematik Proje Destek Programı, - İşbirliği-Güçbirliği Destek Programı, - Girişimcilik Destek Programı - Genel Destek Programı KOBİ Proje Destek Programı ile; KOBİ'lerde proje kültürü ve bilincinin oluşturulması ile işletmelerin proje yapabilme kapasitelerinin güçlendirilmesi hedeflenmektedir. Ar-Ge, İnovasyon ve Endüstriyel Uygulama Destek Programı ile; Ar-Ge ve yenilikçiliğin geliştirilmesi, bu alandaki çalışmaların ticarileşmesi ve böylece Türkiye'nin rekabet gücünün artırılması sağlanacaktır. Tematik Proje Destek Programı ile; makro stratejilerde belirlenen öncelikli tematik alanlardaki bölgesel ve sektörel ihtiyaçların karşılanması sağlanacaktır. Güçbirliği Destek Programı ile; üretim yapımızın en sıkıntılı özelliklerinden biri olan küçük ve dağınık işletmelerden kaynaklanan sorunlara çözüm üretilecektir. Girişimcilik Destek Programı ile; ekonomik kalkınma ve istihdam sorunlarının çözümünün temel faktörü olan girişimcilik desteklenecek, başarılı ve sürekliliği olan işletmeler kurulması sağlanacaktır. Genel Destek Programı ile; fuar, tanıtım, eşleştirme, nitelikli eleman istihdamı, danışmanlık, enerji verimliliği, sınai mülkiyet halkları, tasarım, belgelendirme, test ve analiz gibi alanlar desteklenecektir. KOSGEB Destek Programları Yönetmeliği nin Haziran ortasında Resmi Gazete'de yayımlanmasıyla birlikte, programlar yürürlüğe girecektir. Bu yıl bu destekler için, milyon lira ayrılmıştır. Bu rakamın 00 milyon liraya kadar çıkarılabileceği belirtilmiştir. 0

31 Mali Kural Uygulaması Küresel kriz nedeniyle bozulan dengeleri yeniden tesis etmek, güven ortamını ve makroekonomik istikrarı daha da güçlendirmek amacıyla yeni yapısal reformların yapılması gündeme gelmiştir dönemini kapsayan Orta Vadeli Program (OVP) kapsamında yapılacak reformlardan birisi de Mali Kural uygulamasına geçiştir. Mali kural uygulamasının amacı, orta-uzun vadede kamu açığının milli gelire oranının, sürdürülebilir bir borç yapısı ile uyumlu bir düzeyde gerçekleşmesini sağlamaktır. Bu kapsamda, /0/0 tarihinde Mali Kural Kanun Tasarısı Taslağı kamuoyuna açıklanmıştır. Mali Kural Formulü a = - 0, (a(t-1) 1) 0, (b ) a: Kamu Açığındaki Uyarlama/GSYH a(t-1) : Bir önceki yıl Genel Yönetim Bütçe Açığı/GSYH * Orta-uzun vadede hedeflenen kamu açığı / GSYH= % 1 b: Reel GSYH artış oranı * GSYH reel büyüme hızının uzun dönemli ortalaması= % * Kamu açığının orta-uzun vadeli hedefe uyarlamasını en hızlı sağlayan katsayı= 0, olarak hesaplanmıştır. Mali kural çerçevesinde, orta-uzun vadede bütçe açığının GSYH ye oranının yüzde 1 olması hedeflenmektedir. Kamu açığında yapılacak uyarlamayı belirlerken, bir önceki yıl gerçekleşen açığın orta-uzun vadeli hedefin ne kadar uzağında olduğu dikkate alınacaktır. Kamu açığındaki uyarlamayı belirlerken dikkate alınacak diğer bir faktör, konjonktürün etkisidir. Kamu açığındaki uyarlama büyümenin uzun dönem ortalamasının üzerinde olduğu yıllarda daha yüksek, altında olduğu yıllarda ise daha düşük olacaktır. Mali Kural uygulamasını destekleyici diğer esaslar; Döner sermayeli işletmelerin bütçelerinin denk olmasının sağlanması, Mahalli idarelerin borçlanmalarının yatırım projelerinin finansmanı ile sınırlı tutulması, KİT lerin toplamda borçlanma gereğinin olmaması 1

32 olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda, Orta Vadeli Program ve Mali Planda, mali kurala göre hesaplanan üç yıllık genel yönetim bütçe açığı tavanı belirlenecektir. Mali kuralın hesaplandığı formülün parametrelerinde bir değişiklik olduğu takdirde açık tavanı güncellenecektir. Mali kuraldan sapma olup olmadığı, o yıl için gerçekleşen genel yönetim bütçe açığının GSYH ye oranı ile kesin tavan mukayese edilerek yapılacaktır. Genel yönetime ilişkin mali veriler, üçer aylık ve yıllık olarak Maliye Bakanlığı tarafından Mali Kural İzleme Raporu ile kamuoyuna açıklanacaktır. Bu raporda açıklanan verilerin doğruluğu, güvenirliği ve önceden belirlenmiş standartlara uygunluğu bakımından değerlendirilmesi de Sayıştay tarafından yapılacaktır. Özelleştirme 00-0 Mayıs döneminde 1,1 milyar doları Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından olmak üzere, TMSF ve Ulaştırma Bakanlığı tarafından yapılan özelleştirmelerle birlikte toplam tutar 0 milyar doları aşmıştır. Bunun yanı sıra ihalesi tamamlanmış onay ve sözleşmesi imza aşamasında olan özelleştirme uygulamalarından da, milyar dolar gelir elde edilmesi beklenmektedir.

33 Özelleştirmeden Kısa Notlar. TCDD Samsun Limanı nın 008 yılında başlayan ihale süreci 0/0/0 tarihinde düzenlenen imza töreni ile tamamlanmıştır. Başkent Doğalgaz Dağıtım A.Ş. nin yüzde 80 oranındaki hissesinin blok satış yöntemiyle özelleştirilmesine ilişkin ihale ilanı 1/0/0 tarihinde yayınlanmıştır. Son teklif verme tarihi 1/0/0 olarak belirlenmiştir. Boğaziçi Elektrik Dağıtım A.Ş., Dicle Elektrik Dağıtım A.Ş., Gediz Elektrik Dağıtım A.Ş. ve Trakya Elektrik Dağıtım A.Ş. deki yüzde 0 oranındaki hisse, blok satış yöntemi ile özelleştirilecektir. İhale sürecinin 0 yılsonuna kadar tamamlanması hedeflenmektedir. 1 gruba ayrılan adet akarsu santrali, Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. ne ait Vangölü, Uludağ, Fırat ve Çamlıbel Elektrik Dağıtım A.Ş. ile Türkşeker Fabrikaları Portföy- B nin (Malatya, Erzincan, Elazığ, Elbistan) ile Tekel e ve Sümer Holding e ait bazı şirketlerin ihale süreçleri devam etmektedir. 1 grup halinde ihalesi yapılacak olan adet hidroelektrik santralinin (HES) özelleştirme işlemleri tamamlanmak üzeredir. /0/0 tarihi itibarıyla 1 grubun ihalesi yapılmıştır. Onay aşamasında olan bu 1 grup HES özelleştirmesinden toplam, milyon dolar gelir elde edilecektir. Kalan grubun özelleştirmesi daha sonra yapılacaktır. Özelleştirilmesi planlanan elektrik üretim santralinden (Hamitabat, Soma, Çan ve Seyitömer Santralleri) en az ikisinin Haziran ayında ihale ilanına çıkarılması öngörülmektedir. TCDD Bandırma Limanı nın İşletme Hakkının yıl süre ile 1, milyon dolar bedelle devrine ilişkin imtiyaz sözleşmesi, 18/0/0 tarihinde TCDD, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı ve Çelebi Bandırma Uluslararası Limanı İşletmeciliği A.Ş. arasında imzalanmıştır. Sözkonusu Limanın devir teslimi 08/0/0 tarihinde yapılacaktır. TCDD İskenderun Limanı nın yıl süre ile işletme hakkının verilmesi yöntemiyle özelleştirilmek üzere yapılan ihale süreci başlamıştır. İhaleye son teklif verme tarihi 08//0 olarak belirlenmiştir. Bankacılık Sektörü BDDK tarafından hazırlanan Mart-Haziran 0 dönemi Bankacılık Sektörü Yönetici Kesimi Beklenti Anketi incelendiğinde, küresel ekonomik krizin ülkemiz açısından etkisini kaybedeceğine ilişkin olumlu beklentilerin öne çıktığı görülmektedir. Anket sonuçlarından, GSYH, kredi hacimleri ve bankacılık sektörü aktif büyüklüğü gibi göstergelerde artış beklentileri görülmektedir.

34 Aktif Toplamı (Milyon TL) Kaynak: BDDK BDDK verilerine göre; sektörün aktif büyüklüğü, 0 yılının ilk çeyreğinde yüzde, oranında aratarak 80, milyar TL ye ulaşmıştır. Sermaye Yeterlilik Oranı (%) Hedef oran yüzde 1 Yasal sınır yüzde

35 Politika faizlerindeki indirimler ve piyasa faiz oranlarındaki düşüşler, Türk bankalarının kârlılığına olumlu katkı yapmış ve böylece bankaların özkaynakları güçlenerek sektörün sermaye yeterlilik rasyosu yükselmiştir. Bankacılık sektörünün sermaye yapısı, yaşanabilecek olumsuz gelişmelere karşı sektörü güçlü kılmaktadır. Sektörün sermaye yeterlik oranı, Mart 0 itibarıyla yüzde 0 düzeyinde seyretmektedir. Krediler (Milyon TL) Kaynak: BDDK Tüketici Kredileri Konut Kredileri Toplam Krediler Bankacılık sisteminin sağlam yapısı, kredilerde toparlanmanın hızlı bir şekilde gerçekleşmesi için elverişli ortam sunmaktadır. Nitekim, yakın dönemde kredi piyasasındaki gelişmelerin yurtiçi iktisadi faaliyete verdiği desteğin giderek arttığı görülmektedir. Tüketici kredilerindeki canlanma eğilimi devam ederken, ticari kredilerin de ivmelenmeye başladığı gözlenmektedir. Bu durum, parasal koşullardaki genişlemenin iktisadi faaliyeti destekleyici etkisini teyid etmektedir. 0 yılının ilk çeyreğinde bankacılık sektörü kredileri, yüzde, oranında artarak 1,8 milyar TL ye çıkmıştır.

36 Kredilerin Takibe Dönüşüm Oranı (%) , 1 1, 8,,8,,8,, Mart 0 Kredilerin takibe dönüşüm oranı, küresel krizin de etkisiyle 00 yılı boyunca artış eğiliminde olmuştur. Ancak, 0 yılının ilk çeyreğinde bu oran yüzde, a kadar gerilemiştir. Bu oranın gerilemesinde; kredilerdeki artış, takipteki alacaklarda kaydedilen tahsilatlar ile aktiften silme ya da satış yoluyla portföyden çıkarılan sorunlu alacaklar sonucu aktif kalitesindeki iyileşme etkili olmuştur. Bankacılık Sektörü Karlılık (Milyon TL) Kaynak: BDDK Bankacılık sektörü dönem net kârı, Mart 0 itibarıyla, geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 1, artarak, milyar TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Sektör

37 karının artışında faiz giderlerindeki azalışın, faiz gelirlerindeki azalıştan daha hızlı olması, takipteki alacaklar özel provizyonundaki azalış ile temelde önceki yıla ayrılan karşılıkların iptaline bağlı olarak iyileşen faiz dışı gelir / gider dengesi etkili olmuştur.

38 EKONOMİK GÖSTERGELER - ÖZET TABLO YILLIK 0 AYLIK GERÇEKLEŞMELER 0 ÜÇ AYLIK GERÇEKLEŞMELER 0 DÖNEMSEL GERÇEKLEŞMELER M illi G elir, Üretim, İstihdam Devlet Borçları Bütçe Enflasyon D ış Ticaret ve Ödemeler Dengesi 00 0T Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs 1.Çeyrek GSYH (Milyon TL) GSYH (Milyon $) GSYH Büyüme Hızı(%) -,, Kişi Başına GSYH (TL) Kişi Başına GSYH ($) Toplam Sanayi Üretim Endeksi (00=0),,,,,1 İmalat Sanayi Üretim Endeksi (00=0) 0,,,8,0, İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (%),0,8,8,,,,8 İşsizlik Oranı (%) 1,0 1, Deflatör (%) (18 Bazlı),,0 TÜFE (%) Aylık 1,8 1, 0,8 0,0 Yıllık, 8,0 8,1,1,,1 Ocak-Nisan, ÜFE (%) Aylık 0,8 1, 1,, Yıllık,,0,8 8,8, Ocak-Nisan, İhracat (FOB) (Milyon $) İthalat (CIF) (Milyon $) Ocak-Mart Dış Ticaret Dengesi (Milyon $) Karşılama Oranı %, 0, 8, 0,, 8, 8, Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) Net Doğrudan Yabancı Sermaye (Milyon $) Ocak-Mart 1.08 Doğrudan Yabancı Sermaye Girişi (Milyon $) TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $) Bütçe Giderleri (Milyon TL) Bütçe Gelirleri (Milyon TL) Bütçe Dengesi (Milyon TL) Faiz Dışı Fazla (Milyon TL) Ocak-Nisan Genel Bütçe Vergi Gelirleri (Milyon TL) Faiz Giderleri (Milyon TL) Faiz Giderleri / Vergi Gelirleri (%) 0,,, 8, 0,0,0, Bütçe Gelirleri /Bütçe Giderleri (%) 80, 8, 8, 8,8, 8, 8,1 Faiz Dışı Fazla / GSYH (%) 0,1 0, Bütçe Giderleri /GSYH (%) 8,0, Bütçe Gelirleri /GSYH (%),,0 Faiz Giderleri / GSYH (%),, Bütçe Dengesi /GSYH (%) -, -, Vergi Gelirleri/GSYH (%) 18,1 18,8 Kamu Kesimi Borçlanma Gereği / GSYH (%)*,,1 Merkezi Yönetim İç Borç Stoku (Milyon TL) Merkezi Yönetim Dış Borç Stoku (Milyon $).,0,8,,80 Nisan.80 Merkezi Yönetim Toplam Borç stoku (Milyon TL) 1. 8,,0,,88.88 İç Borç Servisi (Milyon TL) Ocak-Nisan. Dış Borç Servisi (Milyon $). Aralık Toplam Kamu Net Borç Stoku (Milyon TL) 0.0 Toplam Kamu Net Borç Stoku/GSYH (%), DİBS. Faiz Oranı(%), 8,0 8,0 8, 8, Nisan 8, Para Piyasası TCMB Politika Faiz Oranı (%),0,0,0,0,0,0 İMKB=0 Endeksi Ay Sonu Ortalama Dolar Kuru (TL/$) 1,1 1, 1,0 1,8 1,88 Dönem Sonu Dolar Kuru (TL/$) 1,0 1,80 1,00 1,1 1,80 Kaynak: Maliye Bakanlığı, TCMB, DPT, Hazine, TÜİK. * 00 yılı verisi gerçekleşme tahminidir. 8