Etkinlik Raporu STK ların Deneyimleri Açısından Türkiye deki Suriyelilerin İnsan Hakları: Sivil Toplum Kuruluşları Buluşması Mayıs 2014, Ankara

Transkript

1 Technical Assistance to the Civil Society Organizations 2 (TACSO 2) from the IPA Beneficiaries EuropeAid/133642/C/SER/Multi Etkinlik Raporu STK ların Deneyimleri Açısından Türkiye deki Suriyelilerin İnsan Hakları: Sivil Toplum Kuruluşları Buluşması Mayıs 2014, Ankara

2 Giriş TACSO ve İHOP (İnsan Hakları Ortak Platformu) tarafından tasarlanan STK ların Deneyimleri Açısından Türkiye deki Suriyelilerin İnsan Hakları: Sivil Toplum Kuruluşları Buluşması Mayıs 2014 te Ankara da 25 kuruluştan 30 katılımcı ile gerçekleştirildi. Etkinliğin amacı, Türkiye deki Suriyeli sığınmacıların durumunu çevreleyen karmaşık yasal çerçeve ve büyük ölçüde insani bir krizi işaret eden fiili duruma ilişkin kapsamın ötesinde; sivil toplum kuruluşlarının bu süreçteki deneyimlerini geliştirmek için; var olan durumu tarifleyerek, STK ların işbirliği için birlikte düşünmektir. Sayıları gayri resmi verilere göre 1 milyona ulaşan Türkiye deki Suriyeli sığınmacılarla ilgili çalışan STK lara yönelik bu etkinlik 3 farklı eksende var olan durumun analizini hedeflemekteydi: Sivil toplum kuruluşlarının misyonlarını gerçekleştirmelerinde, faaliyetlerini düzenleyen yasal çerçeve açısından olanakları ve engelleri belirlemek: Çalışma izinleri, STK kayıtları, denetim ve bildirim işlemleri hakkındaki deneyimler Sivil toplum kuruluşlarının asli misyonlarını yerine getirebilmek için ihtiyaçları olan bilgiye ulaşabilme kapasiteleri: Mevzuat ve uygulamadaki sorunlar, bilgi edinme hakkını icrada etkinlik ve etkililik, ihtiyaç duyulan bilginin açıklığı, üretimi, uygunluğu ve geçerliliği, kullanılabilirliği; bilgi edinme hakkı alanındaki deneyimler Sivil toplum kuruluşlarının misyonlarını gerçekleştirmek için ihtiyaç duyduğu işbirliklerini (kamu kurumları, donörler, uluslararası kuruluşlar) gerçekleştirme kapasiteleri: mevzuattaki fırsatlar ve engeller, kamu ile işbirliğini düzenleyen mevzuat- boşluklar ve olanaklar, kamunun işbirliği kapasitesi, iş ve işleyişi düzenleyen kurallar, işbirliğinin pratikteki değeri ve etkinliği, kamu icraatının sivil izlemesi, kamunun kendi içindeki koordinasyonu hakkındaki deneyimler Etkinlikte, geleceği arama yönteminden yola çıkılarak katılımcı bir tartışma metodu kullanıldı. Etkinlik katılımcıların tanışması ile başladı. Başlangıç oturumunda, Türkiye de Suriyelilerle ilgili çalışmaların yasal ve uygulama çerçevesine ve bu alandaki sivil aktörlerle ilgili olarak iki çerçeve sunuş tüm katılımcılarla paylaşıldı. Çerçeve sunuşların devamında, katılımcılar genel gruplar ve çalışma grupları ile zaman çizelgesi oluşturma, güncel eğilimleri haritalama, ortak öncelik alanlarını tespit eme, öncelik alanlarındaki halihazırdaki etkinlikleri etkinlikleri ve yapılması gereken etkinlikleri tartışma; bu alanda gelecekte olmasını gerekli gördükleri unsurları belirleme çalışmaları yaptılar. Etkinlik, katılımcıların katılımcı bit metodoloji ile birbirlerinin Suriyelilerle ilgili çalışmalarda arka plana ilişkin, güncel eğilimlere ilişkin, yapılması gereken çalışmalara ilişkin bakış açılarını paylaşmalarına olanak verdi. Etkinlikte, katılımcılar sivil toplum için öncelikli etkinlik alanlarını tanımlayarak, belirli alanlarda işbirliği potansiyellerini belirlediler.

3 Etkinlik, Türkiye de Suriyeliler ile ilgili olarak; insani yardım, savunuculuk, izleme ve raporlama, eğitim, sağlık hizmetleri sağlama, kültürel diyalog çalışmaları gibi alanlarda faaliyet gösteren 25 kuruluştan 30 temsilciyi iki gün boyunca bir araya getirdi. Etkinlik Bulguları Etkinlikte katılımcıların birlikte çalışması ile aşağıda özetlenen öncelik alanları ve işbirliği alanları öne çıktı: Yasal Çerçevenin Gelişmesi İçin Çalışmalar Yapılması: Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununda, insan haklarını merkeze alan bir yaklaşımla değişiklikler yapılması ve Suriyelilere yönelik Bakanlar Kurulu tarafından oluşturulacak geçici koruma yönetmeliğine sivil toplumun müdahil olması gereği öne çıktı. Coğrafi kısıtlamanın kalması gereği, sosyal hakların kanunla garanti altına alınması gelecekte hedef alınabilecek hususlar açısından öne çıkan noktalar oldu. Coğrafi sınırlamanın kaldırılmasının bir Bakanlar Kurulu kararı ile olabileceği ve bu yönde işbirliği ile gerçekleştirilecek bir kampanyanın potansiyel bir etkinlik olabileceği belirlendi. Geçici koruma yönetmeliğinin tasarlanması sürecine sivil toplum örgütlerinin katılması konusunda baskı oluşturulmasının kısa vadede yapılabilecek bir ortak etkinlik olduğunu belirtildi. Sivil Toplum İşbirliği:

4 Yasal çerçevede değişikliklerin savunulmasında ve yasa yapma/ düzenleme oluşturma çalışması için sivil toplumun güç birliği yapması gereği ve bu amaçla bir platform/ ağ çalışmasının oluşturulması gerektiği vurgulandı. Kamuda, sivil toplumla etkin çalışmayı garantileyecek mekanizmaların oluşturulması gereği gelecekteki bir hedef olarak ortaya çıktı. Mültecilerin kendileri için örgütlenebilmesi ve kendilerine uygulanacak politikaların oluşturulmasına katılabilmesi, uygulamada rol alabilmeleri gereği öne çıktı. Kısa vadede STK lar için ortaklaşılabilecek alanlardan birinin, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununda öngörülen kurulların oluşturulması için baskı oluşturmak olabileceği; STK ların da bu kurullarda yer alması söz konusu olduğu, kurullarda hak örgütlerinin yer almasının önemli olduğu ve kurullara hızla işlerlik kazandırılması gerektiği öne çıktı. Bir başka öne çıkan nokta, uyum politikaları konusunda yürüyen sürece sivil toplumun bir ön çalışma ön taleple katılmasının önemli olduğu oldu. Sivil Toplum Diyalogu ve Koordinasyon: Gerçekleştirilebilecek ilk ve en basit düzeydeki girişimin, elektronik bir Suriyelilerle ilgili çalışan STK lar iletişim listesi oluşturulması gereği dikkat çekti. Hayır/din eksenli yardım kuruluşları da dahil olmak üzere sivil aktörler arasında bir koordinasyon yapılması, tüm illerde uluslararası camiada kullanılan koordinasyon araçları/ matrisler gibi yöntemlerin hayata geçirilmesi gereğine dikkat çekildi. Kamu-STK koordinasyonu kadar, STK-STK koordinasyonu gerektiği belirlendi. Alandaki yerel yönetimler, üniversiteler, meslek odaları gibi diğer aktörlerin de Suriyelilerle ilgili çalışmalarda yer almalarının sağlanması yönünde çalışmalar yapılması gerektiği belirlendi. Hak Temelli Yaklaşım Konusunda Farkındalık Geliştirme: İnsani yardımın da insan hakları temelli olduğu konusunda farkındalık geliştirilmesi gereği ortaya çıktı. Hak örgütlerinin iyi koordine edilmiş ve etkin bir izleme ve raporlama sistemi kurulması gerektiğine dikkat çekti. Suriyelilerle ilgili çalışma yapan kamu personelinde, Suriyelilerin hakları konusunda farkındalık geliştirilmesi gerektiği belirtildi. Hak Örgütlerinin Suriyelilere İlişkin Pozisyonunun Bilinirliğinin Artması: Katılımcılar tartışma sırasında hak temelli sivil toplumun meseleye ilişkin duruşunun görünür kılınmasının önemli olduğuna dikkat çektiler: Suriyelilere hoş geldiniz diyen, onlar için devleti sorumluluk almaya davet eden, STK lara düşen baskı izleme planımız budur diye sunabilen bir pozisyon oluşturulması gerektiği belirtildi.

5 Suriyelilerle ilgili olarak kamuoyuna hak örgütlerinin konuya müdahilliğini ifade eden bir ortak duruşun oluşturulması gereği ve bu duruşun görünürlük kazanması gereği belirtildi. Söz konusu duruşun, Suriyelilere kimlik referansı olmaksızın, onların insan haklarını tanıyarak yaşama alanı açan; devleti bu alandaki sorumluluklarını almaya çağıran; aynı zamanda Türkiye de toplumu da Suriyelilere yaşam alanı açmaya teşvik edecek bir çağrıyı ifade etmesine yönelik görüşler bildirildi. Uyum Politikalarının Oluşmasına Sivil Toplum Katılımı: Uyum politikalarının oluşmasında, sivil toplumun bir pozisyon oluşturması ve yeni yapılanmalara müdahil olmasına ihtiyaç olduğu öne çıktı. Uyum politikalarının oluşturulmasında Suriyelilerin de kendi örgütlenmeleri ile düzeyinde de katılımının sağlanması gereğine dikkat çekildi. Sivil toplum aktörlerinin, Suriyelilerle ve onların sivil örgütleri prensip olarak ve olabildiğince diyalog içinde olması gerektiği vurgulandı. Sivil Toplum Kuruluşları için Olası Ek Çalışmalar: Katılımcıların tartışması sırasında, Suriyelilerin farklılıklarına kucak açabilmenin, onlara yaşama alanı yaratabilmenin önemine dikkat çekildi. Suriyelilerin sadece kimlik temelli tanımlanmaması gerektiği, kendi kimliklerini öne çıkarabilmelerine olanak sağlamanın önemine dikkat çekildi. Suriyelilerle kültürel diyalogun yoğunlaştırılması gerektiği vurgulandı. Bir başka ihmal edilen alan olarak, oldukça uzun olması beklenen süreçte, kamplardaki Suriyelilerin de seslerini duyurabilme imkanları yaratılması gerektiğine dikkat çekildi. Hem kamunun hem sivil toplum hesap verebilirlik ve şeffaflık konusunda çalışmalar yapması gerektiği vurgulandı. STK ların Çalışmasını Düzenleyen Yasal Çerçeve ve Uygulama Hakkındaki Değerlendirmeler: Tartışma, özellikle Uluslararası STK ların Türkiye de varlığı ve çalışma izinleri konusunda mevzuatın ve uygulamanın sınırlılıklarını belirgin şekilde ortaya koydu. Sivil toplumun bu süreçteki rolünün niteliği ve kapsamının; sivil toplumun karar alma, politika üretme süreçlerine katılımının zayıf olduğu ve devletin yaklaşımı ekseninde belirlendiği ortaya çıktı. Sivil toplumun genel sorunlarından kaynak yetersizliği, kurumsal kapasite ve insan kaynakları sınırlılığı gibi zayıf alanlarının bu alandaki çalışmalarda da olumsuz etkilerde bulunduğu belirlendi. Sivil toplumun kamu karşısında güçlü bir muhatap olarak ortaya çıkması için kendi aralarında işbirliği yapıları ve modelleri oluşturması gerektiği vurgulandı. Bu şekilde; bilgiye erişim, birlikte çalışma, izleme ve raporlama alanlarında sivil toplumun rolünün geliştirilmesine imkanı bulunabileceği vurgulandı. Etkinliğin Değerlendirmesi Etkinliğin değerlendirilmesi için oluşturulan anket bu bağlantıda yer almaktadır. Bulguları bu bölümde özetlenecektir.

6 Ekler EK 1: Etkinlik Gündemi EK 2: Katılımcı Kurumlar EK:1 Etkinlik Gündemi 22 Mayıs Perşembe 10:30-11:30 TACSO Türkiye ve İHOP tan etkinlik hakkında kısa bilgilendirme, etkinlik metodolojisinin paylaşılması ve katılımcıların tanışması oturumu 11:30-12:30 Suriyeli Mültecilerle Çalışmalara ilişkin Çerçeve Sunumların Paylaşımı ve Soru-Cevap Oturumu Af Örgütü: Taner Kılıç İGAM: Fikret Hassa 12:30-13:30 Öğle Yemeği 13:30-15:00 15:00-15:15 Kahve Arası 15:15-17:30 Zaman Çizelgesi Oluşturma Çalışması: Bu çalışma çerçevesinde katılımcılar, sığınmacılar ve mültecilerle ilgili çalışmaların dönüm noktalarını üç farklı bağlamda birer zaman çizelgesine yerleştirmek için ortak bir çalışma yapacaktır. Her bir bağlamdaki bulgular birer grup tarafından tüm katılımcılarla paylaşılacak, bir başka çalışma grubu ise, tüm bağlamları ele alarak ortaya çıkarılan dönüm noktalarını tüm katılımcılarla paylaşacaktır. Çalışma sırasında belirlemelere ilişkin görüş ve eklemelere yer verilecektir. Güncel Eğilimleri Belirleme Çalışması: Bu çalışma tüm katılımcıların hep birlikte, Suriyeli mültecilerle ilgili olarak güncel pozitif ve negatif eğilimleri paylaşarak, bir eğilim haritası oluşturacağı genel deneyim paylaşımı bölümüdür. Bu bölümde katılımcıların paylaşım ve değerlendirmeleri konusunda farklı değerlendirmelerini haritaya yansıtmak mümkün olacaktır. Eğilim haritasının oluşturulmasından sonra, belirlenen tüm eğilimler arasında tüm katılımcılar için öncelik alanı olarak görüş birliğine varılan alanlar belirlenecektir. Bu alanlar üzerine çalışma ikinci gün sürdürülecektir. 23 Mayıs Cuma Önceliklerin Farklı Çalışma Alanları için Tartışılması Çalışması: 09:30-11:30 Birinci gün sonunda güncel eğilimler arasından belirlenen öncelik alanları; Suriyeli Mülteciler ile ilgili çalışmaları benzer alanda olan ( insani yardım, izleme, savunuculuk, hassas gruplarla ilgili destek) STK lardan oluşturulan çalışma grupları tarafından ele alınarak, kendi alanlarına özgü önceliklerin neler olduğu ve söz konusu alandaki çalışmalar rehber

7 11:30-12:30 12:30-13:30 Öğle Yemeği 13:30-15:00 15:00-15:15 Kahve Arası 15:15-16:00 sorular eşliğinde ele alınacaktır. Önceliklerin Farklı Çalışma Alanları için Tartışılması Çalışması (devam) Her bir çalışma grubu, belirlemelerini tüm katılımcılarla paylaşacaktır. Gelecek Hakkında Düşünme Çalışması: Bu çalışmada katılımcılar yine çalışma grupları oluşturarak Suriyeli mülteciler ile ilgili kendi çalışma alanlarında geleceğe ilişkin beklenti, değerlendirme ve öngörülerini tartışacaktır. Bu çalışma gruplarındaki belirlemeler, her bir grup tarafından masalarındaki kartlara not alınacak ve gruplar için hazırlanan alanlara asılarak tüm katılımcılarla paylaşılacaktır. Ortak Noktalar ve Değerlendirme Oturumu: Bu bölümde toplantı kolaylaştırıcısı, önceki çalışma gruplarında da ele alındığı biçimde tüm katılımcılarla ulaşılan ortak noktaları paylaşacaktır. Tüm katılımcılar iki gün süren deneyim paylaşımına ortak noktalara ve etkinliğe ilişkin görüşlerini bu oturumda paylaşabilecektir. EK 2: Katılımcı Listesi No Katılımcı Adı Kuruluş Çalışma Alanı 1 Mustafa Korkutata Uluslararası Orta Doğu Barış Araştırmaları Merkezi (IMPR) 2 Soner Çalış Uluslararası Orta Doğu Barış Araştırmaları Merkezi (IMPR) Mülteciler/ İnsani Yardım Mülteciler/ İnsani Yardım 3 Nezahat Yıldırım Concern Worldwide İnsani Yardım 4 Dilek Sınmaz Hayata Destek Derneği İnsani Yardım 5 Burcu Kuğu Bolak Hayata Destek Derneği/Sivil Toplum İnsani Yardım/Afet Afet Platformu (SİTAP) 6 Taner Kılıç Af Örgütü Türkiye İnsan Hakları, Savunuculuk 7 Nur Özkut Helsinki Yurttaşlar Derneği-Mülteci Mülteci-Hukuki Destek Programı 8 Ozan Ağbaş Helsinki Yurttaşlar Derneği-Mülteci Programı İnsani Yardım 9 Şenay Özden Hamiş Suriye Kültür Evi Kültürel Çalışmalar 10 Nurcan Özgür İstanbul Üniversitesi Kadın Araştırmaları Merkezi Suriyeli Mülteciler/Araştırma Kadın

8 11 Zeynep Kıvılcım İstanbul Üniversitesi Kadın Araştırmaları Merkezi 12 Ezgi Aslan Sığınmacılar ve Göçmenlerle Dayanışma Derneği (SGDD) 13 Polat Kızıldağ Sığınmacılar ve Göçmenlerle Dayanışma Derneği (SGDD) Suriyeli Mülteciler/Araştırma Mülteciler/ İnsani Yardım Mülteciler/ İnsani Yardım Kadın 14 F. Deniz Mardin Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) İnsan Hakları, Savunuculuk 15 Hande Soğancılar International Medical Corps İnsani Yardım/ Tıbbi Destek, Psiko-Sosyal Destek 16 Erdem Vardar Yuva Derneği Mülteci/Yetişkin Eğitimi 17 İrem Somer Mülteci-Der Mülteciler 18 Fikret Hassa İltica ve Göç Araştırmaları Derneği Mülteciler/Araştırma (IGAM) 19 Zafer Kıraç Ceza İnfaz Sisteminde İnsan Hakları Derneği (CİSST) Cezaevleri/İnsan Hakları 20 Ezra Elbistan Eşit Haklar İzleme Derneği (ESHİD) İnsan Hakları, İzleme 21 Cengiz Çiftçi Sivil Düşün AB programı Sivil Toplum Destek Programı 22 Metin Kayabaki İKGV Mülteciler/ İnsani Yardım 23 Gizem Külekçioğlu Bilgi Üniversitesi Göç Çalışmaları Merkezi Mülteciler/Araştırma 24 Selma Güngör İHD İnsan Hakları, Savunuculuk 25 Volkan Görendağ Af Örgütü Türkiye İnsan Hakları, Savunuculuk, Mülteci 26 Hayriye Kara Kaos GL İnsan Hakları, Savunuculuk 27 Hakan Ataman HyD İnsan Hakları, Savunuculuk 28 Cavidan Soykan Mülteci-Der İnsan Hakları, Savunuculuk, Mülteci 29 İlyas Erdem Göç-Der İnsan Hakları, Savunuculuk 30 Özhan Önder Hamiş Suriye Kültür Evi Kültürel Çalışmalar 31 Barış Karacasu (Organizasyon Ekibi) IHOP İnsan Hakları, Savunuculuk 32 Ayça Bulut Bican (Organizasyon Ekibi) TACSO Sivil Toplum Teknik Destek 33 Akça Şaylan TACSO Sivil Toplum Teknik Destek 34 Neslihan Özgüneş TACSO Sivil Toplum Teknik Destek (Kolaylaştırıcı) 35 Selin Berghan (Organizasyon Ekibi) TACSO Sivil Toplum Teknik Destek