VOLEYBOLCULARIN FARKLI MAÇ PERFORMANSLARI İÇİN TEKRARLANAN ÖLÇÜMLER YÖNTEMİNİN KULLANILMASI

Transkript

1 96 OLEBOLCULAIN FAKLI MAÇ PEFOMANSLAI İÇİN TEKALANAN ÖLÇÜMLE ÖNTEMİNİN KULLANILMASI ÖET Gürol IHLIOĞLU Süha KAACA Farklı yr, zaman v matryallr üzrind tkrarlanan dnylr il bir vya birdn fazla faktörün tkisi hakkında bilgi dinbilmk için tkrarlanan gözlmlr yöntmi kllanılmaktadır apılan çalışmada, 006 yılında Japonya da düznlnn Dünya olybol Şampiyonasına katılan Türk Bayan Milli olybol Takımı sporclarının prformans analizi için tkrarlanan ölçümlr ait karışık modl yöntmi kllanılmış v sporcların prformanslarının maçlara v sayı ld tm yöntmlrin gör dğişip dğişmdiği inclnmiştir Eld diln sonçlara gör oyncların maçlardaki prformansları arasında anlamlı farklılıkların olabilcği sonc ortaya çıkmıştır Anahtar Klimlr: Tkrarlanan ölçümlr, karışık modl, sabit tki, şansa bağlı tki, volybol THE USE OF EPEAD MEASUEMENTS METHOD FO DIFFEENT MATCH PEFOMANCES OF OLLEBOLES ABSTACT Th rpatd masrmnts mthod is sd to gt information abot on or mor than on ffcts of factors by mans of rpatd primnts in diffrnt plac, tim and matrials In this stdy, mid modl mthod rlatd tok rpatd masrmnt is sd for th prformanc analysis of th Trkish Womn s National ollyball Tam playrs who participatd World Championship which organizatd in Japan in 006 and invstigatd playrs prfomanc whthr changd according to mathcs and won points scord According to th rslts, it is concldd that significant diffrncs btwn playrs match prformanc might b obtaind Ky Words : patd masrmnts, mid modl, fid ffct, random ffct, vollyball Bdn Eğitimi v Spor Bölümü, Eğitim Fakültsi, üzüncü ıl Ünivrsitsi, an, TÜKİE

2 97 GİİŞ Bir vya birdn fazla faktörün tkisi hakkında daha fazla gnllştirilbiln bilgilr dinbilmk amacıyla dnylr farklı yrlrd, farklı matryallr üzrind v farklı zamanlarda tkrarlanabilir Dnylrin tkrarlanması il dny yni bir faktör daha katılır Tkrarlanan dnylrin amacı, bir faktörün çşitli hallri arasındaki farklılığın hr yrd vya hr zaman v hr matryal üzrind aynı kalıp kalmadığını araştırmaktır Dnylrin tkrarlanmasından bklnn faydanın sağlanabilmsi için kon dğişkninin şansa bağlı olarak sçilmsi grkmktdir ri analizind özl bir dikkat grktirn tkrarlanan gözlmlr analizinin özlliği, blirli bir zaman sürsinc aynı biry üzrindki tkilr arasındaki korlasyondr Tkrarlanan gözlmlr çalışmalarından vrilrin analizind iki tml zorlk vardır Bnlardan ilki, aynı dnm ünitsi üzrind yapılan analizlrd tkrarlı gözlmlrdn dolayı bağımlılığın olması, ikincisi araştırıcıların çoğnlkla ld diln sonçlar üzrindki ayrıntıları kontrol dmmsidir Aynı birylr üzrind tkrarlanan gözlmlr birydn kaynaklanan gnl bir katkıdan dolayı ilişkilidir B drm, korlasyon v varyasyondan dolayı gözlmlr ait karmaşık bir kovaryans yapısı mydana gtirbilmktdir 9 Kovaryans yapısından dolayı tkrarlanan ölçümlr ait vrilr için istatistiksl analiz ait özl yöntmlr ihtiyaç söz kons olmaktadır B tip vrilrin analizind standart rgrsyon v varyans analizi yöntmlri gçrsiz sonçlar ortaya çıkartabilirlr Bnn ndni is, b yöntmlr tkrarlanan gözlmlr ait vrilri onaylamadığından dolayı matmatiksl varsayımlara ihtiyaç dymasındandır 7 Tkrarlanan gözlmlr vri analizini kllanmak için bazı istatistiksl yaklaşımlardan söz tmk mümkündür B yöntmlr basittn karmaşığa doğr dğişim göstrirlr B yöntmlr; Hr bir zaman noktasında ayrılmış analizlr, Univariat varyans analizi, 3 amana karşıt dğişknlr ait nivariat v mltivariat analiz v 4 Karışık modl yöntmlridir 7 Dünya Şampiyonası gibi büyük organizasyonlarda trnvalara katılan takımların üst üst yapmış oldkları karşılaşmalar özllikl trnva sonlarına doğr oyncların prformanslarını tkilyn tml faktörlrdn biridir Takımların maçlara gör v maç içrisind dğişim göstrn stratjilri, oyn düznlri gibi tknlr maçın kazanılmasında vya kaybdilmsind önmli rol oynayabilmktdir olybolda hücm v savnma tkinliklri bir bütün olarak l alındığında başarıya laşma söz konsdr Oyn içrisind hücm vrşna kadar olan bölüm göz ardı dilip sadc hücmn sonc il ilgilnilmsi, blok doknşları v diğr savnma lmntlrinin gözdn kaçırılması çşitli yanılgıların ortaya çıkmasına ndn olabilmktdir Oysa tkili bir blok doknş tkili bir hücm vrş kadar önmlidir Günümüz volybolnda, Dünya Şampiyonası gibi büyük organizasyonlarda başarıya laşmanın n önmli yol hücm v savnmayı bir bütün olarak l almak v b bağlamda taktik v oyn stratjilri gliştirbilmktir Bn yapmanın tml yollarından biri doğr analizdir Analiz is doğr tml tkniği v güncllştirilmsi grkn taktik kavramlarını ortaya çıkartır 6 5 apılan çalışmanın amacı Tkrarlanan ölçümlr ait karışık modl yöntmi kllanılarak 006 Dünya Şampiyonasına katılan Bayan Milli olybol Takımı sporclarının maçlar bazında prformanslarını dğrlndirmk v b prformansların maçlara gör, sayıların ld diliş şklin gör dğişip dğişmdiğini blirlybilmktir

3 98 ÖNTEM apılan çalışmada, 006 yılında Japonya da yapılan Dünya Bayanlar olybol Şampiyonasına katılan Türk Bayan Milli olybol Takımı sporcları dğrlndirilmğ alınmıştır B amaçla Ulslararası olybol Fdrasyon FIB nn Intrnt sitsind yr alan vrilrdn yararlanılmıştır Sporcların maç prformans bilgilrin Match Info sçnğind yr alan Match Statistics Dtails tablosndan laşılmıştır Müsabakalarda yr alamayan ydk oynclara ait hrhangi bir vriy rastlanmamıştır Çalışmada, pasör v libro oyncları l alınan faktörlr bakımından takım içrisind tkin olmadıklarından dolayı dğrlndirm dışında ttlmştr Dğrlndirmy alınan sporclar bütün müsabakalarda n fazla süryl oynda kalan oynclardır Sitd blirtiln maç vrilrindn sporcların yaptıkları toplam sayı v sayı ld tm şkillri smaç, blok v srvis maçlar bazında dğrlndirilmiştir rilrin analizind SAS 9 istatistik pakt programı kllanılmıştır Çalışmada 006 yılında Japonya da düznlnn Dünya Şampiyonasına katılan Bayan Milli olybol Takımı sporclarının prformanslarını dğrlndirmk amacıyla farklı maçlardaki prformansları l alınarak tkrarlanan ölçümlr ait karışık modl yöntmi kllanılmıştır Sabit tkilr ait modl için; y y y n n n p p np β β β p n ifadsi yazılabilir Brada β, β,, β p p boytl, bilinmyn sabit tki paramtrlrin ait vktörü,,,, n bilinmyn, bağımsız v ortalaması sıfır varyansı σ olan normal dağılış göstrn n boytl hata trimlrin ait vktördür v is np boytl modl matrisidir B ifadnin dnklmi, β şklind blirtilbilir Bağımsız gözlmlr vktörü olan dğrinin bklnn dğri; E β varyansı is, Iσ olarak ifad dilbilir Brada I, birim matrisidir Çalışmada vrilrin dğrlndirilmsind kllanılan karışık modl için is, β

4 dnklmi yazılabilir Brada, β sabit tkilri, şansa bağlı tkilrin ilişkin nq boytl dsn matrisini, is q boytl gözlnmyn şansa bağlı vktörü blirtmktdir karıda blirtiln modlin şansa bağlı nsrları v dir B nsrlara ilişkin varsayımlar aşağıda blirtildiği gibidir, , 0 0 ar G ar G ar E E E Brada G, q boytl gözlnmyn şansa bağlı vktör ait varyansı, is, hata trimlrin ait varyansı göstrmktdir dğrinin bklnn dğri, β E varyansı is, G β olarak ld dilir Modld tahminlnmk istnn β paramtrlridir B ndnl önclikl G v dğrlri d dilir Eğr v dğrlrinin normal dağılış göstrdiği varsayılırsa, EML yöntmi kllanılarak G v dğrlrinin logaritmik olabilirlik dğrlri tahminlnbilir B amaçla, p n p n r r p n G l π ln ln ln ln, şitliği kllanılabilir Brada, şitliği il ld dilirkn, olarak blirtilir v n is lman sayısıdır B fonksiyon maksimiz tmk için aşağıda blirtiln karışık modl dnklmlri kllanılır r p rank G β Bna gör v dğrlri için, β û β β G şitliklri yazılabilir 3 apılan çalışmada kllanılan paramtrlr ait matmatiksl modl, 99

5 00 µ a mac yontm mac yontm mac oync oync yontm ijk i ij ijk jk ji ik ijk şklinddir Brada, µ : Gnl ortalamayı, a i : isporcnn tki payını i,,, 6 mac ij : isporc, jmaçın tkisini yontm ijk : isporc, jmaç, kyöntmin tkisini mac yontm jk : jmac, kyöntm arasındaki intraksiyon mac oync ji : jmac, ioync arasındaki intraksiyon oync yontm ik : ioync, kyöntm arasındaki intraksiyon ijk : isporc, jmaç, kyöntm ait şansa bağlı hata payını ifad tmktdir

6 0 BULGULA apılan çalışmada yr alan sporcların 6 maç sonnda doğrdan ld ttiklri sayıların dağılışı, maçlara gör sayıların dağılışı v sayı ld tm şklin gör sayıların dağılışı Tablo d blirtildiği gibidir Tablo Tanımlayıcı istatistiklr Etkn Eld diln sayı Oran Sporclar Forma no Maçlar maç maç maç maç maç maç öntmlr Smaç Blok Srvis Tablodaki maçlar, bölümünd maç tarihinin yanında blirtiln işarti kazanılan maçları göstrmktdir Oran sütnnda yr alan dğrlr is, sporcların ld tmiş oldğ toplam sayının sporc başına düşn miktarını, tüm maçlarda ld dilmiş olan toplam sayının maç başına düşn miktarını v sayı alma yöntmlrin gör kazanılan toplam sayının yöntm başına düşn miktarını ifad tmktdir Sürdürüln analizlr soncnda sayı ld tm bakımından sporclar arasındaki farkın p<00, sayı ld tm şkillri arasındaki farkın p<00 v oynanan maçlar arasındaki farkın p<005 önmli oldğ sonçları ld dilmiştir Sporclara ait sayı ld tm oranlar inclndiğind 7 forma nmaralı sporcnn takım içrisind sayı ld tm bakımından n yüksk dğr sahip oldğ görülmktdir Maçlar v oynclar arasındaki intraksiyon için yapılan analizlr soncnda intraksiyonn anlamlı p<005 oldğ ld dilmiştir Bayan Milli Takımı oynclarının faklı maçlarda takımlarına kazandırmış oldkları sayılar v b sayılara ait oranlar Tablo d blirtildiği gibidir Tablo Sporcların maç prformansları Mac maç maç 3maç 4maç 5maç 6maç Toplam Oync 4 3 %08 ** 7 %90 ** 7 %90 ** 0 %000 4 %08 %07 % %434 ** 3 %35 ** %98 ** 5 %36 7 %46 ** 8 %7 * 70 % %488 ** 7 %46 ** 8 %488 ** 0 %7 ** %35 ** 9 %44 ** 84 %76 9 %44 ** 0 %7 ** 7 %90 ** 5 %36 %35 ** 7 %90 * 50 % %000 %054 0 %000 3 %08 %054 8 %7 * 5 %407 7 %596 ** 3 %63 ** 0 %54 ** %35 ** 8 %759 ** 3 %63 ** 8 %3469 Toplam 68 %843 7 %95 63 % % % % * p<005 ** p<00

7 0 Tablo dki dğrlr dikkat alındığında maçlar il sporc prformansları arasında anlamlı farklılıkların oldğ v sporcların prformanslarının maçtan maça farklılık göstrdiği sonc ld dilmiştir Müsabakalar sürsinc 4 forma nmaralı oyncnn maçlardaki sayı prformansı il, v 3maçlar arasında anlamlı bir ilişkinin oldğ p<00, 5 v 7 forma nmaralı oyncların prformansları il,, 3, 5 v 6maçlar arasında anlamlı bir ilişki oldğ,,3 v 5maçlar için p<00, 6maç için p<005, 7 v 7 forma nmaralı oyncların sayı prformansları il tüm maçlar arasındaki ilişkinin anlamlı oldğ v 5 forma nmaralı oyncnn sayı prformansı il sadc 6maç arasında anlamlı bir ilişki oldğ sonc ld dilmiştir Bna gör kazanılan maçlar dikkat alındığında v 3maçlarda 5 forma nmaralı sporc dışındaki diğr sporcların tkin oldğ, 5 maçta is 4 v 5 forma nmaralı oynclar dışında kalan sporcların tkin oldğ görülmktdir Oync v sayı ld tm yöntmlri arasındaki intraksiyona ait analiz nticsind b iki faktör arasındaki intraksiyonn önmli p<00 oldğ sonc ld dilmiştir Sporcların oynanan 6 karşılaşma soncnda sayı ld tm yöntmlrin gör takımlarına kazandırmış oldkları sayıların dağılışı Tablo 3 d blirtildiği gibidir Tablo 3 Sporcların sayı ld tm yöntmlrin gör dağılışı Oync öntm Smaç Blok Srvis Toplam 4 9 %55 ** %054 %07 % %57 ** 9 %44 ** 3 %08 70 % %94 ** 8 %44 5 %36 84 %76 38 %030 ** 7 %90 5 %36 50 %355 5 %98 * 3 %08 %07 5 % %900 ** %98 ** 0 %7 ** 8 %3469 Toplam 304 % %084 5 % * p<005 ** p<00 Tablo 3 dki dğrlr dikkat alındığında smaç tkniği il alınan sayılar il tüm oynclar arasında anlamlı bir ilişkinin oldğ 4, 5, 7, v 7 forma nmaralı oynclar için p<00, 5 forma nmaralı oync için p<005 yani sayı ld yöntmlrinin oyncdan oyncya farklılık göstrdiği sonc ld dilmiştir Blok tkniği il kazanılan sayılar sadc 5 v 7 forma nmaralı oynclar arasında farklı tkiy sahipkn diğr oynclar il bir farklılık olmadığı, srvis il kazanılan sayılarda is sadc 7 forma nmaralı oyncnn farklılık göstrdiği sonc ld dilmiştir öntmlr içrisind smaç tkniğinin diğr yöntmlrdn daha tkin oldğ, blok il alınan sayılarda 5 v 7 forma nmaralı oyncların diğr oynclara gör daha başarılı oldğ gözlnirkn srvis il alınan sayılarda sadc 7 forma nmaralı oyncnn tkinliği dikkati çkmktdir Maçlarda dirkt sayı ld tmy yönlik yapılan ylmlr il maçlar arasındaki intraksiyonn önmli p<00 oldğ sonc ld dilmiştir Çalışmada

8 03 kllanılan v dirkt sayı alınan yöntmlrin maçlara gör dağılışı Tablo 4 d blirtildiği gibidir Tablo 4 Maçların sayı ld tm yöntmlrin gör dağılışı Maçlar öntm Smaç Blok Srvis Toplam maç 5 %38 ** %98 ** 6 %63 ** 68 %843 maç 6 %653 ** 6 %63 * 5 %36 7 %95 3maç 54 %463 ** 5 %36 ** 4 %08 * 63 %707 4maç 3 %867 ** %054 %07 35 %949 5maç 59 %599 ** %35 * 4 %08 75 %033 6maç 47 %74 ** 4 %08 5 %36 56 %58 Toplam 304 % %084 5 % * p<005 p<00 Tablo 4 d blirtiln dğrlr gör tüm maçlar il smaç tkniği il sayı ld tm dğişkni arasında anlamlı bir ilişki oldğ görülmktdir p<00 Blok tkniği il,, 3 v 5maçlar arasında anlamlı bir ilişki oldğ v 3maçlar için p<00, v 5maçlar için p<005 v srvis tkniğinin is sadc v 3maçlar il anlamlı bir ilişkiy sahip oldğ maç için p<00, 3maç için p<005 sonc ld dilmiştir Özllikl v 3 maçlarda üç yöntmin d tkin oldğ gözlnmktdir

9 04 TATIŞMA Takım sporlarında özllikl çşitli organizasyonlardaki müsabakalar sonrasında yapılan çşitli dğrlndirmlr takımın gnl drm hakkında bilgi vrbilmktdir Ayrıca başarı vya başarısızlığı tkilyn faktörlrin blirlnmsind v ortaya çıkış sbplrinin araştırılmasında, oyncların maç prformanslarının blirlnmsind v prformanslarını tkilyn faktörlrin ortaya konmasında da önmli rol oynamaktadır Analiz özllikl tknik adamların yanılgılardan zaklaşmasında önmli bir tkndir yılında Japonya da düznlnn Dünya olybol Şampiyonası sürsinc aynı sporcların farklı maçlardaki prformanslarını blirlmk amacıyla yapılan analizlr soncnda oynanan maçlar arasında, maçlara gör sporcların ld tmiş oldkları sayılar bakımından v sayı ld tm yöntmlri bakımından farklılıklar oldğ sonc ld dilmiştir Tablo dki tanımlayıcı istatistiklr inclndiğind özllikl 7 forma nmaralı sporcnn ld diln sayı bakımından n yüksk orana %3469 v 4 v 5 forma nmaralı oyncların is oldkça düşük oranlara %596 v % 407 sahip oldğ dikkati çkmktdir Oynanan maçlar v oynclar arasındaki intraksiyonn anlamlı p<005 çıkması da sporcların maç prformanslarının maçtan maç dğişim göstrdiğini v sporcların kazanılan sayılar bakımından birbirindn farklı oldğn ifad tmktdir Aynı tablodaki maçlar bölümündki dğrlr inclndiğind kazanılmış olan maçta v 3 maçta çalışmada yr alan sporclar tarafından ld dilmiş olan sayıların az olması karşı takımın daha fazla hata yaparak Türkiy A Milli Bayan olybol Takımına sayı kazandırdığını göstrmktdir Brada dikkati çkn diğr bir hssta kaybdiln maçların kazanılmış olan maçların hmn bir sonraki günü oynanmış olması, kazınılmış olan maçların is n az bir gün aradan sonra oynanmış olmasıdır Tablo dki sayı ld tm yöntmlrind is dirkt sayıya yönlik olan smaç vrşnn sayı kazanmadaki n önmli tkn oldğ görülmktdir Milli takım kazanmış oldğ sayıların büyük bir bölümünü %838 b yöntm il ld drkn blok v srvis il ld diln sayıların oranı oldkça düşük kalmıştır Oysa volybolda oyn srvis atışı il başladığından tkili vya taktik olarak kllanılan bir srvis karşı takımın bütün hücm planlarını bozabilcği gibi dirkt sayı il d sonçlanabilir Etkili blok doknş is karşı tarafın hücmn ksbildiği gibi doğrdan sayı il d sonçlanabilmktdir Bloğn tkinliği bloğ olştran oyncların sayısı il, blok pozisyonna doğr çabk harkt il, sıçrama zamanlaması v oyncların taktiksl bilgi v dnyimlri il blirlnir Dolayısıyla Dünya Şampiyonası gibi büyük organizasyonlarında yr alan takımlara karşı başarı ld dbilmk için oyncların blok tkinliği, bilgi v bcrilri hazırlık dönmind üzrind drlması grkn çok önmli hsslardır 5 Sporclar sayı ld tm yöntmlrin gör dğrlndirildiğind, smaç vrş il ld diln sayılarda tüm sporcların tkin oldğ görülmüştür Blokla ld diln sayılarda 5 v 7 forma nmaralı sporcların tkin oldğn v srvis il sayı ld tmd is sadc 7 forma nmaralı sporcnn tkin oldğ gözlnmiştir Brada blok v özllikl srvis tkinliğinin ytrsiz kaldığı sonc ortaya çıkmaktadır Nitkim sayı ld tm yöntmi il oynclar arasındaki intraksiyonn da anlamlı çıkması b drmn bir göstrgsidir Tablo 4 d blirtiln maçların sayı ld tm yöntmlrin gör dağılışı inclndiğind sayı kazanma yöntminin önmi daha da blirgin bir hal almaktadır Kazanılmış olan maçlardan maç, 3maç v 5maç özllikl v 3maç ta hr üç yöntmind tkin olabilcği sonc ld dilmiştir Kazanılan 5maçta is smaç v blok faktörlrinin tkisi ön plana çıkmıştır Birinci v bşinci maçlarda smaç vrş il ld diln sayı az olmasına rağmn blok il ld diln sayıların fazlalığı maçların kazanılmasında tkin olabilck faktörlrdir B drm

10 05 volybol karşılaşmalarında blok il yapılan savnmanın n kadar önmli olabilcğini göstrmktdir Blok il savnmada doğrdan sayı ld dilbilcği gibi karşı takımın yni hücm gücünü d zayıflatıcı bir tkndir 6 Aynı trnvada Dünya Şampiyonlğn ld dn s takımının trnva sürsinc blok il ld ttiği toplam sayının 97 olması v maçlardaki blok il ld diln sayılarının birbirin yakın olması b drmn bir göstrgsidir

11 06 KANAKLA Cngiz, A, olybol Oyn Kramı v Alıştırmaları Bağırgan ayımvi Ankara Brthord FÖHNE in ollyball Sipl 986 adlı kitabından çviri, 999 C, I, Statistical Mthods A Onlin Corss Principls of animal scinc Davis, CS, Statistical Mthods for th Analysis of patd Masrmnts Springr-rlag, Nw- ork, Inc, 00 4 Düzgünş, O, Ksici, T, Kavnc, O & Gürbüz, F, Araştırma v Dnm Mtotları Ankara Ünivrsitsi, iraat Fakültsi ayınları: 0 Ankara, Hançr, A, 987 Çkoslovakya olybol Antrnör Krs Notları Korkmaz, F & Gültkin, O, 999 ılı Avrpa Kpa Galiplri Kpası Bayanlar olybol Final Karşılaşmalarının Analizi olybol Bilim v Tknoloji Drgisi,, 5-3, Littll, C, Hnry, P & Ammrman, CB, Statistical Analysis of patd Masrs Data Using SAS Procdrs J Anim Sci, 76:6-3, Ott, L, An Introdction To Statistical Mthods and Data Analysis PES-KENT Pblishing Company, Wadsworth, Inc, ıldız, N & Bircan, H, Araştırma v Dnm Mtotları Atatürk Ünivrsitsi ayınları, No: 697, 003