5. E-İçerik Arama, Bulma ve Seçme

Transkript

1 5. E-İçerik Arama, Bulma ve Seçme 5.1. Telif Haklı Materyali Kullanma Derslerde Görüntüleri, Sesleri ve Videoları Kullanma: Kaynağa atıfta bulunmak zorunludur fakat sadece kaynağa atıfta bulunmak yeterli değildir. [Atıfta bulunma şunları içerir: Görüntünün/videonun altında telif hakkı sahiplik bilgisi (Örneğin 2001 telif hakkı sahibinin adı) ve mevcut bilgilerle, sonunda tam bir bibliyografik tanım (yazar, başlık, yayınevi, ve yayının/web adresinin yeri ve tarihi dahil)]. Öğretmenlerin, materyalin kullanımıyla ilgili kısıtlamaların olup olmadığını görmek için alınan materyalin web sitesini kontrol etmeleri gerekir. Eğer görüntülerin (ya da diğer ögelerin) izinsiz kullanılabileceğine ilişkin belli yönergeler yoksa öğretmenlerin izin istemek için web sorumlusuna e-posta iletisi göndermeleri gerekmektedir (Eğer mümkünse web sorumlusu bu iletiyi genellikle telif hakkı sahibine iletmelidir). Gerçek öğrenci çalışmaları ve resimleri için aile izni gerekmektedir. Telif hakkı sahibi, web sitesinde kullanımın izin gerektirmediğini belirtirse materyali, kuralları çerçevesinde ve kaynağa atıfta bulunarak kullanın nu.lu FİKİR VE SANAT ESERLERİ KANUNU: Madde 33 - (Değişik Madde: 03/03/ /17. md.) Yayımlanmış bir eserin, tüm eğitim ve öğretim kurumlarında, yüz yüze eğitim ve öğretim maksadıyla doğrudan veya dolaylı kâr amacı gütmeksizin temsili, eser sahibinin ve eserin adının mutat şekilde açıklanması şartıyla serbesttir Eğitim ve Öğretim İçin Seçme ve Toplama Eserler: Madde 34 - (Değişik Fıkra: 07/06/ /13 md.) Yayımlanmış musiki, ilim ve edebiyat eserlerinden ve alenileşmiş güzel sanat eserlerinden, maksadın haklı göstereceği bir nispet dahilinde iktisablar yapılmak suretiyle, hâl ve vaziyetinden eğitim ve öğretim gayesine tahsis edildiği anlaşılan seçme ve toplama eserler vücuda getirilmesi serbesttir. 2 nci maddenin üçüncü bendinde ve 4 üncü maddenin birinci fıkrasının birinci ve beşinci bentlerinde gösterilen neviden eserler, ancak seçme ve toplama eserin münderecatını aydınlatmak üzere iktibas edilebilir. Ancak bu serbestlik, hak sahibinin meşru menfaatlerine haklı bir sebep olmadan zarar verir veya eserden normal yararlanma ile çelişir şekilde kullanılamaz. Münhasıran okullara mahsus olarak hazırlanan ve Milli Eğitim Bakanlığı tarafından onanan (okul radyo) yayımları için de birinci fıkra hükümleri uygulanır.

2 (Ek Fıkra: 03/03/ /18. Md.) Yayımlanmış musiki, ilim ve edebiyat eserlerinden ve alenileşmiş güzel sanat eserlerinden, iktibaslar yapılmak suretiyle eğitim ve öğretim gayesi dışında seçme ve toplama eserler vücuda getirilmesi ancak eser sahibinin izniyle mümkündür. Bütün bu hâllerde eser ve eser sahibinin adı mutat şekilde zikredilmek icap eder. ilgili web adresinden daha detaylı bilgi edinebilirsiniz. ( tarihi itibariyle geçerli adres) Creative Commons Lisansı :"Bazı Haklar Saklıdır - Some Rights Reserved" Emre Bayamlıoglu - Creative Commons Türkiye Proje Lideri, İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi I) Creative Commons Nedir? Creative Commons (CC) 2001 yılında Center for the Public Domain kuruluşunun desteğiyle başlayan ve aralarında fikrî mülkiyet konusunda uzman ve entellektüellerin bulunduğu bir grup tarafından, telif hakları alanında esneklik ve paylaşımı yaygınlaştırmak amacıyla kurulmuş bir düşünce hareketidir. Creative Commons bu amaca ulaşmak için tüm eser sahiplerine, yasanın kendilerine tanıdığı kimi hakları kamuyla paylaşabilmelerine imkân verecek, özel olarak hazırlanmış telif lisansı sözleşmeleri önermektedir. Özgür Yazılım Vakfı (Free Software Foundation) tarafından daha önce meydana getirilen GNU General Public License (GNU GPL) metinlerini temel alan bu sözleşmelerin özelliği, yaratıcı kişilere, telif hakkından tamamen feragat etmeksizin eserlerini paylaşıma açmalarına imkân tanımasıdır. Creative Commons tarafından hazırlanıp üye ülkelerdeki temsilci kuruluşlarca ilgili hukuka göre uyarlanan bu sözleşmeler, özellikle sayısal platformda eserlerin izinsiz kopyalanması konusunda yaşanan hukuki kaosa değişik bir bakış açısıyla yaklaşmaktadır. Sahibi tarafından Creative Commons lisans sözleşmesi altında kamuya sunulan eserlerin ticaret dışı amaçlar için kullanımı desteklenmektedir. 21. yy. a kadar telif haklarında alışılagelmiş Tüm Hakları Saklıdır. - All rights reserved. yerine, Bazı hakları saklıdır. - Some rights reserved. sloganıyla yola çıkan Creative Commons hızla yaygınlaşmaktadır. II) Telif Hukuku ve Creative Commons

3 Geçtiğimiz otuz yıl, gelişmiş Batı ülkelerinin öncülüğünde tüm dünyada, fikrî hakların genişlediği ve yaygınlık kazandığı bir dönem olmuştur. Özellikle telif hakkı veya daha doğru bir deyişle eser sahibinin hakları açısından baktığımızda bu hakların, süre bakımından uzadığına ve yaptırımların ağırlaştığına tanık olmaktayız. Özellikle, eser sahibinin haklarını İnternet üzerinde korumaya yönelik teknolojik önlemlerin hukuki güvenceye kavuşması, telif korumasının yazılım boyutuna taşınması olgusunu karşımıza çıkarmıştır. Gittikçe sınırları daralan bu ortam içinde Creative Commons, kullanıcı boyutunda kabul edilebilir ve esnek bir katman oluşturmayı hedeflemektedir. Gelişmiş hukuk sistemleri incelendiğinde, eser sahibinin hakları kategorisinde eserin, çoğaltılması, dağıtılması, işlenerek başka bir eser oluşturulması, eserin kullanımı, kamuya sunulması gibi yetkiler yer alır. Telif hakkı sahibinin izni olmaksızın bu eylemlerden birini gerçekleştirenler, eğer telif hukukunun farklı ölçülerde getirdiği istisnalardan da yararlanamıyorlarsa ihlal içinde kabul edilirler. Bu durumla ilgili olarak ilk girişim, yazılım alanında ortaya konmuş ve GNU General Public License veya kısa adıyla GPL olarak ortaya çıkmıştır. Herkesçe bilindiği üzere GPL nin arkasında yatan fikir, yazılımın kaynak kodunu açık hale getirerek herkesçe kullanılabilmesine imkân tanırken, söz konusu kodun işlenmesiyle yaratılacak yeni yazılımların da aynı şartla açık kaynaklı olarak yayımlanmasını sağlamaktır. III) Creative Commons Lisansları Creative Commons sadece lisanslardan ibaret olmayıp buna kimi işaret, etiket ve diğer belgeler de eklenebilir. Bundan başka, CC lisanslı eserlerin İnternet tarayıcı programları tarafından algılanmasını sağlayan aşağıdaki gibi elektronik etiketler (tag) de mevcuttur. Etiketin bir eserle ilgili olarak kullanılması, eser sahibinin bazı haklarını elde tutarken kimi haklarını da kamuyla paylaştığı anlamını taşır. Aşağıda açıklanacak altı tip lisans için de aynı etiket kullanılır. Her bir lisans için kullanım kapsamını açıklayan basit semboller de bulunmaktadır. CC lisanslarını kullanmaya karar veren eser sahibi iki soruya cevap vermek durumundadır: 1) Eser sahibi eserin ticari kullanımına izin verecek midir? 2) Eser sahibi eserin işlenmesine yani eserden faydalanılarak başka eserler oluşturulmasına izin verecek midir?

4 CC bu soruya üç şekilde çözüm getirmektedir: a) İşleme tamamen yasaklanabilir. b) Eser sahibi işlemenin yapılmasına, yeniden üretilmesine, dağıtılmasına, gösterimine ve kullanımına izin verebilir. c) Eser sahibi b seçeneğindeki işlemeye, işleme sonucu ortaya çıkan eserin de aynen paylaşım koşullu yayımlanması şartıyla izin verebilir. Bunun anlamı, işleme sonucu ortaya çıkacak eserin de başkalarınca CC aynen paylaşım koşullu lisans kuralları çerçevesinde kullanılabilmesidir. Bu kural, sonraki diğer işlemeler için de zincirleme şekilde devam edecektir. Yukarıdaki sorular karşımıza altı değişik seçenek çıkarmaktadır: ( Lisansın Şartlar kısa adı by-nc-nd Eserin ilk sahibi belirtilecek Ticari kullanılamayacak Özgün hali korunacak by-nc-sa Eserin ilk sahibi belirtilecek Ticari kullanılamayacak İlk lisans modeli korunacak by-nc Eserin ilk sahibi belirtilecek Ticari kullanılamayacak by-nd Eserin ilk sahibi belirtilecek Özgün hali korunacak Lisansın logosu Açıklaması Bu lisansa sahip eseri kopyalayabilirsiniz. Sağlanması gereken üç şart vardır: İlki, eserin tüm kopyalarında eserin ilk sahibinin belirtilmesi. İkincisi, eserin hiçbir kopyası ya da eserden üretilmiş yeni eserlerin hiçbirisinin ticari ortamda kullanılmaması. Üçüncüsü, esere dokunulmaması ve özgünlüğünün korunması. Bu lisansa sahip eseri kopyalayabilirsiniz, üzerinde değişiklik yapıp yenisini üretebilirsiniz. Sağlanması gereken üç şart vardır: İlki, eserin tüm kopyalarında eserin ilk sahibinin belirtilmesi. İkincisi, eserin hiçbir kopyası ya da eserden üretilmiş yeni eserlerin hiçbirisinin ticari ortamda kullanılmaması. Üçüncüsü, eserin tüm kopyalarında ya da eserden üretilmiş yeni eserlerde de aynı lisansın kullanılmaya devam edilmesi. Bu lisansa sahip eseri kopyalayabilir ve üzerinde değişiklik yapıp yenisini üretebilirsiniz. Sağlanması gereken iki şart vardır: İlki, eserin tüm kopyalarında eserin ilk sahibinin belirtilmesi. İkincisi, eserin hiçbir kopyası ya da eserden üretilmiş yeni eserlerin hiçbirisinin ticari ortamda kullanılmaması. Bu lisansa sahip eseri kopyalayabilir ve ticari amaçla kullanabilirsiniz. Sağlanması gereken iki şart vardır. İlki, eserin tüm kopyalarında eserin ilk sahibinin belirtilmesi. İkincisi, esere dokunulmaması ve özgün halinin korunması.

5 by-sa Eserin ilk sahibi belirtilecek İlk lisans modeli korunacak Bu lisansa sahip eseri kopyalayabilirsiniz, üzerinde değişiklik yapıp yenisini üretebilirsiniz, ticari amaçla kullanabilirsiniz. Sağlanması gereken iki şart vardır: İlki, eserin tüm kopyalarında eserin ilk sahibinin belirtilmesi. İkincisi, eserin tüm kopyalarında ya da eserden üretilmiş yeni eserlerde de aynı lisansın kullanılmaya devam edilmesi. Creative Commons by-sa lisansı, GNU GPL lisanslarının felsefesine uygun, özgür bir lisans modeli olarak kabul edilir. by Eserin ilk sahibi Bu lisansa sahip eseri kopyalayabilirsiniz, belirtilecek üzerinde değişiklik yapıp yenisini üretebilirsiniz, ticari amaçla kullanabilirsiniz. Sağlanması gereken tek şart, eserin tüm kopyalarında eserin ilk sahibinin belirtilmesidir. Şekil Creative_Commons Lisans türleri Yukarıdaki tablo doğrultusunda aşağıdaki örneği incelersek Türkiye Bilimler Akademisi tarafından hazırlanan Ulusal Açık Ders Malzemeleri portalında yer alan derslerin paylaşım koşulları sayfanın sağ alt tarafında yer alan işaret ile belirtilmiştir: Yukarıdaki tabloya göre, BY-NC-SA lisansı, Ulusal Açık Ders Malzemeleri portalinde yer alan ders malzemelerini kullanan kullanıcıların, eserin ilk sahibini belirtmesi, ticari kullanmaması ve bir değişiklik yapılması durumunda yeni yapılan malzemede ilk lisans modelinin korunmasını zorunlu tutmaktadır. Şekil Creative_Commons Lisansı ile lisanslanmış web sayfası

6 Creative Commons da bütün lisans türleri, kullanıcıya dünya genelinde bedelsiz, münhasır olmayan (non-exclusive) ve sürekli bir kullanım hakkı vermektedir. Buna göre her lisans, eserin yeniden üretimine, derleme eserler içine alınmasına, dağıtılmasına, kamuya sunumuna ve kullanımına izin vermektedir. İşlemeye izin veren lisanslar, aynı zamanda ortaya çıkan işlemenin kopyalarının dağıtılmasına ve icrasına da izin verir. Tüm lisanslarda, bu hakların halen mevcut veya gelecekte ortaya çıkacak her tür format ve mecra için geçerli olduğu belirtilmektedir. Ayrıca lisansta belirtilmeyen hakların saklı tutulduğu yani Some rights reserved ifade edilmektedir. Lisanslarda Öngörülen Sınırlamalar: Tüm lisanslar, lisansın bir kopyasının esere iliştirilmesini veya sayısal ortamda etiketlerin eklenmesini şart koşmaktadır. Tüm lisanslarda yer alan ikinci kısıtlama, tüm kullanımlarda eserin yaratıcısının adının belirtilmesidir. Bu kural özellikle kıta Avrupası hukuklarında yer alan manevi hakları hatırlatmaktadır. Türk hukuku açısından bakıldığında eser sahibinin adının belirtilmesi manevi bir hak olarak, lisans sözleşmesinde yer almasa bile tarafların ortadan kaldıramayacağı bir husustur. Bu kural aynı zamanda işleme eserlerde de orijinal eser sahibinin adının yer almasını talep edebilmeyi de içerir. Lisansların öngördüğü haklardan yararlanabilmek için bu kısıtlamalara uyulması gerekmektedir. Ticari olmayan lisanslar, eserin birincil olarak ticari veya kazanç getirme amaçlı kullanılmasını engeller. Maddenin sonuna yapılan bir ekleme ile dosya paylaşım siteleri üzerinde dosya değişiminin para karşılığı olmadıkça ticari kullanım sayılmayacağı belirtilmiştir. Ancak yine de neyin ticari kullanım olduğu sorusu her hukuk sisteminde farklı değerlendirmelere sebep olabilmektedir. Söz konusu lisans maddesinde olumsuz bir tanımlama yapılarak neye izin verilmediği ifade edilmektedir. Her lisansa ilişkin bir açıklama bulunmaktadır ve üzerindeki semboller eser sahibinin tercihleri konusunda bilgi verir. Tüm lisansların içerdiği bir başka yükümlülük ise kullanıcının dağıtım veya kullanım sırasında lisans hükümlerini üçüncü kişilere açıkça beyan etmektedir. IV) Creative Commons Lisanslarının Hukuki Bağlayıcılığı CC lisansının başarısı, yukarıda açıklanan sınırlamaların mahkemelerce tanınması yani uygulanır olmasındadır. Özellikle eser sahibinin adının belirtilmesi (atıf), ticari olmayan kullanım ve aynen paylaşım kuralına uyulması önemlidir. İkinci bir etken ise kullanıcıların, lisansta belirtilen hakları kullandıklarında mahkemelerin kendilerini sorumlu tutmayacağına inanmalarıdır. Tüm CC lisansları, eserlerin kullanılırken CC lisansının bir kopyasının bulundurulmasını, link sağlanmasını veya etiket ile iliştirilmesini şart koşar. Aynen paylaşım koşulu ise işleme eserin

7 kamuya sunumu, dağıtılması veya icrası hâlinde söz konusu işleme eserin de aynen paylaşım koşullu lisansla yayımlanmasını gerektirir. Yukarıda da belirtilen ikinci husus, kullanıcıların CC lisansının kendilerine yeterli hukuki güvenlik sağladığına inanmalarıdır. Bir başka deyişle CC lisanslı bir eseri, lisans kurallarına uygun kullandıkları sürece ihlal iddiasıyla karşılaşmayacaklarını bilmeleridir. Önümüzdeki yıllarda, CC lisanslı bir eserin popülarite kazanması üzerine eser sahibinin haklarını talep etmesine veya eseri CC lisanslı olarak sunmaktan vazgeçmek istemesine tanık olabiliriz E-İçerik Arama ve Bulma Teknolojinin eğitimde etkin bir şekilde kullanımı için uygun içeriğe sahip olmak ve bunları kullanmak önemli faktörlerden biridir. Ancak okullarda öğretmenlerin her dersin kazanımlarına ve öğrencilerin fiziksel, bilişsel ve duyuşsal gelişimlerine uygun e-içerik hazırlamaları için yeterli zamanları ve yeterlilikleri bulunmamaktadır (Göktaş, Yıldırım & Yıldırım, 2008). Bu durumda, İnternet üzerindeki farklı derslerin farklı kazanımlarına yönelik hazırlanmış e-içerikleri kullanmak ve bu e-içeriklere ulaşma yollarını bilmek önem kazanmaktadır. Bu bölümde, öğretmenlere Eğitim Bilişim Ağı (EBA) ve İnternet üzerinden istedikleri e-içeriklere nasıl ulaşacaklarına yönelik bilgiler, etkinliklere dayalı olarak sunulmuştur. Bölüm bu yönüyle; e-içerikleri arama ve bulma noktasında kullanıcılardaki bilgi eksikliğini gidermeyi amaçlamaktadır Eğitim Bilişim Ağı (EBA) Haber Modülü Ülkenin her köşesinde bulunan okullarla ilgili olaylardan haberdar olmak amacı ile geliştirilmiştir. Bu modül ile öğretmen ve öğrenciler yaptığı çalışmaları tüm Türkiye ile paylaşabilecektir. Etkinlik 5.1: EBA Haber Modülünde Haber Paylaşımı

8 Şekil 5.3 EBA Haber modülü adresinden giriş yapınız. Şekil 5.3 te görüldüğü gibi sol üst bölümden giriş yapınız. Şekil 5.4 te bulunan kullanıcı girişi ekranından MEBBİS kullanıcı adı ve şifresi ile giriş yapabilirsiniz. Giriş işlemi tamamlandığında sol üst tarafta isminiz görünecektir. Şekil 5.5 te bulunan ekranı kullanarak haberinizi paylaşabilirsiniz. Haberinizi incelenip onaylandıktan sonra yayınlanacaktır. Şekil 5.4 EBA Kullanıcı Girişi

9 Şekil 5.5 EBA Kullanıcı Girişi E-İçerik Modülü E-içerik modülü birbirinden bağımsız eğitim portallarını aynı adreste buluşturmak ve okul ağı içerisinde ücretsiz olarak kullanıma sunmak amacı ile tasarlanmıştır. Türkiye nin eğitim alanında hizmet veren firmalarına yapılan çağrı sonucunda Milli Eğitim Bakanlığı ile çalışmaya gönüllü olan firmalar EBA içerisinden kaynaklarını kullanıma açmışlardır.

10 Şekil 5.6 EBA E-İçerik Modülü Şekil 5.6. da tarihi itibarı ile kaynaklarını EBA üzerinden kullanıma açan firmaların giriş ekranları bulunmaktadır. Etkinlik 5.2: EBA E-İçerik Modülünde Materyal Kullanımı

11 Materyalini kullancağınız firmayı seçiniz. EBA ya kullanıcı girişi yaptı iseniz doğrudan ilgili firmanın üyelik kaydı bölümüne yönlendirilirsiniz. Kullanıcı giriş yapmadı iseniz Şekil 5.7. deki öğretmen giriş ekranından MEBBİS kullanıcı adı ve şifresi ile giriş yaptıktan sonra ilgili firmanın üye kayıt ekranına yönlendirilirsiniz. Üyelik işlemini tamamladıktan sonra ilgili firmanın kaynaklarndan materyal kullanabilirsiniz. Bazı firmalarda kullanıcı girişi gerekmemektedir. Bu ekran gelişmeler doğrultusunda değişiklik göstermektedir. Şekil 5.7 EBA E-İçerik Modülü Kullanıcı Girişi E-Kitap Modülü E-kitap modülü derslerde kullanılan ders kitaplarını e-kitap olarak pdf halinde tablet PC veya etkileşimli tahtaya indirme ve kullanılması için tasarlanmıştır. Etkinlik 5.3: EBA E-Kitap Modülünün Kullanımı

12 Kullanıcı girişini önceki modüllerde olduğu gibi yapınız. E-Kitap bağlantısına tıklayarak Şekil 5.8 ekranına ulaşınız İncelemek istediğiniz kitabın PDF halini açınız. Kullanmak istediğniiz e-kitabı kaydediniz. (Şekil 5.9) Şekil 5.8 EBA E-Kitap Modülü Kullanıcı Girişi

13 Şekil 5.9 E-Kitap Örneği Video Modülü Eğitsel amaçlı videoların yayınlandığı bölümdür. Bölümde bulunan videolar sürekli güncellenmektedir. Şekil 5.10 EBA Video Modülü

14 Görsel Modülü Eğitim Bilişim Ağı görsel modülü derslerde kullanılabilecek etkili bir görsel materyal olan fotoğrafların kolay bir şekilde bulabilmesi için tasarlanmıştır. Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü nün kurulduğu yıllardan bu yana sahip olduğu geniş fotoğraf arşivi bu bölümde yayınlanmaktadır. Hâli hazırda yüklü olan otuz binden fazla fotoğrafla öğrencilere doğup büyüdükleri yerlerin eski hâllerini, okullarının eski hallerini gösterebilirsiniz. Şekil 5.11 EBA Görsel Modülü Soru-Cevap Modülü Eğitim Bilişim Ağı soru-cevap modülü sistemin daha verimli olması, etkin kullanılması amacıyla tasarlanmıştır. Eğitimde teknoloji kullanımıyla ilgili yeni fikirlerin, hangi e-içeriğin, hangi noktada daha faydalı olduğu konusundaki düşüncelerin paylaşıldığı bölümdür.

15 Şekil 5.12 EBA Soru-Cevap Modülü İnternet Üzerinden Arama Yapma İnternet üzerindeki aramalarda akla ilk gelen arama motorlarıdır. Arama motorları İnternet ağında saklanan bilgilerin büyük bir kısmını kaydetmekte böylece bulunması istenilen ifadelerin arama motoruna girilmesiyle var olan kayıtlarda istenen bilgi hızla aranmaktadır. Günümüzde birçok arama motoru bulunmakla birlikte her birinin çalışma prensibi birbirinden farklı olabilmektedir. Bazıları arama işlemlerini dizinlerde ya da kategorilerde yaparken bazıları anahtar kelime arama mantığıyla çalışmaktadır (Başaran, 2005). Çok kullanılan arama motorlarının bazıları Şekil de verilmiştir

16 Şekil Arama motorları Yukarıdaki arama motorlarının yanı sıra, kendi arama motorlarına girilen anahtar sözcükleri diğer arama motorlarında da aratıp bulunan bütün sonuçları kullanıcıların ekranlarına yansıtan Meta arama motorları da mevcuttur. Bunlardan bazıları Şekil 5.14 de sunulmuştur. Meta Arama Motorları et om Şekil Meta arama motorları Arama motorları İnternet te bir konu hakkında araştırma yapmak için en sık kullanılan araçlardır. Ancak bazen arama yaparken arama motorlarında yer alan binlerce adresten amaca hizmet eden bilgiye erişmek oldukça zaman alabilmektedir. Bu nedenle arama sırasında bazı püf noktaları göz önünde bulundurmak gerekir Uygun Anahtar Kelimeleri Belirleme Herhangi bir arama motorunda aramaya başlamadan önce yapılması gereken en önemli şey, aranan içeriğe ulaşılmasını kolaylaştıracak en uygun anahtar kelimeleri belirlemektir. Taramalarda kullanılacak anahtar kelimeler seçilirken mümkün olduğunca yalın kelimeler kullanılmalı, eklerden ve tam cümle ibarelerinden kaçınılmalıdır. Aranılan içeriğe uygun anahtar kelimeleri belirlemek için ise: Hangi konuya yönelik içerik arandığı belirlenir. o Trafik ışıklarına uyma konusu ele alınmıştır. Belirlenen konuya ilişkin e-içeriğin hangi öğrenci seviyesine göre aranacağı saptanır. o Aranacak olan e- içerik ilköğretim 4. Sınıf öğrencilerinin seviyesine uygun içerikte olacaktır. E-içeriğin öğrenme seviyesine göre hangi öğrenme türleri içereceği belirlenir. o Oyun türünde bir e- içerikle trafik kuralları öğrencilere öğretilecektir.

17 Belirlenen konuda öğrencilere hangi hedeflerin kazandırılmak istendiği yazılır. o Öğrencilerin kazanmaları gereken hedef davranış, trafik ışıklarındaki renklerin ne anlama geldiğini söyleyebilmesi ve kavrayabilmesidir. Kazanımlarda yer alan önemli ve ön plana çıkan kelimeler tespit edilir. Ortaya çıkan kelimelerden amacı en iyi yansıtanlar belirlenir. o Hedef davranışlar içerisinde geçen kelimelerden amaca en uygun olanlar aşağıdaki gibi genelden özele doğru seçilmiştir: Trafik kuralları (eğitsel oyunu) Karşıdan karşıya geçme (eğitsel oyunu) Trafik ışıkları (eğitsel oyunu) Kırmızı ışık Sarı ışık Yeşil ışık Alternatif anahtar kelimeler de aranmalıdır. o Mersin hakkında bilgi edinmek için Mersin kelimesi yerine İçel kelimesi kullanılabilir. Arama yapılan kelimelerin bütün olarak aranması için işareti kullanılabilir. o Trafik kuralları kelimeleri ile arama yapıldığında Trafik kuralları, Trafik ve Kuralları kelimelerini ayrı ayrı arar. o Trafik Kuralları şeklinde yazıldığında ise sadece tırnak içinde yazılan kelime grubunu bütün olarak arar. Etkinlik 5.4: Uygun Anahtar Kelime belirleme( Google)

18 Google arama motorunun ana sayfasını açınız. Anahtar kelimenin yazılacağı alana "Trafik Kuralları" yazarak arama yapınız. Önceki sayfayı kapatmadan yeni bir arama sayfası açınız. Anahtar kelimenin yazılacağı alana "Karşıdan karşıya geçme" yazarak arama yapınız. Yeni bir arama sayfası açarak, arama alanına "Trafik ışıkları" yazarak arama yapınız. Yapılan üç arama sonucunu inceleyiniz ve sonuçları tartışınız Gelişmiş Arama Google arama motorunda aramayı özelleştirmek için Gelişmiş Arama da yapılabilir. Bu arama işleminin nasıl yapıldığını aşağıdaki adımları takip ederek öğrenebilirsiniz: 1 Gelişmiş arama sayfasına ulaşmak için arama motorunun anasayfasında bulunan gelişmiş arama sekmesine tıklayınız. Böylece aşağıdaki Google Gelişmiş Arama sayfası ekrana gelecektir: Şekil 5.15 Gelişmiş Arama Gelişmiş arama seçenekleriyle arama yapmak için: Şekil 5.15 deki ekranda görüntülenen alanlardan, arama yapılan anahtar kelimenin amacına uygun olan seçenekleri tercih edebilirsiniz. Örneğin: Aramanın dilini değiştirebilirsiniz.

19 Arama sonuçlarının her sayfada kaçar tane görüntüleneceğini belirleyebilirsiniz. Hangi dosya türündeki sonuçları ekrana getireceğini belirleyebilirsiniz. Belirli bir sitede veya alanda arayabilirsiniz. Gelişmiş aramada ortaya çıkan sonuçları çeşitli uygulamalar yaparak görebilirsiniz. Etkinlik 5.5: Gelişmiş Arama ile Belirli bir Sitede ya da Alanda Arama Gelişmiş arama web siteleri, alan adlarına göre arama yapma imkânı sunmaktadır. Aşağıda İnternet adreslerinin alan adları ve adreste alan adının bulunduğu kısımların altı çizili olarak gösterilmiştir: gov : Hükümet kuruluşları edu : Eğitim kurumları ( üniversiteler gibi ) org : Ticari olmayan, kâr amacı gütmeyen kuruluşlar meb.k12.tr: Millî Eğitime Bağlı Okullar com : Ticari kuruluşlar mil : Askerî kuruluşlar net : Servis sunucuları ( İnternet servis sağlayıcı gibi ) ac : Akademik kuruluşlar ( Bazı ülkelerde edu yerine kullanılmaktadır.) Bu özellik sadece üniversitelerin sayfalarında ya da sadece Millî Eğitim Bakanlığına bağlı okulların web sayfalarında arama yapılmak istendiğinde kullanılabilir. Millî Eğitim Bakanlığına bağlı okulların web sayfalarında Sakarya Savaşı ile ilgili araştırma yapmak için aşağıdaki adımları takip ediniz: Gelişmiş arama sayfasına ulaşmak için Şekil 5.3'de gösterilen gelişmiş arama sekmesine tıklayınız. Aranacak kelime bölümüne "Sakarya Savaşı" yazınız. Alan Adı bölümüne "meb.k12.tr" yazınız (Bkz. Şekil 5.4). Google "Gelişmiş Arama " sekmesini kullanarak Şekil 5.4'deki gibi özelleştirilen arama ayarlarını yaptıktan sonra "Google 'da Ara" seçeneğine tıklayınız.

20 Şekil 5.16-Alan adına göre arama yapma Bu adımı da uyguladıktan sonra Şekil deki sonuç ekranı gelecektir: Şekil 5.17-Alan adına göre arama sonuç ekranı Şekil deki ekran görüntüsü incelendiğinde MEB uzantılı web sayfaları arasından içeriğinde Sakarya Savaşı geçen web sitelerinin geldiği görülmektedir Önbellek (Cache) te Arama Google, tarama esnasında incelenen sayfaların bir kopyasını, orijinal sayfaya ulaşılamadığı durumlarda görüntülemek amacıyla yedek olarak saklar. Eğer ziyaret etmek istediğiniz web sitesine ulaşmada sorun yaşanıyorsa veya web adresi engellenmişse Google'ın önbelleğini kullanarak web sitesine ulaşmayı deneyebilirsiniz. Etkinlik 5.6: Önbellekte Arama Yapma Google arama sayfasını açınız. Anahtar kelime olarak "Milli Eğitim Bakanlığı" yazınız.

21 Böylece Şekil 5. 6 daki gibi Google arama sonuç sayfası ekrana gelecektir: Şekil Google Arama Sonuç Ekranı Google da arama yaptığınızda ekrana gelen sayfa bağlantılarının altında bulunan Önbellek bağlantısına tıklayarak sayfanın en son ziyaret edildiği hâline ulaşılabilirsiniz. Önbelleği kullanarak sitelere erişmenin bir diğer yolu ise Google arama motorunda anahtar kelimelerin yazıldığı alana cache:siteadı nın yazılmasıdır. Bu işlemi yaparken cache: den sonra boşluk bırakılmamasına dikkat edilmelidir. Google arama ekranına cache: yazınız.(bkz: Şekil 5.19) Şekil Google arama ekranı Bazı arama sonuçlarında Önbellek bağlantısı yoktur. Bunun nedeni, sitelerin Google veya site sahibi tarafından site içeriğinin dizine alınmasına izin verilmemesidir. Önbelleğe alınmış sayfa görüntülendiğinde sayfa başında bu sayfanın en güncel sürüm olmayabileceğini belirten bir hatırlatma yer alacaktır. Önbelleğe alınmış sürümde arama yapılan sorguyla eşleşen terimler vurgulanarak sorgu sonucu eşleşen terimlerin daha kolay görüntülenebilmesi sağlanır. Önbelleğe alınmış sayfa görüntüsü Şekil de verilmiştir.

22 Şekil Sitenin önbellek görünümü Arama Sonuçlarını Arama Diline Çevirme Anahtar kelimeler kullanılarak yapılan arama sonucunda ekrana gelen farklı dillerdeki site içeriklerini arama yapılan dile çevirmek için izlenen yol, Etkinlik 5.7 de açıklanmıştır: Etkinlik 5.7: Arama Sonuçlarını Arama Diline Çevirme Yapılan arama sonucunda ekrana gelen farklı dillerde web sitelerinin arama diline çevrilmesi için Şekil da görülen Bu sayfanın çevirisini yap bölümüne tıklanır. Şekil Arama sonuçlarını arama dilen çevirme Uzantısı Bilinen Dosyaları Arama ve Bulma Aranan konudaki anahtar kelimelerle birlikte dosya uzantıları da arama motoruna girilirse istenen dosya türleri arasında arama yapılır. Şekil 5.22 da aranacak e-içerik türleri ve uzantıları sunulmuştur. Bununla birlikte dosya türlerine göre e-içerik bulunabilecek site

23 adresleri de örnek olarak verilmiştir. Ayrıca uzantıları verilen dosyaları açmak için farklı programların kullanılması gerekmektedir. Bu nedenle gerekli programların bilgisayara yüklü olması gerekmektedir. Şekil 5.22 da dosya türleri ve uzantılarına göre bilgisayara yüklenip kullanılabilecek örnek programlar da listelenmiştir. Dosya Türü Sunu dosyaları Doküman dosyaları Veri tablolama dosyası Taşınabilir doküman dosyası Resim dosyaları Ses dosyaları Video dosyaları Animasyon dosyası Uzantı ppt, pps doc, docx Xls pdf jpeg, gif mp3, mp4, avi mpeg,.avi swf Örnek Siteler pdfdatabase.com volumo.com, yuzeser.meb.gov.tr, yuzturkedebiyatcisi.meb.gov.tr yazarlikyazilimi.meb.gov.tr, kursiyernet.meb.gov.tr internettv.meb.gov.tr Şekil E-içerik türleri, uzantıları, örnek siteler ve kullanabilecek programlar Etkinlik 5.8: Dosya Uzantısına Göre E-İçerik Arama (Google-Yahoo) 1.Google da dosya uzantısına göre e-içerik arama Şekil da listelenen dosya uzantılı belgelerin arama motorunda nasıl kullanılacağı ile ilgili örnek uygulama Şekil 5.23 de verilmiştir.

24 Şekil Google arama motorunda uzantısı bilinen bir dosyayı arama-bulma Şekil de, dolaşım sistemini anlatan.ppt uzantılı bir dosyanın arandığı ve çıkan sonuçların bulunduğu ekran gösterilmiştir. Bu örnek aramanın nasıl yapıldığını öğrenmek için aşağıdaki adımları takip ediniz. Google arama motorunun ana sayfasını açınız. Anahtar kelimenin yazılacağı alana "dolaşım sistemi.ppt "yazınız. Ara seçeneğine tıklayınız. Bu üç adımı uyguladıktan sonra ekranınıza Şekil 5.23 deki arama sonuçları gelecektir. Bu ekranda hem dolaşım sistemi konusunu içeren hem de dosya türü Power Point olan.ppt uzantılı materyallerin olduğu web adresleri listelenir. Şekil 5.24 de ise ekrana gelen sonuçlarda dosya uzantısının nerede verildiği gösterilmiştir.

25 Şekil Arama sonucu bulunan dosya uzantısını gösteren alan Şekil 5.23 de gösterilen arama sonucu ekrana gelen bağlantılardan, amaca uygun olduğu düşünülen bağlantı üzerinde farenin sağ tuşuna tıklanır. Böylece ulaşılmak istenen belgenin bilgisayara aktarımı sağlanır. Bulunan e-içeriğin bilgisayara nasıl aktarıldığını açıklayan adımlar Dosyaları Arşivleme başlığı altında anlatılmıştır. Dosya uzantısına göre e-içerik aramanın diğer bir yolu da gelişmiş arama seçeneklerini kullanmaktır. Gelişmiş arama seçenekleri ara yüzünde, aranılan e-içeriğin dosya türü belirtilerek arama yapılabilir. Şekil 5.25 de Google arama motorunun gelişmiş ara yüz ekranı gösterilmektedir. Şekil Google gelişmiş arama sekmesinde dosya uzantısına göre arama seçenekleri

26 2.Yahoo gelişmiş aramada dosya uzantısına göre arama yapma Bu etkinlikte Google arama motoru kullanılarak gösterilen uzantıya göre dosya arama uygulamasına benzer bir uygulama, Yahoo arama motorunun Gelişmiş Arama sekmesiyle yapılacaktır. Şekil Yahoo arama motorunda Gelişmiş Arama sekmesine ulaşma Ekrana gelen Yahoo arama motorunun Gelişmiş Arama sekmesi, Şekil 5.26 de gösterilen Google arama motorunun Gelişmiş Arama sekmesiyle benzer özellikler içermektedir (Bkz. Şekil 5.27) Şekil Yahoo arama motoru Gelişmiş Arama sekmesi ekran görüntüsü Şekil 5.27 de Kavimler Göçü yle ilgili bir yıl içinde Türkiye kökenli sitelerde yayınlanan.doc uzantılı Microsoft Office Word belgelerinin bulunabilmesi için özelleştirilmiş bir gelişmiş arama ekranı gösterilmektedir. Bu ekranda amaca uygun özelleştirilmiş arama yapmak için uygulanan değişikliklerin açıklaması Şekil 5.28 da verilmiştir:

27 Arama sonucu Kavimler Göçü ifadesinin tümünü içeren web sitelerinin sonuç ekranında görüntülenmesini sağlar. Son bir yıl içerisinde güncellenmiş belgelerin yer aldığı sonuçlara ulaşmayı sağlar. Web adresinde. tr uzantısı olan web sitelerinde arama yaparak sadece bu sitelerdeki sonuçları ekrana getirmeyi sağlar. Örnek: Arama sonucu dosya uzantısı sadece.doc olan belgelerin ekrana gelmesini sağlar. Şekil Yahoo Gelişmiş Arama sekmesinde amaca uygun yapılan aramada özelleştirilen alanlar Yahoo Gelişmiş Arama sekmesini kullanarak Şekil 5.16 daki gibi özelleştirilen arama ayarlarını yaptıktan sonra Yahoo Arama düğmesine tıklayın (Bkz. Şekil 5.17). Bu adımı da uyguladıktan sonra Şekil deki sonuç ekranı gelecektir. Şekil Yahoo Gelişmiş Arama sekmesiyle yapılan arama sonuçları ekranı Şekil 5.29 deki ekran görüntüsü incelendiğinde gelişmiş arama sekmesinde verilen kriterler de ekranın üstünde görülmektedir. Şekil 5.30 de bu alanın görüntüsü büyütülerek verilmiştir:

28 Şekil Yahoo gelişmiş arama sekmesinde belirlenen kriterler Ayrıca Şekil 5.31 da verilen kriterlere göre yapılan arama sonucunda ekrana sadece Microsoft Office Word (.doc uzantılı) dosyalarının geldiği de görülmektedir. Şekil 5.32 de bu dosya türünün nerede yer aldığı gösterilmiştir: Şekil Belirlenen kriterlere göre yapılan arama sonucunda ekrana gelen dosya türü Bunun yanı sıra Şekil 5.31 da anahtar kelimenin aranması sonucunda istenen diğer kriterlere de uyan web adresleri ve dosya uzantısının ekrana geldiği de görülmektedir. Bu alanın büyütülmüş görüntüsü Şekil 5.32 de verilmiştir: Şekil Anahtar kelimenin belirlenen kriterlere göre aranması sonucu ekrana gelen dosya uzantısı ve web sitesi türü

29 Gelişmiş Arama kriterlerine göre yapılan aramayla ekrana gelen sonuçlardaki belgelerin bilgisayara nasıl aktarıldığı ve arşivlendiği Bulunan E-İçeriklerin Arşivlenmesi bölümünde ayrıntılı olarak anlatılmaktadır Bulunan E-İçerikleri Arşivleme Bulunan e-içeriklerin bilgisayarda veya bir depolama aygıtında arşivlenmesi daha sonra kullanımı açısından önemli bir noktadır. Arşiv düzenli olursa bilgiler öğrenci seviyesine, derse ve konuya göre depolanarak zamandan tasarruf edilebilir. Bunun için, arama motorlarından ulaşılan dosyaların türlerine, amaçlarına, konu alanlarına, başlıklarına vb. göre arşiv oluşturmak daha sonra arşivlenen dosyalara ulaşmayı kolaylaştıracak ve karmaşıklığı önleyecektir. Bu bölümde önceki bölümde nasıl bulunduğu anlatılan dolaşım sistemi.ppt dosyasının bilgisayara aktarılması için yapılacak olan kaydetme işlemi gösterilecektir. Bu işleme geçmeden önce Dosya Uzantısına Göre E-İçerik Arama etkinliğindeki adımları takip ederek dolaşım sistemi.ppt dosyalarının yer aldığı web sitelerinin listesini gösteren arama sonuçlarına ulaşınız. Daha sonra arşivleme işleminin nasıl yapıldığını öğrenmek için aşağıdaki adımları takip ediniz: Etkinlik 5.9: Bulunan Dosyaları Bilgisayara Kaydetme "dolaşım sistemi filetype:ppt" anahtar kelimesini içeren sonuçlardan amacınıza uygun olduğunu düşündüğünüz bağlantı üzerine farenin sol tuşuyla tıklayın. Şekil Bilgisayara kaydedilmek istenen.ppt uzantılı dosyanın üzerine sol tuşla tıklama

30 Şekil 5.34 deki gibi gelen ekranda çıkan pencerede "Kaydet" düğmesine basın. Şekil Dosya Yükleme İletişim kutusu Şekil 5.22 de"dosya Yükleme" ekranında görülen; "Belgeler, Müzikler, Resimler, Videolar" sekmelerinden "Belgeler "sekmesini tıklayın, böylece kaydedeceğiniz dosyanın ana klasörünün yerini belirlenmiş olursunuz. Şekil 5.23'te "Belgeler" klasörü içindeyken "Yeni Klasör" oluşturunuz. Şekil Kaydedilecek dosya için konu alanına uygun yeni bir klasör oluşturma

31 Bu adımları uyguladıktan sonra Şekil 5.36 deki gibi Yeni Klasör ün oluştuğunu gösteren görüntü ekrana gelecektir. Şekil Yeni Klasör oluşturma Şekil Klasör adı değiştirme Şekil 5.37 deki gibi oluşan "Yeni Klasör"ün ismini değiştirmek için üzerine gelip tıklayınız. Oluşturduğunuz klasörün adını Şekil 5.37 deki gibi "SİSTEMLER" olarak değiştiriniz.

32 Oluşturulan "SİSTEMLER" klasörüne çift tıklayınız. Böylece klasörün içine girmiş olursunuz. Şekil SİSTEMLER klasörünün yeri ve dosya ismi Klasöre kaydedeceğiniz belgenin ismini dosya adı alanına tıklayarak Şekil 5.38' daki gibi "Dolaşım Sistemi Sunusu" olarak değiştiriniz. Şekil 5.38 da oluşturulan SİSTEMLER klasörünün bilgisayardaki yeri gösterilmiştir. Şekil 5.38 da, gösterilen dosya ismi değiştirme işleminde dosyaya isim verirken önemli bir noktaya dikkat çekmek gerekmektedir. Arama motorlarından indirilen dosyalara, dosyanın içeriğinde bulunan bilgileri hatırlamaya yardımcı isimler verilmesi arşivleme işleminde kolaylık sağlayacaktır. İsmini değiştirdiğiniz dosyayı kaydetmek için Şekil 4.38'da görülen "Kaydet" seçeneğine tıklayınız. Dosya kaydedildikten sonra ekrana gelen Şekil 5.39 deki görüntüde "Klasörü Aç" seçeneğine tıklayınız.

33 Şekil Kaydedilen dosyanın bulunduğu dizini açma Böylece İnternet ten bilgisayarınıza indirdiğiniz dosyanın hangi dizinde, hangi isimle kaydedildiğini Şekil 5.40 deki gibi görebilirsiniz: Şekil Kaydedilen dosyanın bulunduğu dizin ve dosyanın özellikleri Şekil 5.40 de ayrıca kaydedilen dosyanın dosya türü, oluşturulma tarihi ve boyutu hakkında da bilgi edinilebilir Özelleştirilmiş Konu Tarama Google web sayfasının sol üst köşesindeki sekmeler kullanılarak istenilen konu alanında tarama yapmak mümkündür. Bu bölgede yer alan sekmelerin isimleri ve kullanım alanları Şekil 5.41 da sunulmuştur.

34 Çalışılan Konu Alanı Web Görseller Haber Çeviri Akademik Blog Gmail Kitaplar Diğer Web ortamında genel tarama yapar. Özelliği Anahtar kelimelerle ilgili görsellerde tarama yapar. Anahtar kelimelerle ilgili haberlerde tarama yapar. Yabancı dildeki bir metnin istenilen dile çevirisini yapar. Anahtar kelimelerle ilgili akademik çalışmalarda tarama yapar. Anahtar kelimelerle ilgili blogları karşınıza çıkarır Bireysel olarak e-posta adresi açılabilir. Anahtar kelimelerle ilgili kitapları karşınıza çıkarır. Diğer e tıklayarak daha fazlası dediğinizde çok daha fazla alanla karşılaşacaksınız. Karşınıza gelen sayfada en önemli nokta dizin başlığıdır. Bu alanda öğretim çalışmalarını ilgilendiren kaynaklar ve oyunlar yer almaktadır. Şekil Özelleştirilmiş konu taraması sekmeleri Etkinlik 5.10: Özelleştirilmiş Konu Taraması Yapma (Google-Bing) Bu etkinlikte, Şekil 5.41 da açıklaması verilen özelleştirilmiş konu tarama sekmelerinin nasıl kullanılacağı ile ilgili örnek uygulama gösterilmektedir. Bu uygulamayı aşağıdaki adımları uygulayarak kolayca yapabilirsiniz. 1 Google arama motorunun ana sayfasını açınız. 2 Google sayfasının üst bölümündeki sekmelerden istediğinize tıklayınız (Bkz. Şekil 5.30). Şekil Google sayfasındaki görseller sekmesi

35 Şekil 5.42 daki görseller sekmesine tıklandığında arama alanına yazılan anahtar kelimeyle ilgili sadece görsel ögelere ulaşılabilir. 3 Arama alanına "Tortum Şelalesi" yazarak ara seçeneğine tıklayınız (Bkz. Şekil 5.31). Şekil Görseller sekmesinde özelleştirilmiş arama yapma Şekil 5.43 da görüldüğü üzere görseller sekmesinde yapılan aramada anahtar kelimeyle ilgili bulunan birçok görsel öge sonuç ekranında yer almaktadır. 4 Arama sonucunda ekrana gelen öğelerden istediğinizin üzerine farenin imlecini getirip resmi büyütün (Bkz. Şekil 5.44). Şekil Görsel ögenin özelliklerin büyütülmüş şekilde gösterimi

36 Şekil 5.44 de gösterilen resmin büyütülmüş şekli üzerinde görülen özelliklerin açıklamalarını Şekil de görebilirsiniz. Şekil 5.45 Büyütülmüş resmin özelliklerinin açıklaması Arama sonucu ekrana gelen ögelerden istediğinizin üzerine farenin sağ tuşuyla tıklayarak resmi bilgisayarınıza da aktarabilirsiniz. Bu işlemin nasıl yapıldığı Dosya Arşivleme başlığı altında detaylı olarak anlatılmaktadır. Ayrıca Şekil 5.42 da görülen arama sayfasının yan tarafında yer alan menüdeki sekmelerden istediğinize tıklayarak da özelleştirilmiş alanlara göre arama yapabilirsiniz. 1. Bing de özelleştirilmiş konu alan taraması yapma Bu etkinlikte Şekil 5.42 da açıklaması verilen, Google özelleştirilmiş arama sekmeleriyle benzerlik gösteren Bing arama motoru özelleştirilmiş arama sekmelerinin nasıl kullanılacağıyla ilgili örnek uygulama gösterilmektedir. Bu uygulamayı aşağıdaki adımları uygulayarak kolayca yapabilirsiniz. Bing arama motoru ana sayfasını açınız. Bing sayfasının üst bölümündeki sekmelerden istediğinizi tıklayınız (Bkz. - Şekil 5.46 )

37 Şekil Bing sayfasındaki video sekmesi Şekil 5.46 deki Videos sekmesine tıklandığında arama alanına yazılan anahtar kelimeyle ilgili sadece video ögelerine ulaşılabilir. Arama alanına "Sindirim Sistemi" yazarak ara butonuna tıklayın (Bkz. Şekil 5.35). Şekil Videos sekmesinde özelleştirilmiş arama yapma Şekil de görüldüğü üzere Videos sekmesinde yapılan aramada anahtar kelimeyle ilgili bulunan birçok video öğesi sonuç ekranında yer almaktadır.

38 Arama sonucu ekrana gelen ögelerden istediğinizin üzerine fare imlecini getirip videoyu izleyebilirsiniz. Arama sonucu ekrana gelen video ögelerinden istediğinizin üzerine tıklayın. (Bkz. Şekil 4.47). Şekil Video ögesinin büyütülmüş şekli Şekil 5.48 daki fareyle tıklanarak büyütülen video ögesini simgesine tıklayarak çalıştırabilirsiniz. Çalıştırdığınız bir videoyu simgesine tıklayarak durdurabilirsiniz. Eğer videoyu bilgisayarınıza aktararak arşivlemek isterseniz İnternet üzerinden video indirmek için Video İndirme programlarından birine sahip olmanız gerekir. İndirme programı Orbit downloader İnternet download manager Vdowlander FlashGet Görüntüleme programı Gom player Media player classic -home cinema Real player Windows media player İndirilebilecek web adresi İndirilebilecek web adresi TR/windows/products/windows-media-player Winamp Şekil Video dosyalarını indirme ve görüntüleme programları Şekil 5.49 de verilen programları ilgili web adreslerinden bilgisayarınıza kurarak istediğiniz video dosyalarını görüntüleyebilirsiniz.

39 Etkinlik 5.11: Video İndirme Programı Kurma Bu etkinlikte Şekil 5.49 de Video dosyalarını indirme ve görüntüleme programları açıklaması verilen video indirme programlarının bilgisayara nasıl kurulacağı ve kullanılacağıyla ilgili örnek uygulama gösterilmektedir. Bu programlardan ücretsiz olan Orbit downloader video indirme programının kurulumu ve kullanımı gösterilecektir. Bu uygulamayı aşağıdaki adımları uygulayarak kolayca yapabilirsiniz. Internet tarayıcınızı açınız. Adres çubuğuna web adresini yazıp klavyeden "Enter" tuşuna basınız. Bu adımlardan sonra Şekil 5.50'deki ekran görüntüsü gelecektir. Şekil 5.50 Orbit downloader programı web sitesi görüntüsü Orbit programını bilgisayarınıza indirmek için Şekil 5.50 de görülen Download Now seçeneğine tıklayınız. Ekrana Şekil 5.51 daki programı kaydet görüntüsü gelecektir.

40 Şekil Orbit downloader programı bilgisayar indirme ekran görüntüsü Şekil4.51 da görülen Kaydet seçeneğine tıklayınız. Programı kaydetmek istediğiniz konumu belirleyiniz. "Kaydet" seçeneğine tıklayınız. Bu adımlardan sonra indirilen Orbit programını kurmak için Şekil 5.52 daki gibi orbit program dosyasına çift tıklayınız. Şekil Orbit downloader setup dosyasının bulunduğu dizin Dosyaya çift tıklandıktan sonra Şekil deki Çalıştır iletişim kutusu ekrana gelecektir.

41 Şekil Orbit downloader setup dosyasını çalıştırma ekranı Programı kurmak için aşağıdaki adımları takip ediniz: 1 Şekil 5.53 de görülen Çalıştır seçeneğine tıklayınız. 2 Şekil 5.54 degörülen ekrandaki gibi Next seçeneğine tıklayınız. 3 4 Şekil 5.55 deki görülen ekrandaki gibi Next seçeneğine tıklayınız. Şekil 5.44 deki görülen ekrandaki gibi "DriverScanner 2011 Kur" seçeneğini işaretleyip Next seçeneğine tıklayınız. 5 Şekil 5.58 daki gibi kurulumun tamamlandığını gösteren "Finish" seçeneğine tıklayınız. Şekil Orbit downloader setup dosyasını kurma ekranı-1

42 Şekil Orbit downloader setup dosyasını kurma ekranı-2 Şekil 5.56.Orbit downloader setup dosyasını kurma ekranı-3 Next seçeneğine tıkladıktan sonra Şekil 5.57 te görülen programın kurulmaya başladığını gösteren kurulum ekranı gelecektir. Şekil 5.57.Orbit downloader programının kurulumu Kurulum işlemi bittikten sonra Şekil 5.58 daki gibi programın kurulduğunu gösteren ekran gelecektir.

43 Şekil Orbit downloader programının kurulduğunu gösteren ekran Finish seçeneğine tıklayarak kurulumu tamamlayınız. Orbit programı kurulduktan sonra artık İnternet ortamından indirmek istediğiniz videoları Orbit programını kullanarak kolayca indirebilirsiniz. Etkinlik 5.12: Orbit Programı Kullanılarak Video İndirme Bu etkinlikte; Şekil 5.49 de açıklaması verilen, video indirme programlarından Orbit Downloader programı kullanılarak İnternet üzerindeki videoların bilgisayara nasıl indirileceğiyle ilgili örnek uygulama gösterilmektedir. Video, ses vb. dosyaları indirme ve yayımlama ile ilgili telif hakları yasasına uyulması gerektiği unutulmamalıdır. Bu uygulamayı aşağıdaki adımları takip ederek kolayca yapabilirsiniz: 1 Bing arama motorunun ana sayfasını açınız. 2 "Videos" sekmesine tıklayınız. 3 Arama ekranına "Fatih projesi" yazarak klavyeden "Enter" tuşuna basınız. Yukarıdaki adımları uyguladıktan sonra ekrana Şekil 5.59 daki gibi Eğitimde Fatih Projesi ile ilgili videoların bulunduğu video görüntüleri gelecektir.

44 Şekil Arama sonucu ekrana gelen videolar Şekil 5.60 de arama sonucunda ekrana gelen videoların adı, bulunduğu web adresi, son yüklenme tarihi ve süresi gibi özellikleri de görülmektedir. 1 Arama sonucunda ekrana gelen videolardan amaca uygun olanı üzerine sağ tıklayınız. 2 Şekil 5.48'deki gibi gelen ekranda Yeni pencerede aç seçeneğine tıklayınız. Şekil Seçilen videoyu yeni pencerede açma Bu adımlardan sonra Şekil 5.61 de verilen video ekranı görüntülenecektir.

45 Şekil Yeni pencerede açılan video Şekil Video web adresini kopyalama ekranı 1 Şekil 5.61' da görülen videonun bulunduğu web adresine gitmek için ilgili linke tıklayınız. 2 Gelen ekranda Şekil 5.62'deki gibi fare imleci video üzerindeyken görünen orbit Get it seçeneğine tıklayınız.. 3 Ekrana gelen iletişim kutusundan ".mp4" uzantılı video adına tıklayınız.. Şekil deki ekran görüntüsü gelecektir.

46 Şekil Orbit programı video indirme ve videonun yeri belirleme ekranı Şekil de seçtiğiniz video otomatik olarak Orbit programı video indirme ekranına kopyalanmış oldu. 1 Şekil 5.63 de görülen Browse seçeneğinetıklayınız. 2 3 Ekrana gelen Klasöre gözat iletişim kutusundan videoyu bilgisayarınıza kaydedeceğiniz konumu belirleyiniz. Tamam seçeneğine tıklayınız. 4 Download seçeneğine tıklayınız. Şekil İndirilen videonun bulunduğu dizin

47 Bu adımları uyguladıktan sonra Şekil 5.64 de görüldüğü gibi video bilgisayarınızda belirlediğiniz konuma indirilecektir. İndirdiğiniz videoları bilgisayarınızda görüntüleyebilmek için video görüntüleme programlarına ihtiyacınız olacaktır. Bilgisayarınızda mevcut bir video görüntüleyici yoksa Şekil 5.49 de verilen görüntüleme programlarından herhangi birini ilgili web adresinden indirip bilgisayarınıza kurmanız gerekmektedir. Bu işlem adımları Etkinlik 1.5 te verilen Orbit video indirme programını yükleme adımlarıyla benzerlik gösterdiği için ayrıca anlatılmayacaktır. Diğer taraftan bilgisayarınıza kurduğunuz video görüntüleme programıyla bilgisayarınıza indirdiğiniz bir videoyu görüntülemek için öncelikle: 1 İndirdiğiniz videoya farenin sağ tuşuyla tıklayınız. 2 Şekil 5.65 deki gibi gelen ekranda "Birlikte aç" seçeneğine tıklayınız. 3 Bilgisayarınızda kurulu olan video görüntüleme programlarından birini seçiniz. Şekil İndirilen videoyu video görüntüleme programıyla açma Şekil 5.65 te görülen video görüntüleme programlarından biri (örnek olarak Gom player programı) seçildiğinde indirdiğiniz video Şekil teki gibi görüntülenecektir.

48 Şekil Video görüntüleme programı İndirdiğiniz video ve ses dosya uzantılarını değiştirmek için dönüştürme programlarına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu programlardan bazıları Şekil 5.67 te sunulmuştur. Program adı Quick Media Converter Total Video Converter SC Video Converter Free Flv to Avi Converter FormatFactory Freez Flv to Mp3 Converter İndirilebilecek web adresi html Şekil Video ve Ses dosyalarını farklı formatlara dönüştürme programları Bu dönüştürme programlarının verilen web adreslerinden indirilme ve bilgisayara kurulma aşamaları Orbit video indirme programını yükleme adımlarıyla benzerlik göstermektedir. Etkinlik 5.13: Java Programını İndirme ve Bilgisayara Kurma İnternet te online oyun oynamanızı, dünyanın dört bir yanındaki insanlarla sohbet etmenizi, resimleri üç boyutlu olarak görüntülemenizi ve daha pek çok etkinliği yapmanızı sağlayan önemli bir yazılım mevcuttur: Java yazılımı. Bu yazılım olmadan İnternet üzerinden yapılabilecek birçok işlemde görüntülenememe sorunuyla karşılaşılmaktadır. Bu nedenle bilgisayarınıza Java programını yüklemek için aşağıdaki işlem adımlarını takip ediniz:

49 1 İnternet web tarayıcısını açınız. 2 Adres çubuğuna adresini yazınız. 3 Klavyeden Enter tuşuna basınız. Ekrana Şekil daki Java programı yükleme sayfası gelecektir. Şekil Java programı yüklemek için girilen İnternet sayfası 1 Programı yüklemek için Şekil 5.56 da görülen Ücretsiz Java Yüklemesi seçeneğine tıklayınız. 2 Programın bilgisayarınıza yüklenmesi için uygulanacak işlem Orbit programını indirme ve kurma aşamalarıyla benzerlik gösterdiği için aynı adımları takip ederek Java programını bilgisayarınıza kurunuz. Bu işlemlerden sonra İnternet üzerinden online oyun oynama, dünyanın dört bir yanındaki insanlarla sohbet etme gibi birçok işlemde karşılaşılabilecek görüntülenememe sorunu ortadan kalkmış olacaktır Nesne Ambarlarında Arama Arama motorlarında e-içerik arama ve bulmanın dışında bir başka e-içerik arama-bulma şekli daha bulunmaktadır: Nesne Ambarları Web ortamlarındaki öğrenme nesnelerinin sayılarının artışı

50 nedeniyle bu nesneleri belli sınıflandırmalarla depolayıp kolay erişime imkân veren mekanizmalara ihtiyaç duyulmuş ve Öğrenme Nesnesi Ambarları veya Öğrenme Nesnesi Depoları adı verilen nesne ambarları ortaya çıkmıştır (Karaman, 2005; Acun, 2009; Çakıroglu & Akkan, 2009). Bu nesne ambarlarından bazıları Şekil 5.69 de sunulmuştur: Yurt dışı Kaynaklı Multimedia Educational Resource for Learning and Online Teaching Apple Learning Interchange Learning Resources (ALI) National Library of Virtual Manipulatives (NVLM) NTCM llimunations Shodor Education Foundation Alberta Education Türkiye Kaynaklı Netdök Samap Türkiye tarımsal öğrenme nesneleri deposu (türkönde) Şekil E-İçerik bulmada kullanılan yurt dışı ve Türkiye kökenli bazı nesne ambarları Etkinlik 5.14: Nesne Ambarlarında E-İçerik Arama ve Bulma 1.Atanesa örneği, Bu etkinlikte nesne ambarlarından Türkiye kaynaklı ilk nesne ambarı olan ATANESA nesne ambarında e-içerik arama ve bulma uygulaması yapılmıştır. Web tarayıcınızı (Internet Explorer, Mozzilla Firefox vb.) açıp, adresine girin. Ekrana Şekil deki görüntü gelecektir

51 Şekil ATANESA nesne ambarının ana sayfa görüntüsü 1 ATANESA nesne ambarına üye olmanız gerekmektedir. Şekil Nesne arama ekranı Üyelik işlemlerinden sonra e-içerik araması yapmak için aşağıdaki adımları takip ediniz. 2 Şekil 5.71'da sunulan ATANESA ana sayfasındaki nesne ara bölümünde gelişmiş arama sekmesine tıklayınız. 3 Şekil 5.72 daki gelişmiş arama sayfası ekrana gelecektir.

52 Şekil Gelişmiş arama ekranı 4 Ekrana gelen görüntüde arama alanına dolaşım yazınız. 5 Şekil 5.72 deki gelişmiş arama kriterlerinden amacınıza uygun olanları seçiniz. 6 Ara butonuna tıklayınız. Ekrana Şekil 5.73 de görülen arama sonuçlarının listelendiği sayfa gelecektir. Şekil Gelişmiş arama sonuç ekranı Şekil 5.73 de verilen görüntüde e-içeriğin özellikleri ve indirme ekranı görülmektedir: 7 İndirmek istediğiniz e-içerik üzerine tıklayınız. Ekrana Şekil 5.74 de görülen kaydetme alanı gelecektir:

53 Şekil E-içeriği kaydetme ekranı 8 Şekil 5.74 de verilen ekranda bulunan kaydet butonuna tıklayınız. 2.Merlot örneği Bu etkinlikte; Şekil 5.69 de listelenen nesne ambarlarından Yurt dışı kaynaklı nesne ambarı olan Multimedia Educational Resource for Learning and Online Teaching- MERLOT nesne ambarında e-içerik arama ve bulma uygulaması yapılmıştır. Web tarayıcınızı (İnternet Explorer, Mozzilla Firefox vb.) açıp, adresini giriniz. Ekrana Şekil 5.75 deki görüntü gelecektir:

54 Şekil MERLOT nesne ambarının ana sayfa görüntüsü 1 MERLOT nesne ambarına üye olmak için Şekil 5.75'deki gibi "Register Now" seçeneğine tıklayınız. 2 Şekil 5.76 de verilen üyelik bilgilerinizi girip Next seçeneğine tıklayınız. Şekil Nesne ambarına üye olma ekranı 3 Üyelik işlemi tamamlandıktan sonra kullanıcı adı ve parolanızı aktif hale getirmek için "MERLOT" tarafından adresinize gelen maili açıp ilgili linke tıklayınız. Böylece üyelik işlemleriniz tamamlanmış olacaktır. 4 Şekil 5.75 te verilen MERLOT ana sayfasında bulunan "Username ve Password" bölümlerine kullanıcı adı ve şifrenizi yazarak Log in seçeneğine tıklayınız.

55 Böylece indirmek istediğiniz öğrenme nesnelerine kolaylıkla ulaşabileceksiniz. Bunun için aşağıdaki örnek nesne arama aşamalarını takip ediniz: 5 Şekil 77'de gösterilen arama alanına dna anahtar kelimesini yazınız. Şekil Anahtar kelime yazma 6 Search seçeneğine tıklayınız. Ekrana Şekil 5.78 de görüldüğü gibi dna anahtar kelimesini içeren çok sayıda materyal gelecektir.

56 Şekil Arama sonucu ekrana gelen materyaller 7 Ekrana gelen materyallerden amacınıza uygun olanı üzerine tıklayınız. Ekrana Şekil 5.79 deki gibi nesnenin ayrıntılarını gösteren sayfa gelecektir. Şekil Bulunan nesnenin detaylarını veren sayfa görüntüsü Nesnenin bulunduğu web adresine girip ayrıntılı bilgi almak isterseniz Şekil 5.79 da gösterilen Go to materyal seçeneğine tıklayabilirsiniz.

57 Nesneyi bilgisayarınıza kaydetmek istiyorsanız nesne üzerindeyken farenin sağ tuşuna tıklayıp Resmi farklı kaydet i seçiniz. İnternet üzerinde arama sonucu bulunan bir belgeyi bilgisayara kaydetme işlemi Etkinlik 5.14 te verilen aşamalarla benzerlik göstermektedir Yararlı Siteler Bilgisayar destekli eğitim için kullanılabilecek bazı faydalı siteler aşağıda listelenmiştir. Bu listeden istediğiniz web adresine İnternet tarayıcınız aracılığıyla ulaşabilirsiniz

58 5.3. E-İçerik Seçme E-İçerik Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Temel Özellikler E-İçeriklerin amaca, öğrencilerin özelliklerine ve öğrenme ortamına uygunluğunu belirlemek amacıyla genel olarak bütün e-içeriklerde (oyunlar, simülasyonlar, animasyonlar, çalışma yaprakları, sunular, web günlükleri vb.) aşağıdaki özellikler aranmalıdır (Seferoğlu, 2006): Özellikler Amaca uygunluk Öğrenciye uygunluk Teknik yeterlilik Etkileşimlilik İlgi ve dikkat çekicilik Doğruluk ve güncellik Başarısının kanıtlanmışlığı Tarafsızlık Dilin doğru, güzel ve etkililiği Yorumlar Şekil E-İçerik seçiminde dikkat edilmesi gereken temel özellikler Farklı E-İçerikleri Seçme Bu kısımda ise e-içerikler üzerinde ayrı ayrı durularak belirtilen her bir e-içerik türünün hangi niteliklere sahip olması gerektiğine yer verilecektir Simülasyon (Benzetim-Canlandırma) Simülasyonların aşağıda verilen faydaları dikkate alındığında simülasyonların nasıl seçileceğine dair fikir edinilebilir (Alessi & Trollip, 2001):

59 1 Yavaş gerçekleşen olaylar daha hızlı, hızlı gelişenler de daha yavaş görülebilir Öğrenci motivasyonunu artırır. Gerçekte denenmesi zor ya da tehlikeli olan konuların gösterimine imkan verir. Öğrenciye istediği kadar tekrar imkanı sunar. 5 Karmaşık sistemlerin basitleştirilmesini sağlar. 6 Gerçeğinden daha ucuza mal olur. Bunların yanı sıra kullanılacak simülasyonların sistem ya da durumu doğru ve uygun bir şekilde yansıtmasına, kullanılmasına ilişkin bilgileri içermesine de dikkat edilmelidir (Roblyer, 2006). Şekil de yer alan simülasyon, uzun zaman sürecinde gerçekleşen buzulların erimesi olayını çok kısa bir süreçte öğrencilerin gözlemlemesine olanak vermektedir. Şekil 5.81 ve Şekil 5.82 de çeşitli simülasyon örnekleri yer almaktadır: Şekil Buzulların erimesini konu alan bir simülasyon Şekil 5.82 de yer alan sanal elektrik laboratuvarı simülasyonu öğrencilere herhangi bir tehlike ile karşı karşıya kalmadan, simülasyonda yer alan deney malzemelerini kullanarak diledikleri kadar elektrik devresi kurma ve bunu test etme olanağı sunmaktadır.

60 Şekil Elektrik devlerine yönelik bir simülasyon Dersinizde kullanmayı planladığınız bir simülasyonu, e-içerik seçiminde dikkat edilmesi gereken ilkeler ışığında, aşağıdaki kontrol listesini temel alarak seçmelisiniz. Bunun için kontrol listesinin her bir adımına işareti koyunuz. Özellikler Sistem ya da durumu doğru ve uygun bir şekilde yansıtmaktadır. Gerçekte denenmesi zor ya da tehlikeli olan konuların gösterimine imkân vermektedir. Öğrenciye istediği kadar tekrar imkânı sunmaktadır. Karmaşık sistemlerin basitleştirilmesini sağlamaktadır. Daha ucuza mal olmaktadır. Normal hayatta çok yavaş gerçekleşen olaylar simülasyonlar yardımıyla daha kısa sürede, çok hızlı gerçeklesen olaylar da normal hızda gösterilebilmektedir. Öğrenci motivasyonunu sağlamaktadır. Simülasyonun kullanımına ilişkin bilgileri içermektedir. Temel düzeydeki öğrenciler için anında geribildirim vermektedir. İleri düzeydeki öğrenciler için doğal geribildirim vermektedir. Yorumlar

61 Etkinlik 5.15: Simülasyon Seçiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler Şekil 5.83 ve Şekil 5.84 te Buzulların Erimesini Etkileyen Faktörler 1 konusunu ele alan bir simülasyon örneği sunulmaktadır. Simülasyon başlangıç ve ileri olmak üzere iki aşamadan oluşmaktadır. Şekil daki gibi başlangıç seviyesinde yıllara göre kar yağışı, deniz seviyesi, hava sıcaklığı ve ortalama yağan kar miktarının buzulları nasıl etkilediğine yönelik öğrencinin içerikle etkileşimine olanak sağlayan uygulama ekranı verilmiştir. Şekil Buzulların erimesini etkileyen faktörler simülasyonu Şekil 5.84 de öğrencilerin oluşan sonuçları yorumlamalarını kolaylaştıracak buzul uzunluğuzaman, denge çizgisi rakımı-zaman, buzul stoğu-yükseklik, hava sıcaklığı-yükseklik grafiklerinin çizildiği ekran verilmiştir. Şekil Simülasyonun sunduğu yıllara göre buzul stoğu yükseklik grafiği (İleri Aşaması) 1 İlgili simülasyon adresinden alınmıştır.

62 Ele aldığımız bu simülasyon bulunması gereken genel özelliklere göre incelendiğinde: 1 "Buzulların erimesini etkileyen faktörler" konusunun her yönden ele alınmasını sağlamaktadır. 2 Gerçekte görülmesi zor "Buzulların erimesini etkileyen faktörler" konusunu içermektedir. 3 Benzetilmiş uygulamalar gerçek hayatla uyumludur. 4 Benzetilenler "yıllar" özelliğiyle zaman kısıtlamalarından arındırılmıştır. 5 Laboratuvar deneylerinden daha ucuza mal olmaktadır. 6 Buzulları etkileyen faktörlerle ilgili uygulamaları öğrenciler istedikleri kadar tekrar edebilmektedirler Eğitsel Oyunlar Eğitsel oyunların seçiminde dikkat edilmesi gereken özellikler aşağıdaki gibidir (Alessi & Trollip, 2001): Oyuncuların rolleri açık ve net olmalıdır. Oyunda farklı çabaların sarf edildiği çeşitli düzeylerin olmasına dikkat edilmelidir. Oyunun şiddet içermemesine dikkat edilmelidir. Her zorluk düzeyinde öğrencinin başarılı olmasına imkân sağlanmalıdır. Öğrencinin ilgisini daha fazla çekebilmek için oyunda öğrencilere gizli, şifreli bilgiler sunulması faydalı olabilir. Kuralların açıkça belirtildiğinden ve öğrenciye istediğinde kurallara bakma olanağı tanındığından emin olunmalıdır. Dışsal motive edicilerden ziyade içsel motive edicilere odaklanılmalıdır. Değişik rastgele olayların meydana gelmesi öğrencilerin ilgisini daha fazla çekmektedir. Oyunda beceriler ve şans arasında dengenin olmasına dikkat edilmelidir. Çünkü bu iki bileşen arasında denge olduğunda oyun eğlenceli hale gelmektedir. Oyun, öğrencilere stratejik kararlar alabilmek için bilgiler sunmalıdır. Piyasada çok çeşitli eğitsel oyunlar bulunmaktadır. Aşağıdaki diyagramda farklı branşlara yönelik eğitsel oyun örnekleri gösterilmekte ve içerikleri hakkında bilgiler verilmektedir:

63 Oyun sırasında fizikle ilgili pek çok bilimsel soruyla karşılaşılmaktadır. Bu soruların yanıtı aranırken, öğrencilere hem eğlenceli bir ortam sunulmakta hem de fizik dersi ile ilgili gerekli bilgiler kazandırılmaktadır. Üç boyutlu animasyonları, fantastik mekanları, sırlarla dolu odaları ile öğrencileri, fiziğin maceraya dönüştüğü bir dünyaya davet etmektedir. Kimya konularına ışık tutacak düzeyde, öğrenmeyi maceraya dönüştüren eğitsel bir oyun olarak hazırlanmıştır. Kimyaskop oyunu, gizemli dünyasının ardındaki sırların çözülmesine araç olarak zaman zaman zorlu ve bir o kadar da eğlenceli etkinlikler sunar. Yaşayarak öğrenmek, öğrenmenin en kalıcı yollarından biridir. Biyoskop'ta öğrenmeyi ve bilgiyi önceleyen bulmacalar yer almaktadır. Bulmacaların çözülebilmesi için konuyla ilgili bilgilerin bilinmesi gerekmektedir. Her bulmacanın çözümü, kullanıcıyı başka bir mekana ve dolayısıyla çözülmeyi bekleyen yeni bir bulmacaya götürmektedir. Bu da kullanıcının her aşamada yeni bilgiler edinmesini gerektirirken dinamik bir eğitim ortamının da hazırlanmasını sağlamaktadır. Dersinizde kullanmayı planladığınız bir oyun için e-içerik seçiminde dikkat edilmesi gereken ilkeler ışığında, aşağıdaki kontrol listesini temel alarak seçmelisiniz. Bunun için kontrol listesinin her bir adımına işareti koyunuz. Özellikler Oyuncuların rolleri açık ve nettir. Oyunda farklı çabaların sarf edildiği çeşitli düzeyler bulunmaktadır. Oyunun şiddet içermemektedir. Şanstan ziyade öğrenme, kazanan ve beceri ödüllendirilmektedir. Öğrencinin ilgisini daha fazla çekebilmek için oyun öğrencilere gizli, şifreli bilgiler sunmaktadır. Kurallar, açıkça belirtilmektedir. Oyun, öğrencilere stratejik kararlar alabilmek için bilgiler sunmaktadır. Dışsal motive edicilerden ziyade içsel motive edicilere odaklanılmaktadır. Öğrenciye istediğinde kurallara bakma olasılığı tanınmaktadır. Yorumlar

64 Etkinlik 5.16: Eğitsel Oyun Seçiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler Şekil 5.85, Şekil 5.86 ve Şekil 5.87 de tek ve çift sayılar 2 konusunu ele alan bir eğitsel oyun örneği sunulmaktadır. Şekil üzerine yerleştirilmiş numaraların ne anlama geldiğini ilgili şeklin altında yer alan bulunması gereken özellikler listesinden kontrol edebilirsiniz h1 Şekil Tek ve çift sayılar konusunda hazırlanan eğitsel oyun örneği 11 (giriş ekranı) v Şekil Tek ve çift sayılar konusunda hazırlanan eğitsel oyun örneği (oyundan kesitler) Şekil 5.87 de, kullanıcılara oyunun amacının ne olduğu ve bu amaca nasıl ulaşılacağına yönelik yönergeleri içeren açıklayıcı bilgilerin bulunduğu ekran görüntüsü yer almaktadır. 2 İlgili oyun adresinden alınmıştır.

65 7 4 Şekil Tek ve çift sayılar konusunda hazırlanan eğitsel oyun örneği (oyundan kesitler) Şekil 5.87 de görüldüğü üzere kullanıcının görüntüsü kamera yardımıyla oyuna aktarılmakta ve kullanıcı el-kol hareketleriyle oyundaki karakteri yönlendirebilmektedir. Bu doğrultuda kullanıcıdan verilen süre içerisinde çift ve tek sayıları ilgili kutulara yerleştirmesi istenmektedir. Kullanıcının yaptığı hamlelerde kullanıcıya dönütler verilmektedir; doğru yapılan her yerleştirme için puan alınmakta, rakamlar kutucuklara yerleştirilemeden yere düşerse verilen oyun hakları azalmaktadır. E-içeriği bir eğitsel oyunda bulunması gereken özellikler açısından incelersek: 1 Oyun senaryosu, öğrenci düzeyine uygun, tek ve çift sayılar kavramını pekiştirmeye yöneliktir. 2 Oyuncuların rollerinin ne olacağı açıklanmıştır. 3 Oyunda şiddet içeren unsurlar yer almamaktadır. 5 4 Öğrencinin oyundaki seçimlerine göre dönüt verilmektedir. Öğrencinin ilgisini daha fazla çekebilmek için oyun ilgi uyandıran bir senaryo kullanılmaktadır. 6 Kurallar açıkça belirtilerek ve öğrenciye istediğinde kurallara bakma olasılığı tanınmaktadır. 7 Öğrenciler oyun içerisinde farklı seviyelerde ilerleyebilmektedirler.

66 Çalışma Yaprağı Çalışma yaprağının seçiminde dikkat edilmesi gereken temel özellikler şu şekildedir: 1 Çalışma yaprağında kullanılan sözcük ve cümlelerin öğrenci düzeyine uygun olması 2 Kısa ifadelerin kullanılması 3 Öğrencilerin öğrenmeleri istenilen ifadelerin altının çizilmesi 4 Yönergelerin kullanılış sırasına göre verilmesi 5 Bir defada sadece bir yönerge verilmesi 6 Soruların veya yapılacak işlemlerin kolayca görülebilmesi 7 Görsellerin basit olması 8 Okumayı kolaylaştıracak şekilde başlıklar kullanılması 9 Yapraktaki bölümlerin açık bir şekilde görülmesi 10 Vurgulama ve etkiyi artırma amacıyla aşırı olmayacak şekilde değişik yazı karakterlerinden yararlanılması Şekil 5.88 da kütle ve ağırlık konusunda hazırlanmış bir çalışma yaprağı yer almaktadır. Bu çalışma yaprağını edindiğiniz bilgilere göre inceleyiniz.

67 Şekil Kütle ve ağırlık çalışma yaprağı

68 Dersinizde kullanmayı planladığınız bir çalışma yaprağı e-içerik seçiminde dikkat edilmesi gereken ilkeler ışığında, aşağıdaki kontrol listesini temel alarak seçmelisiniz. Fakat kontrol listesi kullanırken konu başında belirtilen temel ilkelere de bakılmalı, ek olarak kontrol listesinden yararlanılmalıdır. Bunun için kontrol listesinin her bir adımına işareti koyunuz. Özellikler Çalışma yaprağında kullanılan sözcük ve cümleler öğrenci düzeyine uygundur. Çalışma yaprağında kısa ifadelerin kullanım şekli doğrudur. Öğrencilerin öğrenmeleri istenilen ifadelerin altı çizilmiştir. Yönergeler kullanılış sırasına göre verilmiştir. Bir defada, sadece bir yönerge verilmiştir. Sorular veya yapılacak işlemler kolayca görülebilmektedir. Görseller basittir. Okumayı kolaylaştıracak şekilde başlıklar kullanılmıştır. Yapraktaki bölümler açık bir şekilde görülebilmektedir. Vurgulama ve etkiyi artırma amacıyla aşırı olmayacak şekilde değişik yazı karakterlerinden yararlanılmaktadır. Yorumlar Sunular Sunu araçları derslerde sıklıkla kullanılmaktadır. Bu araçlardan en çok kullanılanı ise Power Point tir. Power Point kullanarak etkin sunumlar hazırlamak ve derslerde kullanmak için birtakım kriterler göz önünde bulundurulmalıdır. Başarılı bir sunum: İyi bir planlamanın sonucudur. Dinleyici odaklıdır ve dinleyicileri motive eder. Daha fazla bilginin daha doğru bir şekilde öğrenilmesini sağlar. Sunan ve dinleyicilere zaman kazandırır.

69 En fazla iki yazı tipi kullanılmalıdır. En küçük yazılar 18 punto yazı büyüklüğünde olmalıdır. 2,5 metreden en iyi şekilde görünen yazı büyüklüğü 30 puntodur. Yazı tipi olarak Arial, Helvatica veya Verdana tercih edilebilir. Sununun her sayfasında farklı tasarımlar kullanılmamalıdır. Slaytlar dokuz eş kareye bölünerek, metinler ve grafikler ona göre düzenlenmelidir. Metin ve resimlerde zemin rengine zıt renk kullanılmalıdır. Sunudaki her sayfanın zemin renginin aynı olmasına özen gösterilmelidir. Bir sunuda üç renkten fazla kullanılmamalıdır. Sunuda kullanılan resimler konuyla ilgili olmalıdır. Gerçek fotoğrafların yerine çizimlerin ve karikatürlerin kullanılması önerilir. Sununun başından sonuna kadar belirli bir plan izlenmelidir. Sunun başında konu akışını gösteren başlıkların olması faydalı olabilir. Belirli noktalarda öğrencileri sürece katacak sorulara ve anekdotlara yer verilmelidir. Öğrencilerin konuları daha iyi hatırlamalarını sağlamak için az ve öz cümleler veya anahtar sözcükler kullanılmalıdır. Şekil 5.89, Şekil 5.90 ve Şekil 5.91 da web tabanlı eğitim konusunda hazırlanmış bir ders sunusundan slaytlar yer almaktadır. İlgili görüntüleri metin kullanımı, tasarım, grafik-resim, planlama açısından inceleyiniz. Şekil Web tabanlı eğitim sunumu-1

70 Şekil Web tabanlı eğitim sunumu-2 Şekil Web tabanlı eğitim sunumu-3 Her bir satırda en fazla altı kelime Her slaytta en fazla altı satır

71 ETKİLİ SUNUMLAR İÇİN 10 ALTIN ÖĞÜT (Roblyer, 2006): Yeterli büyüklükte metinler kullanın. Zemin ve metin rengini birbirine zıt olarak seçin. Metin kullanımında tutumlu olun, özetleyin ve önemli noktaları slaytlarınza ekleyin. Bir slaytta birçok farklı öğeyi bir arada kullanmayın, özellikle hareketli resimler okumayı zorlaştırabilir. Süslü yazı tiplerinden kaçının. Gereksiz ses eklemekten kaçının. Sadece metinleri değil, ilgili grafik ya da resimleri de kullanın. İçeriğe uygun grafik ya da resimleri kullanın. Sunum sırasında ortamı karartın. Sunumdaki yazıları okumaktan kaçının, anahtar kelimeleri kullanın. Dersinizde kullanmayı planladığınız bir sunu aşağıdaki kontrol listesi temel alınarak seçilmelidir. Fakat kontrol listesi kullanırken konu başında belirtilen temel ilkelere de bakılmalı, ek olarak kontrol listesinden yararlanılmalıdır. Bunun için kontrol listesinin her bir adımına işareti koyunuz. Özellikler Yorumlar En fazla iki yazı tipi kullanılmıştır. En küçük yazılar 18 punto yazı büyüklüğündedir. Sunudaki her sayfanın zemin renginin aynı olmasına özen gösterilmiştir. Sununun her sayfasında farklı tasarımlar kullanılmamıştır. Metin ve resimlerde zemin rengine zıt renk kullanılmıştır. Sunuda kullanılan resimler konuyla ilgilidir. Süslü yazı tiplerinden kaçınılmıştır. İçeriğine uygun grafik ya da resimleri kullanılmıştır. Metin kullanımında özetleme ve önemli noktaları slaytlara ekleme tercih edilmiştir. Her slaytta en fazla altı satır her satırda altı kelimeye yer verilmiştir.

72 Öğrenme Nesneleri Dersinizde kullanmayı planladığınız bir öğrenme nesnesi, e-içerik seçiminde dikkat edilmesi gereken ilkeler ışığında, aşağıdaki kontrol listesi temel alınarak seçilmelidir. Bunun için kontrol listesinin her bir adımına işareti koyunuz. Özellikler Öğrenme nesnesinin hangi kazanımı desteklediği kolayca anlaşılmaktadır. İçindeki komutların kullanımı ile ilgili açıklayıcı bilgiler ve yönlendirme bulunmaktadır. Öğrencilerin üretkenliğini ve eleştirel düşünme becerilerini desteklemektedir. Öğretmen yardımına en az ihtiyaç duyulacak niteliktedir. Görsel unsurlar, öğrencilerin gelişim basamaklarına uygundur. Görsel algı yönünden renk uyumuna dikkat edilmiştir. Grafikler öğrencinin dikkatini uygun içeriğe yoğunlaştırmaktadır. Yorumlar Etkinlik 5.17: Öğrenme Nesnesi Seçiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler Şekil 5.92 ve Şekil 5.93 de Asit baz ve tuzların sulu çözeltilerinin elektriği ilettiğini anlama kazanımını ele alan bir öğrenme nesnesi örneği sunulmaktadır. Öğrenme nesnesinde ilk aşamada, öğrencilere kazanımlar ve deneyin yapılışı hakkında bilgi verilmektedir. İkinci aşamada, oluşturulan çözeltinin elektriği iletip iletmediğini kontrol etmeyi sağlayan deney düzeneğinin, beherler içerisinde yer alan NaCl, NaOH, HCl, maddelerinin yardım ve hazırla menüleriyle bulunduğu laboratuvar ortamı sunulmaktadır. Yardım seçeneğiyle, öğrencilere deney düzeneğini nasıl çalıştıracaklarına ilişkin yönergeler vermektedir. Hazırla seçeneğiyle ise yeni bir deney yapmak için önceden yapılan deney uygulamaları sıfırlanmaktadır. Şekil üzerine yerleştirilmiş numaraların ne anlama geldiğini ilgili şeklin altında yer alan bulunması gereken özellikler listesinden kontrol edebilirsiniz.

73 1 7 Şekil Öğrenme nesnesinin hedeflediği kazanımlar Şekil Öğrenme nesnesinde yer alan deney ortamı E-İçerik, bir öğrenme nesnesinde bulunması gereken özellikler açısından incelendiğinde: 1 Öğrenme nesnesinin hangi kazanımı desteklediği kolayca anlaşılmaktadır. 2 Deney ortamını oluşturma açısından zaman kazandırıcıdır. 3 İçindeki öğelerin kullanımına yönelik yönergeler vermektedir. 4 Öğretmen yardımına en az ihtiyaç duyulacak niteliktedir. 5 Görsel algı yönünden renk uyumuna dikkat edilmektedir. 6 Öğrenme nesnesinin içerisinde yer alan görseller öğrencinin dikkatini uygun içeriğe yoğunlaştırmaktadır.

74 Öğretimsel Bloglar Blogların oluşturulmasında dikkat edilmesi gereken özellikler aşağıda sıralanmıştır (Göktaş, 2009; Şenel & Seferoğlu, 2009): Öğrenme ve öğretme sürecinde sosyal etkileşimi sağlamalı. Öğrencilerin birbirlerinden öğrenmelerine olanak vermeli. Öğrencilere birbirlerinin değişik konulardaki görüşleri hakkında değerlendirme yapma imkânı sunmalı. Etkili grup çalışmalarına olanak sağlamalı. Öğrenciye kendi duygu ve düşüncelerini rahatlıkla ifade edebilecek ortamlar sunarak yazma, dil ve ifade etme becerilerinin gelişimine olanak vermeli. Öğrenciye sorumluluk duygusunu hissettirmeli. Grup çalışmasını teşvik ettiği kadar bireysel öğrenmeye imkân sağlamalı. Öğrenciler ve öğretmen arasında tartışma gruplarını içermeli. Öğrenmeye rehberlik etmeli ve destek araç olarak kullanılmalı. Hayat boyu öğrenmeyi desteklemeli. Şekil Öğretimsel bir blog örneği

75 Dersinizde kullanmayı planladığınız bir eğitsel blog e-içerik seçiminde dikkat edilmesi gereken ilkeler ışığında, aşağıdaki kontrol listesini temel alarak seçmelisiniz. Bunun için kontrol listesinin her bir adımına işareti koyunuz. Özellikler Öğrenme ve öğretme sürecinde sosyal etkileşimi sağlamaktadır. Öğrencilerin birbirlerinden öğrenmelerine olanak vermektedir. Öğrencilere birbirlerinin değişik konulardaki görüşleri hakkında değerlendirme yapma imkânı sunmaktadır. Etkili grup çalışmalarına olanak sağlamaktadır. Öğrenciye kendi duygu ve düşüncelerini rahatlıkla ifade edebilecek ortamlar sunmaktadır. Öğrenciye sorumluluk duygusunu hissettirmektedir. Bireysel öğrenmeye imkân sağlamaktadır. Öğrenciler ve öğretmen arasında tartışma gruplarını içermektedir. Öğrenmeye rehberlik etmektedir. Hayat boyu öğrenmeyi desteklemektedir. Yorumlar Eğitsel Videolar Bir öğretim aracı olarak, videonun etkili bir şekilde derslerde kullanılabilmesi, öğretimsel tekniklerle birlikte kullanılmasını gerektirir. Bu esnada şu teknikler kullanılabilir (Seferoğlu, 2006): Sessiz izleme Ekran dondurma Yalnızca sesi kullanma Gruplara bölerek izleme/dinleme Şekil Eğitsel bir video örneği: gece ve gündüz oluşumu (

76 Videoların oluşturulması ve seçiminde dikkat edilmesi gereken özellikler aşağıda sıralanmıştır: (Seferoğlu, 2006): Dersinizde kullanmayı planladığınız bir eğitsel video, e-içerik seçiminde dikkat edilmesi gereken ilkeler ışığında, aşağıdaki kontrol listesini temel alarak seçim yapınız. Bunun için kontrol listesinin her bir adımına işareti koyunuz. 1 Video ile öğretim uygulaması yapılırken dersin hedefleri ile video içeriğinin ne kadar örtüştüğü sürekli göz önünde bulundurulmalı. 2 Öğretimsel boyutu ve öğrenci kitlesine uygunluğu göz önünde bulundurulmalı. 3 Çok uzun tutulmamalı. 4 Bilginin sunulmasında bir plan takip edilmeli Fazla dikkat dağıtıcı unsurlara yer verilmemeli. Dersin giriş, sunuş, uygulama ve değerlendirme süreçlerinden hangi aşamasına hitap edeceği belirlenmeli. Dersin giriş aktivitelerinde kullanılan videolar önceki bilgileri hatırlatma, eski bilgilerle yeni bilgileri eşleştirme vb. amaçlara yönelik olarak öğrencilere sunulabilir. Özellikler Video içeriği ders hedefleri ile uyumludur. Video öğrenci seviyesine uygundur. Öğretimsel ögeleri barındırmaktadır. Video yeterli uzunluktadır. Bilgiler belirli bir plan dahilinde sunulmaktadır. Dikkat dağıtıcı unsurlardan kaçınılmıştır. Dersin hangi basamağında kullanılacağı belirlenmiştir. Videonun düzgün bir şekilde çalıştığı kontrol edilmiştir. Videonun hangi programda çalıştırılacağı önceden tespit edilerek teknik kontroller yapılmıştır. Yorumlar KAYNAKLAR Acun, R. (2009). Öğrenme Nesneleri Modelinin Sosyal Ve Beşeri Bilimlere Bir Uygulaması: 9th International Educational Technology Conference (IETC), Ankara, Turkey, Alessi, S., & Trollip, S. (2001). Multimedia For Learning: Methods And Development (3rd Ed.). Needham Heights, MA: Allyn & Bacon.