BURSA KENT MÜZESİNDE BULUNAN 19. VE 20. YÜZYILLARA AİT BURSA GELİN KIYAFETLERİNİN İNCELENMESİ

Transkript

1 T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ GİYİM ENDÜSTRİSİ VE GİYİM SANATLARI EĞİTİMİ ANABİLİM DALI GİYİM SANATLARI EĞİTİMİ BİLİM DALI BURSA KENT MÜZESİNDE BULUNAN 19. VE 20. YÜZYILLARA AİT BURSA GELİN KIYAFETLERİNİN İNCELENMESİ Şükran ÇAKMAK YÜKSEK LİSANS TEZİ Danışman Yrd. Doç. Şerife MIZRAK Konya 2013

2

3

4

5 i ÖNSÖZ Osmanlı giyim kuşamı, altı yüzyıl boyunca, benzer biçimdeki kıyafetlerden oluşmuş, batı etkilerinin baskın hale gelmesi ile, 19. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak, büyük değişiklik göstermiştir (Görünür, 2006: 61). Köklü bir tarihi mirası olan Osmanlı İmparatorluğundan, Cumhuriyete geçiş sürecinde yaşadığı değişim her şeyde olduğu gibi gelin kıyafetlerinde de kendini göstermiştir. Yapılan bu çalışmayla, 19. ve 20. yüzyıllardaki değişimin gelinliklerdeki yansıması belgelenmiştir. Değişimin izlerini ve dönemin kültürel değerlerini yansıtan gelin kıyafetlerinin incelenmesi ve bilimsel olarak tüm yönleriyle geleceğe taşınması milli görevlerimizden biridir. Bu görev bilinciyle yapılan çalışma; Bursa Kent Müzesinde bulunan 19. ve 20. yüzyıla ait Bursa gelin kıyafetlerinin kesim, dikim, model, malzeme ve süsleme özellikleri yönünden incelenerek ait oldukları dönemler hakkında edinilen bilgilerin bilim disiplini doğrultusunda belgelenmesi amacıyla planlanmış ve yürütülmüştür. Araştırmanın her aşamasında engin bilgi ve tecrübeleriyle beni yönlendiren, teşvik eden ve her türlü desteğini esirgemeyen değerli hocam ve danışmanım Sayın Yrd. Doç. Şerife Mızrak'a teşekkürü bir borç bilirim. Bursa Kent Müzesinde bulunan eserlere ulaşmama olanak sağlayan, başta Bursa Kent Müzesi Müdürü Sayın Ahmet Ömer Erdönmez'e, Müdür Yardımcısı Dilek Yılmaz Karakaş'a, halkla ilişkiler sorumlusu Süreyya Buluş'a, ve tüm müze çalışanlarına gerekli ortamı, bilgi desteğini sundukları için ve en önemlisi güler yüzlerini esirgemedikleri için teşekkür ederim. Araştırmanın her aşamasında maddi manevi desteklerini esirgemeyen, her zaman yanımda olan canım aileme sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Konya 2013 Şükran ÇAKMAK

6

7 ii T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü Öğrencinin Tezin Adı Adı Soyadı Şükran ÇAKMAK Numarası Ana Bilim / Bilim Dalı Giyim Endüstrisi ve Giyim Sanatları Eğitimi Ana Bilim Dalı / Giyim Endüstrisi ve Giyim Sanatları Eğitimi Danışmanı Yrd. Doç. Şerife MIZRAK Bursa Kent Müzesinde Bulunan 19. Ve 20. Yüzyıl Bursa Gelin Kıyafetlerinin İncelenmesi ÖZET Türk giyim tarihinde kıyafetlere bakıldığında, toplumun gelenek ve göreneklerini, iklim özelliklerini, ekonomik yapısını ve inanç değerlerini yansıttığı anlaşılmaktadır. Bu da her toplumun kendine has giyim tarzının olduğunu ortaya koymakta ve giyimi ait olduğu topluma özgü kılmaktadır. İhtiyaçların farklılaşması giyim, kuşam ve süslenmede değişimi getirmiştir. Gelin kıyafetleri ve bu kıyafetlerde bulunan bütün kültürel unsurlar, yer ve bölge farklılıkları doğrultusunda, zamanla değişime uğramıştır. Gelinlik tarih boyunca farklı kültürde, yaşam biçimlerine ve zamanla moda akımlarına göre çeşitlilik göstermiş olsa da hiçbir zaman önemini kaybetmemiştir. Günümüze kadar ulaşmış olan geleneksel gelin kıyafetlerinin kültürel temellerinin tespiti bu bakımdan önem taşımaktadır. Araştırmada, Bursa Kent Müzesinde bulunan gelin kıyafetleri; kullanılan malzeme, kesim, dikim, renk ve süsleme teknikleri yönünden inceleyerek; gelin kıyafetlerinin özelliklerini gün yüzüne çıkarmak ve giyim tarihine ışık tutacak kaynak oluşturarak kültürel mirasımıza sahip çıkmak amaçlanmıştır. Araştırmanın birinci bölümünde; problem cümlesi, alt problemler, araştırmanın amacı, araştırmanın önemi ve literatür taramalarında konuyla ilgili araştırmalar, tanımlara, yer verilmiştir. İkinci bölümde ise; 19. ve 20. yy. gelin kıyafetleri, gelinliğin tanımı, tarihçesi, sınıflandırılması ve Bursa kadın giysileri hakkında bilgi verilmiştir. Bursa ilinin genel özelliklerine (coğrafi konum, tarihi konum, kültür ve sanat, yapılan el sanatları) yer verilmiştir. Üçüncü bölümde, araştırmanın yöntemine yer verilmiştir. Bulgular ve tablolar bölümünde, gelin kıyafetleri örneklerinin her özelliği için tablo oluşturulmuştur. Örnekler gözlem fişleri doğrultusunda kesim, dikim, süsleme, renk ve malzeme yönünden incelenerek bulgular elde edilmiştir. Gözlem fişlerinden elde edilen veriler tablolara aktarılmış ve tablolardan elde edilen bulgulara göre, her özelliğin değerlendirilmesi yapılarak, bulgular doğrultusunda sonuca ulaşılmaya çalışılmış, konuyla ilgili bazı öneriler sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Gelinlik, gelin kıyafetleri, gelenek, giyim kuşam, süslenme

8 iii T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü Öğrencinin Adı Soyadı Şükran ÇAKMAK Numarası Ana Bilim / Bilim Dalı Clothing Industry And Clothing Arts Education Department / Department Of Clothing Industry Danışmanı Yrd. Doç. Şerife MIZRAK Tezin İngilizce Adı Investigation Of Bride Attires About 19. And 20. Centuries In Bursa City Museum SUMMARY Looking into the clothes in Turkish history, it is observed that the cloths reflect the tradition and custom of the society and its climate features, economic structure and believe in the values of the society. And that makes clothing peculiar to the society that it belongs to and forms the clothing style of each society. Differentiation of needs has brought variation in clothing, finery and dressing. Bride costumes and all the cultural elements in these dresses, place and regional differences in the line, has undergone change over time. Wedding gown never lost its importance even though it has show a diversity in different culture, life styles and fashion trends. Determination of cultural foundations of bride dresses until today, they have reached is very important in this regard. In study, wedding dress in Bursa City Museum were examined in respect of their materials, cutting, sewing, color and decoration techniques; and it was aimed to reveal features of wedding dress to protect our cultural heritage by constituting a source that will light the way for history of clothing. Problem statement, sub problems, aim of the research, significance of the research, definitions and related to the subject in the literature scan in the preface section of the study take place the, in second part of study take place in the 19th and 20th century Bursa bride attires, the definition of wedding dress its history, classification and informations about women costumes of Bursa, general features of Bursa (geographic position, historical position, culture and tourism, handicrafts). In the third section of the study take place the method. Tables were created for every property of each bride attire. The findings were obtained in accordance with samples of the observation of the chips in the line of cutting, sewing, trimming, the color and the material terms of examining. The data what is obtained from observation labels were transferred to this table. Every property of each bride attire were evaluated with regard to the findings what are obtained from the table and the results were tried to be had in view of these findings. Key Words: Wedding dress, bride attire, tradition, clothing finery, dressing.

9 iv KISALTMALAR A A.O. Bkz. cm D.B.İ. K.K. mm No Ö.O. TDK vb. vd. yy. : Arka : Arka Ortası : Bakınız : Santimetre : Düz Boy İplik : Kumaş Katı : Milimetre : Numara : Ön Ortası : Türk Dil Kurumu : ve benzeri : ve diğerleri : Yüzyıl

10

11 v İÇİNDEKİLER Sayfa No ÖNSÖZ... i ÖZET... ii SUMMARY... iii KISALTMALAR... iv İÇİNDEKİNLER... iv TABLOLAR LİSTESİ... viii ÇİZİMLER LİSTESİ... iv FOTOGRAF LİSTESİ... xi ÖRNEKLER LİSTESİ... xv ŞEKİLLLER LİSTESİ... xvi BÖLÜM I GİRİŞ 1.1. Problem Cümlesi Alt Problemler Araştırmanın Amacı Araştırmanın Önemi Konuyla İlgili Araştırmalar Tanımlar... 5 BÖLÜM II 19. ve 20. Yüzyıl Bursa Gelin Kıyafetleri 2.1. Gelinliğin Tanımı Gelinliğin Tarihçesi ve 20. Yüzyıl Gelin Kıyafetlerinin Özellikleri Gelinliğin Sınıflandırılması Giyildiği Giysi Cinsine Göre Sınıflandırma Model ve Kesime Göre Sınıflandırma... 19

12 vi Kullanılan Malzemeye Göre Sınıflandırma Gelinlikte Kullanılan Dikiş Teknikleri Elde Düz Teyel Dikişi Oyulgama Dikişi Çırpma Dikişi Hiristo Teyeli ile Baskı Dikişi Elde Kapalı Baskı (Kıvırma Baskı) Sülfüle Dikişi Bal peteği (Bal Gümeci) Makinede Düz Dikiş Makinede Spor Dikiş Makinede Kapalı Baskı Dikiş Gelinlikte Kullanılan Süsleme Teknikleri İşleme Tekniğine ile Yapılan Süslemeler Dikiş Tekniği ile Yapılan Süslemeler Bursa İlinin Genel Özellikleri Coğrafi Konum Tarihi Konum Kültür ve Turizm Bursa El Sanatları Bursa Kent Müzesi Hakkında Bilgi Bursa'da Gelin ve Gelinliklerin Özellikleri...42 BÖLÜM III YÖNTEM 3.1. Araştırmanın Yöntemi Evren ve Örneklem Sayıltılar Sınırlılıklar Veri Toplama Teknikleri... 46

13 vii BÖLÜM IV Bulgular ve Tablolar 4. Bursa Kent Müzesinde Bulunan 19. ve 20. Yüzyıllara Ait Bursa Gelin Kıyafetlerinden Örnekler Gözlem Fişleri Kaynak Kişi Künyesi Değerlendirme Gelin Kıyafetlerinde Kullanılan Ana Kumaşlar ve Astarlı Kumaşlar Gelin Kıyafetlerindeki Yardımcı Malzemeler ve Süslemede Kullanılan Malzemeler Gelin Kıyafetlerinde Kullanılan Renkler Gelin Kıyafetlerinde Kullanılan Model ve Kesim Teknikleri Entarilerde Model ve Kesim Teknikleri Bluzlarda Model ve Kesim Teknikleri Ceketlerde Model ve Kesim Teknikleri Cepken ve Yeleklerde Model ve Kesim Teknikleri Eteklerde Model ve Kesim Teknikleri Şalvarlarda Model ve Kesim Teknikleri Gelin Kıyafetlerinde Kullanılan Dikiş Teknikleri Gelin Kıyafetlerinin Süslemelerinde Seçilen Konular Gelin Kıyafetlerinde Süsleme Teknikleri BÖLÜM V Sonuç ve Öneriler 5.1. Sonuç Öneriler Kaynakça EK 1: Gözlem Fişi Örneği EK 2: Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkaşkanlığı Kabul Yazısı EK 3: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yönetim Kurulu Kararı

14 viii TABLOLAR LİSTESİ Tablo No Sayfa No Tablo 1 Ana Kumaşlar ve Astar Kumaşlarında Kullanılan Malzemeler Döküm Tablosu Tablo 2 Yardımcı Malzeme ve Süslemede Kullanılan Malzemeler Döküm Tablosu Tablo 3 Gelin Kıyafetlerinde Kullanılan Renkler Tablo 4 Gelin Kıyafetlerinde Kullanılan Model ve Kesim Teknikleri Tablo 5 Gelin Kıyafetlerinde Kullanılan Model ve Kesim Teknikleri Tablo 6 Gelin Kıyafetlerinde Kullanılan Dikiş Teknikleri Tablo 7 Süslemede Seçilen Konular Döküm Tablosu Tablo 8 Gelin Kıyafetlerinde Süsleme Teknikleri Döküm Tablosu

15 ix ÇİZİMLER LİSTESİ Çizim No Sayfa No Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No:

16 x Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No: Çizim No:

17 xi FOTOĞRAF LİSTESİ Fotoğraf No Sayfa No Fotoğraf No 1a: Ön Görünüm Fotoğraf No 1b: Arka Görünüm Fotoğraf No 1c: Yaka Detay Görünümü Fotoğraf No 1d: Kol Detay Görünümü Fotoğraf No 2a: Ön Görünüm Fotoğraf No 2b: Arka Görünüm Fotoğraf No 2c: Yaka Detay Görünüm Fotoğraf No 2d: Yaka Detay Görünüm Fotoğraf No 3a: Ön Görünüm Fotoğraf No 3b: Arka Görünüm Fotoğraf No 3c: Kol ve Yırtmaç Detay Fotoğraf No 4a: Ön Görünüm Fotoğraf No 4b: Ağ Detay Görünüm Fotoğraf No 4c: Paça Detay Görünüm Fotoğraf No 5a: Ön Görünüm Fotoğraf No 5b: Arka Görünüm Fotoğraf No 5c: Yaka Detay Görünüm Fotoğraf No 5d: Kol Detay Görünüm Fotoğraf No 6a: Ön Görünüm Fotoğraf No 6b: Arka Görünüm Fotoğraf No 6c: Yaka Detay Görünüm Fotoğraf No 6d: Kol Detay Görünüm Fotoğraf No 7a: Ön Görünüm Fotoğraf No 7b: Arka Görünüm Fotoğraf No 7c: Kol Detay Görünüm Fotoğraf No 8a: Ön Görünüm Fotoğraf No 8b: Arka Görünüm Fotoğraf No 8c: Kol Detay Görünüm Fotoğraf No 8d: Yaka Detay Görünüm Fotoğraf No 9a: Ön Görünüm Fotoğraf No 9b: Arka Görünüm

18 xii Fotoğraf No 9c: Yaka Detay Görünüm Fotoğraf No 9d: Kol Detay Görünüm Fotoğraf No 10a: Ön Görünüm Fotoğraf No 10b: Arka Görünüm Fotoğraf No 10c: Kol-Yaka Detay Görünüm Fotoğraf No 10d: Kol-Yaka Detay Görünüm Fotoğraf No 11a: Ön Görünüm Fotoğraf No 11b: Arka Görünüm Fotoğraf No 11c: Yaka-Kol Detay Görünüm Fotoğraf No 11d: Ön Yaka Detay Görünüm Fotoğraf No 11e: Arka Görünüm Fotoğraf No 12a: Cepken-Şalvar Ön Görünüm Fotoğraf No 12b: Yelek Ön Görünüm Fotoğraf No 12c: Cepken Manşet Detay Görünüm Fotoğraf No 12d: Şalvar Paça Detay Görünüm Fotoğraf No 13a: Ön Görünüm Fotoğraf No 13b: Arka Görünüm Fotoğraf No 13c: Yaka Detay Görünüm Fotoğraf No 13d: Kol Detay Görünüm Fotoğraf No 14a: Ön Görünüm Fotoğraf No 14b: Arka Görünüm Fotoğraf No 15a: Ön Görünüm Fotoğraf No 15b: Kol ve İç Detay Görünüm Fotoğraf No 16a: Ön Görünüm Fotoğraf No 16b: Arka Görünüm Fotoğraf No 16c: Yaka ve Kol Detay Görünüm Fotoğraf No 17a: Ön Görünüm Fotoğraf No 17b: Arka Görünüm Fotoğraf No 17c: Ön Yaka ve Kol Detay Fotoğraf No 17d: Arka Yaka ve Kol Detay Fotoğraf No 18a: Ön Görünüm Fotoğraf No 18b: Arka Görünüm Fotoğraf No 18c: Yaka ve Ön Kapama Detay Görünüm

19 xiii Fotoğraf No 18d: Kol ve Şalvar Yan Detay Görünüm Fotoğraf No 19a: Ön Görünüm Fotoğraf No 19b: Arka Görünüm Fotoğraf No 19c: Yaka Detay Görünüm Fotoğraf No 19d: Manşet Detay Görünüm Fotoğraf No 19e: Etek Detay Görünüm Fotoğraf No 20a: Ön Görünüm Fotoğraf No 20b: Arka Görünüm Fotoğraf No 20c: Ön Yaka Detay Görünüm Fotoğraf No 20d: Arka Yaka Detay Görünüm Fotoğraf No 20e: Şalvar Görünüm Fotoğraf No 20f: Şalvar Paça Detay Görünüm Fotoğraf No 21a: Ön Görünüm Fotoğraf No 21b: Arka Görünüm Fotoğraf No 21c: Yaka ve Kol Detay Görünüm Fotoğraf No 21d: Yaka ve Kol Detay Görünüm Fotoğraf No 22a: Ön Görünüm Fotoğraf No 22b: Arka Görünüm Fotoğraf No 22c: Ön Yaka Detay Görünüm Fotoğraf No 22d: Kol Detay Görünüm Fotoğraf No 23a: Ön Görünüm Fotoğraf No 23b: Arka Görünüm Fotoğraf No 23c: Kol Detay Görünüm Fotoğraf No 23d: Kol Detay Görünüm Fotoğraf No 24a: Ön Görünüm Fotoğraf No 24b: Arka Görünüm Fotoğraf No 25a: Ön Görünüm Fotoğraf No 25b: Arka Görünüm Fotoğraf No 26a: Ön Görünüm Fotoğraf No 26b: Ön Görünüm Fotoğraf No 27a: Ön Görünüm Fotoğraf No 27b: Arka Görünüm Fotoğraf No 28: Başlık Örneği... 9

20 xiv Fotoğraf No 29: Gelin Mendili Fotoğraf No 30: Gelin Mendili Fotoğraf No 31: Gelin Pabucu Fotoğraf No 32: Bursa Kent Müzesi Fotoğraf No 33: Esnaf Sokağı Fotoğraf No 34: Hacı Tehniyesi... 44

21 xv ÖRNEKLER LİSTESİ Örnek No Sayfa No Örnek No Örnek No Örnek No Örnek No Örnek No Örnek No Örnek No Örnek No Örnek No Örnek No Örnek No Örnek No Örnek No Örnek No Örnek No Örnek No Örnek No Örnek No Örnek No Örnek No Örnek No Örnek No Örnek No Örnek No Örnek No Örnek No Örnek No

22 xvi ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil No Sayfa No Şekil Şekil Şekil Şekil Şekil Şekil Şekil Şekil Şekil Şekil Şekil Şekil Şekil Şekil Şekil Şekil Şekil Şekil Şekil Şekil Şekil Şekil Şekil Şekil Şekil Şekil

23 1 BÖLÜM I Giriş Bursa Kent Müzesinde Bulunan 19. ve 20. Yüzyıllara Ait Bursa Gelin Kıyafetleri 1.1. Problem Cümlesi Bursa Kent Müzesinde Bulunan 19. ve 20. Yüzyıllara Ait Bursa Gelin Kıyafetleri nelerdir? 1.2. Alt Problemler ve 20. yüzyıl Bursa gelin kıyafetlerinin genel özellikleri nelerdir? ve 20. yüzyıl Bursa gelin kıyafetlerindeki model özellikleri nasıldır? 2. Bursa gelin kıyafetlerinde kesim özellikleri nelerdir? 3. Bursa iline ait gelin kıyafetlerinde kullanılan malzeme, dikim teknikleri ve süsleme özellikleri nelerdir? 1.3. Araştırmanın Amacı Bursa Kent Müzesinde bulunan 19. ve 20. yüzyıllara ait Bursa gelin kıyafetlerinin araştırılmasındaki amaçlar şu şekilde sıralanabilir: 1. Bursa Kent Müzesinde bulunan ve iki yüzyıllık bir zaman diliminin örneklerini kapsayan gelin kıyafetlerinin model, kesim, süsleme ve dikim özelliklerini belirlemek, 2. Kültürel mirasa katkı sağlamak, 3. Gelin kıyafetlerindeki kesim tekniklerini inceleyerek çizimlerini yapmak, 4. Gelin kıyafetlerinin zaman içerisindeki değişimini gözler önüne sererek yüzyılların vermiş olduğu zaman aşımında unutulmaktan kurtarmak ve bu kıyafetleri gözlem fişi bilgileriyle belgelendirerek bir katalog hazırlamak,

24 2 5. Gelin kıyafetlerinin geleceğe aktarılmasını sağlayarak, tarihi değerlerin yeni tasarımlara ışık tutmasını ve yeni tasarımlarla birlikte canlı kalmasını sağlamak, 6. Bundan sonraki çalışmalara ışık tutacak bir kaynak oluşturulmasını sağlamak amaçlanmaktadır Araştırmanın Önemi Bursa, Osmanlı'nın ilk başkenti olarak Osmanlı tarih, kültür ve sanatında önemli bir yere sahiptir. Bu kültür ve sanatı gelecek nesillere taşınmasında özel bir yeri olan giyim, kültürel mirasın geleceğe aktarılması adına önem arz etmektedir. Tarihi süreç içerisinde çeşitli değerlerin etkisiyle değişiklik göstermiş olan gelin kıyafetleri, Bursa halkı için ayrı bir yere sahip olması bu kıyafetlerin günümüze kadar titizlikle saklanıp ulaştırılmasından anlaşılmaktadır. Fakat günümüze ulaşmış olan örneklerin sayısı çok az olmakla birlikte yüzyılların vermiş olduğu zaman aşımı, kumaşlardaki ve kullanılan malzemelerdeki aşınmalar sebebiyle kaybolmaya yüz tutmuştur. Kaybolmakla karşı karşıya kalan bu kültür değerlerimizin korunarak, belgelenip gelecek nesillere aktarılması yönünden önem taşımaktadır. Fakat bu güne kadar yapılan çalışmaların çoğu konuyu sadece belli boyutlarıyla ele almakta ve gelecekte bu çalışmaların uygulanabilirliği ve geleceğe taşınması mümkün olamamaktadır. Bursa giyim kuşamı üzerine birçok çalışma yapılmıştır. Yapılan çalışmalarda gelin giyimine değinilmiş olmakla birlikte, ele alınan örnekler belli bir zaman, belli bir köy veya folklorik özelliklerle sınırlı kalmıştır. Fakat bu çalışmada Bursa gelin kıyafetlerinin 19. ve 20. yüzyılları kapsayan tarihi süreç içerisinde meydana gelen değişimi, sanat değerleri ve teknik özellikleriyle bir bütün olarak incelenmemiştir. Bir sanat eserinin tespiti ve geleceğe aktarılmasında estetik bilgiler gibi, teknik bilgiler de önemli rol oynar. Bu nedenle önemli özellikler gösteren gelin kıyafetleri, model, kumaş, dikiş ve astarlama teknikleri ve süsleme özellikleri bakımından incelenerek fotoğraf, kesim, teknik çizimleriyle gelecek nesillerin faydalanmaları açısından belgelenmelidir.

25 3 Bu nedenle, 19. ve 20. yüzyıl Bursa gelin kıyafetleri, Osmanlı İmparatorluğundan-Cumhuriyete geçişte, batılılaşmanın, sanayinin ve medyanın gelin giyimindeki etkilerini ortaya koymaktadır. Bu çalışma Osmanlı-Türk kültürünün bu değerli örneklerini gelecek nesillere aktarmak ve özelliklerini ortaya koymak için önem arz etmektedir. İncelenen kıyafetler, sergi katalog çalışmalarında belli özellikleri yönünden (boy ölçüsü, işleme bilgisi ve süsleme) tanıtılmaya çalışılmış olmakla birlikte, geleceğe aktarmada yetersiz olduğu, gözlem fişlerinde belirtilen özelliklerin verilmediği gözlenmiş olup, yapılan bu çalışma giysilerin tüm özelliklerini açıklaması ve özellikler teknik çizimlerinin yapılması, geleceğe aktarma yönünden önemlidir. Bu çalışmayla, tarihi, kültür ve sanat değerlerimizi tanıtmak, günümüzdeki örneklerle birlikte bu değerlerimizin yitip gitmesine göz yummamak ve gelecek kuşaklara sağlıklı ve kapsamlı bir bilimsel bilgi kaynağı sunmak amaçlanmaktadır. Ayrıca incelenen gelinliklerin yok olması durumunda bu çalışma, Bursa gelin kıyafetleri hakkında kaynak olacaktır. Bu amaçla tarihten günümüze ulaşan ve Bursa Kent Müzesinde bulunan 19. ve 20. yüzyıllara ait gelin kıyafetlerinin bilimsel olarak incelenmesi önem taşımaktadır Konuyla İlgili Araştırmalar Altuntaş ve diğerleri tarafından 2000'de yaptıkları çalışmada "Halk Oyunları Kıyafetleri ve Teknik Çizimleri" hakkında bilgi vermişlerdir. Apak ve diğerleri 1997'de "Osmanlı Dönemi Kadın Giyimleri" adlı eserde farklı yüzyıllardaki gelinlik çeşitleri hakkında bilgi vermişlerdir. Bedük, 1992'de "Konya Müze ve Evlerinde Bulunan Bindallı Tek Parçalı Elbiselerin Genel Özellikleri" adlı çalışmada bindallının tanımı ve tarihçesi hakkında bilgi vermiştir.

26 4 Bedük, Küçükosmanoğlu ve Akıncı 2005'de "Bursa Keles İlçesi Kadın Kıyafetleri" adlı çalışmada Bursa giyim kuşamı hakkında bilgi vermişlerdir. Çağdaş ve Özkan 2005'te "Geleneksel İnegöl Gelinliklerinin Özelliklerinin Belirlenmesi" isimli çalışmayla geleneksel gelinlikler hakkında bilgi vermişlerdir. Erden 2002'de yaptığı çalışmada "Bursa Yöresi Giysi Kültürü" üzerine yaptığı çalışmada gelin ve damatlar için kullanılan tören giysilerinin özellikleri hakkında bilgi vermiştir. Garnet'in 2009'da "Türkiye'nin Kadınları ve Folklorik Özellikleri" adlı çalışmasında Osmanlıdaki orta ve alt sınıfa mensup kadınların düğün kıyafetleri hakkında bilgi vermiştir. Hamdi Bey 1973 "Yılında Türkiye'de Halk Giysileri Elbise-i Osmaniye" adlı eserinde Bitinya'lı köylülerin düğün giysileri ve gelin terimi hakkında bilgi vermiştir. Kılınç 2008 "Geleneksel Konya Giysileri" adlı çalışmasında gelinlikler ve özel gün giysilerini hakkında bilgi vermiştir. Mersin 2010'da "Denizli İli Çardak İlçesi Söğüt Köyü Gelin Kıyafetleri" hakkında bilgi vermiştir. Özel 1992'de "Folklorik Türk Kıyafetleri" adlı eserinde Osmanlıdan günümüze kıyafet kültürü hakkında bilgi vermiştir. Sert 1996'da yaptığı çalışmada Konya evlerinde bulunan gelinlikleri model, kesim ve süsleme yönünden incelemiş, kalıplarını çıkartarak gelinlikler hakkında bilgi vermiştir. Taş 2002'de "Bursa Folkloru" adlı eserinde Bursa tarihi kültürel yapısı ve yaşam biçimleri ile ilgili giyim kuşam, düğün ve düğün ile ilgili terimlere ait bilgi vermiştir. Yenisey 1955'te "Geçen Yüzyıllarda Bursa'da Düğün Adetleri" isimli makalesinde düğün kıyafetleri hakkında bilgi vermiştir.

27 5 Yılmaz 2005'te "Türk Giyiminde İbecik Köyü Gelin Kıyafetleri" adlı çalışmasında tarih süreci içerisinde gelin kıyafetleri hakkında bilgi vermektedir Tanımlar Agraf: Bir kanca ve bir gözden oluşan giysilerin kapanmasında kullanılan araç, kopça (Kılınç, 2008: 123). Angles: "İngiliz danteli" anlamında kullanılır. İlk olarak Orta Avrupa da yapılmaya başlanan dantel angles iğne nakışı ve dantelin kombine edildiği bir elişi türüdür (Anonim 7, 2012: 3). Astar: Elbiselerde kumaşları daha dayanıklı hale getirmek için altlarına konulan bez ve kumaşlar (Kılınç, 2008: 123). Bezeme: Süslemek ve donatmak manasında olan bezemek mastarından gelen, donatmak veya süslemek anlamındadır (Arseven, 1983:218). Birit: Kumaş veya örgü kaytanlarla yapılan bir çeşit ilik (Kılınç, 2008: 124) Çıt çıt: Üzerinde dikili bulundukları şeyin iki kenarını üst üste getirerek birleştirmeye ve tutturmaya yarayan, iki parçadan yapılmış metal nesne, fermejüp, kopça (Anonim 4, 2012: 3). Dival İşi (Mıhlama-Maraş İşi): Genellikle ıhlamur ağacından yapılmış kalıpların üstüne işlenen bu iğnenin bazen kalın çuha ya da karton kalıpların üstüne işlenmiş örnekleri de vardır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde her yüzyılda uygulanmış dival işinin ya altın rengi yada gümüş rengi metal ipliklerle uygulanmış çeşitlemeleri yanı sıra saray kesiminde altın, gümüş metal ipliklerle yapılmış olanları da bulunmaktadır (Barışta, 1999: 200). Özellikle kadife, canfes, atlas, tafta gibi kumaşlar üzerine mukavva kalıp kullanılarak işlenen nakıştır. Dival işi tek yüzlü bir işlemedir. Desenin altı özel olarak hazırlanan karton ile kabartılıp yedi kat sırma ile desen üzerinden atlatılarak, kenarlarda iplik ile karşılıklı tutturulur. Aynı işlem yan yana uygulanarak işlenir (Korkusuz, 1997: 356).

28 6 Duvak: Gelinin başını, bazen de yüzünü örten dantel veya tülden örtü (TDK, 2012). Gelin Pabucu: Eski Türk kadının ayakkabısının en süslü olanıdır. Altın ve gümüş ile işlenir, işlemeleri arasına inciler de katılır (Koçu, 1967:121). Gelin Teli: Gelinlerin başlarına takılan, parlak, uzun, ince gümüş tel (Anonim 4, 2012: 3). Kadife: İpek, pamuk ve yünden yüzü tüylü yumuşak kumaştır (Koçu, 1967:136). Kaftan: Önü açık uzun ve bol kollu bir elbisedir (Apak vd., 1997: 149). Klaptan : Eğirme çarkı ile sarılan veya tel ile karışık veya pamuk iplik türüdür (Apak vd., 1997: 149). Kuş: Giysilerin kolları ile bedenlerinin birleştiği yerde kol altına dikilen küçük kare parça, bu sayede kol rahat hareket edebilir (Kılınç, 2008: 127). Pat: Giysilerin kapanma yerlerine kumaş eklenerek yapılan kenar (Kılınç, 2008: 127). Peş: Bazı giysilerin bol olması için yanlarına eklenen kumaş parçası (Anonim 4, 2012: 3). Üç Etek (Entari): İki tarafı yırtmaçlı, uzun ve yarısına kadar dikişsiz, açık ve geniş kollu ve kol astarı da kendi kumaşından yapılmış üç etekli elbiselerdir (Büngül, 1939: 113). Entarinin belden aşağı kısmının üç ayrı yaprak, dilim halinde yapılmasından gelir. Şalvar üstüne giyilir (Koçu, 1967: 236).

29 7 BÖLÜM II 19. ve 20. Yüzyıl Bursa Gelin Kıyafetleri 2.1. Gelinliğin Tanımı Türk giyim tarihinde özel gün kıyafeti denildiğinde ilk akla gelen gelinliklerdir. Gelinlik hakkında çeşitli kaynaklarda şu şekilde tanımlamalar yapılmaktadır: Kadın yaşamında önemli geçiş dönemi olan evlenme, özel bir giyim; gelinlik ile vurgulanmaktadır (Sürür, 2011: 12). Taş'a göre gelinlik; Gelin kızın düğün sırasında giydiği özel elbise (2002: 154). Kadife veya atlas kumaş üzerine sim, sırma, tırtıl ve pul gibi malzemelerle dival işi tekniğinde, kompozisyonlarla işli elbiselere "bindallı" denir (Çorum, 2011:47). Özel'e göre; Gelinlere giydirilen düğün elbisesi, Anadolu'da "bindallı" adıyla tanınan ve şalvarsız olarak giyilen entarilerdir. Genellikle kadife ve seyrek olarak da atlas kumaştan, üzerine bindallı şeklinde sırma işlemeler yapılmış, etekleri topuğa kadar inen bir entaridir. Başa yemeni veya krep örtülüp, bele kemer bağlanarak giyilir. kış mevsimlerinde üzerine kürk giyildiği de olur (1992: 16). Gelin Entarisi (Gelinlik): Eski toplum hayatımızda bir kadının ömrü boyunca giydiği en pahalı ve en süslü entarinin adı şeklinde tanımlanmaktadır (Koçu, 1969: 121). Bazı yörelerde gelinliğe "gelin fistanı" denilmektedir. Atlas, sevai, kadife, üsküfe gibi kumaşlardan yapılır. Gelin elbisesi olarak kaftan, bindallı telli, okkalık gibi giysiler kullanılır. Bazı bölgelerde renklerin anlamlarına göre gelinlik dikilmektedir (Muratoğlu, 1995: 60). Aytaç'a göre; Gelinlik geleneğe bağlı yörelerde "al" adıyla bilinir. Gelin alı, geleneksel gelinliklerin rengini belirlemek için kullanılan bir sözdür. Türklerde

30 8 yaygın olan geleneğe göre gelinliğin rengi genellikle "al"dır (Aktaran: Taş, 2002: 545). Koçu'ya göre, Eski Türk toplumlarında gelin kıyafeti; Gelin tuvaleti "Gelinlik" yahut "gelin entarisi" bir esvap, "gelin pabucu" ve "gelin terliği" denilen bir pabuçla bir terlik, duvak ile duvağa takılan "gelin teli" ile tamamlanmış olurdu (1967:122). Gelinliklerin tamamlayıcı ve ayrılmaz parçası olan gelin duvağı veya başlığıdır. Bu başlıkların geçmişten günümüze çeşitli adlar almıştır. Fakat her zaman başlıklar belli duygu ve düşünceleri anlatan kıyafetlerin en önemli tamamlayıcıları olmuşlardır. Başlıklar sadece süslenmek amacıyla yada giysiyi tamamlamak amacıyla taşımaz. Kadının ekonomik gücünü, toplumsal konumunu ve duygularını yansıtırlar. Fes, tepelik, hotoz en çok kullanılan gelin başlıklarıdır (Editör: Karakaş, 2011: 63). Duvak, gelinin başını, bazen de yüzünü örten dantel veya tülden örtü", ayrıca perde, peçe, yaşmak, dutuk, tutuk, tuvak gibi değişik şekillerde tarif edilmektedir (Anonim1, 2012: 12). Selçuklularda gelinler "didek" denilen örtüyle başlarını örterlerdi (Özel, 1992: 14). Ya baş örtüsünü sağlamca tutturmak ya da saç tuvalini tamamlamak amacıyla hazırlanmış, 3-5 cm eninde, üzeri işlemelerle bezenmiş "Kaşbastı" denilen uzun dikdörtgen bant" kullanılırdı (Barışta, 1999: 215). Gelinliklerin ayrılmaz parçalarından biri de gelin başı örtülmesinde kullanılan "telli" olarak adlandırılan örtülerdir. Bursa gelin giyiminde ayrılmaz parça olan telliye "Bursa Tellisi" denilmektedir. Bursa Tellisi: Duvak olarak ve bazı kıymetli eşyaların örtülmesinde kullanılan ince ipekli bir kumaştır. Çoğunlukla malzemesinde tel kullanılırdı (Esiner, 1943: 9). Gelinlerin yüzlerine çekilen tülden veya dantelden yapılan duvak, genellikle bereket sembolü olarak kullanılır. Pullarla süslenir ve genellikle "al" renklidir (Taş, 2002: 156).

31 9 Tel kırmalı kına gecesi örtüleri; Kırmızı ve tonlarında ipek şifondan gümüş tel ile tel kırma tekniğinde işlenmiş, kenarları su ortası serpme kompozisyonlu kare şeklinde örtülerdir (Soysaldı, 2005: 1081). Gelin Başlığı Fotoğraf No 28: Bursa Kent Müzesi Ahmet Erdönmez Koleksiyonu Başlık Örneği Bedük ve diğerlerinin, Bursa-Keles İlçesi Kadın Kıyafetleri konulu çalışmada incelenen Albazı (Grep-Gelin Alı), 83 cm eninde, 97 cm boyundadır. Kırmızı pamuklu kumaş ile metal pul, boru boncuklarla süslenmiş dikdörtgen formdaki başörtü şeklinde tanımlanmıştır (2005: 1136). Gelin teli, gelin tuvaletinde duvağı süsleyen, 1-2 mm eninde gayet ince, uzun gümüş teldir. Zengin ailelerde bu teller gümüş yerine altından olur. Duvakla beraber baştan itibaren dizin altuna kadar sarkmaktadır (Koçu, 1969: 122). Bunun yanında kına gecelerinin en önemli parçalarından biri mendillerdir. Mendiller gelinlerin el mendilleri ve kına mendilleri olarak çeşitli şekillerde olmaktadır. Kına için olanlarına kına bezi denmektedir. "Kına gecesinde gelinin eline yakılan kınayı en dıştan süsleyerek sarmak amacıyla işlenmiş üçgen biçiminde bir tür örtü"dür (Barışta, 1999: 217). El mendilleri ise gelinliğe uygun kare olarak gelinliğin kumaşından veya duvak tülünden hazırlanır. Kenarları dantel, iğne oyası veya değişik malzemelerle süslenir.

32 Yüzyılda Kullanılan Gelin Mendilleri Fotoğraf No 29-30: Bursa Kent Müzesi Gelin Mendilleri Görünümü Gelinliğin bir diğer tamamlayıcısı da gelin pabuçlarıdır. "Gelin pabucu, eski Türk kadınlarının ayakkabılarının en süslü olanıdır. Pabuç düğün günü giyilir. Duvakla birlikte hatıra olarak saklanırdı. Gelin terliği ise, düğünden sonra tebriğe ve gelin görmeye gelenleri karşılarken bir süre daha giyilirdi" (Koçu, 1969: ). Gelin Pabucu Fotoğraf No 31: Anonim 2 Osmanlı döneminde günlerce süren düğünlerde, düğünün her gününde farklı giysiler giyilmiştir. Kına gecesinde, gerdek gününde ve gerdek sonrasında giysiler farklıdır. Gerdek sonrasında giyilen giysi "paçalık" olarak isimlendirilmiştir (Aktaran: Bor, 2011: 24). Düğün bir hafta sürdüğünden gelin birden fazla kıyafet ile davetlilerin karşısına çıkmaktadır. Bunlardan biri de "paçalık" denilen paça günü kıyafetidir (Görünür, 2011: 33). Gelinlerin düğün kıyafetleri (gelinliklerini), duvak, mendil ve tellilerin yanında aksesuar ve takılarla tamamlanmıştır.

33 Gelinliğin Tarihçesi Gelinlik tarihi çok eskilere dayanmakta ve tüm toplumlarda büyük bir önem arz etmektedir. Evlenme törenlerinde gelinlik giyme adetleri ve gelinlikler, tarihi süreç içinde incelendiğinde farklı anlam ve değerler yüklenerek birçok değişime uğramıştır. Tarihin geçmiş dönemlerine ait açıklamalarda, evlenme törenleri bir "kült"tür. Bu anlam yüklü oluşum, yaşanılan çağa göre bazı teknik ve malzeme değişikliklerine uğramış, fakat taşımakta olduğu anlamlı önemini kaybetmemiştir (Sürür, 2011: 14). Çeşitli kültürlerin etkisi altında kalmış, her yöresi gelenek ve görenekler bakımından çeşitlilik gösteren kültürümüzün zengin ve gösterişli bir dalını oluşturan düğün merasimlerinde giyilen gelinliğin tarihi oldukça eskilere dayanmaktadır (Çağdaş ve Nurhan, 2005: 1214). Moda ve kostüm tarihi alanında yapılan çalışmalarda; (Fashion From Ancient Egypt To The Present Day, Mila Contini, James Laver, C. E. Pucci, J. İronside, 1967, yıllık Moda Tarihi, Fraçois Boucher, 1987, Costume & Fashion, James Laver, 1996 (Sürür, 2011: 13). On Üç Asırlık Türk Kıyafet Tarihine Bir Bakış, Nureddin Sevin, 1990, M.Ö 3000`den `li Yıllara Kostüm & Moda Tarihi, Elif Jülide Dereboy, Tarih Boyunca Anadolu da Giyim Kuşam, Sabahattin Türkoğlu, 2002 vb) gelin kıyafetlerinin, tarihin çok eski dönemlerinden günümüze, hangi değerlere göre biçimlenerek geliştiği görülmektedir. Arseven'e göre, eski Türklerde düğününe hazırlananın (gelinin) güzel görünmesi için büyük çabalar harcandığı, giyim kuşam ve çeşitli takılarla süslendiği bilinmektedir. Bu gelenek başından beri Hunlar, Göktürkler ve Uygurlardan Asya Türk Devletleri olan Karahanlılar'dan, Gazneli'lere, Büyük Selçuklulara buradan da Anadolu Selçuklularında sürüp gitmiş Anadolu Beylikleri ve Osmanlılardan günümüze kadar gelmiştir (Aktaran: Kılınç, 2008: 58). Gelinliğin tarihi süreciyle ilgili kaynaklar incelendiğinde gelinliklerin modelleri kullanılan kumaş bilgisi ve renkleri hakkında bilgilere ulaşılmaktadır.

34 12 Örneğin; Eski Türklerde en önemli dış giyim eşyası kaftanlardı. Kaftanları beden kısmı vücudu sarar, düğme ile önleri bele kadar iliklenir veya açık olur. Kol yenleri de ya uzundur ya kısadır. Kadın kaftanın üzeri çiçeklerle bezenir, erkeklerinki ise sade dikilir. Dede Korkut destanlarında kızlar ve erkekler evlenmeden önce "ak kaftan", gelin ve güvey düğünde "kırmızı kaftan" giyer (Özel, 1992: 20). Beyaz gelinlik modasının kabul görüp yaygınlaşmasından önce, gelinlikler "Al" renkteydi. Bir Bursa deyimi olarak "Gelin Alı" tanımlamasıyla geleneksel renk zevkimize girmiş olan "Al Gelinlik", bugün için kendi kutsal renginin varlığını, temizliğin saflığın simgesi olan "beyaz"a bırakmakla birlikte, geleneksel kesimde gelin: Kına gecesinde yine de al gelinlik giyip al duvak örter, gelin beyaz gelinliğini, baba evinden ayrıldığı gün giyerdi (Sürür, 2011: 15). II. Abdülhamit dönemine kadar sultanlar, hanedanın rengi olan kırmızı kumaşlardan dikilen gelinlikler giymişlerdir. Ancak ilk defa II. Abdülhamit'in kızı Naime Sultan bu geleneğe aykırı olarak düğününde beyaz renkli bir gelinlik giymiştir" (Aytaç, 1991: 545). Beyaz gelinlik giyimi ilk Anne ile başlamıştır fakat moda olarak yaygınlaşması, Kraliçe Victoria nın 1840 yılında Prens Albert ile evlenirken giydiği beyaz saten gelinliğinin fotoğraflanarak her yerde yayınlanmasıyla gerçekleşmiştir. "Kraliçe Victoria, gelinliğinde "Vickie" dantellerini kullanmak istemişti ve bu nedenle gelinliği beyaz satenden yapılmıştı" (Sürür, 2011: 14). S. Koca'ya göre önceden gelinler sırası ile beyaz; beyaz üzerine gömlek; gömlek üzerine pamuklu kumaştan yapılmış ve kolları, yakası eteği işlemeli beyaz "partal ( entari)" giyerlerdi; en üste de "işlenik" ve "kakmalı" dedikleri, kadife üzerine işlemeli asıl gelinlik giyerlerdi. Gelin başına ise gelinliği tamamlasın diye "takmalık" denen ve üzeri altınlarla süslenmiş fes takılırdı. Fesin üzerine ise gelinin duvağı örtülürdü. (Aktaran: Uğurlu ve Koca, 2011: 7). Osmanlılarda kadınların giyim kuşamı yaşa, ekonomik duruma, kocasının statüsüne, mevsimlere, doğum-ölüm-düğün gibi sosyal olaylara, ev içi ve dışına, yapılan işlere göre değişiklik gösteriyordu (Özel, 1992: 15). Orta ve alt sınıflara

35 13 mensup kadınların düğün kıyafetleri modele göre yapılır ve kullanılan malzemeler damadın servetine göre değişir (Garnett, 2009: 501). Osmanlıda kullanılan kumaşlar çeşitli kültürlerle etkileşim içinde gelişmiştir. Düğün kıyafetlerinde kullanılan kumaşların daha sembolik olmasına özen gösterilmiştir. Türk kırmızısı ile hazırlanmış, Düğün kıyafetlerine kalem işi desenler, altın, gümüş ve klaptan ipliklerle kutsal çiçekler ve ayetler işlenmiştir. Kumaşlar ayrıca çeşitli iğne işleri, püskül ve saçak gibi aksesuarlar ile zenginleştirilerek kullanılmıştır (Apak vd., 1997: 114). Üç etekler; Kadife, atlas, seraser, bindallı gibi işlemeli kadifeler yanında çizgili kumaşlardan da dikilmekteydi. Ağır değerli kumaşlardan hazırlananlar düğün ve tören kıyafeti olarak kullanılıyordu Bursa, Konya, Denizli, Şam ve İstanbul'da el tezgahlarında dokunan (bürümcük) denilen ipekli kumaşlardan gelin ve damadın gömlekleri dikilir, yakaları iğne oyasıyla temizlenirdi (Özel 1992: 13-15). Gelinliklere verilen değeri ve kullanılan kumaşların seçimindeki özeni kumaş dokuma özeliklerinin kanun ile düzenlenmesinde anlamaktayız. "1502 tarihli "Kanunname-i İhtisab-ı Bursa", dokuma sanayi ile ilgili ayrıntıları da içermektedir. Bu belgeden VI. yüzyıl başlarında Bursa'da başlıca üç çeşit kumaş dokunmakta olduğu anlaşılıyor. Bunlar "Kadife". "Kemha" ve "Tafta"dır. Kadifenin yüzü havlı olup, en çok ipek harcanan dokuma türüdür. Kırmızı ve "müzehhep (altın telli)" olmak üzere iki çeşidi vardır. İyi cins müzehhep kadifede, yüz dirhem (314.8gr.) gümüşe 1 miskal (41/2gr.) frengi florini altın kullanılmaktadır. Kadifelerde kalite belirlenmesinde, bir dirhem kadifedeki tel sayısı esas alınmaktadır. Kırmızı kadifede Hindistan'dan getirilen "lök" kırmızısı kullanılmış olması, kumaşın değerini arttırıcı bir özellik sayılmaktadır. Kemha, yüzü düz olan ve dokunuşundan desenli ağır ipekli kumaştır. Çözgüsünde yedi-sekiz bin tane tel bulunmaktadır. Bursa'da dokunmakta olan başlıca kemha çeşitleri şunlardır: "Dolabi kemha", "tab-dihi kemha", yek-renk kemha" ve gülistani kemha". Üçüncü çeşit ipekli ise, parlak ama hafif tafta'dır. Başlıca cinsleri "vale", mugrak", "musannaf vale", "çift tafta", "dühezari tafta" ve "yekta tafta"dır.

36 ve 20. Yüzyıl Gelin Kıyafetlerinin Özellikleri Gelin kıyafeti denilince öncelikli olarak akla (bindallı, kaftan, üçetek, entari vb. adlarla bilinen) gelinlikler gelmektedir. Bunların yanında gelinliğin tamamlayıcısı olan duvak, ayakkabı, gelin çiçeği ve takılar da gelin giyiminin tamamlayıcı parçalarıdır. Yüzyıllara göre gelin kıyafetleri incelendiğinde siyasi, kültürel ve ekonomik değerlerin giyim üzerindeki etkileri görülmektedir. Osmanlı Devleti'nin son yüzyılı kadın kıyafetlerinin büyük değişiklikler gösterdiği, geleneksel giyim tarzından uzaklaşılıp, tamamen ithal edilen bambaşka bir modanın etkisine girdiği bir dönemdir. Önce değişiklikler Avrupa giyim unsurlarından ve giysilerin detaylarından etkilenmekten ibaretken, 19. yüzyıl ortalarından itibaren geleneksel giyim ve Avrupa modasına uygun giysiler birbirine karışır (Görünür, 2011: 24). 19. yüzyılın başlarında çoğunlukla mor ve bordo kadifeden yapılan, üzerine dival tekniğinde sırma ile çeşitli bitki motifleri işlenen ve "bindallı" adı verilen elbiseler, gelinlik ve tören giysisi olarak tercih edilmiştir (Çağdaş, 1992: 35). 19. Yüzyıl Bindallı Fotoğraf No 1, 2: Ahmet Ömer Erdönmez koleksiyonu gelinlik görünümü.

37 15 Özbel'e göre bindallı: "Çoğunlukla baştan geçirilmek suretiyle giyilir. Ön tarafından bele kadar olan kısmı ve bazılarında hem ön hem yan tarafı açıktır. Kol kapakları ve yanları değişiktir. Beden kısmında o kadar değişikliğe rastlanmaz. Peşli entarilere nazaran daha sade olan bu elbisede formdan ziyade baştan aşağı kadar ön ve arka tarafının işlemelerle kaplı olmasına önem verilir. çoğunlukla kadifeden yapılan bu entarilerin son zamanlara ait olanlarının yaka, kol ve etek uçları dantellerle çevrilmiştir" (1961: 5). 19. yüzyıl başlarında bindallı entariler, Anadolu'nun bütün yörelerinde gelinler tarafından giyilmiştir (Özel, 1992: 16). Bindallı entariler de genellikle, eteğe bolluk vermek için koltuk altlarından itibaren birer ikişer peş (eteği genişletmek için yanlara ilave edilen parça) konularak eteğe doğru çan biçimi verilmiştir. Önü göğüs altına kadar açık, takma kollu, yuvarlak yakalı, bele oturmayan, ancak üst kısmı dar, eteği bol, arkası ön tarafa göre daha uzun etek-ceket olarak takım oluşturur (Çorum, 2011: 47). Saz'a göre; Sarayda kaftanların entarilerinin üstüne Avrupa tarzı entarilere benzer "Avrupa" denilen birer kısa hırka giydiklerinden ve bunları, kendi zevklerine göre seçtikleri kumaşlardan işlemeli olarak yaptırıp, padişahın karşısına çıkarken entarinin açık yakasını ve kalçalarını örtmek için üniforma gibi giydiklerinden bahsetmektedir (Aktaran: Görünür, 2011: 23). Entari adı verilen giysi 19. yüzyılda çeşitlenmeye başlamıştır ve birkaç farklı kesim özelliği olan giysi "entari" adı ile anılmıştır. Geleneksel kesimli önden açık entariler yerlerini önü kapalı entarilere bırakmaya başlamış. Bu dönemde üç etek entarilerin yanı sıra "iki etek entari" adı verilen önü kapalı olup yanları derin yırtmaçlı, şalvarlarla birlikte giyilen uzun etekli, etekleri bele toplanabilen bir tür ortaya çıkar (Görünür, 2011: 23). 19.yüzyıl başlarında bindallı entarilerin dikimlerinde Avrupa etkisi ile yapılan takma kolların takılışı, elbisenin bedene oturuşu, eteğe verilen bollukta bazı acemilikler görülür. Mesela eteğe bolluk vermek için eteğin yanlarına pastalar (pili)

38 16 yapılmıştır ki bu yanlardaki pastalardan dolayı bu bindallı entarilere "çantalı entari" de denmiştir (Aktaran: Çorum, 2011: 48). 19. yüzyıl ortalarına ait örneklerde model özellikleri şu şekildedir; İstanbul Sadberk Hanım Müzesinde bulunan ressam Osman Hamdi Bey ailesinden gelen üçetek entari, işlemeli kumaştan, uzun kollu, yakasız, önden açık, yanları üçetek tarzında yırtmaçlıdır. Entarinin ön eteklerine tek peş eklenmiştir (Çağman, 1994: 62). Çorum'a göre; Entariler, çeşitli renk ve desenlerde dokunmuş kumaşlardan olanlar ve entarinin biçimine göre işlenmiş olanlar diyerek ikiye ayırmaktadır. İşlenmiş elbiselerin büyük bir bölümünü bindallılar oluşturur. Bunların ağır işlemeli olanları gelinlik olarak kullanıldığı gibi düğüne bağlı "kına gecesi" ve "gelin paçası" gibi törenlerde giyilebilirdi (2011: 47). Avrupa giyim kültüründen etkiler alındıkça ortaya çıkan yeni entari türlerinden biri de çan biçiminde etekli, ön açıklığı göğüs altına kadar olup tamamen önden açık olmayan, takam kollu, yuvarlak yakalı, bele oturmayan, ancak üst kısmı daha dar, eteği bol, arkası kuyruklu, ön tarafına göre daha uzun tek parça entarilerdir. Bu entariler kadife ve atlastan yapılmış, dival tekniğinde sırma ile yoğun bitkisel motifli kompozisyonlarla işlenmiş olursa "bindallı entari" adını almaktadır. Bu tür kesime sahip entariler ayrıca hafif, ince kumaşlardan işlemesiz olarak yapılıp giyilmiş ve Avrupa modasına uygun, takma kolları, Avrupa'dan gelen dantel ve sutaşları ile süslenmeleri, kuyruklu etekleri ve kumaşları ile geleneksel kıyafet anlayışımızdan farklılaşmışlardır (Görünür, 2011: 23). Sultan II. Abdülhamid döneminde ( ), sarayda gelenekler bariz bir şekilde muhafaza edilmişse de, gelinliklerde ve giyimde batı etkisi hissedilmiştir (Bayer, 2010: 139). II. Abdülhamit döneminden itibaren büyükşehirlerde bindallı entari, yerini batı etkisindeki uzun etek ve ceketten oluşan takımlara bırakmıştır. Etek-ceketler; Atlas, tafta, münakkaş gibi ipek dokumalardan yapılmıştır. Atlas kumaşa bindallı tarzında yapılan ve oldukça uzun kuyruklu olan etek ve korsajlı ceketlere örnek (Fotoğraf No: 6, 7) oluşturur. Bu gelinlikler, daha sonra yerini, tafta ve sim dokumalı ipekli

39 17 kumaşlardan yapılan uzun, kloş etekli, korsajlı, balenli, vücudu saran, pelerinli gelinliklere bırakmıştır. Giysinin aynı rengi ve işlemesine uygun olarak kumaş yada deri ayakkabı ve çantalar kullanılmıştır (Özer, 2009: 349). 19. yüzyıl etek ceketten oluşan bir gelinliklerin özelliği Apak tarafından şu şekilde aktarılmaktadır; "Üst ve ceketten oluşan kıyafet satenden dikilmiştir. Üst beden dik yakalıdır ve vücuda balenlerle sıkıca oturtulmuştur. Sol taraf çıt çıtlarla (fermejüp) kavranmıştır. Kolları uzun dirsekten itibaren iki kademeli yapılmıştır. Elbise saten, dantel, tül ve pamuklu kumaştan dikilmiştir ve eteği cm, üstü 48 cm'dir. Aşağı doğru bollaşan eteğin arkası bir kuyruk oluşturacak şekilde uzundur. Etek ve bluzun ön yüzü ve kollar nervürlü ipek tüller etrafına kurdeleler geçirilmiş kare dantellerle zengin bir şekilde süslenmiştir" (Apak vd., 1997: ). 19. Yüzyıl Gelinlikleri Fotoğraf No 7, 11: Bursa Kent Müzesi Arşivi Gelin Kıyafetleri. Bayer'e göre; 19. yüzyılın sonlarına kadar gelinlikler kırmızı veya canlı renklerden yapılmıştır. Gelinin yüzünü örten al duvak 19. yüzyıla kadar kırmızıdan yapılmış, sırma ve sim ile işlenmiştir (2010: 99).

40 18 Pahalı kumaşlardan yapılmış zengin işlemelerle süslenmiş olan gelinliklerde gelinin yüzünü örten duvak ise 19. yüzyıla kadar kırmızı kumaştan olup, sırma ve sim ile işlenmiş, "al örtü" ya da "al duvak" olarak adlandırılmıştır (Çağman, 2003: 205). 3 Kasım 1839 tarihinde ilan edilen Tanzimat Fermanı, daha öncesi olmakla birlikte, Batılılaşma sürecinin resmî başlangıcı olmuştur. Gündelik hayatın her aşamasında kendini hissettirmeye başlayan alafranga anlayış, kısa sürede giyim kuşamda da etkisini göstermeye başlamıştır (Demiryürek, 2010: 1011) lerden itibaren ise; Gelinlikte Avrupa modası kendini iyiden iyiye hissettirmeye başlamış, gelinlikler pembe, mavi, krem gibi açık renk kumaşlardan dikilmiştir. iki parçalı ve uzun kuyruklu olarak yapılmaya başlayan gelinlikler, sırma, sim, dantel, inci ve pullarla işlenmiştir. İçi kürklü gelinlik kaftanları ise gelinliklerin üzerine giyilmek üzere hazırlanmıştır (Bayer, 2010: 99). Çağmana göre, İstanbul Sadberk Hanım Müzesinde bulunan Kürklü Üstlük (Kaftan), 19. yüzyıl son çeyreğine ait olan gelin kıyafeti; Kaftan, entari ve ayakkabılardan oluşan üçlü takımdır, firuze rengi saten kumaştan dikilmiş, sırma işli ve tilki kürklüdür (1994: 62). 19. yüzyıl ve 20. yüzyıl başlarında İstanbul Sadberk Hanım Müzesinde bulunan ressam Osman Hamdi Bey'in eşine ait olan üç etek, çevresi kordon tutturma oya şeritleriyle süslü, işlemli üç etek gelin kıyafeti hakkında bilgi vermektedir (Barışta, 1988: ). Godfrey'e göre;. yüzyıl başlarına gelindiğinde kadınların giysilerinde kullanacağı kumaşların dahi belirlendiği fermanlar ardı ardına yayınlanıyordu. Ancak kadınlar ev içi giysilerinde de artık Avrupa Modasını dikkate almaya başlamışlardı. Yani moda asırda sahte bir demokrasi yaratmıştı. Çünkü zengin olan, parası olanlar Worht gibi Avrupa nın büyük modacılarının kapılarını aşındırmaya başlamıştı. Kadınlara mahsus yayınlanan dergi ve gazetelerin de bunda payı büyüktü. Nitekim 1890 yılında hanımlara mahsus Malumat adlı moda dergisi yayınlanmaya başladı. Görüldüğü gibi, kadın giysileri Osmanlı Devletinde her devirde politik önem

41 19 taşımıştır. Çünkü giysi, renkleri ve tarzları karmaşık bir toplumda bir kesimi diğerlerinden ayırt eden en önemli faktörlerden biridir. (Bayer, 2010: 97) Gelinliğin Sınıflandırılması Gelin kıyafetleri özel günlerde giyilen önemli giysiler oldukları için model, kesim, süsleme, kumaş ve dikiş teknikleri bakımından daha farklı özellikler taşımaktadır. Gelin kıyafetlerinde Dünya'nın birçok yerinde olduğu gibi, Türkiye ve Bursa'da da 19. yüzyıl başından 20. yüzyıl sonlarına kadar model, kesim, süsleme, kumaş ve dikiş teknikleri bakımından birçok farklılıklar yaşanmış ve buna bağlı olarak birçok sınıflandırmalar yapılmıştır Giyildiği Giysi Cinsine Göre Sınıflandırma -Tek parçalı gelinlikler Entari -İki Parçalı Gelinlikler İşlik-Şalvar Bluz-Şalvar Ceket-Şalvar Etek-Bluz Etek-Ceket Entari-Ceket -Üç Parçalı Gelinlikler Cepken-İşlik-Şalvar Cepken-Yelek-Şalvar Model ve Kesime Göre Sınıflandırma Gelinlikler farklı cins giysilerden oluştukları için çeşitli model ve kesim özellikleri göstermektedir.

42 20 İşlik -Oyuntusuz takma kollu (kol ağzı manşetli ve kuşlu), Kupsuz beden kesimi, "O" yaka, Cepken -Oyuntulu takma kollu (Kol altı dikişsiz, dirsek dikişli), Kupsuz beden kesimi, "O" yaka, Ceket -İki parçalı kollu (kol üstü pilili), Kuplu beden kesimi, Erkek yaka, Dik yaka, -İki parçalı kollu, Kuplu beden kesimi, Hakim yaka, Bluz -Oyuntulu takma kollu (kol üstü pilili ve kol boyu dirsekte), Kuplu beden, Dik yaka, -Oyuntulu takma kollu ve hafif büzgülü kısa takma kollu, Kuplu beden, Dik yaka, -Oyuntulu takma kollu (kol üstü büzgülü), Kuplu beden kesimi, "O" yaka ve seyyar yaka beraber, Dik yaka, -Oyuntulu takma kollu (kol üstü pilili), Kuplu beden kesimi, Hakim yaka ve seyyar yaka beraber,

43 21 -Oyuntulu takma kollu (kol altı dikişsiz, iç kol dikişli), Kuplu beden kesimi, Dik seyyar yaka beraber, -İki parçalı takma kollu (kol üstü pilili), Kuplu beden kesimi, Dik yaka, Entari -Oyuntusuz iki parçalı kollu, Kupsuz beden kesimi, "O" yaka, Etek ucu geniş ve düz, Peşli kesim, -Oyuntulu takma kol, Kuplu beden kesimi, "O" yaka, Etek ucu önde yere kadar, arkada hafif kuyruklu, Peşli kesim, - Oyuntulu takma kol, Kuplu beden kesimi, Geniş "O" yaka, Etek ucu önde yere kadar, arkada uzun kuyruklu, -İki parçalı takma kollu, Kuplu beden kesimi, Kare yaka, Etek ucu geniş ve düz, Peşli kesim, Etek -Beli hafif büzgülü ve kemerli, Kuplu kesim, Etek ucu geniş önü yere kadar, arka hafif kuyruklu,

44 22 -Beli kemerli ve askılı, Kuplu kesim, Etek ucu geniş önü yere kadar, arka hafif kuyruklu, -Beli pilili ve kemerli, Kuplu kesim, Etek ucu geniş önü yere kadar, arka hafif kuyruklu, -Beli pilili ve kemerli, Kuplu kesim, Etek ucu düz, -Beli kemerli, Kupsuz kesim, Kloş, Etek ucu önden yere kadar, arkada kuyruklu, -Beli uçkurlu, Kuplu kesim, Etek ucu geniş ve düz, Şalvar Boyu ayak bileğinde, Arka ve önde diz üstü kuplu, Ağı oyuntusuz Cepli (Sert, 1996: 34-38). Bürümcük (Göynek) Soysaldı'ya göre; El tezgahlarında ipek dokuma kumaş boyunca kenarları lacivert, kahverengi, turuncu ve kırmızı çizgili olarak üretilmiştir. Kenar çizgilerine uygun renkte ipek iplik ile kol ve yaka kenarları oya ile temizlenerek hazırlanan göynek, gelin ve damat için ayrı ayrı olarak hazırlanır, fakat yakası damat adayı belli olduktan sonra boyun ölçüsüne uygun olarak hazırlanırdı (2005: 1081).

45 Kullanılan Malzemeye Göre Sınıflandırma 19. yy. başından ve 20. yy. sonlarına gelinceye kadar gelinliklerde kullanılan malzemelerde çok büyük farklılıklar gözlenmektedir. Bu farklılıkların en önemli ve belirleyici özelliğe sahip olanı hiç kuşkusuz kullanılan kumaşlarda meydana gelen farklılıklardır. 19. ve 20. yy. gelinliklerinde kullanılan kumaşları şu şekilde sınıflayabiliriz. Kadife (Çatma) Kumaştan Yapılan Gelinlikler: Çağdaş'a göre; 19. yy. başında gelinlikler, çoğunlukla mor ve borda kadife kumaştan yapılmıştır (1992: 35). Özder'e göre; Bir tür kadife olan çatma da gelinlik olarak kullanılmıştır (1999: 92). Atlas, İpek, Tafta ve Münakkaş Kumaştan Yapılan Gelinlikler: Özer'e göre; II. Abdülhamit döneminde, etek-ceketler; atlas, tafta, münakkaş gibi ipekli kumaşlardan yapılmıştır. Atlas kumaşa bindallı tarzında yapılan ve oldukça uzun kuyruklu olan etek ve korsajlı ceketler, ilk örnekleri oluşturmuştur. Bu gelinlikler, daha sonra yerini, tafta ve sim dokumalı ipekli kumaşlardan yapılan gelinliklere bırakmıştır (2009: 349). Kutnu Kumaşından Yapılan Gelinlikler; Tezcan'a göre; Kutnu, çözgüsü ipek, atkısı pamuk ve ipek karışık atılmış, kalın, çoğunlukla yollu, eni dar bir kumaştır (1993: 29). Geleneksel giysilerin başta gelen kumaşı olan kutnu, Osmanlılar döneminde kadın ve erkek giyiminde entarilik olarak kullanılmıştır (Aktaran: Alan, 2011: 31). Jakarlı Kumaştan Yapılan Gelinlikler; Desenli Saten Kumaştan Yapılan Gelinlikler; Sevai Kumaşından Yapılan Gelinlikler; 2.5. Gelinlikte Kullanılan Dikiş Teknikleri Gelinliklerin dikiminde farklı dikiş teknikleri kullanılmaktadır. Elde ve makinede yapılan bazı gelinlik dikişleri şu şekildedir. Elde yapılan dikiş

46 24 tekniklerinden; elde düz (teyel) dikiş, elde makine dikişi, oyulgama, çırpma dikişi, elde kapalı baskı ve hiristo teyeli uygulanmıştır. Makinede yapılan dikiş tekniklerinden; makinede düz dikiş, makinede spor dikiş ve makinede kapalı baskı dikişi uygulanmıştır Elde Düz Teyel Dikişi İki kumaşı birbirine birleştirmek amacıyla kullanılır. Kumaşların kaymaması için yada makine çekmeden önce işaretlemede kullanılan bir dikiş çeşididir (Megep, 2006:3). İşlem Basamakları -Giysinin paylarını üst üste getiriniz, -İğneyi kumaşın altından ve üstünden eşit aralıklarla geçiriniz, -Dikiş aralarını teyel yaptığınız bölgenin özelliğine göre mm arasında bırakın. Şekil 1: (Megep, 2006: 5) Oyulgama Dikişi Elde yapılan makine dikişlerinin bir başka çeşididir. (Eşit aralıklarla bir üst bir alt teyel alınız). Dikişte ve basit süslemelerde kullanılır. İşlem Basamakları - Giysinin paylarını üst üste getiriniz, -İğneyi dikilecek yerden çıkartınız,

47 25 -Üç iplik alt, üç iplik üst olarak devam ediniz, -Aynı işlemi eşit aralıklarla yapınız. Şekil 2: (Megep, 2006: 50) Çırpma Dikişi İki kumaşın birleştirilmesinde veya yırtmaç, pat vb. çalışmaların köşelerinde kumaşın atmasını önlemek için yapılan birleştirme veya pekiştirme dikişidir (Megep, 2007: 14). İşlem Basamakları -Dikilecek olan giysinin parçalarını içe kıvırınız, -Teyelleyiniz, -İğneyi verev tutarak iki üç iplik alınız, -Diğer parçaya geçiriniz, -2-3 iplik atlayarak dikişe devam ediniz. Şekil 3: (Sert, 1997: 40) Hiristo Teyeli ile Baskı Dikişi Hiristo teyeli giysilerin etek ucu ve pantolon paçasını bastırmak, kumaşları birleştirmek için kullanılır. Ayrıca süsleme amaçlı olarak kullanılır.

48 26 İşlem Basamakları -Kıvırma payını işaretli yerden kıvırarak teyelleyiniz, -Payları keserek düzeltiniz, -Ütüleyiniz, -Payları hiristo teyeli ile tutturunuz (Bayraktar, 1983: 85-86). Şekil 4-5: (Megep, 2007: 38) Elde Kapalı Baskı (Kıvırma Baskı) İpek, saten ve pamuk gibi kumaşların baskısında kullanılan bir tekniktir. Çok atan kumaşlarda iyi bir sonuç verir. Kıvrılarak yapıldığı için kalın kumaşlarda kullanılmaz (Megep, 2006: 41). İşlem Basamakları -Kıvırma payını işaretli yerden kıvırarak iğneleyiniz, -Kıvrılan yerin 1 cm içeriye kıvırınız, -Kıvrılan yerden tekrardan teyel alarak ütüleyiniz, -Baskı payının kıvrılan yerinden kumaştan birer iplik alarak gizli baskı yapınız, -Teyelleri sökerek ütüleyiniz (Bayraktar, 1983: 82-83).

49 27 Şekil 6: (Megep, 2007: 17) Sülfüle Dikişi Dikiş kenarlarının gevşek ve eğik el dikişi ile tutturulmasına sürfile denir. Çok atan kumaşlara uygulandığında iyi bir sonuç vermez. İşlem Basamakları -Sürfile yapılacak kenarı keserek düzeltiniz, -Sürfile yapmaya soldan başlayınız, -İğneyi temizleyeceğiniz kenarın 3-5 mm altından batırarak üste çıkarınız, -Adım aralığını belirleyiniz, - Kenar üzerinde belirli aralıklarla iplik vereve gelecek şekilde iğneyi alttan üste çıkarınız, - Bu işlemi seri şekilde tekrarlayınız. Şekil 7-8: (Megep, 2006).

50 Bal peteği (Bal Gümeci) Bal peteği görünümünde olduğu için bal peteği denilmiştir. İşlem Basamakları -Kumaşın düz boy iplik yönünde 1 cm ara ile küçük noktalar çiziniz, -Büzülecek kumaşın uzunluğunda iğneye sağlam iplik geçiriniz, -Kumaşın işaretlenen yerinden 3-4 iplik alarak birinci sırayı teyelleyiniz, -Çizilen bütün sıralarda aynı işlemi tekrarlayınız, (İplik sağda tutulur, solda ise serbest bırakılır), -Büzgü teyel ipliğini çekerek fazla sıkıştırmadan büzünüz, -İğneye işleme ipliğini geçiriniz, -Soldaki birinci piliden iğneyi geçiriniz ve ikinci piliyle birleştirerek tutturunuz, -İkinci piliden iğneyi yürüterek iki teyelin ortasından çıkararak birleştiriniz, -İğneyi pili içinden yürüterek tutturma işlemini tamamlayınız, -Teyelleri sökünüz (Eronç, 1984: ). Şekil 9: (Anonim 6).

51 Makinede Düz Dikiş İki kumaşı birleştirmekte kullanılır. İşlem Basamakları -Giysinin paylarını üst üste getiriniz, -Payları dikilecek yerden teyel alınız, -Ütüleyiniz, -Makinenin dikişini ayarlayınız, -Makinede dikişi yapınız Makinede Spor Dikiş İşlem Basamakları -Spor dikişi yapılacak yeri 1mm veya isteğe göre 0.5cm'den teyelleyiniz, -Makinenin dikiş ayarlarını kontrol ederek deneyiniz. -Teyellenen yerden makinenizi çekiniz. Şekil 10: (Megep, 2007: 64).

52 Makinede Kapalı Baskı Dikiş İşlem Basamakları -Kıvırma payını işaretli yerden kıvırıp iğneleyiniz, -Kıvrılan yerin 1 cm üstünden teyelleyiniz, -Kıvrılan paya 1-2 mm içerden makine çekiniz -Ütüleyiniz (Bayraktar, 1983: 84). Şekil 11-12: (Megep, 2007: 39) Gelinlikte Kullanılan Süsleme Teknikleri Gelinlik süslemeleri yapılış tekniklerine göre üç başlık altında toplanmaktadır İşleme Tekniğine ile Yapılan Süslemeler (Elde ve Makinede) İpek, yün, keten, pamuk, metal vb. iplikler kullanılarak çeşitli iğneler ve uygulama biçimleri ile keçe, deri, doluma vb. üzerine yapılan bezemeler denilmektedir (Barışta, 1984: 1). İşlemeler genellikle pamuklu, keten, ipekli, atlas, kadife, çuha gibi kumaş veya deri üzerine; çeşitli renkte ipek iplikler, altın, gümüş tel, sırma ve klaptanlar ile işlenirdi. Ayrıca, bu işler için özel teknik ve teşkilâtla çalışan sanatkârlar bulunurdu. İşlemede kullanılan sırma, kaytan, ibrişim gibi malzemeyi hazırlayan simkeş ve kazzazlar, süs desenleri için baskıcılar, dival işleri için mukavva kesiciler, işlemeciliğin yanında ayrı bir bilgi ve tecrübeye dayanarak çalışan sanatkârlar olarak görülürdü. Kadın ve erkek giyiminin sırmalı ve işlemeli takımları yalnız nişan,

53 31 düğün, kına gecesi veya bunun gibi önemli törenlerde giyilen ağır elbiseleri oluştururdu. (Anonim: 2). İşleme teknikleri ile yapılan süslemeler kendi aralarında çok çeşitlidir: Kanaviçe Çin İğnesi Beyaz İş Marka-Monogram İngiliz Danteli Tığ Danteli Pul ve Boncuk Oyalar Bal Gümeci Su Büzgüsü Hesap İşi ve Türk İşi Antep İşi Bartın İşi (Tel Kırma) Maraş İşi Kasnak İşi Temel Nakış İğneleri (Korkusuz, 1972) Dikiş Tekniği ile Yapılan Süslemeler Nervür: Elbise, bluz gibi giyim parçalarını süslemede kullanılır. Bir veya iki milimetre genişliğinde dikilmiş ince kırma ya da pililerdir. Nervür, elde veya makinede yapılabilir. Şekil 13-14: (Megep, 2006: 12).

54 32 Biye: Giysilerde süsleme veya temizleme amacıyla giyim parçalarının çeşitli yerlerine geçirilen verev bantlardır. Şekil : (Megep, 2006: 16-17). Pili: Kumaşa bolluk, rahatlık vermek ya da süslemek amacıyla, kumaşı düzenli aralıklarla üst üste getirerek yapıla katlama işlemine denir. Pili, kumaş istenen pili biçimine göre katlandıktan sonra üzere belli bir noktaya kadar dikilerek yada dikilmeden, ütülenerek yapılır. Şekil 15: (Megep, 2006: 20). Pili Kaşe: İki pilinin, aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi bir çizgi üzerinde karşı karşıya katlanmasıyla meydana getirilen pili şeklidir. Şekil 18: (Megep, 2006: 24). Fırfır-Farbela: Elbise, bluz, gömlek süslemesinde kullanılan, büzgülü, pilili, düz veya verev kumaş bandına fırfır ya da farbela denir. İstenilen uzunluğu elde etmek için birden fazla farbela parçası birbirine eklenir. Bu parçaların aynı iplik

55 33 yönünde birbirine eklenmesi, desenliler ve karelilerin aynı deseni izleyecek şekilde kesilmesi gerekir. Şekil : (Megep, 2006: 25-26). Büzgü: Kumaşın bir ucundan istenilen yere kadar oyulgama dikişi veya makinede büzgü ayarı ile meydana gelen ve kumaşın bolluğunu azaltan sık, küçük pililerdir. Bolluk vermek yada süslemek amacıyla yapılan, toplayarak tutturma işlemidir de diyebiliriz. Şekil 22: (Megep, 2006: 29). Volan: Daire sistemi ile çalışılan büzgülü, büzgüsüz kumaş kıvrımıdır. Volanlar giyim süslemede yaka, kol, etek kenarlarına geçirilerek uygulanır. Şekil 23-24: (Megep, 2006: 35-36).

56 34 Çıma, Gaze: Çıma, 1mm den yapılan üst dikiştir. Gaze, 0,5 cm den veya bir makine ayağından yapılan üst dikiştir. Çıma ve gaze dikişi birlikte de kullanılır. Şekil 25-26: (Megep, 2006: 43) Bursa İlinin Genel Özellikleri Coğrafi Konum Bursa 40 derece boylam ve derece enlem daireleri arasında Marmara Denizinin güneydoğusunda yer alan, toplam il nüfusu 2007 Yılı Genel Nüfus Tespit sonuçlarına göre ile Türkiye'nin 4. büyük kentidir. Bursa ili doğuda Bilecik, Adapazarı, kuzeyde Kocaeli, Yalova, İstanbul ve Marmara Denizi, güneyde Kütahya, batıda Balıkesir illeriyle çevrilidir (Anonim 1, 2012: 2). Toplam 11 bin 027 kilometrekarelik alana sahip olan Bursa nın 17 ilçesi Büyükorhan, Gemlik, Gürsu, Harmancık, İnegöl, İznik, Karacabey, Keles, Kestel, Mudanya, Mustafakemalpaşa, Orhaneli, Orhangazi, Yenişehir, Nilüfer, Osmangazi ve Yıldırım), 230 beldesi ve 659 köy yerleşimi vardır. Kuzeyde Marmara Denizi 135 kilometrelik bir kıyı şeridi oluşturmaktadır (Anonim 2, 2012: 1). Asya'nın batıya açılan kapısı konumundaki "Tarihi İpek Yolu" güzergahındaki Bursa, 15. yüzyılda Dünya'nın başlıca ticaret, sanayi ve kültür kentlerinden biri haline gelmiştir (Cengiz: 2008:15). Denizden yüksekliği 155 metre olan Bursa, genelde ılıman bir iklime sahiptir. Ancak, iklim bölgelere göre de değişiklik göstermektedir. Kuzeyde Marmara Denizinin yumuşak ve ılık iklimine karşılık güneyde Uludağ'ın sert iklimi ile karşılaşılmaktadır (Anonim 1, 2012: 2).

57 35 İlin yüzey şekilleri, birbirlerinden eşiklerle ayrılmış çöküntü alanlarıyla, dağlar halindedir. Çöküntü alanlarının başlıcalarını İznik ve Uluabat gölleriyle Yenişehir, Bursa ve İnegöl ovaları oluşturmaktadır. Bursa ili topraklarının % 17'sini ovalar oluşturmaktadır. Bursa ili topraklarının yaklaşık % 35 ini dağlar kaplamaktadır. Dağlar genellikle doğu-batı yönünde uzanan sıradağlar şeklindedir. Marmara Bölgesinin en yüksek dağı olan Uludağ'dır (2.543 m). İl sınırları dahilinde Uluabat (1.134 km 2 ) ve İznik (298 km 2 ) gölleri bulunmaktadır. İlin önemli akarsuları; Mustafakemalpaşa Çayı, Uludağ'ın güney yamaçlarından doğan ve gene Uludağ'dan kaynaklanan birçok küçük dere ile beslenen Nilüfer Çayı, Göksu Çayı, Koca Dere, Kara Dere, Aksu Deresidir Tarihi Konum Birçok medeniyete ev sahipliği yapan Bursa da tarih, her bir yeni buluntuyla binlerce yıl eskiye götürülüyor. Bursa ve civarında M.Ö li yıllardan itibaren çeşitli yerleşimlerin olduğu biliniyor (Ilıpınar). Nilüfer bölgesinde Akçalar Aktopraklık mevkiinde yapılan arkeolojik kazı çalışmalarında da tarih öncesi döneme ait ilk çiftçi topluluklarının yaşam izlerine rastlanmıştır. Bu bölgenin M.Ö yıllarından M.S. 2. yüzyıla kadar iskân edildiği anlaşılmaktadır. Fakat yöreye ait kesin bilgiler M.Ö. 7. yüzyıla dayanmaktadır. (Anonim 2, 2012: 1). M.Ö. 3. yüzyılda Bithynialılar ve Prusiaslılar tarafından kurulan kentin ilk adı Prusa olduğu bilinmektedir. Yazılı kaynaklar Bithynia olarak da Bursa ve çevresinin en eski yerleşimleri İznik gölü çevresi (Cengiz, 2008: 25)., olarak kayıtlarda belgelenmektedir. Bugünkü Hisar içinde bir pazar yeri olarak kurulan Bursa, Roma çağında Prusa ad Oliympium (Olympos Bursası) olarak adlandırıldı. Prusa (Bursa) yılları arasında Nikaia a (İznik e) bağlı sönük bir tekfurluktur. Türklerin Bursa bölgesine ilk kez 1081 yılından sonra geldikleri bilinmektedir. İznik, yıllarında Anadolu Selçuklu Devleti nin başkentliğini yapmıştır (Anonim 2, 2012: 1). Bursa tarihteki asıl gelişimini Türklerin bölgeye yerleşmesi ve kenti devlet merkezi yapması sonucu göstermiştir. 6 Nisan 1326 da Osman Gazi nin oğlu Orhan

58 36 Bey tarafından Bursa fethedilmiştir. Orhan Gazi ( ) fetihten sonra ilk Osmanlı parasını Bursa da bastırmış ve kenti Osmanlı Devleti nin ilk başkenti yapmıştır. Fatih Sultan Mehmed in, İstanbul u fethetmesinden sonra başkentin İstanbul a taşınmasına rağmen Bursa ya olan ilgi tamamen bitmemiştir. Bursa 17. yüzyıl kayıtlarında "Daru s-saltanat-ı Kadime" (eski payitaht) olarak geçer. Osmanlı yı kuran şehir Bursa da günümüzde ilk altı padişahın türbesi vardır. Tophane de Osman Gazi ve Orhan Gazi, Çekirge de Sultan Murad Hüdavendigar, Yıldırım da Sultan Yıldırım Bayezid, Yeşil de Sultan Çelebi Mehmed, Muradiye de Sultan II. Murad ın türbeleri bulunmaktadır Kültür ve Turizm Bursa Osmanlı nın ilk zamanlarında başkent olması ve ipek yolu üzerinde bulunması dolayısıyla ekonomik ve kültürel olarak tam anlamıyla bir merkez durumundadır. Uludağ'ın yamaçları boyunca kurulmuş ve gelişmiş olan Bursa, çok eski yıllardan bu yana büyük kültürlerin beşiği olmuştur. Hitit, Lidya, Frigya, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı kültürleri Bursa da izlerini bırakmıştır (Anonim 3, 2012: 1). Bursa, "kültür ve turizm potansiyeli" açısından İstanbul'dan sonra Türkiye'nin en önemli turizm merkezlerinden biridir. 27 arkeolojik, 3 kentsel ve 1 doğal sit alanı; 2000'nin üzerinde korunması gereken kültürel tarihi ve anıtsal yapı barındıran Bursa, hemen yanı başındaki Uludağ ile de Türkiye'nin en büyük kış ve doğa sporları merkezidir (Cengiz, 2008: 15). Bursa, İznik şehri ile de Hıristiyanlık alemi için Vatikan ve Kudüs'ten sonra en önemli üçüncü kutsal merkeze ev sahipliği yapmaktadır. Uludağ diğer adıyla Olympos dağı, Hıristiyan keşişlerinin inzivaya çekildikleri bir yerleşim birimi olarak bilinmektedir. Bursa tarihi boyunca hem bir göçmen kenti olmuş, hem de "hoşgörü diyar"ıdır (Anonim 2, 2012: 1).

59 37 Bursa birçok etnik grubun bir arada yaşadığı gerçek bir kültür ve medeniyet şehridir. 1831'de Bursa'da gayrimüslim oranı %34.69'dur. 20. yüzyılda bu oran %21.77'dir. Bursa'daki Müslümanlar ile Gayrimüslimler arasında dinsel farkın dışında neredeyse hiçbir farkın kalmadığı görülmektedir. Bunun örnekleri şu şekilde aktarılmaktadır. "Bursa'da bir Rum papaz, bir Müslüman'dan borç alabiliyor, bir naib, hacca giderken parasını papaza emanet bırakabiliyordu" (Cengiz, 2008: 116). Bursa'da birçok anıtsal eser bulunmaktadır. Dönemlerine göre Bursa nın Anıt Eserleri şu şekildedir. "Bursa da; Osman Bey zamanında 11, Orhan Bey zamanında 130, I. Murat döneminde 66 ve Yıldırım Bayezid döneminde 111 anıt yapıt yapılmıştır.yapılan bu anıtların da; 140'ı cami veya mescit, 30'u medrese, 7'si okul, 5'i han, 2'si kervansaray, 45'i hamam, 27'si türbe, 3'ü köprü, 5'i kale,17'si imaret, 6'sı saray, 24'ü zaviyedir" (Anonim 1, 2012: 2). Bursa, Osmanlı nın fethi ile birlikte birçok ilklere de sahne olmuş, birçok yenilikleri ilk defa yaşamış, bir çok ilklerde dünyaya örnek olmuş zengin ve köklü kültürel geçmişe sahip tarihi bir kenttir. Bunlardan bazıları şunlardır: Osmanlı nın ilk kalesi, Osmanlı nın ilk parası, ilk medrese ilk üniversite, Osmanlı nın ilk köprüsü, Osmanlı nın ilk üniversiteli camii, Osmanlı nın ilk hastanesi, ilk şadırvanlı minare, ilk yün ve ipek dokuma atölyesi, Dünyanın ilk çarşılı köprülerinden biri, ilk şadırvanlı mescit, ilk ipek fabrikası, Dünyanın ilk standardı, ilk ve tek müziksiz halk dansı, ilk ruhsatlı maden suyu, ilk ve tek ipekçilik okulu, ilk döner kebabı, Anadolu da ilk tiyatro binası, ilk şehirlerarası ulaşım, Anadolu nun ilk müzesi, ilk dağcılık kulübü, Türkiye nin ilk teleferiği Bursa'nın ilk akla gelen kültürel sanatsal değerlerindendir. Bursa kültürel miraslarını geleceğe taşıyan birçok müzeye sahiptir bunlar: Bursa Kent Müzesi, Arkeoloji Müzesi, Karagöz Müzesi, Ormancılık Müzesi, Atatürk Köşkü Müzesi, Uluumay Osmanlı Halk Kıyafetleri ve Takıları Müzesi, Yaşayan Müze: Hüsnü Züber, 17. Yüzyıl Osmanlı Evi Müzesi, Türk-İslam Eserleri Müzesi, Tofaş Anadolu Arabaları Müzesi, Hünkar Köşkü, Basın Müzesi, Cumalıkızık Etnografya Müzesi, Mudanya Mütareke Evi Müzesi, Yenişehir Şemaki Evi Müzesi,

60 38 Celal Bayar Müzesi, Bursa Sağlık Müzesi, İznik Müzesi, Ayasofya Müzesi, İnegöl Kent Müzesidir (Anonim 2, 2012: 1). Seminer çalışmasının yapıldığı Bursa Kent Müzesi: Tarihi ve kültürel mekânlarıyla "açık hava müzesi" konumunda ve Bursa nın tüm tarihi ve kültürel değerlerinin bir arada görülebileceği önemli bir mekândır Bursa El Sanatları Bursa el sanatları yönünden çok zengin bir maziye sahiptir. Bursa'da el sanatlarına verilen değer 1869'da Sanat Mektebinin kurulmuş olmasından anlaşılmaktadır. Sanat mektebinde marangozluk, terzilik, kunduracılık, demircilik, mücellidlik sanatları gösterilmiştir. Sanat Mektebinin kurulmasından önce de birçok sanat kolunun teşkilatlanarak faaliyet gösterdiği bilinmektedir. Bursa Kütüğüne göre 1557'de, Bursa'da tüm sanat sahipleri teşkilatlanmışlardı bunlar: İlk olarak, dolapçılar, tabdihler, altınlı kadifeciler, çifte taftacılar, boğasi boyacıları, yiğit taftacılar, simkeşler, kemhacılar, gülistancılar teşkilatlanmıştır. Bu sanat sahipleri kendi içlerinde sanatların değerlerini korumak yapılan işlerin kalitesini takip etmek için o işin ustası "dikişçibaşı" gibi bir kimse seçilir ve bu kişinin dikişlerden sorumlu olduğu Bursa Siciline kaydedilirdi. "1816'da Bursa'daki muhtelif sanatkarların yekunu 96 birlikten ibaretti" (Bursa Sicilleri 1272/34). Osmanlı'dan günümüze Bursa'daki geleneksel el sanatlarından biri de dokumacılıktır. Bursa dokumasına verilen önemi "Kanunname-i İhtisab-ı Bursa" adlı kanunname, çeşitli kumaşların dokunma ve boyanma özelliklerinden ve Bursa'da dokunan kumaşların adlarından bahsedilmiştir. Bursa ipekli dokumacılığında dünya çapında bir üne sahip olduğu ve ipekli dokumaların ana türlerinin; "Kemha", "Atlas", "Kutnu", "Kadife", Tafta" ve "Vale" olarak sıralanmaktadır. Bursa'da ipekçilik ve ipekli dokumacılığın gelişimi konusunda kaynaklar şöyle bahsetmektedir. "Bursa da ipekböcekçiliğinin çok yaygın olması ipekçiliği geliştirmiş, ipekli dokumaların merkezi olmuştur. Şer i Mahkeme sicileri Bursa'daki

61 39 ipekli dokumacılığın IV. yüzyıl sonlarında oldukça gelişmiş olduğunu göstermektedir yılında Bursa da 40 ipek iplik fabrikası varken 1860 yılında ipek iplik üreten imalathane sayısı 85 e yükselmiştir" (Anonim 3, 2012: 3). İpekli kumaş üretimine gelince, Bursa ipeklilerinin kalitesi dünyaca meşhurdu ve Polonya Kraliyet ailesinden İran Şahına kadar uzanan bir müşteri zümresi mevcuttu (Dalsar, 1960: 156). Bursa'da tarihsel gelişim içinde ipekli dokumacılığı kadar, bir tür pamuklu kumaş olan "beledi" dokumacılığının da önemi vardır. Bursa'da bu dokumacılık I. yüzyılın sonuna değin sürmüştür (Bursa Ansiklopedisi, 1987: 496). Bursa'da dokunan kumaşların en önemli özellikleri arasında, süslemelerindeki ustalık ve uyum sayılmaktadır. Kumaşlarda süsleme motifleri olarak, çoğunlukla doğanın tıpkısına taklit edilmediği stilize bitki şekilleri kullanılmıştır. Bunların başlıcaları sırasıyla; lale, karanfil, sümbül, gül, narçiçeği, nar, çam kozalağı, çınar yaprağı, zülf-i aruz (gelin saçı), ve çeşitli bitki yaprakları ile tomurcuk ve goncalardır (Bursa Ansiklopedisi, 1987: 496). Bursa da dokumalardan başka urgancılık, saraçlık, bıçakcılık, demircilik, sedefçilik, gümüş kakma sanatı, tenekecilik, köfüncülük, çarıkçılık, semercilik gibi el sanatları yapılmaktadır (Anonim 3, 2012: 3) 2.8. Bursa Kent Müzesi Hakkında Bilgi Kent merkezindeki Cumhuriyet Dönemi üç yönetim yapısından biri olan Eski Adliye Binası, 1926 yılında Ekrem Hakkı Ayverdi tarafından yapılmıştır. Adliye Binası'nın toplam 2010 m² alanı olup, bodrum +2 kattan oluşmaktadır. 1. Ulusal mimarlık dönemi özelliği taşıyan yapı, adliye makamının yeni binasına taşınmasıyla boşaltılmıştır. Alanın imar planında kültür alanı olarak belirlenmiş olması ve de kent merkezinde, Atatürk Anıtı'nın hemen arkasında kolay erişilebilir bir noktada konumlanmış olması nedeniyle, yapının Kent Müzesi olarak restore edilmesi fikri doğmuş ve Maliye Hazinesi'ne ait yapının kullanım hakkı Aralık 2001'de Büyükşehir Belediyesi'ne geçmiştir.

62 40 Bursa Kent Müzesi Fotoğraf No 32: Bursa Kent Müzesi Arşivi Bursa Kent Müzesi, kentin kültürel, tarihsel, sosyal ve ekonomik zenginliğini tanıtmak, yarının kentlerine yol gösterebilmek için Bursa ile ilgili her türlü belge, eşya, kitap, görsel malzeme, ses ve görüntü kayıtlarını bünyesinde bulundurarak bu verilere dayalı tematik ve kronolojik, geçici ve sürekli sergiler ile kentin tarihsel derinliğini yansıtmayı amaçlamaktadır. Kent Müzesi yalnızca bu sergiler ile seyredilen değil, paylaşılan, öğrenmeye ve halkın katılımına açık "Yaşayan Kent Yaşayan Müze" sloganına uygun; etkinlikler, toplantılar, konferanslar, atölye çalışmaları, eğitim çalışmaları ile de canlılığını her zaman koruyan bir kurum olmayı amaç edinmiştir. Bursa Kent Müzesi'nin hedefi, yaklaşık 7000 yıllık geleneksel Anadolu ve Osmanlı kültürünün oluşumu ve gelişimi sürecinde öncü kent kimliğini taşıyan Bursa'da kentlinin ve kenti ziyaret eden turistlerin bu birikimi görerek ve hatta yaşayarak öğrenebileceği bir kent müzesi oluşturmak ve özellikle çocuk ve gençlere hemşehrilik bilinci aşılamak olmuştur. Bursa Kent Müzesi kapsamında; Bursa kentinin tarihi, coğrafi, kültürel, sosyal, ekonomik, ticari ve turistik yapısına ilişkin bilgi ve belgeler, görsel sunum, obje ve animasyonlarla tanıtılmaktadır. Müzede Bursa'da yaşamış altı Osmanlı padişahının balmumu heykelleri bulunmaktadır. Ayrıca, müzede yer alan kentin topografik maketi sayesinde, ziyaretçiler Bursa surları ve külliyeler, hanlar, hamamlar, camiler

63 41 gibi anıt eserler hakkında bilgi sahibi olabilmektedirler. Üç kattan oluşan müze çağdaş, yaşayan kent müzelerine uygun olarak düzenlenmiştir. Giriş katında bulunan galerilerde Bursa'nın 7000 yıl önce Neolitik döneminde ilk ayak izlerinden başlayıp, Rom, Bizans, Osmanlı Dönemleriyle günümüze kadar gelen bir zaman koridorunda Bursa'nın tarihine tanıklık edebilirsiniz. Üst kattaki tematik galeri Bursa'da doğmak ve büyümekle başlar ve Bursa'da yaşamı kaplıcaları, yemek kültürünü, ünlüleri, Karagöz ve Hacivatı ile diğer kültürel zenginlikleri anlatır. Müzenin üst katında bulunan "Kent Belleği" Bursa'da bulunan tarihi evrak, kitap film belgesel, fotoğraf, gibi dökümanları bir bütün halinde arşivleyerek korumak ve araştırmacılara kaynak temin etmek amacıyla oluşturulmuştur. Bu türde tarihi belgelerden yararlanırken belgelerin sağlıklı şekilde korunabilmesi için araştırmacılara dijital ortamda sunulması uygun görülmüştür. Müzenin bodrum katında yer alan "Tarihi Esnaf Sokağı"nda; Bursa'nın geleneksel ticaret hayatı "Arabacı, Nalbant, Saraç, Semerci, Yemenici, Bıçakçı, Bakırcı-Kalaycı, Tenekeci, Marangoz, Keçeci, Sepetçi, Şekerci, Kebapçı, İpek- Tekstil-Havlucu" özgün dekor ve canlandırmalarıyla tanıtılmaktadır. Tüm katlardaki koridorlar, geçici sergi mekanı olarak kullanılmakta, böylece değişen temalar müzenin sürekli izlenen bir mekan olmasını sağlamaktadır. Müze bütünündeki sergileme, ağırlıklı olarak üzerlerinde tanıtım metinleri, resimler ve foto blok canlandırmaların yer aldığı panolar ile yapılmaktadır. Ayrıca bazı seksiyonlarda çeşitli maket, canlandırma, bilgisayar destekli bilgilendirme ve obje teşhiri de kullanılmaktadır. Fotoğraf No 33: Bursa Kent Müzesi Arşivi Tarihi Esnaf Sokağından Görünüm

64 42 Sergileme mekanları haricinde müzenin zemin katında ziyaretçilerin dinlenebileceği bir kafeterya, hediyelik eşya satış birimi ile birinci katında ise araştırmacıların yararlanabileceği Bursa Belgeliği, küçük ölçekli bir kütüphane, periyodik okuma salonu, dia ve multivizyon gösterileri ile küçük toplantıların yapılabileceği çok amaçlı bir salon ve yönetim birimleri yer almaktadır. Müzenin giriş avlusunda bulunan anfi tiyatro; konser, dinleti gibi etkinlikler yapılmasına olanak sağlamakta, dış mekanda da sergi düzenlemeleri yapılmaktadır (Bursa Kent Müzesi Arşiv) Bursa'da Gelin ve Gelinliklerin Özellikleri "Gelin, püskülü başının her tarafını kaplayan bir pes giyer. Örgülü olmayan uzun saçlarını, siyah ipekliden doğal bir manto gibi, görkemli bir şekilde salıvermiştir. Parlak renkli mintanı, altın yaldızlı dal desenleriyle süslenmiştir. Üzerinde büyük dallı işlemeler bulunan şalvarı ve entarisi, Bursalı ipekli kumaş üreticilerinin, Lyon'lu üreticilere bir tür meydan okuması gibidir. Şaldan ince bir kuşak belini yumuşakça sarar ve ayaklarına ucu kıvrık, kırmızı papuçlar giyer" (Osman Hamdi Bey, 1873: 202). "Bursa yöresi şehir ve ova köyleri bindallı entariler kullanırken, dağ köylerinde kadife üzerine dival işi ile işlenmiş üç etek entariler gelin kıyafeti olarak kullanılmıştır" (Çorum, 2011: 48). Bursa ili köy düğünlerinde geline ipekli kumaştan oyalı gömlek üzerine kadife bindallı entariler giydirilir. Ekonomik durumu iyi olanlar bindallının üzerine kürk giyer ve bele gümüş kemer takmaktadır (Altuntaş vd., 1993: 2). Aytaç'a göre; Eskiden Bursa'da gelin kıyafeti şu parçalardan meydana gelirdi: Boncuk, su taşı, pul, kesme boncuk, pulyat ve koza ipliği ile hesap işli şalvar, fistan, üç etek, içlik sıktırma, güdük (kapitone cepken), fıta (önlük) ve arkalıktan oluşan kıyafet fes ile tamamlanırdı (Aktaran: Taş, 2002: 155). Osman Hamdi Bey 1873'de Bursa civarının köylüsü ve köylü kadını düğün giysilerini şu şekilde anlatmaktadır; "Bitinyalı köylülerin düğün giysisi zarif, ince ve

65 43 görkemlidir, ilk bakışta zenginlik ve ince zevk göze çarpar. Mavi ve siyah ipekten ve yünden nakışlar yelek'in çuhasını baştan başa kaplar ve onu gerip sertleştirir. Bu yelek, mintan'ın etrafında kalp şeklinde bir çeşit şal gibi sarıldıktan sonra, kol uçlarına doğru zarifçe genişler ve cepken'in üzerinde muhteşem bir dekor oluşturur. Aynı şekilde nakış işlenmiş tozluklar bu bezemelerin altından görünmez, kırmızı palamut püsküllü jartiyerler, tozlukları çok sade olan şalvar'a bağlanır. Tunus modası çizgili ipekliden bir kuşak belin etrafına bitmez tükenmez katlar halinde sarılır. Beyaz yün çoraplar ve kırmızı yemeni ayakkabılar giysiyi tamamlar". Bursa ili köy düğünlerinde geline ipekli kumaştan oyalı gömlek ile üzerine kadife bindallı entari giydirilir. Ekonomik durumu iyi olan bindallının üzerine kürk giyer ve bele gümüş kemer takılır (Altuntaş, Şahin, Kahveci, 1993: 2). "Eski Bursalılar, kızlarını gelin ederken, kız babası, evladının mahzun olmaması için, mükemmel bir çeyiz düzerdi. Bu arada kıza, (Elmasiye), (Altıparmak), (Altınoluk) ve (Gebze) adları verilen Fevkalade kıymetli Humus ve Şam İpekli kumaşlardan dört takım da elbise dikilirdi. Üç veya dört peşli ve önden yırtmaçlı olan bu elbiseler, I. yüzyıl başlarında sene evveline kadar kullanılagelmiştir. Daha önceleri, yani VIII. ve VII. yüzyıllarda bu elbiseler (Selimiye) adı verilen, kılaptanla karışık, başka bir cins ipekli kumaştan yapılırdı. Köy düğünlerinde ise geline, ipekli oyalı gömlek ile (Bindallı) denilen, üzeri sırma işlemeli kadife üzerine gümüş fişeklikli kemer (bildiğimiz avcı fişekliği gibi) takılır, yüzüne de pullu işlemeli kırmızı duvak örtülürdü" (Yenisey 1955: 454). Bursa, Keles, yöresi giyiminde de yedi renk boncuk örtülü, tepesi ve ön kenarları tamamen boncuklarla işlenmiş bir iç başlık "terlik" kullanılır. Terlik, beyaz dokuma bezdendir, takke gibidir. Kenarlarında bir parmak eninde, boncukla örülmüş "kaş bastı" süslemeleri vardır ve esas başlığın altına giyilir. Başa serbest örtülen "duvak yazma", tavşan kanı kırmızısı üzerine renkli ve dallıdır. Kenarlarında yedi dağ çiçeği adı verilen yedi ayrı renkten örülmüş oyaları bulunan almalı veya aynalı ya da " al yanak" diye adlandırılan siyah üzerine kırmızı desenli bir örtü başlığın etrafına katlanarak sarılır (Taş, 2002: 156). Bu törene, Gelenekleri sürdürüldüğü

66 44 köylerde, Gelinlerin ilk kadınlık günü "Baş Bağlama Töreni" yapılır (Yücelten, 1987:449). Bursa'da duvak gerdeğe girinceye kadar kapalı kalmakta, geline yüz görümlüğü takılmadan duvağı açılmamaktadır (Taş, 2002:156). Bursa'da gelinler, gelinliklerini kendi özel günleri olan düğünlerinde giydikten sonra çeşitli özel cemiyetlerde de giydikleri görülmektedir. Bunlardan biri de hacı tehniyesidir. Tehniye merasimi, hacca gidenler uğurlanır, dönüşte karşılanır ve tebrik edilirdi. Hacı evinde tehniye merasimi yapılır ve misafirlere hacdan getirilen zemzem suyu dağıtılır. Münire Uygur Bıçakçı, hacı tehniyesi hakkında şunları anlatmıştır: "Hacılar haçtan döndüklerinde hacı sofraları kurulur, tehniye için en güzel kızlar, o yıl hac'a giden hacılarca tehniye için davet edilirdi. Köydeki bütün altınlar toplanır kızların kolları boyunlarına takılırdı. Tehniye üç gün sürerdi. Birinci gün kuaföre gidilir, elbiseler giyilir, altınlar takılırdı. İkinci gün yine gelinler tuvaletlerini giydi. Üçüncü gün ise gelinlik giyilirdi" (Aktaran: Kaplanoğlu, 2011: 137). Fotoğraf 34: Kaplanoğlu Raif (2011). Bursa Kızık Köyleri 138.

67 45 BÖLÜM III Yöntem Bu bölümde; araştırmanın yöntemi, evren ve örneklem, sayıltılar, sınırlılıklar, veri toplama tekniği ile ilgili bilgiler verilmiştir Araştırmanın Yöntemi Araştırmanın literatür taramaları çeşitli kitap, makale, ansiklopedi, dergi ve internet taraması yoluyla elde edilmiş ve araştırmada survey (tarama) modeli uygulanmıştır. Bu araştırmanın verilerini toplamak için gözlem tekniklerinden yaralanılmıştır. Araştırma verileri Bursa Kent Müzesindeki 19. ve 20. yüzyıllara ait olan 27 adet gelin kıyafeti tüm parça ve detaylarıyla incelenerek veriler elde edilmiştir. Araştırma kapsamındaki gelin kıyafetleri; kullanılan malzeme, renk, kesim, dikim ve süsleme teknikleri yönünden incelenmiş, inceleme sonucunda oluşturulan gözlem fişlerine bu örneklerin özellikleri kaydedilmiştir. Daha sonra her bir örneğin ön beden, arka beden ve kol fotoğrafları çekilerek, kıyafetlerden alınan ölçüler doğrultusunda kalıpları çıkarılmıştır. Boyutlar bölümünde giysilerin milimetrik kalıp çizimlerine yer verilmiştir. Kalıpların kontrolü (kalıpların astar, tela, pervaz, kuş ve peş gibi tüm detaylarıyla) minyatür dikimleri yapılarak sağlanmıştır. Gözlem fişlerindeki bilgiler doğrultusunda tablolar oluşturularak değerlendirmeler yapılmış ve sonuca ulaşılmıştır Evren ve Örneklem Bursa Kent Müzesinde bulunan 19. ve 20. yüzyıllara ait Bursa gelin kıyafetleri, bu araştırmanın evrenini oluşturmaktadır. Bu evren içerisinden ise 9 bindallı, 6 bluz, 5 etek, 5 elbise, 2 ceket, 4 cepken, 1 yelek, 4 şalvar, 2 üç etek ve 1 kemerden olmak üzere 37 parçadan oluşan, 27 adet gelin kıyafeti araştırmanın örneklemini oluşturmuştur.

68 Sayıltılar Araştırmanın yapılmasında geçerli olabilecek varsayımlar aşağıda belirtilmiştir. 1. Bursa Kent Müzesindeki gelin kıyafetleri 19. ve 20. yüzyıllardaki Bursa gelin kıyafetlerini temsil ettiği kabul edilmiştir. 2. Araştırmada internetten yapılan taramalar ve literatürden elde edilen bilgiler doğrudur ve 20. yüzyıl Bursa gelin kıyafetlerinin incelenmesinin, kültürel değerlerin geleceğe taşınmasında katkı sağlayacağı, bundan sonra yapılacak araştırmalara kaynak oluşturarak faydalı olacağı kabul edilmiştir. 4. Araştırma kapsamında ele alınan örneklerden 10 gelin kıyafeti Sn Ahmet Erdönmez Bey'e ait özel koleksiyondan, 17 adet gelin kıyafeti Bursa Kent Müzesine Bursalı hayırseverler tarafından bağış yoluyla gelmiş olan bu kıyafetlerin Bursa iline ait kıyafetler olduğu kabul edilmiştir Sınırlılıklar 1. Araştırma konusu olarak sadece Bursa Kent Müzesinde bulunan 19. ve 20. yüzyıllara ait Bursa gelin kıyafetleri ile sınırlandırılmış olup, bunun dışındaki bölgelere ve yüzyıllara ait tüm giysiler araştırma kapsamı dışı bırakılmıştır. 2. Bursa Kent Müzesinde bulunan 19. ve 20. yüzyıl gelin kıyafetlerinin özelliklerini belirlemek üzere yapılan araştırmanın kapsamı yer olarak Bursa Kent Müzesindeki 26 adet gelin kıyafeti ile sınırlandırılmıştır. Bu araştırma ile tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir Veri Toplama Teknikleri Bu araştırmanın verileri, araştırmacı tarafından müze ve literatür kaynaklarından toplanmıştır.

69 47 Gelin kıyafetlerinin incelenmesi için uygun ve kapsamlı gözlem fişi oluşturulmuştur. Oluşturulan bu gözlem fişi doğrultusunda gelin kıyafetleri tüm özellikleri ile incelenerek belgelenmiştir. 1- Gelin kıyafetlerinin ön beden, arka beden, kol ve tüm iç, dış detay fotoğrafları çekilmiştir. 2- Gelin kıyafetlerinin envanter bilgileri incelenmiştir. 3- Gelin kıyafetlerinin üzerinden alınan ölçüler doğrultusunda gözlem fişlerinin boyutları bölümüne kalıp çizimleri yapılarak ölçülendirilmiştir. 4- Gelin kıyafetlerinde kullanılan malzeme, kesim ve dikim teknikleri, astar ve astarlaması ile ilgili bilgiler özellikler incelenerek bulgular elde edilmiştir. Bulgular doğrultusunda değerlendirme yapılarak sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır. 5- Üzerinde süsleme özelliği olan gelin kıyafetlerinin süsleme tekniği, konusu ve biçimlendirilmesi incelenerek kompozisyon olarak kaydedilmiştir. 6- Gözlem fişleri ele alınarak; -Kullanılan malzeme, -Kesim ve model özellikleri, -Dikiş teknikleri, -Süsleme özellikleri, -Süsleme konuları, Astar ve astarlanması ile ilgili özelliklerin (malzeme, renk ve teknik) tabloları hazırlanarak gözlem fişi sırasına göre sıralanmıştır. Tablodaki bulgular doğrultusunda değerlendirmeler yapılarak sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır.

70 48 BÖLÜM IV Bulgular ve Tablolar Bursa Kent Müzesinde Bulunan 19. ve 20. Yüzyıllara Ait Bursa Gelin Kıyafetlerinden Örnekler 4.1. Gözlem Fişleri Örnek No: 1 Fotoğraf No: 1a, 1b, 1c, 1d Çizim No: 1 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Ahmet Ömer Erdönmez Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No:8 Osmangazi/Bursa Envanter No: 119 Koleksiyona Geliş Tarihi: Koleksiyona Geliş Biçimi: Satın alma Koleksiyondaki Yeri: Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergisi Tarihlendirme: 19. yüzyıl Kime Ait Olduğu: Bilinmemektedir. Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmemiştir. Bugünkü Durumu: Kadife kumaş zemini lekelidir. Nakışlarında sökülme ve kararmalar gözükmektedir. Cinsi: Bindallı

71 49 Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Bindallı; mor kadife kumaştan yapılmıştır. b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Bindallının astarı; krem rengi ve kahve rengi pamuklu kumaşlardan oluşturulmuştur. c. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Bindallı; mor kadife kumaş üzerine sırma ile dival tekniğinde işlemelidir. Zemin süslemesinde tırtıl, pul ve kırık boncuklar kullanılmıştır. Kol ağzında krem zemin üzerine pembe renkte desenli fisto kullanılmıştır. Yaka ucu krem rengi dantel ile süslenmiştir. Kemer, mor kadife kumaş üzerine sırma ile dival tekniğinde işlemeli ve sedef tokalıdır. İlik kısımlarında deri ve zımbalar kullanılmıştır. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler a. Yaka Kesimi: Hakim yaka çalışılmıştır. b. Kol Kesimi: Tek parça, takma kolludur. Kol alt dikişi arka bedende kalacak şekilde hazırlanmıştır. Kol boyu uzun, kol ağzı düz kesimlidir. c. Beden Kesimi: Düz kesimli penssiz bedendir. Ön ortası ve arka ortası dikişlidir. Modelin önüne göğüs altına kadar yaka açıklığı uygulanmıştır. d. Omuz Kesimi: Omuzları dikişsizdir. e. Peşlerin Kesimi: Etek ucunda bolluk vermek için yan dikişlere peş parçaları uygulanmıştır. f. Boy: Bindallı uzun kollu ve etek boyu ayak bileklerine kadardır. Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler a. Beden Dikimi: Bindallının beden parçaları (ön, arka) omuzdan dikişsizdir. Ön ve arka orta dikişlidir. Beden parçaları elde makine dikişi kullanılarak birleştirilmiştir. b. Yaka Dikimi: Yaka elde makine dikişi tekniği kullanılarak birleştirilmiştir.

72 50 c. Kol Dikimi: Kollar bedene, takma kol tekniği ile alt dikişi arka bedende kalacak şekilde geçirilmiştir. Kol ağzında 12 cm'lik elde düz dikiş ile daraltılma yapılmış ve kol ağzına 2 cm'lik fisto hafif büzgülü olacak şekilde elde düz dikiş ile dikilmiştir. d. İç Dikişlerin Temizliği: Dikişler astarlama yapılarak temizlenmiştir. e. Ön Kapama: Ön ortası dikişli olup ön açıklık astar ve üzerine uygulanan (ölçüleri 2,5-7 cm arasında değişen kahve rengi kumaştan hazırlanan) pervaz ile temizlenmiştir. Ayrıca ön açılık makine işi dantel ile süslenmiştir. Dantel birleştirmesi elde düz dikiş tekniği ile yapılmıştır. Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler a. Astarlama: Bindallı; krem rengi pamuklu bez dokuma kumaş kullanılarak astarlanmıştır. Astarı oluşturan parçalar beyaz ve kahve rengi ip kullanılarak oyulgama dikişi ile birleştirilmiştir. Yaka, yaka açıklığı ve etek ucu iç kısımlarına, kahve rengi pamuklu bez dokuma kumaştan hazırlanan 2,5-7 cm eninde pervaz geçilmiştir. Kol uçlarının pervazı kendi kadife kumaşından çevrilmiştir. b. Astar Kesimi: Astar parçaları, bindallının kesim özellikleri ile aynı şekilde oluşturulmuştur. Kemer astarı, kemer ile aynı özelliklerde 4 cm genişliğinde oluşturulmuştur. c. İç Pervazların Dikimi: Yaka, yaka açıklığı ve etek ucunun iç kısımlarına geçirilen pervazlar ara teyel ve sülfüle dikişi ile elde dikilmiştir. Kol uçlarına, yırtmaçlardan astarın görünmemesi için geçirilen bantlar, astar kumaşına tutturulmuş. Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler a. Süsleme Tekniği: Sırma ile dival tekniği uygulanmıştır. Pul, boncuk ve tırtıl kullanılmıştır. b. Süsleme Konusu: Bindallı süslemesinde geometrik ve bitkisel bezeme kullanılmıştır. Bitkisel bezemede, gonca ve açık çiçek motifleri ile kıvrımlı dallar; geometrik bezemede, birbirine eklenmiş yarım daireler; nesneli bezemede baklava dilimleri kullanılmıştır.

73 51 c. Biçimlendirme: İşleme detaylarında ön ve arka eteğin orta kısmında yer alan büyük vazodan çıkan stilize dallar ve dallar üzerinde iri büyük çiçekler, dalların uç kısımlarında gonca, yıldız çiçeği ve laleler kullanıldığı anti natüralist yaklaşım görülmektedir. Yaka çevresinde stilize dal ve yapraklar işlenmiştir. Göğüs üzerinde simetrik olarak madalyon ve sarkan zincir görünümlü işlemeler vardır. Kol ağzı ve etek ucunda bordür halinde dal motifleri, dirsek hizasında çiçek motifleri vardır. Bindallının her yerinde serpme şeklinde küçük buketler vardır. Nakış işlemeleri yan peşler bedenlere monte edilmesinden sonra, yan dikişlerde ise yan birleştirme yapılmadan önce işlenmiştir. d. Süsleme Kompozisyonu: Düzgün sıralama, atlamalı sıralama ve bağlantılı sıralama yöntemleri kullanılarak açık kompozisyon (aynı yada birbirinden farklı motiflerin tekrarlanması) yöntemiyle oluşturulmuştur. Etek ucu, kol ağzı yaka ve yaka açıklığı stilize dallardan oluşturulan bordür ile süslenmiştir. Yayın Durumu: Bursa Kent Müzesi "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" sergisi ve "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" sergi kataloğu sayfalarda yayınlanmıştır.

74 52

75 53 Fotoğraf No 1a: Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

76 54 Fotoğraf No 1b: Arka Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

77 55 Fotoğraf No 1c: Yaka Detay Görünümü Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi Fotoğraf No 1d: Kol Detay Görünümü Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

78 56 Örnek No: 2 Fotoğraf No: 2a, 2b, 2c, 2d Çizim No: 2.1, 2.2 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Ahmet Ömer Erdönmez Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No:8 Osmangazi/ Bursa Envanter No: Koleksiyona Geliş Tarihi: Koleksiyona Geliş Biçimi: Ahmet Ömer Erdönmez Koleksiyonu Koleksiyondaki Yeri: Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergisi Tarihlendirme: 19. yüzyıl Kime Ait Olduğu: Bilinmemektedir. Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmüştür. Kol ağzında kırmızı iplikle tutturmalar yapılmıştır. Ayrıca yaka açıklığında bulunan danteldeki sökükler kırmızı iple tutturulmuştur. Bugünkü Durumu: Kadife zemin kumaşında küçük yırtılma ve delikler bulunmaktadır. Dantellerinde de sararmalar mevcuttur. Cinsi: Bindallı Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Bindallı; mor kadife kumaştan yapılmıştır. b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Bindallının astarı; kumaş nakış için tela ile desteklenmiş, ayrıca astarlama yapılmamıştır.

79 57 c. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Süsleme de kullanılan nakış sırma ile yapılmıştır. Ayrıca yaka ve yaka açıklığına krem renkli danteller kullanılmıştır. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler a. Yaka Kesimi: Bindallı "O" yaka kesimlidir. Yakaya 1cm genişliğinde kendi kumaşından biye geçirilmiştir. Yaka önden göğüs düşüklüğüne kadar "V" şeklinde açıklık vardır. b. Kol Kesimi: Bindallı, tek parça, takma kolludur. Kol boyu uzun, kol ağzı düz kesimlidir. Kol hareketlerini rahatlatmak için arka bedende kalacak şekilde kol altına kuş parçası uygulanmıştır. c. Beden Kesimi: Bindallı önden göğüs düşüklüğüne kadar açık olup ön ortası dikişlidir. Arka ortası kumaş katıdır. Arka bedende omuz kupları uygulanmıştır. d. Omuz Kesimi: Bindallının omuzları dikişlidir. e. Peşlerin Kesimi: Bindallının ön etek ucunda bolluk vermek için yan dikişlere peş parçaları uygulanmıştır. f. Boy: Bindallı uzun kollu ve etek boyu ayak bileklerine kadardır. Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler a. Beden Dikimi: Bindallıyı oluşturan parçalar birbirine makine dikişi ile birleştirilmiştir. Ön ortası dikişli olup arka ortası kumaş katıdır. Tüm bedende telalama yapılmıştır. b. Yaka Dikimi: Yaka 1 cm'lik biye ile temizlenmiş olup ön açıklık, kendi kumaşından çevrilmiştir. yaka çevresi ve ön açıklığa 8 cm'lik gipür elde düz dikiş ile dikilmiştir. c. Kol Dikimi: Kollar bedene, takma kol tekniği ile geçirilmiştir. d. İç Dikişlerin Temizliği: İç dikişlerde kenar temizleme teknikleri uygulanmamıştır. Kol ağzı kendinden içine kıvırma yapılarak temizlenmiş. Etek ucu pervazla temizlenmiş olup pervaz parçaları birleştirilmesi ve bastırılması elde sülfüle ile yapılmıştır.

80 58 e. Ön Kapama: Ön ortası dikişli olup ön açıklık kendinden 1 cm içe kıvırma yapılarak temizlenmiştir. Yaka ve yaka açıklığının üzerine pili kırmalar yapılarak elde düz dikiş ile gipür dikilmiştir. Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler a. Astarlama: Bindallının tüm bedeni kumaş ile aynı kesim özelliklerinde hazırlanan tela ile telalanmıştır. Etek ucu pervazı haricinde hiçbir astarlama yapılmamıştır. b. Tela Kesimi: Tela parçaları, bindallının kesim özellikleri ile aynı şekilde oluşturulmuştur. c. İç Pervazların Dikimi: Arka etek ucuna 7-16cm'lik sarı renk, ön etek ucuna 7-8 cm'lik kırmızı renk pamuklu kumaştan pervaz çevrilerek kenar temizleme yapılmıştır. Pervazlar elde düz dikiş ile etek ucuna birleştirilmiş olup baskı dikişi sülfüle dikişi ile elde yapılmıştır. Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler a. Süsleme Tekniği: Sırma ile dival tekniği uygulanmıştır. Pul, boncuk ve tırtıl kullanılmıştır. b. Süsleme Konusu: Bindallı süslemesinde bitkisel, geometrik ve nesneli bezeme kullanılmıştır. Bitkisel bezemede stilize dal, başak ve çiçekler kullanılmıştır. Geometrik bezemede karşılıklı zikzakların oluşturduğu üçgenler ile yarım daireler kullanılmıştır. Nesneli bezemede püskül motifleri ve altı kollu yıldız kullanılmıştır. c. Biçimlendirme: Stilize dallar, yapraklar, çiçeklerden oluşan desenler arasında gonca güller ve açılmış güller ile anti natüralist bir yaklaşım görülmektedir. Ayrıca büyük buketlerin yanlarından sarkan püsküllerle de anti natüralist yaklaşım izlenmiştir. d. Süsleme Kompozisyonu: Bindallının tüm yüzeyi simetrik bir şekilde yoğun olarak işlenmiştir. İşleme tüm yüzeyin birden fazla motif bezemesiyle oluşturulmuştur. Düzgün sıralama, atlamalı sıralama ve bağlantılı sıralama yöntemleri kullanılarak açık kompozisyon (aynı yada birbirinden farklı motiflerin tekrarlanması) yöntemiyle

81 59 oluşturulmuştur. Etek ucu, kol ağzı yaka ve yaka açıklığı stilize dallardan oluşturulan bordür ile süslenmiştir. Yayın Durumu: Bursa Kent Müzesi "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" sergisi ve "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" Sergi Kataloğu 64, sayfalarda yayınlanmıştır. Boyutları:

82 60

83 61

84 62 Fotoğraf No 2a: Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

85 63 Fotoğraf No 2b: Arka Görün Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

86 64 Fotoğraf No 2c: Yaka Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi Fotoğraf No 2d: Yaka Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

87 65 Örnek No: 3 Fotoğraf No: 3a, 3b, 3c Çizim No: 3.1 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Ahmet Ömer Erdönmez Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No:8 Osmangazi/Bursa Envanter No: Koleksiyona Geliş Tarihi: Koleksiyona Geliş Biçimi: Satın alma. Koleksiyondaki Yeri: Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergisi Tarihlendirme: 19. yüzyıl Kime Ait Olduğu: Bilinmemektedir. Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmemiştir. Bugünkü Durumu: Kenar harçlarında sökülmeler olmuştur. Genel olarak kullanılabilir durumdadır. Cinsi: Üç etek Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Üç etek; vişneçürüğü kadife kumaştan yapılmıştır.

88 66 b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Üç eteğin tüm bedeni krem renkli pamuklu dokuma kumaş ile astarlanmıştır. Kol ağzı pervaz kısmı geniş bir kırmızı dokuma kumaş ile astarlama yapılmıştır. c. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Süslemede kullanılan nakış sırma ile dival tekniğinde yapılmıştır. Ön açıklık, etek ucu, yırtmaç ve kol ucu kenarlarına kordon kıvırma tekniğinde yapılan simli harç geçirilmiştir. Yakanın boyun çevresine balıksırtı sarı simli kaytan geçirilmiştir. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler a. Yaka Kesimi: Üç etek, hakim yakalıdır. b. Kol Kesimi: Üç etek tek parça takma kolludur. Kol boyu çok uzun ve derin yırtmaçlıdır. Kol altında hareket kolaylığı sağlamak için kuş parçaları kullanılmıştır. c. Beden Kesimi: Üç etek ön ve arkası tek parça olarak çalışılmıştır. d. Omuz Kesimi: Omuzlar dikişsizdir. e. Cep Kesimi: Üç eteğin iç astarında cep torbası çalışılmıştır. f. Peşlerin Kesimi: Ön orta etek ucu, Yırtmaç etek ucu ve arka orta parçada göğüs hattına kadar çıkan peşler çalışılmıştır. g. Yırtmaç Kesimi: Üç etek yan dikişlerinde ve kol alt birleştirme dikişinde derin yırtmaç çalışılmıştır. Yırtmaçların kenarları yarım daire oymalar şeklinde kesimlidir. h. Ön Kapama Özelliği: Ön ortası boydan boya açık olan üç eteğin ön kısmında herhangi bir kapama çalışması yapılmamıştır. ı. Boy: Etek boyu ve kol boyu uzun olarak çalışılmıştır. Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler a. Beden Dikimi: Beden yan birleştirme dikişleri elde düz dikiş ile yapılmıştır. Peşler makinede düz dikiş ile birleştirilmiştir.

89 67 b. Yaka Dikimi: Yakanın bedene birleştirme dikişi, elde düz dikiş ile yapılmıştır. c. Kol Dikimi: Kol dikişleri elde düz dikiş ile yapılmıştır. d. İç Dikişlerin Temizliği: Astarlama yapılarak iç dikişler temizlenmiştir. e. Ön Kapama: Ön kapama astar ile elde baskı dikişi yapılarak tamamlanmıştır. Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler a. Astarlama: Tüm beden krem renkli pamuklu dokuma kumaştan astarlama yapılmıştır. Kol ağzı astarında kırmızı pamuklu dokuma kumaş kullanılmıştır. b. Astar Kesimi: Astar beden ile aynı kesim özelliklerinde hazırlanmıştır. c. İç Pervazların Dikimi: Kol ağzında uygulanan pervaz, astar kumaşı ile birlikte ana kumaşa elde düz dikiş ile dikilmiştir. Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler a. Süsleme Tekniği: Sırma ile dival tekniğinde işlenen üç etek, kenar süslemelerinde harç ve kaytan kullanılmıştır. b. Süsleme Konusu: Üç etek süsleme konusu, bitkisel, nesneli ve geometrik bezemeler kullanılarak oluşturulmuştur. c. Biçimlendirme: Stilize dallar, yapraklar, çiçeklerden oluşan motiflerin oluşturduğu nakışlar anti natüralist bir yaklaşım sergilemektedir. d. Süsleme Kompozisyonu: Üç eteğin tüm yüzeyi simetrik olarak işleme ile bezenmiştir. İşlemelerin yüzeye yerleşimi etek uçlarından yukarıya doğru çıkan sarmaşık dalları ve aralarından çıkan çiçeklerden oluşmaktadır. Yaka işlemesinde tekrarlamalı sıralama yapılmıştır. Kenar kısımlarında atlamalı ve bağlantılı sıralama ile oluşturulan kenar bordürleri, diğer kısımlarda serpme şeklindeki motifler kompozisyonu tamamlamaktadır.

90 68 Yayın Durumu: Bursa Kent Müzesi "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" sergisi ve "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" Sergi Kataloğu sayfalarda yayınlanmıştır. Boyutları:

91 69

92 70 Fotoğraf No 3a: Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

93 71 Fotoğraf No 3b: Arka Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

94 72 Fotoğraf No 3c: Kol ve Yırtmaç Detay Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

95 73 Örnek No: 4 Fotoğraf No: 4a, 4b Çizim No: 4 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Ahmet Ömer Erdönmez Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No:8 Osmangazi/Bursa Envanter No: Koleksiyona Geliş Tarihi: Koleksiyona Geliş Biçimi: Ahmet Ömer Erdönmez Koleksiyonu Koleksiyondaki Yeri: Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergisi Tarihlendirme: 19. yüzyıl Kime Ait Olduğu: Bilinmemektedir. Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmemiştir. Bugünkü Durumu: Genel olarak kullanılabilir durumdadır. Cinsi: Şalvar Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Şalvar; vişneçürüğü kadife kumaştan yapılmıştır. b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Şalvar yan parçaları nakış için krem renkli pamuklu dokuma kumaş ile desteklenmiştir.

96 74 c. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Süslemede kullanılan nakış sırma ile dival tekniğinde yapılmıştır. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler a. Beden Kesimi: Şalvar dikdörtgen torba kesimlidir. Onbir parça olarak çalışılmıştır. Paça parçası astar kumaşından hazırlanmıştır. b. Yırtmaç Kesimi: Şalvar uçkur geçirme kısmında ve paçalarının uçkur kısımlarında uçkur geçirmek için yırtmaçlar uygulanmıştır. c. Boy: Şalvar boyu uzun olarak çalışılmıştır. Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler a. Beden Dikimi: Beden yan birleştirme dikişleri elde düz dikiş ile yapılmıştır. b. İç Dikişlerin Temizliği: İç dikişlerde herhangi bir kenar temizleme yapılmamıştır. Uçkur kısımları kendinden çift kıvırma yapılarak temizlenmiştir. Nakış astar kumaşı elde içe tek kıvırma yapılarak ana kumaşla birlikte birleştirme dikişi yapılmıştır.. Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler a. Astarlama: Şalvar yan parçalarına nakışı desteklemek için ve paça ek parçası olarak krem renkli pamuklu dokuma kumaştan astarlama yapılmıştır. b. Astar Kesimi: Yan parça astarı beden ile aynı kesim özelliklerinde paça için ise ayrıca hazırlanmıştır. Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler a. Süsleme Tekniği: Sırma ile dival tekniğinde işlenmiştir. b. Süsleme Konusu: Şalvar süsleme konusu, bitkisel bezemeler kullanılarak oluşturulmuştur.

97 75 c. Biçimlendirme: Stilize dallar, yapraklar, çiçeklerden oluşan motiflerin oluşturduğu nakışlar anti natüralist bir yaklaşım sergilemektedir. d. Süsleme Kompozisyonu: Şalvar yan parçalarında uygulanan işleme ile bezenmiştir. İşlemelerin yüzeye yerleşimi tekrarlamalı sıralama şeklinde yapılmıştır. Kenar kısımlarında atlamalı ve bağlantılı sıralama ile oluşturulan kenar bordürleri, diğer kısımlarda serpme şeklindeki motifler kompozisyonu tamamlamaktadır. Yayın Durumu: Bursa Kent Müzesi "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" sergisi ve "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" Sergi Kataloğu. Boyutları:

98 76

99 77 Fotoğraf No 4a: Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

100 78 Fotoğraf No 4b: Ağ Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi Fotoğraf No 4c: Paça Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

101 79 Örnek No: 5 Fotoğraf No: 5a, 5b, 5c, 5d Çizim No: 5 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Ahmet Ömer Erdönmez Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No:8 Osmangazi/Bursa Envanter No: Koleksiyona Geliş Tarihi: Koleksiyona Geliş Biçimi: Ahmet Ömer Erdönmez Koleksiyonu Koleksiyondaki Yeri: Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergisi Tarihlendirme: 19. yüzyıl sonudur. Kime Ait Olduğu: Bilinmemektedir. Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmemiştir. Bugünkü Durumu: Kenar harçlarında sökülmeler olmuştur. Genel olarak yıpranmış durumdadır. Cinsi: Bindallı Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Bindallı; mürdüm renkli kadife kumaştan yapılmıştır. b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Bindallının tüm bedeni krem renkli pamuklu dokuma kumaş ile nakış için desteklenmiştir.

102 80 c. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Süslemede kullanılan nakış sırma ile dival tekniğinde yapılmıştır. Ön açıklık, etek ucu ve kol ucu kenarlarına dantel geçirilerek süslenmiştir. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler a. Yaka Kesimi: Bindallı, yuvarlak yakalıdır. Ön açıklığı göğüs altına kadardır. b. Kol Kesimi: Bindallı, tek parça takma kolludur. Kol boyu uzundur. Kol ağzı düz kesimlidir. c. Beden Kesimi: Bindallı, ön ve arkası tek parça olarak çalışılmıştır. d. Omuz Kesimi: Omuzlar dikişsizdir. e. Peşlerin Kesimi: Ön yan etek ucunda her iki tarafa iki tane ve arka yan etek ucunda da her iki yana iki tane olmak üzere sekiz parça peş kullanılmıştır. f. Ön Kapama Özelliği: Ön ortası göğüs altına kadar açık olan bindallının ön açıklığına kendi kumaşından 0,5 cm içine kıvırma yapılarak elde baskı dikişi ile bastırılıp kenarına dantel geçirilmiş fakat dantel çok yıpranmış olduğundan bir kenarı hiç kalmamıştır. ı. Boy: Etek boyu ve kol boyu uzun olarak çalışılmıştır. Etek arka önden daha uzun çalışılmıştır. Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler a. Beden Dikimi: Beden ön ortası dikişlidir. Tüm birleştirme dikişleri elde düz dikiş ile yapılmıştır. Peşlerde elde düz dikiş ile birleştirilmiştir. b. Yaka Dikimi: "O" yaka kendi kumaşından hazırlanan biye ile elde düz dikiş yapılarak temizlenmiştir. Yaka ucu dantel ile süslenmiştir. Dantel dikişi elde düz dikiş ile yapılmıştır. c. Kol Dikimi: Kol dikişleri elde düz dikiş ile yapılmıştır.

103 81 d. İç Dikişlerin Temizliği: Astarlama yapılarak iç dikişler temizlenmiştir. Yan dikişler astarla birlikte birleştirme yapılmış ve kenar temizleme işlemi yapılmamıştır. e. Ön Kapama: Ön ortası göğüs altına kadar açık olan bindallının ön açıklık kendi kumaşından 1 cm içine kıvırma yapılarak elde baskı dikişi ile bastırılıp kenarına dantel geçirilmiştir fakat dantel çok yıpranmış olduğundan tek tarafı kalmamıştır. Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler a. Astarlama: Tüm beden krem renkli pamuklu dokuma kumaş ile nakış için desteklenmiştir. Tüm astar dikişleri elde düz dikiş ile yapılmıştır. (Astar kumaşında dünya, gezegen, güneş ve burçları simgeleyen mavi baskı bulunmaktadır.) b. Astar Kesimi: Astar beden ile aynı kesim özelliklerinde hazırlanmıştır. c. İç Pervazların Dikimi: Etek ucunda uygulanan 8 cm'lik pervaz, astar kumaşı ile birlikte ana kumaşa elde düz dikiş ile dikilmiştir. Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler a. Süsleme Tekniği: Sırma ile dival tekniğinde işlenen bindallının kenar süslemelerinde dantel kullanılmıştır. b. Süsleme Konusu: Bindallı süsleme konusu, bitkisel ve geometrik bezemeler kullanılarak oluşturulmuştur. c. Biçimlendirme: Stilize dallar, yapraklar, çiçeklerden oluşan motiflerin oluşturduğu nakışlar anti natüralist bir yaklaşım sergilemektedir. Kol ağzı ve yaka çevresinde yarım dairelerin bağlantılı tekrarlamasıyla oluşturulan motifler anti natüralist yaklaşım sergilemektedir. d. Süsleme Kompozisyonu: Üç eteğin tüm yüzeyi simetrik olarak işleme ile bezenmiştir. İşlemelerin yüzeye yerleşimi birkaç desenin açık kompozisyon (aynı yada farklı motiflerin tekrarlanması) şeklinde zemine simetrik dağıtılmasıyla oluşturulmuştur. Yakanın her iki yanında simetrik bir yaklaşımla oluşturulan işleme şal yaka görünümü vermektedir. Kol ağız kısmında yaprak ve dalların oluşturduğu

104 82 büyük bir motif kullanılmış çevresinde bedende olduğu gibi farklı motiflerin zemine dağıtılmasıyla açık kompozisyon sergilenmiştir. Yayın Durumu: Bursa Kent Müzesi "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" sergisi ve "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" Sergi Kataloğu. Boyutları:

105 83

106 84 Fotoğraf No 5a: Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

107 85 Fotoğraf No 5b: Arka Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşiv

108 86 Fotoğraf No 5c: Yaka Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi Fotoğraf No 5d: Kol Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

109 87 Örnek No: 6 Fotoğraf No: 6a, 6b, 6c, 6d Çizim No: 6 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Ahmet Ömer Erdönmez Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No:8 Osmangazi/Bursa Envanter No: Koleksiyona Geliş Tarihi: Koleksiyona Geliş Biçimi: Satın alma. Koleksiyondaki Yeri: Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergisi Tarihlendirme: 19. yüzyıl sonu. Kime Ait Olduğu: Bilinmemektedir. Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmemiştir. Bugünkü Durumu: Astar kumaşında lekelenme gözlenmiş olup genel olarak sağlam ve kullanılabilir durumdadır. Cinsi: Üç etek Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Nohut renkli yollu ve çiçekli sevaiden dikilmiştir.

110 88 b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Krem renkli patiska kumaş ve kol ağzı yırtmaç kısmında, turuncu, yeşil şerit şeklinde üzeri gül deseni baskı bulunan dokuma kumaş kullanılmıştır. c. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Üç eteğin kenar süslemesinde balık sırtı kaytan kullanılmıştır. Kaytanın üst iplikleri sim ve sarı pamuklu iplik, alt ipliği ise borda pamuklu iplik kullanılmıştır. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler a. Yaka Kesimi: Arka ortası kumaş katı olan yaka hakim yaka olarak çalışılmıştır. b. Kol Kesimi: Tek parçalı uzun kollu ve derin yırtmaçlı kartal kol çalışılmıştır. Kuşlu takma kol olarak hazırlanmıştır. c. Beden Kesimi: Ön ve arka beden bütün olarak çalışılmıştır. Ön ortası, kol ağzı, kol ve yan yırtmaçlar dilimli olarak kesilmiştir. d. Omuz Kesimi: Omuz dikişsizdir. e. Cep Kesimi: Astar kumaşının üstüne yan yırtmaç kenarına büyük cep torbası uygulanmıştır. f. Peşlerin Kesimi: Ön orta peşler etek ucundan göğüs hattına kadar uzanmaktadır. Yan dikişlerdeki peşler etek ucundan kalça düşüklüğüne kadar çalışılmıştır. g. Yırtmaç Kesimi: Kol alt dikişinde yırtmaç açıklığı uygulanmıştır. Yan dikişler kalça h. Ön Kapama Özelliği: Ön kapama, ön ortadan boylu boyunca açık olacak şekilde kapama payı verilmeden astarlama yapılarak çalışılmıştır. ı. Boy: Üç etek boyu ayak bileklerine kadar uzun olarak çalışılmıştır. Kol boyu uzun ve derin yırtmaçlı olarak çalışılmıştır. Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler

111 89 a. Beden Dikimi: Beden penssiz ve kupsuz olup arka ortası kumaş katıdır. Tek parça olarak çalışılmış olan üç eteğin tüm dikişleri elde düz dikiş tekniği ile sarı iplik kullanılarak dikilmiştir. b. Yaka Dikimi: Astarlı ve arka ortası kumaş katı olan hakim yaka çalışılmıştır. c. Kol Dikimi: Kuşlu takma kol elde düz dikiş ile bedene dikilmiştir. Kol alt dikişi dirseğe kadar derin yırtmaçlı çalışılmıştır. d. İç Dikişlerin Temizliği: İç dikişler astarlama yapılarak temizlenmiştir. e. Ön Kapama: Ön kapama astarlama yapılarak temizlenmiştir. Dikiş kenarında yaka ucundan etek ucuna kadar kaytan kullanılmıştır. Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler a. Astarlama: Üç etek tüm beden ve kolları astarlama yapılmıştır. b. Astar Kesimi: Astarlama kumaş ile aynı kesim özelliklerinde çalışılmıştır. Arka ortası kumaş katı ve peşler ayrı olarak çalışılmıştır. Astar kumaşından ön beden parçasına cep torbası çalışılmıştır. c. İç Pervazların Dikimi: Kol ağzına uygulanan işleme ve kol ağzı yırtmaç kısmı renkli pamuklu dokuma kumaş ile elde düz dikiş yapılarak pervaz geçirilmiştir. Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler a. Süsleme Tekniği: Kordon tutturma tekniği ve kenar dilimleri kullanılarak süsleme yapılmıştır. b. Süsleme Konusu: Üç etek süsleme konusu, bitkisel ve geometrik bezemeler kullanılarak oluşturulmuştur. c. Biçimlendirme: Stilize dallar, yapraklar, çiçeklerden oluşan motiflerin oluşturduğu nakışlar anti natüralist bir yaklaşım sergilemektedir. Kol ağzı pervaz kumaşı dalındaki gül deseni ile realistik bir yaklaşım sergilemektedir.

112 90 d. Süsleme Kompozisyonu: Üç eteğin tüm yüzeyi boyuna yollu şeritlerden oluşturulmuştur. Şeritler atlamalı olarak içerisi gül ve yapraklar ile desenleme yapılmıştır. desenler atlamalı sıralama yöntemiyle oluşturulmuştur. Yakada kordon tutturma "S" şeklinde bağlantılı sıralama ile süslenmiştir. Kol ağzında uygulanan işleme beyaz iş ve kordon tutturma tekniklerinin kombine edilmesi ile oluşturulmuştur. Yayın Durumu: Bursa Kent Müzesi "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" sergisi ve "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" Sergi Kataloğu sayfalarda yayınlanmıştır. Boyutları:

113 91

114 92 Fotoğraf No 6a: Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

115 93 Fotoğraf No 6b: Arka Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

116 94 Fotoğraf No 6c: Yaka Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi Fotoğraf No 6d: Kol Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

117 95 Örnek No: 7 Fotoğraf No: 7a, 7b, 7c Çizim No: 7.1, 7.2 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Bursa Kent Müzesi Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergi Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No:8 Osmangazi/Bursa Envanter No: Koleksiyona Geliş Tarihi: Koleksiyona Geliş Biçimi: Semiha Erden tarafından Bursa Kent Müzesine bağışlanmıştır. Koleksiyondaki Yeri: Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergisi Tarihlendirme: 19. yüzyıl Kime Ait Olduğu: Güner Yağcı'nın anneannesine aittir. Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmemiştir. Bugünkü Durumu: Kumaşta yıpranmalar gözlenmektedir. Dantellerde yırtılmalar olmuş, nakışlarda bozulma olmamakla birlikte tırtıl ve pul boncuk süslemelerinde sökülmeler gözlenmiştir. Cinsi: Gelinlik Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler: a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Gelinlik bluz ve eteği yeşil renkli ipek saten kumaştan dikilmiştir.

118 96 b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Astarlamada krem renkli dokuma kumaş kullanılmıştır. c. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Süslemede kullanılan nakış sırma ile yapılmıştır. Ayrıca yaka, bluz ve eteğin etek ucunda krem renkli geniş fisto kullanılmıştır. Tüm dikiş hatlarında kendi kumaşından hazırlanan su taşı harç kullanılmıştır. Süslemede tırtıl, pul ve boncuk kullanılmıştır. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler: a. Yaka Kesimi: Gelinlik dik yakadır. Yaka iki katlıdır, ipek saten kumaş üzerine aynı özelliklerde fisto uygulanmıştır. b. Kol Kesimi: Gelinlik, iki parça takma kolludur. Kol boyu uzun, kol ağzı düz kesimlidir. Kol üstü büzgülüdür. c. Beden Kesimi: Bluz ön bedeni asimetrik beş parçadan oluşmaktadır. Ön sol göğüs üzerinden geçen kup hattı ön açıklık olarak kullanılmıştır. Arka beden üç parçadan oluşmaktadır. arka ortası kumaş katı çalışılmıştır. d. Etek Kesimi: Ön etek yedi parçadan oluşmaktadır. Arka etek üç parçadan oluşmaktadır. e. Omuz Kesimi: Omuzlar dikişlidir. e. Ön Kapama Özelliği: Ön sol göğüs üzerinden geçen kup hattı ön açıklık olarak kullanılmıştır. Ön sol kup parçasına kapanma payı verilmiştir ve sağ parça sol parçanın üzerine kapanmaktadır. ı. Boy: Bluz beden boyu etek ucuna eklenen fistolar ile kalça hattına kadar uzatılmıştır. Kol boyu uzundur. Etek boyu yere kadardır. Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler: a. Beden Dikimi: Gelinliği oluşturan parçalar birbirine makinede düz dikiş ile birleştirilmiştir. Tüm bedende telalama yapılmıştır.

119 97 b. Yaka Dikimi: Bluzun yaka dikimi makinede düz dikiş ile yapılmıştır. c. Kol Dikimi: Kollar bedene, takma kol tekniği ile geçirilmiştir. d. İç Dikişlerin Temizliği: İç dikişlerde kenar temizleme teknikleri uygulanmamıştır. Kol parçalarını birleştirme dikişleri, bluz astarı ve etek astarı tela ile kumaşın kumaş kenarlarından dublelenmesi (çırpma dikişi) ile tutturulmuştur. Etek ucu kendi kumaşından çift kıvırma yapılarak elde sülfüle dikişi ile temizlenmiştir. Kol ağzı krem renkli pamuklu dokuma kumaştan (tela olarak kullanılan kumaştan) 2 cm'lik pervaz yapılarak temizlenmiş. Fermuar açıklığı kendinde çift kıvırma yapılarak makinede düz dikiş ile dikilmiştir. e. Ön Kapama: Sağ ön kapanma parçası astar ile temizlenmiştir. Sol parça tela kumaşı ile temiz dikiş yapılarak dikilmiştir. Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler: a. Astarlama: Gelinliğin bedeni kumaş ile aynı kesim özelliklerinde hazırlanan tela ile telalanmıştır. Bluz ve eteğin ön orta parçalarında astarlama yapılmıştır. Etek ucu pervazı haricinde hiçbir astarlama yapılmamıştır. b. Astar Kesimi: Bluz ve etek ön orta parçalarında uygulanan astarlama kumaş kesiminden farklı olarak bütün hazırlanmıştır. Yaka astarı yaka kumaşı ile aynı özelliklerde hazırlanmıştır. c. İç Pervazların Dikimi: Pervazlar beden ve etekte makinede düz dikiş ile dikilmiştir. Baskı dikişleri elde sülfüle dikişi ile bastırılmıştır. Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler: a. Süsleme Tekniği: Sırma ile çeşitli iğne teknikleri uygulanmıştır. b. Süsleme Konusu: Gelinlik yoğun olarak simetrik çalışılan nakış ile süslenmiştir. Nakışlar bal peteği ile tamamlanmıştır.

120 98 c. Biçimlendirme: Stilize dallar, yapraklar, çiçeklerden oluşan motiflerin oluşturduğu nakışlar anti natüralist bir yaklaşım sergilemektedir. Kendi kumaşından oluşturulan bal peteği ve su taşı harç natüralist yaklaşım izlenmektedir. d. Süsleme Kompozisyonu: Bindallının tüm yüzeyi simetrik bir şekilde yoğun olarak nakış işlenmiştir. İşleme tüm yüzeyin birden fazla motifin bezemesiyle oluşmuştur. Düzgün sıralama, bağlantılı sıralama ve ters bağlantılı sıralama yöntemleri kullanılarak açık kompozisyon (aynı yada birbirinden farklı motiflerin tekrarlanması) yöntemiyle oluşturulmuştur. Etek ucu, etek yan parçaların çevresi, kol ağzı, bluz etek ucu, yan kup parçalarının çevresi ve yaka açıklığı stilize dallardan oluşturulan bordür ile süslenmiştir. Yayın Durumu: Bursa Kent Müzesi "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" sergisi ve "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" Sergi Kataloğu. Boyutları:

121 99

122 100

123 101 Fotoğraf No 7a: Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

124 102 Fotoğraf No 7b: Arka Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

125 103 Fotoğraf No 7c: Kol Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

126 104 Örnek No: 8 Fotoğraf No: 8a, 8b, 8c, 8d Çizim No: 8.1, 8.2, 8.3 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Bursa Kent Müzesi Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergi Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No:8 Osmangazi/Bursa Envanter No: Koleksiyona Geliş Tarihi: Koleksiyona Geliş Biçimi: Şennur Esmeroğlu tarafından Bursa Kent Müzesine bağışlanmıştır. Koleksiyondaki Yeri: Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergisi Tarihlendirme: 19. yüzyıl Kime Ait Olduğu: Kime ait olduğu bilinmemektedir. Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmemiştir. Bugünkü Durumu: Saten kumaşta yıpranmalar ve açılmalar görülmüştür. Astar kumaşında da yırtılmalar gözlenmiştir. Cinsi: Bindallı Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Bindallı kırmızı renk saten kumaştan yapılmıştır.

127 105 b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Astarlama krem renkli iri dokuma keten kumaştan yapılmıştır. c. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Süslemede kullanılan nakış sim sarma ile yapılmış olup gül motiflerinin kenarları sarı simli balıksırtı kordon ile işlenmiştir. Yaka, kol ağzı ve etek ucu krem renkli dantel ile süslenmiştir. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler a. Yaka Kesimi: Hakim yakadır. Yaka arka ortası dikişli olarak çalışılmıştır. b. Kol Kesimi: Dört parçalı, kol üstü büzgülü, takma kolludur. Kol boyu uzun, kol ağzı düz kesimlidir. c. Beden Kesimi: Ön beden tek parça ve arka beden arka ortası dikişli olarak iki parçalıdır. d. Omuz Kesimi: Omuz dikişlidir. e. Peşlerin Kesimi: Ön etek ucunda yan dikişte peş çalışılmıştır. f. Ön Kapama Özelliği: Ön açıklık sol göğüs üzerinde kruvaze kapama olarak çalışılmış olup kruvazesi göğüs altına kadar inmektedir. ı. Boy: Etek boyu yere kadardır. Arka boy önden daha uzundur. Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler a. Beden Dikimi: Ön ve arka beden nakış işlemi için iri dokumalı keten kumaşla desteklenmiştir. Ön bedende sol göğüste göğüs altına kadar kruvaze kapamalı olan yaka açıklığı yırtmacında pat çalışılmıştır. Ön etek ucunda peş parçaları kullanılmıştır. Arka beden yaka oyuntusunda büzgülü çalışılmıştır. b. Yaka Dikimi: Yaka arka ortası makinede düz dikiş ile birleştirilmiştir. Birleştirme işleminden sonra işlenen yaka, beden nakışında desteklemek için kullanılan kumaş ile astarlanmıştır. Yaka ucu ince dantel ile tamamlanmıştır.

128 106 c. Kol Dikimi: Dört parçalı hazırlanan kol nakış işlemi için telalanarak makinede düz dikiş ile birleştirilmiştir. Bedene takma kol olarak dikilmiştir. Kol ağzı kırmızı pamuklu dokuma kumaştan hazırlanan pervaz ve arasına geçirilen ince dantel ile temizlenmiştir d. İç Dikişlerin Temizliği: Kol ağzı, yaka ve etek ucu dikişleri pervaz çalışmasıyla temizlenmiş olup, yaka açıklığı pat çalışmasıyla temizlenmiştir. Beden ve kol birleştirme dikişlerde herhangi bir kenar temizleme tekniği uygulanmamıştır. e. Ön Kapama: Ön sol göğüs hizasında göğüs altına kadar uygulanan kruvaze kapama kırmızı pamuklu dokuma kumaştan hazırlanan pat ile çalışılmıştır. Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler a. Astarlama: Tüm beden ve kollar nakış desteklemek için kullanılan kumaş ile kaplanmıştır. Yakada bu kumaş nakış desteklemek için değil astarlama için kullanılmıştır. b. Astar Kesimi: Astarlama kumaş ile aynı özelliklerde olup arka orta dikişsiz olarak hazırlanmıştır. c. İç Pervazların Dikimi: Kol ağzı ve etek ucunda uygulanan pervazlar kırmızı pamuklu dokuma kumaştan makinede düz dikiş ile birleştirilmiştir. Pervazların baskı dikişi elde yapılmıştır. Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler a. Süsleme Tekniği: Sim sarma tekniği ile işlenmiştir. b. Süsleme Konusu: Bindallı bitkisel ve nesneli bezeme ile işlenmiştir. Bitkisel bezemede stilize dallar, çiçekler ve yapraklar kullanılmış olup, nesneli bezemede saksı veya sepet şeklinde motif kullanılmıştır. c. Biçimlendirme: Stilize dallar, yapraklar, çiçekler ve sepet (saksı)'dan oluşan motiflerin oluşturduğu nakışlar anti natüralist bir yaklaşım sergilemektedir.

129 107 d. Süsleme Kompozisyonu: Bindallının tüm yüzeyi simetrik bir şekilde yoğun olarak nakış işlenmiştir. İşleme tüm yüzeyin birden fazla motifin bezemesiyle oluşmuştur. Düzgün sıralama, bağlantılı sıralama ve ters bağlantılı sıralama yöntemleri kullanılarak açık kompozisyon (aynı yada birbirinden farklı motiflerin tekrarlanması) oluşturulmuştur. Etek ucu çevresi, kol ağzı ve ön orta desenin kenarları stilize dallardan oluşturulan bordür ile süslenmiştir. Yayın Durumu: Bursa Kent Müzesi "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" sergisi ve "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" Sergi Kataloğu 92-93'de yayınlanmıştır. Boyutları:

130 108

131 109

132 110

133 111 Fotoğraf No 8a: Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

134 112 Fotoğraf No 8b: Arka Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

135 113 Fotoğraf No 8c: Kol Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi Fotoğraf No 8d: Yaka Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

136 114 Örnek No: 9 Fotoğraf No: 9a, 9b, 9c, 9d Çizim No: 9.1, 9.2 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Ahmet Ömer Erdönmez Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No:8 Osmangazi/Bursa Envanter No: Koleksiyona Geliş Tarihi: Koleksiyona Geliş Biçimi: Satın alma. Koleksiyondaki Yeri: Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergisi Tarihlendirme: 19. yüzyıl sonu Kime Ait Olduğu: Kime ait olduğu bilinmemektedir. Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmemiştir. Bugünkü Durumu: Kullanılabilir durumdadır. Cinsi: Bindallı Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Bindallı açık yeşil renk saten kumaştan yapılmıştır. b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Astarlama kol, yaka ve pervazlar için mavi pamuklu dokuma kumaştan hazırlanmıştır.

137 115 c. Telada Kullanılan Kumaş ve Renkler: Beden, yaka ve kollarda nakışı desteklemek için krem renk pamuklu dokuma kumaştan telalama işlemi yapılmıştır. d. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Süslemede kullanılan nakış sırma ile yapılmıştır. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler a. Yaka Kesimi: Hakim yakadır. Yaka arka ortası kumaş katı olarak çalışılmıştır. b. Kol Kesimi: İki parçalı, kol üstü büzgülü, takma kolludur. Kol boyu uzun, kol ağzı düz kesimlidir. c. Beden Kesimi: Ön ve arka ortası dikişlidir. Bindallı etek kesimi evaze şeklinde genişlemektedir. d. Omuz Kesimi: Omuz dikişlidir. e. Peşlerin Kesimi: Ön ve arka etek ucu yan dikişinde peş parçaları çalışılmıştır. f. Ön Kapama Özelliği: Ön açıklık göğüs altına kadar inmektedir. ı. Boy: Etek boyu yere kadardır. Arka boy önden daha uzundur. Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler a. Beden Dikimi: Ön ve arka beden nakış işlemi için iri dokumalı keten kumaşla desteklenmiştir. Ön ortası ve arka ortası dikişli çalışılan bindallı, birleştirme dikişleri makinede düz dikiş ile yapılmıştır. Ön orta dikiş hattında göğüs altına kadar inen ön açıklık çalışılmıştır. b. Yaka Dikimi: Yaka hazırlama ve bedene birleştirme dikişleri makinede düz dikiş ile yapılmıştır. Yaka mavi pamuklu dokuma kumaş ile astarlanmıştır. Yaka ucu gaze dikişi ile, bedene birleştirme baskısı çıma dikişi ile süslenmiştir.

138 116 c. Kol Dikimi: İki parçalı hazırlanan kol, üstü büzgülü takma koldur. Nakış işlemi için telalanan kol makinede düz dikiş ile birleştirilmiştir. Kol ağzı mavi pamuklu dokuma kumaştan hazırlanan pervaz ile temizlenmiştir d. İç Dikişlerin Temizliği: Kol ağzı, yaka ve etek ucu dikişleri pervaz çalışmasıyla temizlenmiş olup, yaka açıklığı pat çalışmasıyla temizlenmiştir. Beden ve kol birleştirme dikişlerde herhangi bir kenar temizleme tekniği uygulanmamıştır. e. Ön Açıklık: Göğüs altına kadar uygulanan ön açıklık için kendi kumaşından hazırlanan pat makinede düz dikiş ile birleştirilmiş ve elde baskı dikişi yapılmıştır. Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler a. Astarlama: Tüm beden ve kollar nakış desteklemek için kullanılan kumaş ile telalanmıştır. Beden bel hattına kadar, yaka ve kollar tam olarak mavi pamuklu dokuma kumaş ile astarlanmıştır. b. Astar Kesimi: Astarlama kumaş ile aynı özelliklerde olup beden astarı bele kadar hazırlanmıştır. c. İç Pervazların Dikimi: Kol ağzı ve etek ucunda uygulanan pervazlar mavi pamuklu dokuma kumaştan makinede düz dikiş ile birleştirilmiştir. Ön açıklık kendi kumaşından hazırlanan pervaz ile çalışılmıştır. Tüm pervazların birleştirme dikişleri makinede düz dikiş ile olup baslı dikişleri elde yapılmıştır. Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler a. Süsleme Tekniği: Sırma ile dival tekniğinde işlenmiştir. b. Süsleme Konusu: Bindallı bitkisel ve nesneli bezeme ile işlenmiştir. Bitkisel bezemede stilize dallar, çiçekler ve yapraklar kullanılmış olup, nesneli bezemede fiyonk, kurdele ve petek şeklinde motifler kullanılmıştır. c. Biçimlendirme: Stilize dallar, yapraklar, çiçekler, fiyonk, kurdele ve petek motiflerinin oluşturduğu nakışlar anti natüralist bir yaklaşım sergilemektedir.

139 117 d. Süsleme Kompozisyonu: Bindallının tüm yüzeyi simetrik bir şekilde yoğun olarak nakış işlenmiştir. İşleme tüm yüzeyin birden fazla motifin bezemesiyle oluşmuştur. Düzgün sıralama ve bağlantılı sıralama yöntemleri kullanılarak açık kompozisyon (aynı yada birbirinden farklı motiflerin tekrarlanması) oluşturulmuştur. Etek ucu çevresi, kol ağzı ve ön orta dikiş hattındaki çiçeklerin kenarları stilize dallardan oluşturulan bordür ile süslenmiştir. Yayın Durumu: Bursa Kent Müzesi "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" sergisi ve "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" Sergi Kataloğu sayfa 86-87'de yayınlanmıştır. Boyutları:

140 118

141 119

142 120 Fotoğraf No 9a: Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

143 121 Fotoğraf No 9b: Arka Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

144 122 Fotoğraf No 9c: Yaka Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi Fotoğraf No 9d: Kol Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

145 123 Örnek No: 10 Fotoğraf No: 10a, 10b, 10c, 10d Çizim No: 10.1, 10.2 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Ahmet Ömer Erdönmez Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No:8 Osmangazi/Bursa Envanter No: Koleksiyona Geliş Tarihi: Koleksiyona Geliş Biçimi: Satın alma. Koleksiyondaki Yeri: Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergisi Tarihlendirme: 19. yüzyıl sonu Kime Ait Olduğu: Kime ait olduğu bilinmemektedir. Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmemiştir. Bugünkü Durumu: Kullanılabilir durumdadır. Cinsi: Bindallı Ceket Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Bindallı açık yeşil renk saten kumaştan yapılmıştır. b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Astarlama mavi pamuklu dokuma kumaştan hazırlanmıştır.

146 124 c. Telada Kullanılan Kumaş ve Renkler: Beden, yaka ve kollarda nakışı desteklemek için krem renk pamuklu dokuma kumaştan telalama işlemi yapılmıştır. d. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Süslemede kullanılan nakış sırma ile yapılmıştır. Nakış balık sırtı kordon, pul ve tırtıl ile desteklenmiştir. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler a. Yaka Kesimi: Yatık şömiziye yakalıdır. Yaka arka ortası dikişli olarak çalışılmıştır. b. Kol Kesimi: İki parçalı, kol üstü pili kaşe çalışılmış, takma kolludur. Kol boyu uzun, kol ağzı düz kesimlidir. c. Beden Kesimi: Ön ortası açık olan ceket kol oyuntusundan bel hattına doğru pens ile bedene oturtturulmuştur. Arka ortası dikişli ve kuplu çalışılmıştır. Etek kesimi evaze şeklinde genişlemektedir. d. Omuz Kesimi: Omuz dikişlidir. e. Peşlerin Kesimi: Ön etek ucu yan dikişinde peş parçası çalışılmıştır. f. Cep Kesimi: Cep çalışması aplike cep olarak çalışılmıştır. Cep torbası astarlı olup bedene çıma dikişi ile monte edilmiştir. g. Ön Kapama Özelliği: Ön orta tamamen açık olarak çalışılmıştır. h. Boy: Ceket boyu kalça hizasının biraz altına kadar evaze kesimlidir. Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler a. Beden Dikimi: Ön ve arka beden nakış işlemi için iri dokumalı keten kumaşla desteklenmiştir. Ön ortası ve arka ortası dikişli çalışılan bindallı, birleştirme dikişleri makinede düz dikiş ile yapılmıştır. Ön orta dikiş hattında göğüs altına kadar inen ön açıklık çalışılmıştır.

147 125 b. Yaka Dikimi: Yaka hazırlama ve bedene birleştirme dikişleri makinede düz dikiş ile yapılmıştır. Yaka mavi pamuklu dokuma kumaş ile astarlanmıştır. Yaka ucu gaze dikişi ile, bedene birleştirme baskısı çıma dikişi ile süslenmiştir. c. Kol Dikimi: İki parçalı hazırlanan kol, üstü büzgülü takma koldur. Nakış işlemi için telalanan kol makinede düz dikiş ile birleştirilmiştir. Kol ağzı mavi pamuklu dokuma kumaştan hazırlanan pervaz ile temizlenmiştir d. İç Dikişlerin Temizliği: Tüm beden astarlama yapıldığı için iç dikişler sadece kol takma dikişlerde gözlenmekte ve kenar temizleme çalışması uygulanmadığı görülmektedir. Kol ağzı, yaka ve etek ucu dikişleri pervaz çalışmasıyla temizlenmiş olup, yaka açıklığı pat çalışmasıyla temizlenmiştir. Beden ve kol birleştirme dikişlerde herhangi bir kenar temizleme tekniği uygulanmamıştır. e. Ön Açıklık: Göğüs altına kadar uygulanan ön açıklık için kendi kumaşından hazırlanan pat makinede düz dikiş ile birleştirilmiş ve elde baskı dikişi yapılmıştır. Ön açıklığı kapatmak için yaka ucuna çıt çıt dikilmiştir. f. Cep Dikimi: Aplike olarak çalışılan cep torbası astarlı olup bedene çıma dikişi ile monte edilmiştir. Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler a. Astarlama: Tüm beden ve kollar nakış desteklemek için kullanılan kumaş ile telalanmıştır. Tüm beden, yaka ve kollar tam olarak mavi pamuklu dokuma kumaş ile astarlanmıştır. b. Astar Kesimi: Astarlama kumaş ile aynı özelliklerde hazırlanmıştır. c. İç Pervazların Dikimi: Kol ağzı, ön açıklık ve etek ucunda uygulanan pervazlar mavi pamuklu dokuma kumaştan makinede düz dikiş ile birleştirilmiştir. Tüm pervazların birleştirme dikişleri makinede düz dikiş ile olup üzerine gaze dikişi ile süsleme yapılmıştır, baskı dikişleri ise elde yapılmıştır. Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler

148 126 a. Süsleme Tekniği: Sırma ile dival tekniğinde işlenmiştir. b. Süsleme Konusu: Ceket bitkisel ve nesneli bezeme ile işlenmiştir. Bitkisel bezemede stilize dallar, çiçekler ve yapraklar kullanılmış olup, nesneli bezemede fiyonk, kurdele ve petek şeklinde motifler kullanılmıştır. c. Biçimlendirme: Stilize dallar, yapraklar ve çiçeklerin oluşturduğu nakışlar anti natüralist bir yaklaşım sergilemektedir. d. Süsleme Kompozisyonu: Ceketin tüm yüzeyi simetrik bir şekilde nakış işlenmiştir. İşleme birden fazla motifin tüm yüzeyi bezemesiyle oluşmuştur. Düzgün sıralama ve bağlantılı sıralama yöntemleri kullanılarak açık kompozisyon (aynı yada birbirinden farklı motiflerin tekrarlanması) oluşturulmuştur. Etek ucu çevresi, kol ağzı ve ön açıklık kenarları stilize dallardan oluşturulan bordür ile süslenmiştir. Yayın Durumu: Bursa Kent Müzesi "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" sergisi ve "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" Sergi Kataloğu sayfa 86-87'de yayınlanmıştır. Boyutları:

149 127

150 128

151 129 Fotoğraf No 10a: Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Ahmet Erdönmez Koleksiyonu

152 130 Fotoğraf No 10b: Arka Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Ahmet Erdönmez Koleksiyonu

153 131 Fotoğraf No 10c: Kol-Yaka Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Ahmet Erdönmez Koleksiyonu Fotoğraf No 10d: Kol-Yaka Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Ahmet Erdönmez Koleksiyonu

154 132 Örnek No: 11 Fotoğraf No: 11a, 11b, 11c, 11d, 11e Çizim No: 11.1, 11.2 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Bursa Kent Müzesi Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergi Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No: 8 Osmangazi/Bursa Envanter No: Koleksiyona Geliş Tarihi: Koleksiyona Geliş Biçimi: Hafize Tunç tarafından Bursa Kent Müzesine bağışlanmıştır. Koleksiyondaki Yeri: Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergisi Tarihlendirme: 19. yüzyıl sonu Kime Ait Olduğu: Zekiye Burdurlu'ya aittir. Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmemiştir. Bugünkü Durumu: Sağlam ve kullanılabilir durumdadır. Cinsi: Bluz ve etekten oluşan gelin kıyafeti Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Yavruağzı renkte, kendinden desenli ipek saten kumaştan dikilmiştir.

155 133 b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Bluz, krem renkli pamuklu dokuma kumaş ve patiska ile astarlanmıştır. Etek astarı pembe pamuklu dokuma kumaş ile astarlanmıştır. c. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Bluz ve etek süslemesi dikiş tekniği, yardımcı malzeme ve model özelliği kullanılarak yapılmıştır. Yaka bandı, yaka çevresi, kol ağzı, ve etek ucunda uygulanan model özellikleri kendi kumaşından pili, büzgü, drape ve nervür teknikleri kullanılarak oluşturulmuştur. Ayrıca süslemede tül kumaş ve hazır çiçekler kullanılmıştır. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler a. Yaka Kesimi: Bluz,derin kayık yakalı ve yaka kenarları oymalı olarak çalışılmıştır. Arka bedende boyun bandı çalışılmıştır. b. Kol Kesimi: İki parçalı olarak çalışılmıştır. Kol ağzı sivri kesimlidir. c. Beden Kesimi: Bluz ön ortası ve arka ortası dikişli olan beden penslerle bedene oturtulmuştur. Ön yan dikişte etek ucunda küçük bir peş parçası çalışılmıştır. Arka beden robalı ve pensli olarak çalışılmıştır. d. Etek Kesimi: Etek ön ortası kumaş katı olup üç parçadan oluşmaktadır. Belde uygulanan kemer parçası pili katlamalı olarak çalışılmıştır. Etek ucu fırfır parçası ekleme dikişinde nervür çalışması görülmektedir. Fırfır üst kenarına süperoverlok geçilip kıvırma işlemi yapılmadan kenarından düz dikiş ile dikilmiştir. Fırfır alt kenarı çift kıvırma yapılarak çıma ile bakı dikişi yapılmıştır. e. Omuz Kesimi: omuzları açık olan bluz, omuz kısmında büzgülü yaka oyuntusu olan parça ön arka bütün olarak çalışılmıştır, omuz kısmını oluşturmuştur. f. Kapama Özelliği: Kapanma arka ortada çalışılmıştır. Arka ortaya kapanma payı verilip üst üste kapama işlemi agraflar ile yapılmıştır. g. Boy: Bluz boyu kalça düşüklüğüne kadar olup kol boyu uzun olarak çalışılmıştır. Etek boyu önde ayak bileklerine kadar arkada çok uzun bir kuyruk çalışılmıştır.

156 134 Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler a. Beden Dikimi: Bluz birleştirme dikişleri makinede düz dikiş ile yapılmıştır. Birleştirme dikişleri astar ile birlikte çalışılmıştır. Roba parçasındaki drapeler elde büzgü dikişi ile yapılmıştır. Büzgü dikişi geniş nervür dikimi yapılarak sağlanmıştır. İki nervür dikişi arasına boncuk işli sutaşı dikilmiştir. Ön orta büzgüsü, bel ve roba dikişinde büzgü olarak dikilmiş etek ucunda ise pili katlama olarak çalışılmıştır. Pens ve kup dikişi astarla birlikte dikilmiştir. Ön ortada astarın üzerine elde baskı dikişi yapılarak dikilen grogren ile pervaz çalışılmış ve pervaza dikilen agraflar ile ön kapama yapılmıştır. Arka ortası kumaş katı olup omuzlardan etek ucuna inen iki adet pili katlama uygulanmıştır. Ayrıca model arkada uygulanan iki kup ile bedene oturtulmuştur. Etek ucu kumaştan 3 cm'den kıvrılmış ve kıvrılan parça üzerine Makinede düz çıma dikişi ile grogren dikilerek etek ucunun esnemesi engellenmiştir. b. Etek Dikimi: Etek birleştirme dikişleri makinede düz dikiş ile yapılmıştır. Etek bel dikimi elde büzgü dikişi ile yapılmıştır. Fermuar açıklığı kendinden çift kıvırma yapılarak makinede baskı dikişi uygulanmıştır. Kemer kısmında pembe sık dokumalı pamuklu kumaştan çift kat olarak hazırlanan pervaz elde düz dikiş ile bel hattından birleştirme yapılmıştır. Büzgü dikişlerinden bedene tutturulmuştur. Bel hattında korsaj şeklinde ayrıca hazırlanan kemer model uygulaması, elde yapılan büzgü dikişleriyle yapılmıştır. Kemer kapanmasında iki adet agraf uygulanmıştır. Fermuar açıklığı pervaza dikilen iki adet agraf ile kapatılmıştır. Etek ucunda kendi kumaşından kumaş katı olarak hazırlanan fırfır büzgülü olarak makinede düz dikiş ile etek ucunda kumaşın üzerine dikilmiştir. Etek ucu kenar temizleme işlemi kahve renkli pamuklu dokuma kumaş ile pervaz geçirilerek yapılmıştır. Etek ucu pervaz birleştirme ve baskı dikişi makinede düz dikiş yapılmıştır. c. Yaka Dikimi: Yaka ucunda tek kat olarak çalışılan kanuni pilili fırfır elde düz dikiş ile bedene dikilmiştir. Fırfır dikişi kendi kumaşından hazırlanan 1,5 cm'lik pervaz ile elde baskı dikişi kullanılarak temizlenmiştir. c. Kol Dikimi: Bluz iki parçalı takma kol ve üst kol kapağı olarak çalışılmıştır. Üst kol parçası pazu kısmındaki bolluk dikiş hattında pili katlamalar şeklinde dikilmiş,

157 135 üst kısımda ise teyel ile tutturmalar yapılarak dökümlü görünüm verilmiştir. Kol üst kapak parçası, kol üstü büzgülü ve astarlı olarak hazırlanmıştır. Kapak kenar kısmı kendinden çift kıvırma yapılıp elde baskı dikişi ile bastırılmıştır. Kol dikişleri makinede düz dikiş ile birleştirilmiştir. Kol ağzı manşet çalışması kanuni pilili fırfır ile yapılmıştır. Kol ağzı düz kesimli olup astarın üzerine pervaz dikilerek temizlenmiştir. Kol ağzı süslemesinde boncuk işli su taşı kullanılmıştır. d. İç Dikişlerin Temizliği: İç dikişlerde kenar temizleme dikişi uygulanmamıştır. Bluzda kenar dikişleri astar ile temizlenmiş olup yan dikişlerde kenar temizleme işlemi dikiş paylarının oyuntulu olarak kesilmesiyle kumaşın atması engellemeye çalışılmıştır. Etek birleştirme dikişlerinde kenar temizleme uygulanmamıştır. Ön Kapama: Ön ortada kapama payı verilerek bedenler üst üste kapanması sağlanmış olup, olup kapanmayı sağlayacak herhangi bir yardımcı malzeme kullanımı gözlenmemiştir. Kenar temizleme işlemi astar ile sağlanmıştır. Dikişler makinede düz dikiş ile dikilmiştir. Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler a. Astarlama: Bluzda astarlama işlemi uygulanmıştır. Etekte astarlama işlemi yapılmamıştır. Etek ucu ve bel kenar temizleme işlemi pervaz ile yapılmıştır. b. Astar Kesimi: Bluz ön astar kesimi roba kesiği ve büzgü payları uygulanmadan kumaş ile aynı kup ve pens özelliklerinde çalışılmıştır. Arka astar çalışması pili payları verilmeden kup kesikleri kumaş ile aynı özelliklerde çalışılmıştır. Etekte astarlama işlemi yapılmamıştır. Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler a. Süsleme Tekniği: Gelinlik süslemesi kendinden desenli jakarlı dokuma kumaş kullanılarak gerçekleştirilmiş olup, dikim teknikleri ve yardımcı malzemeler ile desteklenmiştir. Dikim özelliği olarak süsleme dikişleri ve yardımcı malzeme olarak da çıt çıt ve düğmeler ile biçimlendirilmiştir.

158 136 b. Süsleme Konusu: Gelinlik süsleme konusu, bitkisel ve geometrik bezemeler kullanılarak oluşturulmuştur. c. Biçimlendirme: Stilize dallar, yapraklar ve çiçek desenleri anti natüralist bir yaklaşım sergilemektedir. d. Süsleme Kompozisyonu: Gelinliğin tüm yüzeyi gül, dal ve yaprak formundaki şekillerin yüzeyi serbest bir yaklaşımla kaplaması şeklinde oluşturulmuştur. Kompozisyon kumaş desenleri ve süsleme tekniklerinin birlikte kullanımıyla tamamlanmıştır. Yayın Durumu:. Bursa Kent Müzesi "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" sergisi ve "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" Sergi Kataloğu sayfalarda yayınlanmıştır. Boyutları:

159 137

160 138

161 139 Fotoğraf No 11a: Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

162 140 Fotoğraf No 11b: Arka Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

163 141 Fotoğraf No 11c: Yaka-Kol Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

164 142 Fotoğraf No 11d: Ön Yaka Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi Fotoğraf No 11e: Arka Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

165 143 Örnek No: 12 Fotoğraf No: 12a, 12b, 12c, 12d Çizim No: 12.1, 12.2, 12.3 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Ahmet Ömer Erdönmez Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No:8 Osmangazi/Bursa Envanter No: Koleksiyona Geliş Tarihi: Koleksiyona Geliş Biçimi: Satın alma. Koleksiyondaki Yeri: Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergisi Tarihlendirme: 19. yüzyıl Kime Ait Olduğu: Bilinmemektedir. Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmemiştir. Bugünkü Durumu: Şalvar, cepken ve yelek parçaları çok yıpranmış olup kullanılamaz durumdadır. Cinsi: Şalvar, cepken ve yelekten oluşan gelin kıyafeti Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Şalvar, cepken ve yelek pembe ipek saten kumaştan oluşmuştur. b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Ceket ve yelek kendinden desenli ve renkli pamuklu dokuma kumaş ile astarlanmıştır. Şalvarda astarlama yapılmamıştır.

166 144 c. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Süslemede kullanılan işleme kordon tutturma tekniğinde yapılmıştır. Ön açıklık, yaka ve kol evi çevresi, cepken ve yelek etek ucu, manşet kenarlarına farklı kalınlıklarda ve farklı büküm özelliklerinde simli kordonlar kullanılmıştır. Paça, ön ve arka orta uçkur kısımlarında, alt kısmı sarı pamuklu üst kısmı ise sarı simli olan kaytan kullanılmıştır. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler a. Yaka Kesimi: Yelek ve cepken "O" yakalıdır. Cepken yaka kısmında geniş pervaz şeklinde yaka çalışılmıştır. Yaka ucu biye ile temizlenmiştir. b. Kol Kesimi: Cepken tek parça kol üstü büzgülü ve takma kolludur. Kol boyu bilek hizasında ve yırtmaçlıdır. Kol ağzı pilili olarak çalışılmıştır. c. Beden Kesimi: Yelek ve cepken ön ve arkası tek parça olarak aynı özelliklerde çalışılmıştır. Cepken yaka kesimi farklı olarak çalışılmıştır. Kol oyuntusundan ön ve arka orta etek ucuna uzanan nervür çalışması yapılmıştır. d. Omuz Kesimi: Omuzlar dikişsizdir. e. Yırtmaç Kesimi: Cepken kol ağzında kol yırtmacı çalışılmıştır. h. Ön Kapama Özelliği: Ön ortası boydan boya açık olan cepken ve yeleğin ön ortasında kapanma payı veya pat çalışması uygulanmamıştır, etek ucu tek bir agraf kullanılarak kapama çalışması yapılmıştır. ı. Boy: Cepken ve yelek boyu kısa olup göğüs altına kadardır. Cepken kol boyu bileklere kadar çalışılmıştır. Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler a. Beden Dikimi: Cepken ve yelek kordon tutturma işlemi için işlenecek kısımlar karton ve mor renkli süet kumaş ile desteklenip işlendikten sonra birleştirme dikişleri yapılmıştır. Cepken yan birleştirme dikişleri makinede düz dikiş ile yapılmış olup omuzlar dikişsizdir. Cepken yaka parçası ve beden birleştirme dikişinde kendi kumaşından hazırlanan pili kırmalı 1.5 cm'lik parça araya monte edilmiştir. Pili uç

167 145 kısımları çapraz olarak tutturularak şekil verilmiştir. Yaka ucu biye ile temizlenmiştir. Yelekte yanlar dikişsiz, omuz dikişli olarak çalışılmıştır. Yelek ve cepken nervür çalışmaları aynı özelliklerde yapılmıştır. Kenar dikişleri çıma dikişi ile süslenmiştir. Şalvar dikişi makinede düz dikişi ile yapılmış olup uçkur kısmı kendinden içe çift kıvırma yapılarak hazırlanmış ek bir kumaş kullanılmamıştır. Uçkur açıklığı ve paça çalışması balıksırtı kaytan ile elde hazırlanmıştır. Şalvar paça kısmında meydana gelen yıpranmaların daha fazla olmaması için sırıma ile pekiştirilmiştir. b. Yaka Dikimi: Yaka ucu biye ile makinede düz dikiş ile temizlenmiştir. c. Kol Dikimi: Kol düz takma kol olarak çalışılmıştır. Kol ağzında yırtmaçlı manşet çalışması yapılmış olup yırtmaç kenarı astar ile temizlenmiştir. Yırtmaç dikişi gaze dikişi ile süslenmiştir. Manşet hazırlanırken gri renkli kağıt tela kullanılmıştır. d. İç Dikişlerin Temizliği: Astarlama yapılarak iç dikişler temizlenmiştir. Cepken ve yelek birleştirme dikişleri astar ile birlikte yapılmış olup herhangi bir kenar temizleme tekniği uygulanmamıştır. Uçkur açıklığında uygulanan kaytan dikişlerinin kenarı sülfüle ile temizlenmiştir. e. Ön Kapama: Cepken ve yelekte ön kapama işlemi ön orta etek ucuna yapılan agraf ile sağlanmıştır. Şalvar uçkur kısmı yuvarlak lastik ile büzülerek bele oturmaktadır. Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler a. Astarlama: Ceket ve yelek kendinden desenli ve renkli pamuklu dokuma kumaş ile astarlanmıştır. Şalvarda astarlama yapılmamıştır. b. Astar Kesimi: Astar beden ile aynı boyutlarda olup pili, nervür ve büzgü payları astarda uygulanmamıştır. c. Manşet Dikimi: Kol ağzında uygulanan manşet, kendi kumaşından çalışılmış olup, telalı ve kordon tutturma yapılarak işlenmiştir. Manşetin birleştirme dikişleri makinede yapılmıştır. Baskı dikişi ise elde çalışılmıştır.

168 146 Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler a. Süsleme Tekniği: Cepken, yelek ve şalvar kordon tutturma tekniğiyle işlenmiştir. Şalvar üst parçalarının süslemesinde hazır harçlar kullanılırken paça ve uçkur süslemelerinde kaytan kullanılmıştır. b. Süsleme Konusu: Üç etek süsleme konusu, bitkisel ve geometrik bezemeler kullanılarak oluşturulmuştur. c. Biçimlendirme: Stilize dallar, yapraklar, baklava dilimleri ve "S" kıvrımlı motiflerin oluşturduğu nakışlar anti natüralist bir yaklaşım sergilemektedir. d. Süsleme Kompozisyonu: Cepken ve yeleğin yaka, kol oyuntu ve etek ucu çevresi simetrik olarak çalışılan kordon tutturma tekniği ile bezenmiştir. İşlemelerin yüzeye yerleşimi sarmaşık dalları ve aralarından çıkan dallardan oluşmaktadır. İşleme tekrarlamalı sıralama, atlamalı ve bağlantılı sıralama ile oluşturulan kenar bordürleri, şeklindeki motifler kompozisyonu tamamlamaktadır. Şalvar süsleme kompozisyonu, geniş kendinden işlemeli saten kurdelelerin dikiş hattı boyunca makinede düz dikiş ile dikilmesiyle oluşturulmuştur. Yayın Durumu: Bursa Kent Müzesi "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" sergisi ve "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" Sergi Kataloğu sayfalarda yayınlanmıştır. Boyutları:

169 147

170 148

171 149

172 150 Fotoğraf No 12a: Cepken-Şalvar Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

173 151 Fotoğraf No 12b: Yelek Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi Fotoğraf No 12c: Cepken Kol Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi Fotoğraf No 12d: Şalvar Paça Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

174 152 Örnek No: 13 Fotoğraf No: 13a, 13b, 13c, 13d Çizim No: 13.1, 13.2 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Ahmet Ömer Erdönmez Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No:8 Osmangazi/Bursa Envanter No: Koleksiyona Geliş Tarihi: Koleksiyona Geliş Biçimi: Ahmet Ömer Erdönmez Koleksiyonu Koleksiyondaki Yeri: Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergisi Tarihlendirme: 20. yüzyıl başı Kime Ait Olduğu: Fatma Bodur'a aittir. Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmemiştir. Bugünkü Durumu: Kenar harçlarında sökülmeler yırtılmalar olmuştur. Genel olarak kumaşı çok yıpranmıştır. Pullarında sökülmeler gözlenmiştir. Cinsi: Bindallı Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Bindallı; mor kadife kumaştan yapılmıştır.

175 153 b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Bindallının tüm bedeni krem renkli pamuklu dokuma kumaş ile nakış işlemesi için desteklenmiştir. Kol ağzı kendi kumaşından çevrilmiştir. c. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Süslemede kullanılan nakış sırma ile dival tekniğinde yapılmıştır. Ön açıklık, yaka ve kol ucu kenarlarına ince fisto geçirilmiştir. Ayrıca süslemede küçük pullar kullanılmıştır. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler a. Yaka Kesimi: Bindallı, yuvarlak yakalıdır. Ön açıklığı göğüs altına kadardır. b. Kol Kesimi: Bindallı, tek parça takma kolludur. Kol boyu uzun ve kol ağzı düz kesimlidir. c. Beden Kesimi: Bindallı, ön ve arkası kuplu olarak çalışılmıştır. d. Omuz Kesimi: Omuzlar dikişsizdir. e. Ön Kapama Özelliği: Ön ortası göğüs altına kadar açık olan bindallının ön açıklık kendi kumaşından 0,5 cm içine kıvırma yapılarak elde baskı dikişi ile bastırılıp kenarına fisto geçirilmiştir fakat fisto çok yıpranmış olduğundan neredeyse hiç kalmamıştır. f. Boy: Etek boyu ve kol boyu uzun olarak çalışılmıştır. Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler a. Beden Dikimi: Beden tüm birleştirme dikişleri elde düz dikiş ile yapılmıştır. b. Yaka Dikimi: Yaka çok yıpranmış olduğu için orijinalinde nasıl olduğu bilinmemektedir. Fakat ön açıklık gibi kendi kumaşından tek kat kıvrılıp elde baskı yapılmış olduğu düşünülmektedir. Yaka ucunda fisto dikilmiş fakat onun da büyük bir kısmı yıpranmış ve yırtılmış durumdadır. c. Kol Dikimi: Kol dikişleri elde düz dikiş ile yapılmıştır. d. İç Dikişlerin Temizliği: Astarlama yapılarak iç dikişler temizlenmiştir.

176 154 e. Ön Kapama: Ön kapama kendi kumaşından tek kat kıvrılıp elde baskı dikişi yapılarak tamamlanmıştır. Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler a. Astarlama: Tüm beden nakış için krem renkli pamuklu dokuma kumaş ile desteklenmiş ayrıca bir astarlama yapılmamıştır. b. Astar Kesimi: Astar beden ile aynı kesim özelliklerinde hazırlanmıştır. c. İç Pervazların Dikimi: Pervaz çalışması etek ucunda uygulanmıştır. Ön etek ucu kendinden tek kat kıvırma yapılmış olup arka etek ucunda askeri yeşil dokuma kumaş kullanılmıştır. Pervaz dikişleri elde düz dikiş ile birleştirilmiş ve baskısı yapılmıştır. Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler a. Süsleme Tekniği: Sırma ile dival tekniğinde askı çelenkleri ve bitkisel motiflerle işlenen bindallı, kenar süslemelerinde fisto kullanılmıştır. b. Süsleme Konusu: Bindallı süsleme konusu, bitkisel ve nesneli bezemeler kullanılarak oluşturulmuştur. c. Biçimlendirme: Stilize dallar, yapraklar, çiçeklerin oluşturduğu motifle anti natüralist bir yaklaşım sergilemektedir. d. Süsleme Kompozisyonu: Üç eteğin tüm yüzeyi simetrik olarak işleme ile bezenmiştir. İşlemelerin yüzeye yerleşimi etek ön ortasında bulunan köklü bir çiçek yukarıya doğru çıkan dalları ve aralarından çıkan çiçeklerden oluşmaktadır. Bu desen merkeze alınarak küçük motifler çevresine serpme şeklinde yerleştirilmiştir. Yaka işlemesinde tekrarlamalı sıralama ile bordür şeklinde işleme yapılmıştır.yaka kenar kısımlarında ve kol ağzında atlamalı ve bağlantılı sıralama ile oluşturulan kenar bordürleri ile kompozisyon tamamlanmaktadır. Yayın Durumu: Bursa Kent Müzesi "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" sergisi ve "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" Sergi Kataloğu.

177 155

178 156

179 157 Fotoğraf No 13a: Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

180 158 Fotoğraf No 13b: Arka Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

181 159 Fotoğraf No 13c: Yaka Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi Fotoğraf No 13d: Kol Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

182 160 Örnek No: 14 Fotoğraf No: 14a, 14b Çizim No: 14 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Bursa Kent Müzesi Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergi Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No:8 Osmangazi/Bursa Envanter No: Koleksiyona Geliş Tarihi: Koleksiyona Geliş Biçimi: Lütfiye Göz tarafından Bursa Kent Müzesine bağışlanmıştır. Koleksiyondaki Yeri: Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergisi Tarihlendirme: 20. yüzyıl başı Kime Ait Olduğu: Bilinmemektedir. Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmemiştir. Bugünkü Durumu: Cepken kumaşı çok yıpranmış durumdadır. İşlemelerinde sökülmeler olmuştur. Cinsi: Cepken Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Cepken bordo kadife kumaştan yapılmıştır.

183 161 b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Cepken astarı, turuncu ve krem renk ipliklerle dokunmuş pamuklu dokuma kumaştır. c. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Süslemede kordon tutturma tekniği uygulanmıştır. Beden ve kol ağzı kenar süslemesinde üstü simli altı sarı pamuklu olan balıksırtı örgülü kordon kullanılmıştır. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler a. Yaka Kesimi: Cepken hakim yakalıdır. b. Kol Kesimi: Cepken, tek parçalı kol çalışılmıştır. Kol ağzı düz kesim, boyu bilek hizasına kadar uzun olarak çalışılmıştır. Kol altında hareket kolaylığı sağlamak için kuş parçaları kullanılmıştır. c. Beden Kesimi: Cepken ön ve arkası tek parçalı penssiz beden olarak çalışılmıştır. Ön ortada kapanma payı verilmemiştir. d. Omuz Kesimi: Omuzlar dikişlidir. e. Ön Kapama Özelliği: Cepken ön ortası açık olarak çalışılmıştır. Ön kapama payı verilmeden ön ortasında kapama malzemesi kullanılmamıştır. f. Boy: Cepken boyu kalça düşüklüğüne kadar olup kol boyu bileklere kadar çalışılmıştır. Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler a. Beden Dikimi: Cepken dikişleri elde düz dikiş ile yapılmıştır. Arka ortası kumaş katı çalışılan cepkenin işlemesi yapılmadan önce süslemeye netlik vermek pamuklu dokuma kumaş kullanılmıştır. Kordon tutturma işlemi astarlama yapılmadan önce yapılmıştır. Yan dikişler kuş parçaları ve kol bedene takıldıktan sonra kol alt dikişi ile birlikte yapılmıştır. Kol alt dikişi ve yan dikiş boyunca balıksırtı kordon dikiş hattına dikilmiştir. Ayrıca ön ortası, yaka çevresi ve kol ağzında üç sıra halinde balık sırtı kordon kullanılmıştır.

184 162 b. Yaka Dikimi: Tek kat kendi kumaşından çalışılan hakim yaka bedene elde düz dikiş ile monte edilmiştir. İşlemesi netlik vermek için kullanılan pamuklu dokuma kumaş ile birlikte uygulandıktan sonra elde baskı dikişi yapılmıştır. c. Kol Dikimi: Kol bedene kuş parçaları ile birlikte birleştirildikten sonra kol altı dikişi yapılmıştır. Kol ağzı işlemesi astarlama yapılmadan önce netlik vermek için kullanılan pamuklu dokuma kumaş ile birlikte işlenmiştir. d. İç Dikişlerin Temizliği: Cepken ve şalvar iç dikişleri astarlama yapılarak temizlenmiştir. işlemeye netlik sağlaması için kullanılan kumaşın kenar temizleme işlemi sülfüle dikişi ile ana kumaşa tutturularak yapılmıştır. Astar etek ucu açıklığı çift kıvırma yapılarak elde düz dikiş ile dikilmiştir. e. Ön Kapama: Cepkenin ön kapamasında hiçbir yardımcı malzeme kullanılmamıştır. Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler a. Astarlama: Cepken astarı, turuncu ve krem renk ipliklerle dokunmuş pamuklu dokuma kumaş ile astarlanmıştır. b. Astar Kesimi: Cepken astarı beden ile aynı özelliklerde hazırlanmıştır. Astar etek boyu bedenden 1.5 cm kısa çalışılmıştır. Yaka ayrıca kumaşı ile aynı özelliklerde arka ortası dikişli olarak çalışılmıştır. Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler a. Süsleme Tekniği: Kordon tutturma tekniği ile işlenen cepkenin ön orta kapamasında, kol ağzı kenar dikişlerinde ve yaka ucunda üç sıra halinde sim ile bükülmüş balıksırtı kordon kullanılmıştır. b. Süsleme Konusu: Cepken süslemesi bitkisel ve geometrik bezemeler kullanılarak oluşturulmuştur. c. Biçimlendirme: Stilize dallar, yapraklar ve kordon bükümlerinin oluşturduğu "S" ve "C" formunda geometrik desenler anti natüralist bir yaklaşım sergilemektedir.

185 163 d. Süsleme Kompozisyonu: Cepken ve şalvar belli bölgelerin simetrik olarak kordon tutturma tekniği ile işlenmesi şeklinde bezenmiştir. Yakadan başlayıp cepken ön orta kısımda yoğunlaşan bele kadar inen desen tüm kenar hatlarında bordür olarak yer almaktadır. Ön ve arka beden üzerinde "S" formundaki işleme yaka çevresinden kol üzerindeki desene bağlanarak tamamlanmıştır. Yayın Durumu: Bursa Kent Müzesi "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" sergisinde yayınlanmıştır. Boyutları:

186 164

187 165 Fotoğraf No 14a: Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Fotoğraf No 14b: Arka Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi

188 166 Örnek No: 15 Fotoğraf No: 15a, 15b Çizim No: 15.1 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Bursa Kent Müzesi Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergi Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No:8 Osmangazi/Bursa Envanter No: Koleksiyona Geliş Tarihi: Koleksiyona Geliş Biçimi: Keziban Ginyol ve Cemal Bostancı tarafından Bursa Kent Müzesine bağışlanmıştır. Koleksiyondaki Yeri: Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergisi Tarihlendirme: 20. yüzyıl Kime Ait Olduğu: Hasibe Bostancı'ya aittir. Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmüştür. Kumaş ve astarında meydana gelen delikler yama ile tamir yapılmıştır. Bugünkü Durumu: Cepken kumaşı çok yıpranmış durumdadır. Astar kumaşında delikler oluşmuştur. Cinsi: Cepken Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Cepken mor kadife kumaştan yapılmıştır. Yaka çalışması mor kadife kumaştan yapılmıştır.

189 167 b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Cepken astarı, koyu gri renkte pamuklu dokuma kumaştır. c. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Cepken, mor kadife kumaş üzerine sırma ile dival tekniğinde işlemelidir. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler a. Yaka Kesimi: Cepken geniş bebe yakalıdır. arka ortası kumaş katı çalışılmıştır. b. Kol Kesimi: Cepken, iki parçalı takma kol çalışılmıştır. Kol ağzı düz kesim, kol boyu bilek hizasına kadar uzun olarak çalışılmıştır. Kol ağzı kendi kumaşından pervaz ile çevrilmiştir. c. Beden Kesimi: Cepken ön tek parçalı ve çift pensli olarak çalışılmıştır. Ön ortada kapanma payı verilmiştir. Arka beden kumaş katı olup arka orta boyundan kalça hattına kadar pens ile bedene oturmuştur. Arka beden de etek ucunu rahatlatmak için peş parçası çalışılmıştır. d. Omuz Kesimi: Omuzlar dikişlidir. e. Ön Kapama Özelliği: Cepken ön ortası açık olarak çalışılmıştır. Ön açıklığı kapamak için çıt çıt kullanılmış fakat hepsi sökülmüş durumdadır. Çıt çıt kullanıldığını kumaştaki izlerden anlamaktayız. f. Boy: Cepken boyu kalça düşüklüğüne kadar olup kol boyu bileklere kadar çalışılmıştır. Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler a. Beden Dikimi: Cepken dikişleri makinede düz dikiş ile yapılmıştır. Cepken arka ortası kumaş katı olup bedene oturması için yakadan kalça ya kadar inen derin bir pens çalışması yapılmıştır. Cepkenin işlemesi yapılmadan önce süslemeye netlik vermek pamuklu dokuma kumaş kullanılmıştır. Nakış işlemi astarlama yapılmadan önce yapılmıştır. Pens dikişleri astarlama yapıldıktan sonra astar ile birlikte

190 168 çalışılmıştır. Yan dikişler kapatıldıktan sonra kolu bedene birleştirme işlemi yapılmıştır. b. Yaka Dikimi: Arka ortası kumaş katı olarak çalışılan yaka bedene makinede düz dikiş ile monte edilmiştir. Alt yaka gri astarda kullanılan pamuklu dokuma kumaş ile birlikte uygulandıktan sonra elde baskı dikişi yapılmıştır. c. Kol Dikimi: Kol iki parçalı takma kol olarak hazırlanmıştır. Kol parçaları birbirine monte edildikten sonra işlemeye netlik vermek için kullanılan pamuklu dokuma kumaş ile desteklenerek nakış işlemesi yapılmıştır. İşlemesi yapılan kol alt dikişi kapatılarak bedene takılmıştır. Kol dikişleri makinede düz dikiş ile yapılmıştır. Kol ağzı kendi kumaşından hazırlanan pervaz ile temizlenmiştir. d. İç Dikişlerin Temizliği: Cepken iç dikişleri astarlama yapılarak temizlenmiştir. Kol takma dikişi tüm parçalarla birlikte yapılmış olup herhangi bir kenar temizleme işlemi uygulanmamıştır. e. Ön Kapama: Cepkenin ön kapamasında yardımcı malzeme olarak çıt çıt kullanılmış fakat günümüzde tüm çıt çıtlar sökülmüş durumdadır. Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler a. Astarlama: Cepken, gri renk pamuklu dokuma kumaş ile astarlanmıştır. b. Astar Kesimi: Cepken astarı beden ile aynı özelliklerde hazırlanmıştır. Yaka astarı kumaşı ile aynı özelliklerde çalışılmıştır. Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler a. Süsleme Tekniği: Cepken, mor kadife kumaş üzerine sırma ile dival tekniği kullanılarak işlenmiştir. b. Süsleme Konusu: Cepken süslemesi bitkisel ve geometrik bezemeler kullanılarak oluşturulmuştur.

191 169 c. Biçimlendirme: Stilize dallar, yapraklar, pul ve boncukların oluşturduğu desenler anti natüralist bir yaklaşım sergilemektedir. d. Süsleme Kompozisyonu: Cepken nakışı yüzeye simetrik olarak bezenmiştir. Yakadan başlayıp cepken ön etek ucunda köşe motifiyle bağlanan desen etek ucunda ve kol ağzında bordür olarak yer almaktadır. Göğüs üzerinde kullanılan nakışlar ile cep kapağı formu verilmiştir. Nakış desenlerinin düzgün sıralama ve atlamalı sıralama yöntemleri kullanılarak yüzeye yerleştirilmesiyle kompozisyon oluşturulmuştur. Yayın Durumu: Bursa Kent Müzesi "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" sergisinde yayınlanmıştır. Boyutları:

192 170

193 171 Fotoğraf No 15a: Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Fotoğraf No 15b: Kol ve İç Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi

194 172 Örnek No: 16 Fotoğraf No: 16a, 16b, 16c, 16d Çizim No: 16.1, 16.2 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Ahmet Ömer Erdönmez Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No:8 Osmangazi/Bursa Envanter No: Koleksiyona Geliş Tarihi: Koleksiyona Geliş Biçimi: Ahmet Ömer Erdönmez Koleksiyonu Koleksiyondaki Yeri: Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergisi Tarihlendirme: 20. yüzyıl başı Kime Ait Olduğu: Bilinmemektedir. Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmüştür. Kol dantellerinde sökülmeler olmuş ve sökülen dantel kırmızı dikiş ipliği ile elde düz diş tekniği kullanılarak dikilmiştir. Bugünkü Durumu: Lekelidir. Cinsi: Gelinlik Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Etek ve bluzdan oluşan gelinlik koyu yavruağzı renkli pamuklu saten kumaştan dikilmiştir. b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Bluz astarı, krem renkli ince pamuklu dokuma kumaştan uygulanmıştır. Ayrıca bluz astarlanmadan önce nakış için telalama

195 173 yapılmıştır. Etek astarı kullanılmamıştır. Etek ve bluz aynı şekilde beyaz renk kumaş tela ile telalanmıştır. c. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Bluz süslemesi ön ve arka bedende kendi kumaşından oluşturulan göğüs bandı ile krem renkli danteller kullanılmıştır. Etek süsleme için kendi kumaşından hazırlanan kemer ile etek ucunda krem renkli dantel kullanılmıştır. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler a. Yaka Kesimi: Gelinlik geniş dik yaka kesimlidir. Yaka ön ve arka kumaş katı olarak çalışılmıştır. Yaka ucuna 2,5 cm'lik krem renkli dantel geçirilmiştir. b. Kol Kesimi: Gelinlik iki parçalı takma kolludur. Kol boyu uzun, kol ağzı düz kesimlidir. c. Beden Kesimi: Ön ve arka beden kumaş katı olarak çalışılmıştır. Arka bedende kup çalışılmıştır. d. Omuz Kesimi: Omuz dikişlidir. Sol omuzda giymeyi rahatlatmak için kapanma payı çıt çıtlar kullanarak uygulanmıştır. e. Ön Kapama Özelliği: Ön kapama sol yan dikişten başlayıp kol takma hattı ve omuz dikiş hattının yakayla birleştirilmesi şeklinde yapılmıştır. arka sol yan parçaya eklenen 11 cm'lik pamuklu astar kumaşından oluşturulan kapanma payı uygulanmıştır. ı. Boy: Bindallı uzun kollu ve etek boyu yere kadardır. Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler a. Beden Dikimi: Gelinliği oluşturan parçalar birbirine makine dikişi ile birleştirilmiştir. Ön ortası ve arka ortası kumaş katıdır. Tüm bedende nakışı desteklemek için telalama yapılmıştır. Beden üzerine dikilen göğüs bandının kenarları makine dikişi ile çift kıvırma yapılmış ve kendinden 2-3 cm'lik içe kıvırma yapılarak yorganlama dikişi ile elde bedene monte edilmiştir.

196 174 b. Yaka Dikimi: Tüm yaka birleştirme dikişleri makine dikişi ile yapılmıştır. Sol yan dikişte kapanma uygulanmıştır. Yaka ucuna 2,5 cm'lik dantel astar ve kumaş arasına makinede temiz dikişle monte edilmiştir. c. Kol Dikimi: Kollar bedene, takma kol tekniği ile geçirilmiştir. Kol ağzı kendinden içine kıvırma yapılarak temizlenmiş. Kol ucuna 2,5 cm'lik dantel makinede düz dikiş ile dikilmiştir. d. İç Dikişlerin Temizliği: Bluz tüm bedeni astarlama yapılarak iç dikişler temizlenmiştir. Kollarda astar kullanılmamıştır. Kol takma dikişlerinde herhangi bir kenar temizleme işlemi yapılmamıştır. Kol ağzı elde sülfüle dikişi ile baskı yapılmıştır. Etek yan dikişlerinde kenar temizleme yapılmamıştır. Etek ucu pervaz parçası ve kumaş arasına dantel geçirilerek temizlenmiştir. Pervaz elde sülfüle dikişi ile baskı yapılmıştır. Fermuar yeri kendinde çift kıvırma yapılarak makinede düz dikiş ile dikilmiştir, fermuar takılmamıştır. Bel temizleme işlemi tela olarak kullanılan kumaşın (tülbent bezi) biye şeklinde dikilmesiyle yapılmıştır. e. Ön Kapama: Sol yan kısımdan yakaya kadar olan kapanma bedenin aynı özelliklerle astarlanmasından sonra çıtçıtlar kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Sol yan dikişe eklenen 11 cm'lik astar kumaşı kapanma payı olarak kullanılmıştır. Kapanma 9 çıt çıtın biri yakada, üçü omuzda, üçü yan dikişte olacak şekilde kullanılmasıyla gerçekleştirilmiştir. Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler a. Astarlama: Bluz astarlama; tüm beden kumaşı ile aynı kesim özelliklerinde hazırlanan tela ile telalanmış ve yine beden kumaşı ile aynı kesim özelliklerinde hazırlanan astar kumaşı (kollar hariç), makinede düz dikiş ile dikilmiştir. Etek astarı uygulanmamıştır. b. Astar Kesimi: Bluz beden astarlaması beden kumaşı ile aynı kesim özelliklerinde hazırlanmıştır. Kollarda ve etekte astarlama yapılmamıştır. c. İç Pervazların Dikimi: Etek ucuna 4 cm'lik pervaz çalışması yapılmıştır. Pervaz dikimi astar kumaşından daha sık olan bir pamuklu 4 cm'lik dokuma kumaş

197 175 makinede düz dikiş ile etek ucuna monte edilmiştir. Pervazın baskı dikişi elde sülfüle dikişi ile yapılmıştır. Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler a. Süsleme Tekniği: Sırma ile dival tekniği uygulanmıştır. Pul, boncuk ve tırtıl kullanılmıştır. b. Süsleme Konusu: Bindallı süslemesinde bitkisel, geometrik ve nesneli bezeme kullanılmıştır. Bitkisel bezemede stilize dal ve çiçekler kullanılmıştır. Geometrik bezemede yarım daire, tırtıllar ile oluşturulmuş dörtgenler kullanılmıştır. Nesneli bezemede sepet motifi kullanılmıştır. c. Biçimlendirme: Stilize dal, yaprak ve çiçek motifleri kullanılarak ani natüralist bir yaklaşım görülmektedir. d. Süsleme Kompozisyonu: Düzgün sıralama, atlamalı sıralama bağlantılı sıralama ve bir merkeze doğru yönlendirilmiş sıralama yöntemleri kullanılarak açık kompozisyon (aynı yada birbirinden farklı motiflerin tekrarlanması) oluşturulmuştur. Gelinlikte uygulanan nakış işleme zeminin belli yerlerinde yoğun, diğer kısımlarda da simetrik bir yaklaşımla motifler zemine serpme şeklinde yerleştirilmiştir. Bluz ve etek süslemesinde ön, arka ve kollarda uygulanan motifler orta hatlara simetrik şekilde oluşturulmuştur. Sepetten çevreye dağılan stilize dallar ve dalların aralarına serpiştirilen irili ufaklı çiçek motifleri, pul, boncuk ve tırtıllar ile zenginleştirilmiştir. Etek ucu, kemer ve roba kısmındaki süs bandında stilize dalların çiçeklerle eklenmesi şeklinde oluşturulan bordürler kullanılmıştır. Yayın Durumu: Bursa Kent Müzesi "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" sergisi ve "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" Sergi Kataloğu sayfalarda yayınlanmıştır.. Boyutları:

198 176

199 177

200 178 Fotoğraf No 16a: Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

201 179 Fotoğraf No 16b: Arka Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

202 180 Fotoğraf No 16c: Yaka ve Kol Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

203 181 Örnek No: 17 Fotoğraf No: 17a, 17b, 17c, 17d Çizim No: 17.1, 17.2 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Ahmet Ömer Erdönmez Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No:8 Osmangazi/Bursa Envanter No: Koleksiyona Geliş Tarihi: Koleksiyona Geliş Biçimi: Satın alma. Koleksiyondaki Yeri: Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergisi Tarihlendirme: 20. yüzyıl başı Kime Ait Olduğu: Bilinmemektedir. Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmüştür. Bugünkü Durumu: Gelinlik üzerinde sonradan yapılan oynamalar nedeniyle gelinliğin özgün formu kısmen bozulmuştur. Ön etek boyları eşit olarak ayarlanamamış olup, kolları öncesinde uzun olan gelinliğin kolları kesilmiş ve kol parçaları bedene yapılan genişletmede kullanılmıştır. Kol takma yerleri iki kolda farklı şekillerde bırakılmıştır. Cinsi: Bindallı Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler: a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Bindallı pembe saten kumaştan dikilmiştir.

204 182 b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Nakışı desteklemek için krem renkli pamuklu dokuma kumaş kullanılmıştır. c. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Süslemede kullanılan nakış sırma ile yapılmıştır. Ayrıca kordon tutturma, pul dikimi ve çeşitli iğne teknikleri kullanılarak süsleme yapılmıştır. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler: a. Yaka Kesimi: Gelinlik "O" yakadır. b. Kol Kesimi: Öncesinde uzun kollu, tek parçalı ve takma kollu olan gelinlik, şuan kolsuz ve kol takma yerleri her iki kolda da farklı bir kesimle kenarları makinede çift kıvırma yapılarak düz dikiş ile dikilmiştir. c. Beden Kesimi: Önden boyuna kuplu olan bindallı ön orta parçası dokuz parçadan oluşmaktadır. Arka ortası dikişli olan bedene sonradan yapılan değişikler nedeniyle simetriği bozulmuş ve tek taraflı roba kesiği uygulanmıştır. Ayrıca bele kadar sonradan ilave edilen kup parçaları bulunmaktadır. d. Omuz Kesimi: Omuzlar dikişlidir. e. Boy: Bindallı etek boyu uzun ve yere kadardır. Arka etek boyu ön etekten daha uzundur. Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler: a. Beden Dikimi: Gelinliği oluşturan parçalar birbirine makinede düz dikiş ile birleştirilmiştir. Tüm bedende telalama yapılmıştır. Arka bedene sonradan eklenmiş olan kup parçaları elde düz dikiş ile birleştirilmiştir. b. Yaka Dikimi: Bluzun yaka dikimi makinede düz dikiş ile yapılmıştır. c. Kol Dikimi: Sol kol olarak mevcut olan parçalar takma kol şeklinde makinede düz dikiş ile takılmıştır. d. İç Dikişlerin Temizliği: İç dikişlerde kenar temizleme teknikleri uygulanmamıştır. Tüm birleştirme dikişleri, astar ile birlikte dikilmiştir ve kenar

205 183 temizleme teknikleri uygulanmamıştır. Etek ucu kendi kumaşından tek kıvırma yapılarak elde düz dikiş ile Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler: a. Astarlama: Gelinliğin bedeni kumaş ile aynı kesim özelliklerinde hazırlanan tela ile telalanmıştır. b. Astar Kesimi: Bindallının astarlanmasında nakışı desteklemek için hazırlanan tela kullanılmıştır. Başka bir astarlama yapılmamıştır. Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler: a. Süsleme Tekniği: Sırma ve pul ile çeşitli iğne teknikleri uygulanmıştır. b. Süsleme Konusu: Gelinlik yoğun olarak simetrik çalışılan nakış ile süslenmiştir. Nakışlı parçaların arasına bal peteği yapılan parçalar kullanılmıştır. Ön orta parçaları birleştirme dikişleri üzerinde kullanılan hazır su taşı harç ile süsleme tamamlanmıştır. c. Biçimlendirme: Stilize dallar, yapraklar, çiçeklerden oluşan motiflerin oluşturduğu nakışlar anti natüralist bir yaklaşım sergilemektedir. Kendi kumaşından oluşturulan bal peteği ve hazır su taşı harç natüralist yaklaşım sergilemektedir. d. Süsleme Kompozisyonu: Bindallının tüm yüzeyi simetrik olarak nakış işlenmiştir. İşleme tüm yüzeyin birden fazla motif bezemesiyle oluşmuştur. Ters bağlantılı sıralama yöntemi kullanılarak açık kompozisyon (aynı yada birbirinden farklı motiflerin tekrarlanması) yöntemiyle oluşturulmuştur. Etek ucu, yan kup parçalarının çevresi stilize dallardan oluşturulan bordür ile süslenmiştir. Arka ortada etek ucunda sepet içerisinden çıkan dallar ve güller ile etrafındaki serpme motifler kompozisyonu tamamlamaktadır. Yayın Durumu: Bursa Kent Müzesi "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" sergisi ve "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" Sergi Kataloğu.

206 184

207 185

208 186 Fotoğraf No 17a: Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

209 187 Fotoğraf No 17b: Arka Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

210 188 Fotoğraf No 17c: Ön Yaka ve Kol Detay Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi Fotoğraf No 17d: Arka Yaka ve Kol Detay Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

211 189 Örnek No: 18 Fotoğraf No: 18a, 18b, 18c, 18d Çizim No: 18.1, 18.2 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Bursa Kent Müzesi Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergi Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No:8 Osmangazi/Bursa Envanter No: Koleksiyona Geliş Tarihi: 2004 Koleksiyona Geliş Biçimi: Yaşar Bence tarafından Bursa Kent Müzesine bağışlanmıştır. Koleksiyondaki Yeri: Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergisi Tarihlendirme: 20. yüzyıl başı Kime Ait Olduğu: Bilinmemektedir. Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmemiştir. Bugünkü Durumu: Cepken ve şalvar kumaşları çok yıpranmış durumdadır. İşlemelerinde bozulma olmamıştır. Cinsi: Cepken ve şalvar gelinlik Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Cepken ve şalvar mor saten kumaştan yapılmıştır.

212 190 b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Cepken astarı, kendinden desenli ve renkli dokuma kumaştır. Şalvar astarı, krem renkli tülbent bezinden uygulanmıştır. c. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Süslemede kordon tutturma tekniği uygulanmıştır. Kenar süsleme kordonları siyah ve simli kordonların bükümüyle oluşturulmuştur. Şalvar kordonları kumaşa siyah nubuk kumaş üzerine uygulanmıştır. Paça süslemede ve uçkur açıklığında üstü simli altı sarı pamuklu olan balıksırtı örgülü kaytan kullanılmıştır. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler a. Yaka Kesimi: Cepken hakim yakalıdır. b. Kol Kesimi: Cepken, tek parça takma kolludur. Kol boyu uzun ve derin yırtmaçlıdır. Kol altında hareket kolaylığı sağlamak için kuş parçaları kullanılmıştır. c. Beden Kesimi: Cepken ön ve arkası tek parça penssiz olarak çalışılmıştır. Ön ortada 2 cm'lik pat çalışılmıştır. Şalvar ön ortası kumaş katı olarak çalışılmış olup beş parçadan meydana gelmektedir. d. Omuz Kesimi: Omuzlar dikişsizdir. e. Ön Kapama Özelliği: Cepken ön ortası açık olarak çalışılmıştır. Ön kapama payı verilmeden ön ortası agraf ile uç uca kapama yapılmıştır. f. Boy: Cepken boyu kısa olup kol boyu uzun çalışılan cepkenin şalvar boyu ayak bileklerine kadar uzamaktadır. Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler a. Beden Dikimi: Cepken dikişleri elde düz dikiş ile yapılmıştır. ön ortasında kendi kumaşından pat çalışması yapılmıştır. Arka ortası kumaş katı çalışılan cepkenin işlemesi astarlama yapılmadan önce elde kordon tutturma tekniği ile yapılmıştır. Şalvar birleştirme dikişleri elde düz dikiş ile yapılmıştır, bele uygulanan uçkur parçası makinede düz dikiş ile yapılmıştır. Birleştirme dikişleri yapıldıktan sonra işlemesi yapılan şalvarın bel büzgüsü pamuklu kordon ile gerçekleştirilmiştir.

213 191 b. Yaka Dikimi: Tek kat kendi kumaşından çalışılan hakim yaka bedene elde düz dikiş ile monte edilmiştir. İşlemesi beden ile bir bütün olacak şekilde çalışılmıştır. c. Kol Dikimi: Kol altı dikişli olan kol takma kol olarak bedene elde düz dikiş ile monte edilmiştir. Kol ağzı işlemesi astarlama yapılmadan önce yapılmıştır. d. İç Dikişlerin Temizliği: Cepken ve şalvar iç dikişleri astarlama yapılarak temizlenmiştir. İç dikişlerde ayrıca bir kenar temizleme tekniği uygulanmamıştır. e. Ön Kapama: Cepkenin ön kapaması agraflar kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Agraf astar ve kumaş arasına dikilmiştir. Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler a. Astarlama: Cepken astarlaması renkli kendinden desenli dokuma kumaş ile yapılmıştır. Şalvar astarı krem renkli tülbent bezi ile astarlanmıştır. b. Astar Kesimi: Cepken astarı tüm beden, kollar dahil tek parça olarak kesilmiştir. Yaka ayrıca kumaşı ile aynı özelliklerde arka ortası kumaş katı olarak çalışılmıştır. Şalvar kesimi kumaşı ile aynı özelliklerde çalışılmıştır. Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler a. Süsleme Tekniği: Kordon tutturma tekniği ile işlenen cepken ve şalvarın ön orta kapamasında, kol ağzı kenar dikişlerinde ve yaka ucunda sim ile bükülmüş kordon kullanılmıştır. Şalvar süslemesi cepken ile aynı şekilde kordon tutturma tekniği ile süslenmiş olup paça kenar dikişlerinde ve uçkur açıklığında kaytan ile süslenmiştir. b. Süsleme Konusu: Cepken ve şalvar bitkisel ve geometrik bezemeler kullanılarak oluşturulmuştur. c. Biçimlendirme: Stilize dallar, kordonların bükümlerinin oluşturduğu dairesel ve "S", "C" formunda geometrik desenler anti natüralist bir yaklaşım sergilemektedir. d. Süsleme Kompozisyonu: Cepken ve şalvar belli bölgelerin simetrik olarak kordon tutturma tekniği ile işlenmesi şeklinde bezenmiştir. Yakadan başlayıp cepken

214 192 ön orta kısımda yoğunlaşan desen bele kadar inmektedir. yaka çevresinde tekrarlamalı sıralama yöntemiyle dallardan oluşturulan motif kol ağzında daha yoğun olarak kol yırtmacını çevrelemektedir. Şalvar yan parçaları üzerinde boyuna göbekler şeklinde yoğunlaşarak uzayan ve paçayı çevreleyen geometrik desenler, nonfigüratif yaklaşım sergilemektedir. Ön orta parçanın yan dikiş hattında yapılan boyuna "S" ve "C" kıvrımların bağlantılı sıralama yöntemiyle oluşturduğu desen anti natüralist yaklaşım sergilemektedir. Yayın Durumu: Bursa Kent Müzesi "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" sergisi ve "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" Sergi Kataloğu sayfalarda yayınlanmıştır. Boyutları:

215 193

216 194

217 195 Fotoğraf No 18a: Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

218 196 Fotoğraf No 18b: Arka Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

219 197 Fotoğraf No 18c: Yaka ve Ön Kapama Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi Fotoğraf No 18d: Kol ve Şalvar Yan Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

220 198 Örnek No: 19 Fotoğraf No: 19a, 19b, 19c, 19d, 19e Çizim No: 19.1, 19.2 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Bursa Kent Müzesi Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergi Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No:8 Osmangazi/Bursa Envanter No: Koleksiyona Geliş Tarihi: Koleksiyona Geliş Biçimi: Zehra Melahat Alp tarafından Bursa Kent Müzesine bağışlanmıştır. Koleksiyondaki Yeri: Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergisi Tarihlendirme: 20. yüzyıl başı Kime Ait Olduğu: Bilinmemektedir. Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmüştür. Kol ağzındaki kumaş yıpranmaları elde çırpma dikişi ile tutturulmuş, ayrıca etek ucunda yırtılan parçalar elde düz dikiş ile tekrar birleştirilmiştir. Bugünkü Durumu: Kumaşında yıpranmalar ve yırtılmalar olan gelinlik lekelidir. Cinsi: Bluz ve etekten oluşan gelin kıyafeti Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Mavi renkli kendinden kırık beyaz renkli desenleri olan dokuma kumaştan dikilmiştir.

221 199 b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Bluz, krem renkli pamuklu dokuma kumaş ile astarlanmıştır. Etekte astarlama yapılmamıştır. c. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Ön yaka açıklığında krem renkli tül kumaş kullanılmıştır. Arka yaka kumaşı, ön yaka kenar süslemesinde ve on orta kapama dikişinde organze tül kullanılmıştır. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler a. Yaka Kesimi: Ceket, yatık erkek yakalıdır. Arka yaka organze tülden ayaksız ve arka ortası dikişli olup arka alt yaka krem renk pamuklu dokuma kumaştan astardan çalışılmıştır. Ön yakanın klapası kendi kumaşından yarım olarak çalışılmış, etek ucuna kadar inmemiştir. Yaka açıklığında, tül ve kumaş parçaları kullanılmıştır. b. Kol Kesimi: Tek parçalı kuşlu takma kol olup kol üstü büzgülü çalışılmıştır. Kol ağzında dışa kıvırmalı manşet çalışması uygulanmıştır. c. Beden Kesimi: Ceket ön ortası dikişli olup ön parçada pili ve nervürler ile model uygulama yapılmıştır. Ön yaka açıklığında ön ortası dikişli kumaş ve kumaş katı olarak çalışılmış tül parçaları kullanılmıştır. Arka ortası dikişli ve kol oyuntusundan inen kup uygulanmıştır. Bedenin vücuda oturması bel hattındaki pili katlama dikişleri ile sağlanmıştır. d. Etek Kesimi: Etek asimetrik olarak on parça çalışılmıştır. Etek pili, pens ve nervür çalışılmıştır. Etek arka boyu önden daha uzun çalışılmıştır. e. Omuz Kesimi: Omuz dikişlidir. f. Ön Kapama Özelliği: Ön ortada kapanma payı verilmiş fakat kapama yapılmamıştır. Ön kapama çıma dikişi ile dikilerek iptal edilmiştir. Arka ortada pat çalışması yapılarak arka açıklık uygulanmıştır. g. Boy: Bluz boyu kalça üzerine kadar olup kol boyu truvakar (dirsek ile bilek arası) olarak çalışılmıştır. Etek boyu arka uzun olacak şekilde ayak bileklerine kadar inmektedir. Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler:

222 200 a. Beden Dikimi: Ceket birleştirme dikişleri makinede düz dikiş ile yapılmıştır. Ön pili katlamaları bel hattından etek ucuna paralel bir şekilde düz dikiş ile makinede baskı yapılmıştır. Omuzdan inen çıma dikişleri göğüs üzerinde serbest bırakılmıştır. Arka pili katlamalar bel hattında, etek ucuna paralele olacak şekilde makinede düz dikiş ile tutturulmuştur. Arka ortada kapanma parçası astar kumaşından çalışılmıştır. Yaka ucunda kullanılan organze tül kumaşı büzgülü ve çift kat olarak yaka katlarının arasına geçirilerek çalışılmıştır. b. Etek Dikimi: Etek birleştirme dikişleri makinede düz dikiş ile yapılmıştır. Etekte nervür ve pili çalışılmış olup etek ucu kendi kumaşından çift kıvırma yapılarak makinede düz dikiş ile baskı dikişi uygulanmıştır. Etek fermuar pat çalışması yapılarak temizlenmiş, Kemer çalışması kendi kumaşından telalı olarak hazırlanan kemer makinede düz dikiş ile birleştirilmiştir. Kemer süsleme dikişleri Alt ve üste uygulanan çıma dikişi ile yapılmıştır. Fermuar yeri kapanması kemerde kullanılan büyük bir agraf ile sağlanmıştır. c. Yaka Dikimi: Yaka erkek yaka olarak çalışılmış, yaka parçaları süslemesi çıma dikişi ile gerçekleştirilmiştir. Yaka birleştirme ve süsleme dikişleri makinede düz dikiş ile gerçekleştirilmiştir. Arka yaka astardan çalışılmış olup üst parçada organze tül kullanılmıştır. Astar çalışması makinede düz dikiş ile yapıldıktan sonra üst bedene birleştirilmesi sülfüle baskı dikişi ile yapılmıştır. Sonradan meydana gelen yıpranmalar ve sökülmeler elde çırpma dikişi ile onarılmaya çalışılmıştır. c. Kol Dikimi: Kol üstü büzgülü tek parça truvakar kol makinede düz dikiş ile birleştirilmiştir. Kol ağzı manşet çalışması iki parçalı geriye dönen ve kol orta noktası sivri olarak çalışılan manşet, iki adet düğme ile tutturulmuştur. Manşet astar çalışması krem renk pamuklu dokuma kumaştan yapılmıştır. Süsleme dikişleri makinede gaze dikişi olarak uygulanmıştır. Manşet katlanma hattında meydana gelen yıpranmalar elde çırpma dikişi yapılarak onarılmaya çalışılmıştır. d. İç Dikişlerin Temizliği: İç dikişlerde kenar temizleme dikişi uygulanmamıştır. Kenar dikişleri astar ile temizlenmiş olup yan dikişlerde ve arka ortası pat parçalarının kenarlarında atmayı önlemek için yarım daire şeklinde dilimli kesim

223 201 yapılmıştır. Arka ortada uygulanan astar kapaması pat çalışması uygulanarak çıma dikiş ile kenar temizleme yapılmıştır. Etek birleştirme dikişlerinde kenar temizleme uygulanmamıştır. Ön Kapama: Ön kapama payı uygulanmış olmasına rağmen çıma dikişi ile kapatılarak iptal edilmiş kapama arka ortada uygulanmıştır. Arka kapama astardan uygulanan pat çalışması ile gerçekleştirilmiş olup kapanmayı sağlayacak herhangi bir yardımcı malzeme kullanımı gözlenmemiştir. Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler a. Astarlama: Bluzda astarlama işlemi uygulanmıştır. Etekte astarlama yapılmamıştır. b. Astar Kesimi: Astar kesimi kumaş ile aynı özelliklerde yapılmıştır. Arka yaka alt parçası, kol manşeti astarlaması kumaş kesimiyle aynı özelliklerde yapılmıştır. Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler a. Süsleme Tekniği: Gelinlik süslemesi kendinden desenli kumaş kullanılarak gerçekleştirilmiş olup, kesim ve yardımcı malzemeler ile desteklenmiştir. Kesim özelliği olarak kup, pili, nervür, yaka ve manşet kesimleri ile biçimlendirilmiştir. b. Süsleme Konusu: Gelinlik süsleme konusu, bitkisel ve nesneli bezemeler kullanılarak oluşturulmuştur. c. Biçimlendirme: Stilize dallar, yapraklar ve deniz içerisinde yüzen deniz anası formundaki desenler anti natüralist bir yaklaşım sergilemektedir. d. Süsleme Kompozisyonu: Gelinliğin tüm yüzeyi dallar, yapraklar ve deniz içerisinde yüzen deniz anası formundaki şekillerin yüzeyi serbest bir yaklaşımla kaplaması şeklinde oluşturulmuştur. Kompozisyon kumaş desenleri dikim ve süsleme tekniklerinin birlikte kullanımıyla tamamlanmıştır. Yayın Durumu:. Bursa Kent Müzesi "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" sergisi ve "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" Sergi Kataloğu sayfalarda yayınlanmıştır. Boyutları:

224 202

225 203

226 204 Fotoğraf No 19a: Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

227 205 Fotoğraf No 19b: Arka Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

228 206 Fotoğraf No 19c: Yaka Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi Fotoğraf No 19d: Manşet Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi Fotoğraf No 19e: Etek Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

229 207 Örnek No: 20 Fotoğraf No: 20a, 20b, 20c, 20d, 20e, 20f Çizim No: 20.1, 20.2 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Bursa Kent Müzesi Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergi Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No:8 Osmangazi/Bursa Envanter No: Koleksiyona Geliş Tarihi: Koleksiyona Geliş Biçimi: Mustafa Kavurmacı tarafından Bursa Kent Müzesine bağışlanmıştır. Koleksiyondaki Yeri: Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergisi Tarihlendirme: 20. yüzyıl başı Kime Ait Olduğu: Bilinmemektedir. Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmemiştir. Bugünkü Durumu: Sağlam ve kullanılabilir durumdadır. Cinsi: Ceket ve şalvardan oluşan gelin kıyafeti Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Pembe renkli kendinden kırık beyaz jakarlı dokuma kumaştan dikilmiştir.

230 208 b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Ceket, krem renkli Amerikan bezi ile astarlanmıştır. Şalvarda astarlama yapılmamıştır. c. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Ceket yaka, kol ve etek uçlarında beyaz şerit üzerine mor işlemeli sutaşı ile süslenmiştir. Sutaşı dikimi makinede düz dikiş ile yapılmıştır. Ayrıca yaka uçlarının süslemesinde kumaşından yapılan kanuni pililer kullanılmıştır. Kanuni pili dikişleri çıma ve gaze dikişleri ile spor dikiş yapılarak süslenmiştir. Ceketin diğer tüm kenar süsleme dikişleri gaze dikişi kullanılarak yapılmıştır. Kol ağzı süsleme dikişleri çıma ve gaze dikişleri kullanılarak yapılmıştır. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler a. Yaka Kesimi: Ceket, erkek yakalıdır. Arka yaka geniş çalışılmış olup arka ortası dikişlidir. Arka yakada krem renk pamuklu dokuma kumaştan astar çalışılmıştır. Ön yakada kendi kumaşından boyu bel hattına kadar olan klapa çalışılmıştır. b. Kol Kesimi: Tek parçalı kuşu takma kol çalışılmıştır. Kol ağzı düz kesimlidir. c. Beden Kesimi: Ceket ön ortası açık olup pens ve kuplar ile bedene oturtulmuştur. Arka ortası dikişli ve kol oyuntusundan inen kup uygulanmıştır. d. Şalvar Kesimi: Şalvar dikdörtgen torba kesimlidir. Altı parça olarak çalışılmıştır. Paça parçası astar kumaşından pervazlı çalışılmıştır. e. Omuz Kesimi: Omuz dikişlidir. f. Ön Kapama Özelliği: Ön ortada kapanma payı verilerek klapalı erkek yaka çalışılmıştır. Ön kapanmayı sağlayacak herhangi bir materyal kullanılıp kullanılmadığı bilinmemektedir. g. Boy: Ceket boyu kalça düşüklüğüne kadar olup kol boyu uzun olarak çalışılmıştır. Şalvar boyu ayak bileklerine kadar inmektedir. Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler:

231 209 a. Beden Dikimi: Ceket birleştirme dikişleri makinede düz dikiş ile yapılmıştır. Ceket birleştirme işlemleri astar ile birlikte çalışılmıştır. Tüm pili katlamaları ve pens dikimleri astarlama ve yan birleştirme işlemlerinden sonra üst kumaş ve astar birlikte dikilerek gerçekleştirilmiştir. b. Şalvar Dikimi: Şalvar birleştirme dikişleri makinede düz dikiş ile yapılmıştır. Uçkur dikimi kendinden çift kıvırma yapılarak makinede çıma dikişi ile baskı dikişi yapılmıştır. Paça dikişi pervaz çalışması yapılarak temizlenmiş, Paça dikişine balıksırtı kaytan geçirilmiştir. c. Yaka Dikimi: Yaka erkek yaka olarak çalışılmış, yaka süslemesi çıma ve gaze dikişi ile gerçekleştirilmiştir. Yaka birleştirme ve süsleme dikişleri makinede düz dikiş ile yapılmıştır. c. Kol Dikimi: Ceket tek parça takma kolludur. Kol dikişleri makinede düz dikiş ile Yapılmıştır. Kol ağzı düz kesimli olup astar ile temizlenmiştir. Süsleme dikişleri makinede çıma ve gaze dikişi olarak uygulanmıştır. Kol ağzı sutaşı geçirilerek süslenmiştir. d. İç Dikişlerin Temizliği: İç dikişlerde kenar temizleme dikişi uygulanmamıştır. Cekette kenar dikişleri astar ile temizlenmiş olup yan dikişlerde kenar temizleme işlemi uygulanmamıştır. Şalvar birleştirme dikişlerinde kenar temizleme uygulanmamıştır. Ön Kapama: Ön ortada kapama payı verilerek bedenler üst üste kapanması sağlanmış olup, olup kapanmayı sağlayacak herhangi bir yardımcı malzeme kullanımı gözlenmemiştir. Kenar temizleme işlemi astar ile sağlanmıştır. Dikişler makinede düz dikiş ile dikilmiştir. Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler a. Astarlama: Cekette astarlama işlemi uygulanmıştır. Şalvarda astarlama işlemi yapılmamıştır.

232 210 b. Astar Kesimi: Astar kesimi kumaş ile aynı özelliklerde yapılmıştır. Arka yaka alt parçası, astarlaması kumaş kesimiyle aynı özelliklerde yapılmıştır. Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler a. Süsleme Tekniği: Gelinlik süslemesi kendinden desenli jakarlı dokuma kumaş kullanılarak gerçekleştirilmiş olup, kesim teknikleri ve yardımcı malzemeler ile desteklenmiştir. Kesim özelliği olarak kup, pens ve yaka modelleri kullanılmış olup yardımcı malzeme olarak da sutaşı ile biçimlendirilmiştir. b. Süsleme Konusu: Gelinlik süsleme konusu, bitkisel bezemeler kullanılarak oluşturulmuştur. c. Biçimlendirme: Stilize dallar, yapraklar ve çiçek desenleri anti natüralist bir yaklaşım sergilemektedir. d. Süsleme Kompozisyonu: Gelinliğin tüm yüzeyi dallar, yapraklar ve çiçek formundaki şekillerin yüzeyi serbest bir yaklaşımla kaplaması şeklinde oluşturulmuştur. Kompozisyon kumaş desenleri dikim ve süsleme tekniklerinin birlikte kullanımıyla tamamlanmıştır. Yayın Durumu:. Bursa Kent Müzesi "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" sergisi ve "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" Sergi Kataloğu sayfalarda yayınlanmıştır. Boyutları:

233 211

234 212

235 213 Fotoğraf No 20a: Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

236 214 Fotoğraf No 20b: Arka Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

237 215 Fotoğraf No 20c: Ön Yaka Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi Fotoğraf No 20d: Arka Yaka Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

238 216 Fotoğraf No 20e: Şalvar Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Fotoğraf No 20f: Şalvar Paça Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi

239 217 Örnek No: 21 Fotoğraf No: 21a, 21b, 21c, 21d Çizim No: 21.1, 21.2, 21.3 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Bursa Kent Müzesi Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergi Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No:8 Osmangazi/Bursa Envanter No: Koleksiyona Geliş Tarihi: Koleksiyona Geliş Biçimi: Fisun Çerençe tarafından Bursa Kent Müzesine bağışlanmıştır. Koleksiyondaki Yeri: Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergisi Tarihlendirme: 20. yüzyıl başı Kime Ait Olduğu: Fisun Çerençe'nin babaannesinin annesi Fatma hanıma aittir. Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmemiştir. Bugünkü Durumu: Sağlam ve kullanılabilir durumdadır. Cinsi: Ceket ve etekten oluşan gelin kıyafeti Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Sarı renkli kendinden desenli jakarlı dokuma kumaştan dikilmiştir.

240 218 b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Ceket ve etek, krem renkli pamuklu dokuma kumaş ve patiska ile astarlanmıştır. c. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Ceket ve etek süslemesi dikiş teknikleriyle yapılmıştır. Yaka çevresi, roba, kol evi, pazu, kol ağzı, ön orta kapanma payı ve etek ucunda uygulanan model özellikleri kendi kumaşından pili, büzgü, drape ve pili kaşe teknikleri kullanılarak oluşturulmuştur. Ayrıca ön orta roba kısmında ve kol kapaklarında boncuk işlemeli su taşı kullanılmıştır. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler a. Yaka Kesimi: Ceket, hakim yakalıdır. Yaka ucunda kumaş katı, kanuni pilili fırfır çalışılmıştır. b. Kol Kesimi: İki parçalı olarak çalışılan kol üzerine ayrıca kapak çalışılmıştır. Kol ağzı düz kesimlidir. Kol büzgülü ve kabarık takma koldur. c. Beden Kesimi: Ceket ön ortası açık olup pensli beden çalışılmıştır. Ön ortası bel hattından büzgülü olan bluz robalı ve kol oyuntusundan inen kup çalışmasıyla bedene oturan bir kesimi vardır. Cepkenin arka ortası kumaş katı olup çift kup uygulanmıştır. d. Etek Kesimi: Etek ön ortası kumaş katı olup altı parçadan oluşmaktadır. Belde uygulanan kemer parçası süsleme amaçlı çok büzgülü olarak çalışılmıştır. e. Omuz Kesimi: Omuz dikişlidir. f. Ön Kapama Özelliği: Ön ortada kapanmada büzgü payı verilerek ön kapanma büzgülü olarak çalışılmıştır. Kapanmada üst üste binme yapılmamış olup çıt çıtlar ile sağlanmıştır. Çıt çıtlar elde açık vizon renkli iplik ile dikilmiştir. Ön kapanmada boncuk işlemeli su taşı kullanılmıştır. g. Boy: Ceket boyu kalça üzerine kadar olup kol boyu uzun olarak çalışılmıştır. Etek boyu ayak bileklerine kadar inmektedir. Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler:

241 219 a. Beden Dikimi: Ceket birleştirme dikişleri makinede düz dikiş ile yapılmıştır. Birleştirme dikişleri astar ile birlikte çalışılmıştır. Roba parçasındaki drapeler elde büzgü dikişi ile yapılmıştır. Büzgü dikişi geniş nervür dikimi yapılarak sağlanmıştır. İki nervür dikişi arasına boncuk işli sutaşı dikilmiştir. Ön orta büzgüsü, bel ve roba dikişinde büzgü olarak dikilmiş etek ucunda ise pili katlama olarak çalışılmıştır. Pens ve kup dikişi astarla birlikte dikilmiştir. Ön ortada astarın üzerine elde baskı dikişi yapılarak dikilen grogren ile pervaz çalışılmış ve pervaza dikilen agraflar ile ön kapama yapılmıştır. Arka ortası kumaş katı olup omuzlardan etek ucuna inen iki adet pili katlama uygulanmıştır. Ayrıca model arkada uygulanan iki kup ile bedene oturtulmuştur. Etek ucu kumaştan 3 cm'den kıvrılmış ve kıvrılan parça üzerine Makinede düz çıma dikişi ile grogren dikilerek etek ucunun esnemesi engellenmiştir. b. Etek Dikimi: Etek birleştirme dikişleri makinede düz dikiş ile yapılmıştır. Etek bel dikimi elde büzgü dikişi ile yapılmıştır. Fermuar açıklığı kendinden çift kıvırma yapılarak makinede baskı dikişi uygulanmıştır. Kemer kısmında pembe sık dokumalı pamuklu kumaştan çift kat olarak hazırlanan pervaz elde düz dikiş ile bel hattından birleştirme yapılmıştır. Büzgü dikişlerinden bedene tutturulmuştur. Bel hattında korsaj şeklinde ayrıca hazırlanan kemer model uygulaması, elde yapılan büzgü dikişleriyle yapılmıştır. Kemer kapanmasında iki adet agraf uygulanmıştır. Fermuar açıklığı pervaza dikilen iki adet agraf ile kapatılmıştır. Etek ucunda kendi kumaşından kumaş katı olarak hazırlanan fırfır büzgülü olarak makinede düz dikiş ile etek ucunda kumaşın üzerine dikilmiştir. Etek ucu kenar temizleme işlemi kahve renkli pamuklu dokuma kumaş ile pervaz geçirilerek yapılmıştır. Etek ucu pervaz birleştirme ve baskı dikişi makinede düz dikiş yapılmıştır. c. Yaka Dikimi: Yaka ucunda tek kat olarak çalışılan kanuni pilili fırfır elde düz dikiş ile bedene dikilmiştir. Fırfır dikişi kendi kumaşından hazırlanan 1,5 cm'lik pervaz ile elde baskı dikişi kullanılarak temizlenmiştir. c. Kol Dikimi: Ceket iki parçalı takma kol ve üst kol kapağı olarak çalışılmıştır. Üst kol parçası pazu kısmındaki bolluk dikiş hattında pili katlamalar şeklinde dikilmiş, üst kısımda ise teyel ile tutturmalar yapılarak dökümlü görünüm verilmiştir. Kol üst kapak parçası, kol üstü büzgülü ve astarlı olarak hazırlanmıştır. Kapak kenar kısmı

242 220 kendinden çift kıvırma yapılıp elde baskı dikişi ile bastırılmıştır. Kol dikişleri makinede düz dikiş ile birleştirilmiştir. Kol ağzı manşet çalışması kanuni pilili fırfır ile yapılmıştır. Kol ağzı düz kesimli olup astarın üzerine pervaz dikilerek temizlenmiştir. Kol ağzı süslemesinde boncuk işli su taşı kullanılmıştır. d. İç Dikişlerin Temizliği: İç dikişlerde kenar temizleme dikişi uygulanmamıştır. Cekette kenar dikişleri astar ile temizlenmiş olup yan dikişlerde kenar temizleme işlemi dikiş paylarının oyuntulu olarak kesilmesiyle kumaşın atması engellemeye çalışılmıştır. Etek birleştirme dikişlerinde kenar temizleme uygulanmamıştır. Ön Kapama: Ön ortada kapama payı verilerek bedenler üst üste kapanması sağlanmış olup, olup kapanmayı sağlayacak herhangi bir yardımcı malzeme kullanımı gözlenmemiştir. Kenar temizleme işlemi astar ile sağlanmıştır. Dikişler makinede düz dikiş ile dikilmiştir. Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler a. Astarlama: Cekette astarlama işlemi uygulanmıştır. Etekte astarlama işlemi yapılmamıştır. Etek ucu ve bel kenar temizleme işlemi pervaz ile yapılmıştır. b. Astar Kesimi: Ceket ön astar kesimi roba kesiği ve büzgü payları uygulanmadan kumaş ile aynı kup ve pens özelliklerinde çalışılmıştır. Arka astar çalışması pili payları verilmeden kup kesikleri kumaş ile aynı özelliklerde çalışılmıştır. Etekte astarlama işlemi yapılmamıştır. Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler a. Süsleme Tekniği: Gelinlik süslemesi kendinden desenli jakarlı dokuma kumaş kullanılarak gerçekleştirilmiş olup, kesim özellikleri, dikim teknikleri ve yardımcı malzemeler ile desteklenmiştir. Kesim özelliği olarak kol kesimi roba çalışması ve kol ağzı, etek ucu, yaka fırfır çalışmaları, dikim özelliği olarak süsleme dikişleri ve yardımcı malzeme olarak da çıt çıt ve düğmeler ile biçimlendirilmiştir. b. Süsleme Konusu: Gelinlik süsleme konusu, bitkisel bezemeler kullanılarak oluşturulmuştur.

243 221 c. Biçimlendirme: Stilize dallar, yapraklar ve çiçek desenleri anti natüralist bir yaklaşım sergilemektedir. d. Süsleme Kompozisyonu: Gelinliğin tüm yüzeyi gül, dal ve yaprak formundaki şekillerin yüzeyi serbest bir yaklaşımla kaplaması şeklinde oluşturulmuştur. Kompozisyon kumaş desenleri ve süsleme tekniklerinin birlikte kullanımıyla tamamlanmıştır. Yayın Durumu:. Bursa Kent Müzesi "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" sergisi ve "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" Sergi Kataloğu sayfalarda yayınlanmıştır. Boyutları:

244 ÇİZİM NO:

245 223

246 224

247 225 Fotoğraf No 21a: Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

248 226 Fotoğraf No 21b: Arka Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

249 227 Fotoğraf No 21c: Yaka ve Kol Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi Fotoğraf No 21d: Yaka ve Kol Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

250 228 Örnek No: 22 Fotoğraf No: 22a, 22b, 22c, 22d Çizim No: 22.1, 22.2 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Kent Müzesi Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No:8 Osmangazi/Bursa Envanter No: Koleksiyona Geliş Tarihi: Koleksiyona Geliş Biçimi: Kamuran Erteksöz tarafından Kent Müzesine bağışlanmıştır. Koleksiyondaki Yeri: Depoda rafta patiska hurç içerisinde saklanmaktadır. Tarihlendirme: 1901 Kime Ait Olduğu: Saniye İpeker'e aittir. Onarım Görüp Görmediği: Bilinmemektedir. Bugünkü Durumu: Gelinlik sağlam ve kullanılabilir durumdadır. Fakat süslemede kullanılan saten kumaşta erimeler, kumaş renginde solma olduğu gözlenmektedir. Cinsi: Gelinlik Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Yavruağzı jakarlı ipek dokuma kumaş kullanılmıştır. b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Beden astarı krem rengi pamuklu dokuma kumaş ile bel hattına kadar astarlanmıştır. Etekte astar kullanılmamıştır.

251 229 c. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Yavruağzı saten kumaş ve danteller ile süslenmiştir. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler a. Yaka Kesimi: Hakim yakalıdır. Arka ortası kesikli olup çıt çıt ve agraflar ile kapama uygulanmıştır. b. Kol Kesimi: Kısa kolludur (Astarının uzun kollu olmasından olayı, kollarının sonrada kesilmiş olabileceği düşünülmektedir). Kol takma koldur, büzgüler ve pili kırmalar ile bedene makinede dikilmiştir. c. Beden Kesimi: Robalı ve ön ortası kumaş katıdır. Arka bel hattından başlayarak önde robanın beden birleşim hattı üzerini saran süsleme amaçlı (dantel, saten ve kendi kumaşından hazırlanmış) geniş bir bant kullanılmıştır. Kup ve pensler ile bene oturan model kalça hattından itibaren etek ucuna doğru valonlu olarak inmektedir. Etek ucunda yere paralel olarak uygulanan kesik bulunmaktadır. Ön etek boyu kısa olup arka etek hafif kuyruklu olarak tasarlanmıştır. Bedenin ön orta hattında yere paralel inen nervürler bulunmaktadır. Etek kısmına kendi kumaşından nervürlerle süslenmiş şerit bant bulunmaktadır. d. Omuz Kesimi: Omuz dikişlidir. e. Yırtmaç Kesimi: Ön roba altında 12 cm'lik yırtmaç uygulanmıştır. f. Arka Kapama Özelliği: Arka ortası çıtçıt ve agraflar ile kapama yapılmıştır. g. Peşlerin Kesimi: Arka orta ve yan dikiş etek ucunda genişletme amaçlı peş parçaları kullanılmıştır. f. Boy: Beden boyu uzun ve kuyruklu olarak tasarlanan gelinlik, kısa kolludur. Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler a. Beden Dikimi: Ön bedende uygulanan roba saten kumaş üzeri dantel kaplanmıştır. Ön bedende pens, kup, nervür dikişleri ve üst süsleme dantelleri

252 230 makine dikişi ile dikilmiştir. Pens dikişleri kalça hattında bitirilmiştir. Roba altındaki yırtmaç kenarı biye ile temizlenmiştir. Arka kapamada pat çalışması uygulanmıştır. Patlar makinede dikilmiştir, baskı dikişleri elde sülfüle baskı yapılmıştır. Etekteki peş parçaları makinede dikilmiştir. b. Yaka Dikimi: Yavruağzı jakarlı ipek dokuma kumaş üzeri dantel ile kaplanarak oluşturulan hakim yakalıdır. Arka ortası kesikli olarak tasarlanmış çıt çıt ve agraf ile kapama yapılmıştır. Yaka ucunda yavruağzı saten kumaş ile süsleme yapılmıştır. Tüm parçalar bedene birlikte dikilerek yavruağzı pamuklu dokuma kumaş ile astarlanmıştır. astar elde ara teyel ile dikilmiştir. Yaka da tela kullanılmamıştır dik durmayı sağlayacak Plastik ve metal yaka balenleri kullanılmıştır. c. Kol Dikimi: Takma kol çalışılmıştır. Kol çevresinde büzgü ve pililer uygulanmış makine ile bedene dikilmiştir. Kol ağzı kendi kumaşından hazırlanan 4 cm'lik pervaz ile temizlenmiştir. Baskı dikişi 0.5 cm'den makine ile yapılmıştır. d. İç Dikişlerin Temizliği: İç dikişlerde pervaz ve astarlama yapılan yerler dışındaki dikişlerde kenar temizleme tekniği kullanılmamıştır. e. Arka Kapama: Arka ortası 45 cm'lik boyunda açıklık bulunmaktadır. Bu açıklığa Eklemeli pat ile kapama işlemi uygulanmıştır. Kapama işlemi kendi kumaşından hazırlanan pat parçalarını makinede dikimi ile gerçekleşmiş, bir düğme bir agraf şeklinde dikilen yardımcı malzemeler ile tamamlanmıştır. Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler a. Astarlama: Yaka, roba, ön ve arka beden kalça düşüklüğüne kadar astarlanmıştır. Etek kısmında astarlama yapılmamıştır. Kol astar dikişinde sökülme gözlenmektedir. Astar iç dikişleri makine ile dikilmiş ve üst bedene bakmaktadır. Üst bedende uygulanan nervürler astarda uygulanmamış fakat kup ve pens kesikleri aynen uygulanmıştır. b. Astar Kesimi: Beden kesimi üst beden ile aynı kup ve pens kesiklerine sahip olup nervürler astarda uygulanmamıştır. Gelinliğin dış kolu kısa kollu olarak çalışılmasına rağmen astarı uzun kollu olarak çalışılmıştır.

253 231 c. İç Pervazların Dikimi: Kol ağzında kendi kumaşından hazırlanan pervazlar makine dikişi ile dikilmiştir. Etek ucuna 12 cm'lik yavruağzı pamuklu kumaştan hazırlanan pervaz makinede dikilmiştir. Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler a. Süsleme Tekniği: Gelinlik model kesimi ve uygulanan nervür, danteller ve saten kumaştan hazırlanan çiçekler ile süslenmiştir. b. Süsleme Konusu: Kumaşa uygulanan pililer ve nervür dikişleri, danteller ve saten kumaştan hazırlanan çiçekler ile süslenmiştir. c. Biçimlendirme: Gelinlikte kullanılan dantel ve kesikler simetrik olarak tasarlanmış bitkisel motifler kumaştan yapılan güller ile biçimlendirilerek ana tema oluşturmaktadır. d. Süsleme Kompozisyonu: Krem rengi jakarlı ipek dokuma kumaş ve dantel kumaşın birlikte kullanımını nervür ile tamamlanmıştır. Üst bedende kullanılan bant tüm kumaşların birlikteliğini tamamlamaktadır. Yayın Durumu: Bursalı mısın Kadifeli Gelin sergisinde sergilenmiştir ve Bursalı mısın Kadifeli Gelin sergi katalogunda yayınlanmıştır. Boyutları:

254 232

255 ÇİZİM NO:

256 234 Fotoğraf No 22a: Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

257 235 Fotoğraf No 22b: Arka Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

258 236 Fotoğraf No 22c: Ön Yaka Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi Fotoğraf No 22d: Kol Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

259 237 Örnek No: 23 Fotoğraf No: 23a, 23b, 23c, 23d Çizim No: 23.1, 23.2, 23.3 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Bursa Kent Müzesi Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergi Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No:8 Osmangazi/Bursa Envanter No: Koleksiyona Geliş Tarihi: Koleksiyona Geliş Biçimi: Emine Rengiiyiler tarafından Bursa Kent Müzesine bağışlanmıştır. Koleksiyondaki Yeri: Bursalı mısın Kadifeli Gelin Sergisi Tarihlendirme: 1910 Kime Ait Olduğu: Hamide Gençkalangiller Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmemiştir. Bugünkü Durumu: Kumaşta yıpranmalar gözlenmektedir. Lekelenmeler ve yırtılmalar vardır. Kol alt kısımlarında kumaş tamamen lifler şeklinde ayrılmıştır. Cinsi: Ceket ve etekten oluşan gelin kıyafeti Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Gelinlik açık yeşil renkli, jakarlı ipek dokuma kumaştan dikilmiştir.

260 238 b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Astarlamada krem renkli dokuma kumaş kullanılmıştır. c. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Gelinlik süslemesi pili, nervür ve Fransız gipürü kullanılarak süslenmiştir. Omuz parçalarında kendi kumaşından pili kırmalı ve krem renkli Fransız gipürleri kullanılmıştır. Etek ucunda su taşı hazır harç kullanılmıştır. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler: a. Yaka Kesimi: Gelinlik hakim yakalıdır. Yaka iki katlıdır, jakarlı ipek dokuma kumaş üzerine aynı özelliklerde dantel uygulanmıştır. b. Kol Kesimi: Gelinlik, tek parça takma truvakar kolludur. Kol ağzı düz kesimlidir. Kol üstü büzgülüdür. c. Beden Kesimi: Bluz ön bedeni asimetrik iki parçadan oluşmaktadır. Ön sol göğüs üzerinden geçen kup hattı ön açıklık olarak kullanılmıştır. Arka beden beş parçadan oluşmaktadır. Arka ortası kumaş katı çalışılmıştır. d. Etek Kesimi: Gelinlik eteği evaze kesimli, uzun kuyruklu ve dokuz parçalı çalışılmıştır. Ön ortası kumaş katı olup etek ucunda kendi kumaşından hazırlanmış olan nervürlerle süslü geniş bant ön etek ucunda yere paralel olarak kullanılmış ve Fransız gipüründe hazırlanan şeritler ön kullanılmıştır. Belde pililer ile süslenmiş kapanması agraf ile yapılan kuşak kullanılmıştır. e. Omuz Kesimi: Omuzlar dikişlidir. f. Ön Kapama Özelliği: Ön sol göğüs üzerinden geçen kup hattı ön açıklık olarak kullanılmıştır. Ön sol kup parçasına kapanma payı verilmiştir ve sağ parça sol parçanın üzerine kapanmaktadır. g. Boy: Bluz beden boyu kalça düşüklüğünde olan gelinliğin, kol boyu uzundur. Etek boyu uzun ve kuyrukludur. Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler:

261 239 a. Beden Dikimi: Gelinliği oluşturan parçalar birbirine makinede düz dikiş ile birleştirilmiştir. Bluz ön bedeninde uygulanan nervürler göğüs hattına kadar dikilmiş alt kısım serbest bırakılmıştır. Arkada ortada çalışılan nervürler bluzun etek ucuna dikilmiştir. Kup parçaları çıma dikişi ile süslenmiştir. b. Yaka Dikimi: Bluzun yaka dikimi makinede düz dikiş ile yapılmıştır. Yaka üzerine çalışılan gipür, kumaş ile birlikte dikilmiştir. c. Kol Dikimi: Kollar bedene, takma kol tekniği ile geçirilmiştir. Kol üstü büzgülü olup pazu kısmında nervür çalışılmıştır. Kol ağzında gipürlü ve nervür parçası olan manşet çalışılmıştır. Kol ve manşet arasında dubleleme yapılmıştır. Dubleleme üzerine pili kırmalar yapılan gipür dikilmiştir. d. İç Dikişlerin Temizliği: Beden, kol ağzı ve yaka astar kullanılarak temizlenmiştir. Beden astarında kenar temizleme işlemi kendinden çift kıvırma ile yapılmıştır. Etekte birleştirme dikişlerinde kenar temizleme yapılmamıştır. Etek ucu pervaz kullanılarak temizlenmiştir. e. Ön Kapama: Ön açıklık; sağ parça kumaşa verilen kapanma payı ile çift kıvırma yapılmıştır. Sol kapakta ise gizli pat çalışılmıştır. Sol kapak sağ beden parçasının üzerine çıtçıtlar yardımıyla kapatılmıştır. f. Yırtmaç Dikimi: Etek fermuar yeri olarak bırakılan kısım kendinden çift kıvırma yapılarak temizlenmiş ve kapanma yerine fermuar dikimi yapılmamıştır. Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler: a. Astarlama: Gelinlik bluz beden kısmı krem renkli dokuma kumaş ile astarlama yapılmıştır. Kollar mavi pamuklu dokuma ile astarlanmıştır. Astar etek ucu serbest (açık) çalışılmış, astarın ön kapaması agraflar ile yapılmıştır. Etekte astarlama yapılmamıştır. b. Astar Kesimi: Gelinlik bluzunda kumaşla aynı özelliklerde astarlama yapılmıştır.

262 240 c. İç Pervazların Dikimi: Etek ucu pervaz çalışması mavi renkli pamuklu dokuma kumaş ile yapılmıştır. Pervaz birleştirme dikişi makinede düz dikiş ile hazırlanmış olup, baskı dikişi çift kıvırma ile makinede baskı dikişi yapılmıştır. Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler: a. Süsleme Tekniği: Gelinlik süslemesi, hazır gereçler ve dikiş tekniği kullanılarak yapılmıştır. Dikiş tekniği olarak nervür, pili ve çıma dikişleri uygulanmıştır. Hazır gereçlerde, Fransız gipürü kullanılmıştır. Omuzlarda kullanıla omuz parçaları yaka kenarından makinede düz dikiş ile bedene dikilmiş, uç kısımları serbest bırakılmıştır, etek ucunda kullanılan bant ise üst kenarından bedene dikilmiş gaze ile süslemesi dikişi yapılmıştır. b. Süsleme Konusu: Gelinlik, bitkisel bezemeli kendinden desenli jakarlı ipek kumaştan tasarlanmıştır. Gipür desenlerinde bitkisel bezeme kullanılmıştır. c. Biçimlendirme: Stilize yaprak ve çiçeklerden oluşan kumaş kompozisyonu anti naturalistik bir yaklaşımla tasarlanmıştır. Omuz parçaları Fransız gipürleri ve pililer ile biçimlendirilmiştir. d. Süsleme Kompozisyonu: Gelinliğin yaka, omuz bantları, göğüs kısmı, kol ağzı ve ön eteğinde kullanılan Fransız gipürü boyuna uzayan şeritler şeklinde tasarlanmıştır. Ayrıca kenar süslemelerde gipür ve sutaşı şeritler kullanılmıştır. Yayın Durumu: Bursa Kent Müzesi "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" sergisi ve "Bursalı mısın Kadifeli Gelin" Sergi Kataloğu sayfalarda yayınlanmıştır.. Boyutları:

263 241

264 242

265 243

266 244 Fotoğraf No 23a: Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

267 245 Fotoğraf No 23b: Arka Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

268 246 Fotoğraf No 23c: Kol Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi Fotoğraf No 23d: Kol Detay Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

269 247 Örnek No: 24 Fotoğraf No: 24a, 24b Çizim No: 24.1, 24.2, 24.3, 24.4, 24.5, 24.6 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Kent Müzesi Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No:8 Osmangazi/Bursa Envanter No: Koleksiyona Geliş Tarihi: Koleksiyona Geliş Biçimi: Günay Dikencik tarafından Kent Müzesine bağışlanmıştır. Koleksiyondaki Yeri: Depoda rafta patiska kumaştan dikilmiş hurç içerisinde saklanmaktadır. Tarihlendirme: 1953 Kime Ait Olduğu: Günay Dikencik Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmüştür. Bugünkü Durumu: Gelinlik kumaşında lekelenmeler gözlenmektedir. Sol omuzun yaka kısmında kumaşın yıpranmasından dolayı açılmalar olmuş ve bunlar elde çırpma dikişi ile tamir edilmiştir. Etek ucu kirli ve yıpranmış durumdadır. Boncuk işlemelerinde iplerin kopmasından dolayı sökülmeler olmuş, kullanılan boru boncuklar ile tırtıl süslemelerin bir kısmı dökülmüştür. Cinsi: Gelinlik Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler:

270 248 a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Krem rengi ipek şifon ve ipek saten kumaş kullanılmıştır. b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Krem rengi saten kumaş kullanılmıştır. c. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Gelinliğin üst kumaşında krem rengi ipek şifon ve alt kumaşında (astarda) krem renk ipek saten kumaş kullanılmıştır. d. Giyside Kullanılan Yardımcı Malzeme ve Renkler: Gelinliğin yaka çevresinde aşağı doğru yayılan işlemede ve etek üzerindeki işlemelerde siyah renkte tırtıl ve boru boncuklar kullanılmıştır. Ön ortası kapamasında 24 adet gelinliğin kendi kumaşından bastırılmış olan düğmeler kullanılmıştır. Astarın sağ yan dikişinde giyimi kolaylaştırmak için metal fermuar kullanılmıştır. Bel kısmında kullanılan kemer kendi kumaşından hazırlanmış olup toka kısmı hazır olarak plastik bir materyalin gelinliğin kendi kumaşı ile kaplanması sonucu tam bir bütünlük sağlanmıştır. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler: a. Yaka Kesimi: Gelinlik hakim yakalıdır. Yakası çift kat verev şifon kumaştan yüksek hakim yakalı olarak tasarlanmıştır. Yaka ucu kumaş katı olup arka ortası dikişlidir. b. Kol Kesimi: Gelinlik düşük kollu olarak tasarlanmıştır. c. Beden Kesimi: Üst şifonda ön ortası yakadan göğüs hizasına kadar açıktır ve göğüs hizasından bel hattına kadar 24 düğme ile süslenmiştir. Üst beden astar kısmı straplez olarak tasarlanmış ve ön ortası ve arka ortası dikişsiz, bel hattı dikişlidir. Gelinlik Ön ve arkada uygulanan pensler ile bedene oturtulmuştur. Etek katlarının kesiminde çınar yaprağından ilham alınmış birkaç farklı boyutta çınar yaprağı yansıtılmıştır. d. Omuz Kesimi: Gelinliğin omuzları dikişlidir.

271 249 e. Yırtmaç Kesimi: Ön ortasında yakadan göğüs hattına kadar basit yırtmaç açıklığı bırakılmıştır. h. Ön Kapama özelliği: Üst şifon kumaşın kapanması gelinlik kumaşından hazırlanmış olan biritler ile 24 adet düğmeden oluşmaktadır. Beden astarının kapanması, sağ yan bedende kullanılan fermuar ile sağlanmıştır. ı. Boy: Gelinliğin etek boyu uzun olarak tasarlanmıştır. Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler: a. Beden Dikimi: Beden şifon kumaştan çalışılmıştır. Ön göğüs altında çift pens ile arka bedende beden pensleri kullanılarak bedene oturan bir modeldir. Arka ortası kumaş katı çalışılmış olup tüm beden dikişleri makine ile birleştirilmiştir. Etek parçaları astar parçalarıyla birlikte üst kenar kısmından 1 cm'den makinede düz dikiş ile iç eteğe dikilmiştir, diğer kenarları serbest olarak tasarlanmıştır. Etek katlarının kenar dikişleri 0.5 cm'lik çift kıvırma yapılarak ara teyel ile bastırılmıştır. b. Yaka Dikimi: Yakanın arka ortası dikişlidir. Yaka üst kenarı kumaş katı olarak çalışılmıştır. Yakanın düzü bedenin düzüne gelecek şekilde makine ile çift kat olarak monte edilmiştir. Yaka ucu kapanması için, 0.5 cm'lik bir pat çalışması uygulanmış pat üzerine dikilen küçük bir çıt çıt ile gerçekleştirilmiştir. c. Kol Dikimi: Model düşük kollu olduğu için sadece kol ağzı dikişi uygulanmıştır. Kol ağzına ara teyel ile elde baskı dikişi uygulanmıştır. Kol altında meydana gelen yıpranmalar sülfüle dikişi ile tamir edilmeye çalışılmıştır. d. İç Dikişlerin Temizliği: Beden iç dikişleri elde sülfüle dikişi ile temizlenmiştir. Beden astarı çift kat çalışılmış olduğundan iç dikişler astar içerisinde bırakılarak temizlenmiştir. Göğüs kısmında çalışılan pervaz kenarları elde ara teyel ile bedene tutturulmuştur. Astarda kullanılan fermuar kenarları sülfüle dikişi ile temizlenerek elde baskı yapılmıştır. e. Ön Kapama: Bedene ön ortasına kapama payı verilmemiş, beden kenarları 0,3 cm'den çift kıvırma yapılarak elde ara teyel ile bastırılmıştır. Kapanma için düğme ve

272 250 biritler kullanılmıştır. Kendi kumaşından 0.2 cm'lik hazırlanan şerit halindeki birit 1,5 cm'lik aralıkta olacak şekilde makine dikişiyle ön orta hatta dikilmiştir. Düğme ayakları sarma dikişi ile elde örülerek oluşturulmuştur. Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler: a. Astarlama: Beden astarı iki kat saten kumaştan çalışılmıştır. Beden astarının içerisinde pens ve dikiş hatlarına dik durmayı sağlatacak balenler dikilmiştir. Balenler bedene bakan astar katına dikilmiş, ön kısımdan balen dikişleri gözükmemektedir. Fermuar çalışması sağ yan dikişte ve çift taraflı fermuar dikim tekniği kullanılarak dikilmiştir. Fermuar ucuna bir adet agraf dikilmiştir. Yaka astarlaması yapılmamıştır. Etek kısmında etek katlarını dikmek için elbise eteği kullanılmış, ayrıca astarlama yapılmamıştır. b. Astar Kesimi: Üst beden astarı çift kat, ön ve arkada beden pensleri uygulanmıştır. Ön ortası kumaş katı, arka ortası dikişlidir. Etek iç eteği ve üst kat parçaları olarak tasarlanmıştır. Belden üst bedene dikişli olan astarın etek boyu diz üstüne kadardır. Astar etek katları üst şifon ile aynı ölçülerde hazırlanmıştır. c. İç Pervazların Dikimi: Üst beden astarının göğüs kısmında pervaz çalışılmıştır. Pervaz yaka kısmından astar parçaları ile birlikte dikilerek çevrilmiş, alt kısımda ise tek kat kıvrılarak makine baskısı yapılmış ve astara monte edilmiştir. Eteğin astarındaki katları 7 cm'lik pervazlar ile temizlenmiş ve pervazların kenar temizliği elde sülfüle dikişi yapılmıştır. Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler: a. Süsleme Tekniği: Boncuk işleme tekniği kullanılmıştır. b. Süsleme Konusu: Gelinliğin süslemesinde bitkisel motifler kullanılmıştır. Tasarım çınar yaprağından yola çıkılarak yapılmıştır. Etekte uygulanan yaprak formundaki etek katları ve üzerlerine işlenen çınar yaprağındaki damar desenini oluşturan işleme deseni süsleme konusunu oluşturmaktadır.

273 251 c. Biçimlendirme: Yaka çevresinden yelpaze şeklinde bir açıyla oluşturulan işleme, çınar yaprağındaki damarları simgelemektedir. İşleme bir tırtıl ile bir boru boncuğun sırayla birbiri ardına işlenmesiyle oluşturulmuştur. Etek katları da yine aynı şekilde yakada olduğu gibi tırtıl ve boru boncukların belli bir merkezden dağılımıyla çınar yaprağının damarlarını yansıtan biçimlendirme yapılmıştır. d. Süsleme Kompozisyonu: Krem rengi ipek şifon kumaşın krem rengi ipek saten kumaş üzerine kombini şeklinde tasarlanan gelinlik, etek kısmındaki yaprak formundaki kesiklerin birbiri üzerine geçmesi ve yaprak özelliğinin damar formunda boncuk işlemelerle vurgulanmasıyla doğal bir tema oluşturulmuştur. Kemer ve düğmelerin kendi kumaşından kaplama olarak kullanılması seçilen temanın doğallığının koruduğunu göstermektedir. Yayın Durumu: Bursalı mısın Kadifeli Gelin sergisinde sergilenmiştir ve Bursalı mısın Kadifeli Gelin sergi katalogunda yayınlanmıştır. Boyutlar:

274 252

275 253

276 254

277 255

278 256

279 257

280 258 Fotoğraf No 24a: Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

281 259 Fotoğraf No 24b: Arka Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

282 260 Örnek No: 25 Fotoğraf No: 25a, 25b Çizim No: 25.1, 25.2 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Kent Müzesi Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No:8 Osmangazi/Bursa Envanter No: Koleksiyona Geliş Tarihi: Koleksiyona Geliş Biçimi: Leyla İlova tarafından Kent Müzesine bağışlanmıştır. Koleksiyondaki Yeri: Depoda rafta patiska hurç içerisinde saklanmaktadır. Tarihlendirme: 1954 Kime Ait Olduğu: Leyla İlova Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmemiştir. Bugünkü Durumu: Gelinliğin kumaşında lekelenmeler gözlenmektedir. Düğmelerinden birinin kumaş kaplaması düşmüş ve arka ortadaki dikişte sökülme görülmektedir. Genel olarak giyilebilir durumda ve sağlamdır. Cinsi: Gelinlik Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Krem rengi ipek kumaştan tasarlanmıştır.

283 261 b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Gelinliğe monte edilen herhangi bir astar kullanılmamıştır. c. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Gelinlik süslemesi uygulanan model kesimi ve dantel angles ile süsleme yapılmıştır. d. Giyside Kullanılan Yardımcı Malzeme ve Renkler: Gelinlikte yardımcı malzeme olarak kendi kumaşından bastırılan 39 adet düğme kullanılmıştır. Gelinliğin dikişleri krem renkte dikiş ipliği ile dikilmiştir. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler a. Yaka Kesimi: Gelinlik "O" Yaka kesimlidir. ön yaka kısmı bedenin simetrik kruvaze kapanmasıyla oluşturulmuştur. Ön yakaya 1cm genişliğinde kendi kumaşından pervaz uygulanmıştır. b. Kol Kesimi: Gelinlik takma kollu ve kol üstü büzgülüdür. Dirsekten çift pensli olarak tasarlanmıştır. Kol ağzında basit yırtmaç uygulanmış ve yırtmaç açıklığı 2 adet düğme ile kapatılmıştır. c. Beden Kesimi: Ön bedende kruvaze kapanması olan roba uygulanmıştır. Roba göğüs üzeri büzgülü olarak tasarlanmıştır. Ön beden penssiz kumaş katı olarak çalışılmıştır. Bel kısmında büzgü dikişi ile bedene oturan bir kesim uygulanmıştır. Arka beden penssiz ve arka ortası kalça düşüklüğü hattına kadar düğmeli olarak tasarlanmıştır. Belden dikişli olan gelinliğin eteği evaze kesimli olup ön ortası ve arka ortası dikişli, arka etek ucunda kuyruk parçaları kullanılmıştır. d. Omuz Kesimi: Gelinliğin omuzları dikişlidir. e. Yırtmaç Kesimi: Gelinlikte basit kol yırtmacı uygulanmıştır. f. Ön Kapama özelliği: Roba kısmında kruvaze kapama uygulanmıştır. g. Arka Kapama özelliği: Gelinliğin kapaması arka ortadan uygulanmıştır. Arka ortası kalça düşüklüğüne kadar düğme ile kapatılmıştır. Kapanma payı uygulanmamıştır.

284 262 h. Boy: Gelinliğin etek ve kol boyu uzun olarak tasarlanmıştır. Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler a. Beden Dikimi: Ön beden roba parçaları alt kısmı büzgülü bir şekilde göğüs angles parçalarına ara teyel ile elde dikilmiştir. Ön beden parçasının roba birleştirmeleri elde düz dikiş ile dikilmiştir. Ön beden parçasının bel kısmında büzgü yapılarak bel angles parçasına birleştirilmesi elde ara teyel dikişi ile dikilmiştir. Omuz dikişleri makine ile dikilmiştir. Omuzda elde hazırlanan vatka kullanılmıştır, vatka 3cm'lik kola doğru dikilmiştir. Yan dikişler ve etek parçalarının birbirine monte edilmesi makine ile yapılmıştır. Etek ucu 5 cm kendinden kıvrılmış ve elde baskı dikişi ile tutturulmuştur. b. Yaka Dikimi: Ön yaka robanın çift kat olarak kapanması ile "O" yaka oluşmaktadır. Çift kat roba katlarının omuzlara dikilmesiyle ön yaka oyuntusu oluşturulmuştur. Ön yaka pervazı ile arka yaka dikiş payları elde ara teyel dikişi baskı dikişi yapılarak oluşturulmuştur. c. Kol Dikimi: Kolun dirsek hattında iki pens uygulanmıştır. Kol alt dikişi makine ile dikilmiştir. Kol ağzına 5 cm kala basit yırtmaç açıklığı bırakılmıştır. Kol üstünde büzgülü olarak bedene birleştirilmiştir. Kol ağzı kendinden içe kıvrılmıştır. Kol yırtmacı 2 adet düğme ile kapatılmıştır. d. İç Dikişlerin Temizliği: Tüm beden de iç dikişleri, pervaz kenarları elde sülfüle dikişi ile temizlenmiştir. Ön etek orta dikişi kumaş kenarına getirildiği için kenar temizleme yapılmamıştır. e. Arka Kapama: Birit ve düğmeler ile yapılan kapamada 35 adet düğme ve birit kullanılmıştır. Birit ve düğme çalışması için herhangi bir kapanma payı uygulanmamış, biritler bedenin iç kısımdan dikiş payına monte edilerek uygulanmıştır. f. Yırtmaç Dikimi: Kol ağzındaki basit yırtmaç 2 adet düğme ile kapatılmıştır. Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler

285 263 a. Astarlama: Gelinlikte herhangi bir astarlama yapılamamıştır. b. İç Pervazların Dikimi: Kruvaze olarak kapanan roba katlarının oluşturduğu yaka, omuzlara kadar 1 cm'lik pervaz ile birleştirilerek temizlenmiştir. Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler a. Süsleme Tekniği: Gelinlik dantel angles tekniği ile süslenmiştir ve kullanılan düğmeler ile model tamamlanmıştır. b. Süsleme Konusu: Gelinliğin süslemesinde bitkisel motifler kullanılmıştır. c. Biçimlendirme: Gelinlikte kullanılan işleme ve kesikler simetrik olarak tasarlanmıştır. d. Süsleme Kompozisyonu: Göğüs üzerinde ve bel hattında dantel anglesler ve birbirini tamamlayan büzgüler uygulanmıştır. Roba kısmında kullanılan kruvaze kapanma tekniği ve eteğinin kuyruğu ile model tamamlanmıştır. Yayın Durumu:.Bursalı mısın Kadifeli Gelin sergisinde sergilenmiştir ve Bursalı mısın Kadifeli Gelin sergi katalogunda yayınlanmıştır. Boyutları:

286 264

287 265

288 266 Fotoğraf No 25a: Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

289 267 Fotoğraf No 25b: Arka Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

290 268 Örnek No: 26 Fotoğraf No: 26a, 26b Çizim No: 26.1, 26.2 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Kent Müzesi Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No:8 Osmangazi/Bursa Envanter No: Koleksiyona Geliş Tarihi: Koleksiyona Geliş Biçimi: Gülten Şanlı tarafından Kent Müzesine bağışlanmıştır Koleksiyondaki Yeri: Depoda rafta patiska hurç içerisinde saklanmaktadır. Tarihlendirme: 1953 Kime Ait Olduğu: Kadriye Uydacı Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmemiştir. Bugünkü Durumu: Kumaşta lekelenmeler gözlenmektedir. Kumaşta herhangi bir yıpranma gözlenmemektedir. Genel olarak giyilebilir durumda ve sağlamdır. Cinsi: Gelinlik Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Krem rengi düşeş saten kumaştan tasarlanmıştır. b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Gelinliğe monte edilen bir astar kullanılmamıştır.

291 269 c. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Gelinlik süslemesi için beden yaka kısmında dantel kullanılmıştır. Ön ortada belden aşağı doğru kendi kumaşından hazırlanan valon kullanılmıştır. d. Giyside Kullanılan Yardımcı Malzeme ve Renkler: Gelinlikte arka kapama için yaka kısmında metal çıt çıtlar kullanılmıştır. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler a. Yaka Kesimi: Gelinlik bebe yakalıdır. b. Kol Kesimi: Kol kesimi bedende çıkma kol tekniği ile hazırlanmıştır. Kol üstü ve kol altı dikişlidir. Kol altında hareketi kolaylaştırmak için kuş parçaları kullanılmıştır. Kol ucu sivri olarak tasarlanmıştır. Kol ağzında yırtmaç çalışılmıştır. c. Beden Kesimi: Belden kesikli olarak tasarlanmıştır. Ön ortası ve arka ortası dikişlidir. Ön göğüs altında ve arka bedende uygulanan penslerle bedene oturan bir modeldir. Ön beden yaka kısmında yıldız şeklinde dantel kullanılmıştır. Etek kesimi belden büzgülü yarım daire kloş etektir. Belin ön ortasında aşağı doğru katlanarak inen iki sıra valon kullanılmıştır. d. Omuz Kesimi: Omuz dikişlidir. Kollar bedenden çıkma kol olduğu için omuz kesimi kol üst hattıyla birlikte devam etmektedir. e. Arka Kapama Özelliği: Gelinliğin arka ortasındaki kapaması 3 adet çıtçıt ile yapılmaktadır. f. Boy: Gelinliğin etek ve kol boyu uzun olarak tasarlanmıştır. Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler a. Beden Dikimi: Arka beden pensleri, ön beden penslerinin dikimi ve boyun çevresindeki dantellerin birleştirilmesi makine ile yapılmıştır. ön ortada uygulanan valon ve etek parçalarına bel hattından makine dikişi ile birleştirilmiştir. Arka yakada çıt çıt açıklığı bırakılmıştır. Sol yan dikişte (kenarında uygulanan çıma dikişinden fermuar için bırakıldığı düşünülmektedir.) açıklık bırakılmış fakat daha sonra elde

292 270 ara teyel ile kapatılmıştır. Etek parçaları makine ile birleştirilmiştir. Etek ucu elde ara teyel baskı dikişi ile dikilmiştir. b. Yaka Dikimi: Telasız çift kat kendi kumaşından çalışılan bebe yakanın tüm dikişleri makine ile yapılmıştır. Yaka bedene pervaz ile birlikte takılarak temizlenmiştir. Arka genişliği yüksek olan yakanın dik durmasını sağlamak için arka ortasında iki kat olarak katlanmış ve ara teyel ile tutturulmuştur. c. Kol Dikimi: Kol dikimi, kol altına kuş parçalarının uygulanması, kol üst ve alt dikişinin makinede birleştirilmesi ile tamamlanmıştır. d. İç Dikişlerin Temizliği: Tüm iç dikişler elde sülfüle dikişi ile temizlenmiştir. Etek kenarlarında kumaş kenarının kullanıldığı kısımlarda herhangi bir kenar temizleme işlemi uygulanmamıştır. e. Arka Kapama: Arka ortada 16 cm'lik giymeyi kolaylaştıracak kapanma uygulanmıştır. Bedenin arka ortasına kapanma payı uygulanmamış olup dikiş payları kapanma için kullanılmıştır. Kapanması çıt çıtlar kullanarak gerçekleştirilmiştir. f. Yırtmaç Dikimi: Kol ağzında uygulanan basit yırtmaç, dikiş payından katlanmıştır ve elde ara teyel ile baskı dikişi yapılmıştır. Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler a. Astarlama: Gelinlikte herhangi bir astarlama yapılamamıştır. b. İç Pervazların Dikimi: Yaka temizlemede kullanılan yaka pervazı yaka ve beden ile birlikte düzü düzüne gelecek şekilde dikilip çevrilmiştir. Diğer kenarı elde sülfüle yapılıp, ara teyel ile bastırılmıştır. Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler a. Süsleme Tekniği: Dantel ve kendi kumaşından oluşturulan valonlar ile süslemesi gerçekleştirilmiştir.

293 271 b. Süsleme Konusu: Üçgen kesikli danteller, kıvrımlı valonlar süslemenin konusunu oluşturmaktadır. c. Biçimlendirme: Sivri kesimlerin ve parlak bir kumaş kullanılarak oluşturulan gelinlikte hayvansal kanat ve özgürlük simgeleri gözlenmektedir. d. Süsleme Kompozisyonu: Gelinlik krem rengi düşeş saten kumaş ile krem rengi dantel kumaşın kombini ile oluşturulmuştur. Kompozisyon simetrik olarak uygulanan dantel ve valonlar ile tamamlanmıştır. Yayın Durumu:. Bursalı mısın Kadifeli Gelin sergisinde sergilenmiştir ve Bursalı mısın Kadifeli Gelin sergi katalogunda yayınlanmıştır. Boyutlar:

294 272

295 273

296 274 Fotoğraf No 26a: Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

297 275 Fotoğraf No 26b:Arka Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

298 276 Örnek No: 27 Fotoğraf No: 27a, 27b Çizim No: 27.1, 27.2 İnceleme Tarihi: İlgili Koleksiyon: Kent Müzesi Koleksiyonu Koleksiyonun Açık Adresi: Selçuk Hatun Mh. Atatürk Cad. No:8 Osmangazi/Bursa Envanter No: Koleksiyona Geliş Tarih: Koleksiyona Geliş Biçimi: Aliye Gümüş tarafından Kent Müzesine bağışlanmıştır. Koleksiyondaki Yeri: Depoda rafta patiska hurç içerisinde saklanmaktadır. Tarihlendirme: 1958 Kime Ait Olduğu: Aliye Gümüş Onarım Görüp Görmediği: Onarım görmemiştir. Bugünkü Durumu: Kumaş renginde değişmeler ve lekelenmeler gözlenmektedir. Sağ arka omuz kısmında 0.5 cm'lik yırtılma bulunmaktadır. Boncuk süslemelerinde sökülmeler olmuştur. Genel olarak sağlam ve giyilebilir durumdadır. Cinsi: Gelinlik Giyside Kullanılan Malzeme ve Renkler a. Giyside Kullanılan Kumaş ve Renkler: Kırık beyaz ipek tafta kumaştan tasarlanmıştır.

299 277 b. Astarda Kullanılan Kumaş ve Renkler: Gelinliğe monte edilen bir astar kullanılmamıştır. c. Süslemede Kullanılan Kumaş ve Renkler: Gelin başlığı için kırık beyaz renkli biye kullanılmıştır. d. Giyside Kullanılan Yardımcı Malzeme ve Renkler: Bel kısmında ve gelin başlığında yapma çiçekler kullanılmıştır. Ön beden roba kısmında pul boncuk süslemesi kullanılmıştır. Ön beden roba ucundaki patlarda çiçek şeklinde pul boncuk süslemesi yapılmıştır. Gelinliğin dikişleri kırık beyaz renkte dikiş ipliği ile dikilmiştir. Kapama dikişleri için agraf, metal ve plastik çıtçıtlar kullanılmıştır. Giysinin Model ve Kesimi İle İlgili Bilgiler: a. Yaka Kesimi: Gelinlik "O" Yaka kesimlidir. Ön yakaya 1cm genişliğinde kendi kumaşından biye geçirilmiştir. b. Kol Kesimi: Gelinlik, kollu ve kol ucu sivridir. Kol uzun olup üstü büzgülü takma koldur. Kol ağzında yakada uygulanan boncuk süslemesi kullanılmıştır. c. Beden Kesimi: Gelinlik, ön beden robalı ve roba ucunda patlarla model uygulanmıştır. Ön bedende göğüs pensleri ve beden pensleriyle bele oturan model belden kesiklidir. Arka ortası dikişli olup yakadan itibaren 14 cm'lik açıklık bulunmaktadır. Beden ve etek sol yan kısmında giymeyi kolaylaştırmak için 21 cm'lik açıklık bırakılmıştır. Etek kloş kesimli olup sağ etekte parçalı bir kesim ile model uygulanmıştır. d. Omuz Kesimi: Gelinliğin omuzları dikişlidir. e. Yırtmaç Kesimi: Sol yan dikişte kol altında 21 cm'lik giymeyi kolaylaştırıcı yırtmaç tasarlanmıştır. Yırtmacın kapanması çıtçıtlar ve çıtçıt aralarına dikilen agraflar ile gerçekleştirilmiştir. Agrafların karşılıkları elde örgü biritler ile yapılmıştır.

300 278 f. Arka Kapama Özelliği: Gelinliğin arka ortasındaki kapaması 2 adet çıtçıt ile yapılmaktadır. ı. Boy: Gelinliğin etek ve kol boyu uzun olarak tasarlanmıştır. Giysinin Dikim Teknikleri İle İlgili Bilgiler a. Beden Dikimi: Ön ve arka beden pensleri kapatılıp, ön beden, roba ve ön pat parçaları birlikte makinede monte edilmiştir. Omuz ve yan dikişler ile üst beden tamamlanmıştır. Etek parçaları birbirine makine ile monte edildikten sonra bel büzgüsü ayarlanıp üst bedene birleştirilmiştir.sol yan dikişte bulunan yırtmacın patı arka bedene 1cm dışa çıkacak şekilde monta edilmiştir. Ön beden yırtmaç kapanması sıfırdan geçirilen pervaz ile gerçekleştirilmiştir. b. Yaka Dikimi: Ön yaka kendi kumaşından hazırlanan biye ile temizlenmiştir. Arka yaka beden dikiş payını çift kıvırıp elde ara teyel baskı dikişi uygulanmıştır. c. Kol Dikimi: Kollar bedene makine ile dikilmiştir. Kol ağzı pervaz geçirilerek temizlenmiştir. d. İç Dikişlerin Temizliği: Gelinliğin iç dikişlerinin tümü elde sülfüle dikişi ile temizlenmiştir. e. Arka Kapama: Arka ortasına kapanma payı bedende verilmiştir. Bundan dolayı bir pat çalışması yapılmamıştır. Kapanması çıtçıt ile yapılmıştır. f. Yırtmaç Dikimi: Sol yan dikişte bulunan yırtmacın kapanması çıtçıtlar ve çıtçıt aralarına dikilen agraflar ile gerçekleştirilmiştir. Agrafların karşılıkları elde örgü biritler ile yapılmıştır. Yırtmacın kapanmasında kullanılan agraflar günümüze ulaşamamış, sadece biritlerin bazılarının bulunması ve agraf izleri biritlerin ve agrafların kullanıldığını gösteriyor. Giysinin Astar ve Astarlanması İle ilgili Bilgiler a. Astarlama: Gelinlikte herhangi bir astarlama yapılamamıştır.

301 279 b. İç Pervazların Dikimi: Pervaz kol ucuna makine ile birleştirilmiştir. Pervaz diğer ucu ara teyel ile elde baskı yapılarak tutturulmuştur. Giysinin Süslemesi İle İlgili Bilgiler a. Süsleme Tekniği: Pul ve boncuk işleme tekniği kullanılmıştır. b. Süsleme Konusu: Gelinliğin süslemesinde bitkisel motifler kullanılmıştır. Yapay çiçeklerden oluşturulan çiçek demeti süslemeye boyut kazandırmış olup boncuk işlemelerindeki bitkisel motifleri tamamlamıştır. c. Biçimlendirme: Bitkisel motiflerin yüzeye serpilmesi ile oluşturulmuştur. d. Süsleme Kompozisyonu: Kırık beyaz zemin üzerine gümüş rengi pul ve boncuklar kullanılarak oluşturulmuştur. Robada uygulanan boncuk işlemesi 2'li ve 3'lü boncukların serpme şeklindeki kompozisyonu ile gerçekleştirilmiştir. Roba ucundaki patlarda uygulanan işleme pul ve boncuklardan çiçek deseni oluşturularak gerçekleştirilmiştir. Gelinlikte aksesuar olarak gelin başlığı ve mendil kullanılmıştır. Belin sağ yan kısmında kullanılan yapay çiçekler gelin başlığı ile gelinliği tamamlayan süslemeler olarak kullanılmıştır. Ayrıca gelinin elinde tutması için mendil ile kompozisyon tamamlanmıştır. Yayın Durumu:. Bursalı mısın Kadifeli Gelin sergisinde sergilenmiştir ve Bursalı mısın Kadifeli Gelin sergi katalogunda yayınlanmıştır. Boyutlar:

302 280

303 281

304 282 Fotoğraf No 27a: Ön Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi

305 283 Fotoğraf No 27b: Arka Görünüm Kaynak: Bursa Kent Müzesi Arşivi