Kanser Bireysel Örgütsel

Transkript

1

2

3

4 Kanser Bireysel Örgütsel Sosyal ve ekonomik Çevresel Eğitim, sağlık eğitimi, iş olanaklarına ulaşma Başkalarının sigarayı bırakmalarına destek olmak İkinci hatta üçüncü el sigara maruziyetini engelle Bireylerin daha sağlıklı olmak için uygulamalarını kolaylaştırma Sebze ve meyveleri içeren zengin beslenme şekillerini sağla Sigarasız ortam olgusunu bir norm haline getir. Ev içi sigara faktörünü engelle

5 Kanser Bireysel Örgütsel Bireysel davranışlar Sigara içme, sebze ve meyve ağırlıklı beslen, posalı yiyecekleri tercih et, kırmızı eti aşırı tüketme, fizik olarak sürekli aktif ol, şişmanlama Güneşten korun Güvenli cinsel yaşam Zararlı içeceklerden uzak dur Sağlıklı iş yerleri, sağlıklı okul düşüncesini güçlendir Riskli bireylere sağlık eğitimi ve sağlığı geliştirme uygulamaları uygula

6 Kanser Bireysel Örgütsel Sağlık hizmetleri Kanser tarama programlarına katıl (kadınlar için meme ve rahim ağzı kanseri) Özellikle dezavantajlı gruplarda sigara bıraktırma çalışmalarına destek ol. öneriler doğrultusunda hareket et Gönüllü kuruluşlar ve sivil kurumlar ile kanserin erken tanısını öner Dezavantajlı grupların tarama programlarına katılmalarını sağla Erken tanısı konan bireylere tedavi olanağı sağla

7

8 Koroner arter hastalığı ve inmeler Sosyal ve ekonomik Bireysel Sağlıklı yaşam ile ilgili sağlık eğitim programlarına katıl ve aile fertlerinin katılmasını sağla Örgütsel Bireylerin sağlıklı davranış modellerini uygulamalarını engelleyen etkenleri ortadan kaldır İşyerinde yürüme, işe yürüyerek gitme, arabayı uzağa park etme olanakları sağla

9 Koroner arter hastalığı ve inmeler Çevresel Bireysel Diğer kişileri ikinci el ve üçüncü el sigara içiciliğinden koru Örgütsel İşyerlerinde sigara içilmesini engelle İşyerinde stresi engelle, stresi kontrol et Ulusal düzeyde bir fizik egzersiz stratejisi geliştir Yürüyüş imkanları sağla

10 Koroner arter hastalığı ve inmeler Bireysel davranış Bireysel Sigara içme, yediğine dikkat et, fizik egzersiz yap Tansiyonunu ölçtür, sorun varsa kontrol altında tut. Örgütsel Sağlıklı okul, sağlıklı çevre, sağlıklı işyeri stratejileri geliştir. Yüksek riskli bireylere yönelik sağlıklı yaşam tarzı eğitimleri düzenle Sigara satışlarını engelle, kaçak sigarayı engelle, sigara fiyatlarına zam yap.

11 Koroner arter hastalığı ve inmeler Sağlık hizmeti Bireysel Tansiyonunu ölçtür, kalp krizi belirtilerini öğren, kalp krizi belirtileri olduğunda neler yapılması gerektiğini öğren İlaç yazılmışsa düzenli kullan Örgütsel Sigara bırakma poliklinikleri aç. Koroner arter hastalarının klinikte bekleme sürelerini kısalt İkincil bir atağın gelmesini engelle Sağlıklı yiyeceklere ulaşım olanağı sağla Koroner arter hastalığı için risk altında olan ve hastalığı olanlara tedavi olanağı sağla

12 Kazalar Bireysel Örgütsel Bireysel Alkollü araç kullanma Emniyet kemeri, bisiklet sürücüleri için kask gibi koruyucuları kullan yada kullanılmasını sağla (çocuklar için) Kasları ve kemikleri güçlendirmek için spor yap Kalsiyum kaynağı gıdalar kullan Daha etkili polisiye önlemler al Araçların bakımlarını kontrol et Hedef gruplara güvenlik araçlarını kabullendir

13 Kazalar Bireysel Örgütsel Sağlık hizmeti Göz ve kulak muayenesi ol Temel ilk yardım öğren Çocuklara trafik eğitimi ver Düşme riski olan bireylere konu hakkında bilgilendirme yap Aile içi eğitim olanakları sağla Yaşlılara göz ve kulak muayene olanağı sağla, sorunluları tedavi ve rehabilite et Alkol bıraktırma hizmeti

14 Her iki cinsiyet Sadece kadınlar 18 yaşından sonra her 2 yılda bir tansiyon ölçülmesi 20 yaşında ilk olmak üzere her 5 yılda bir kan kolesterol düzeyinin takibi Kan şeker düzeyi 30 yaşında ilk kez sonra 3 yılda bir 50 yaşından sonra her 5 yılda bir kolonoskopi 18 yaşından sonra yada cinsel aktif olduktan sonra her yıl Pap smear Kendi kendine meme muayenesi 18 yaşından sonra her ay 40 yaşından sonra her 2 yılda bir mamografi Kemik mineral yoğunluğu ölçümü menapozla birlikte

15 40 yaşına kadar 3 yılda bir 40 yaşından sonra her yıl deri kanseri için muayene Cinsel yolla bulaşan hastalıklar için her klinik muayenede Her yıl ağız diş sağlığı muayenesi Aşılar (erişkin aşıları) Erkekler prostat muayenesi (40 yaşından sonra her yıl)

16 Sağlıklı kalabilmek için yaş arası her yetişkin haftada en az 5 gün en az 30dk orta şiddette spor yapmalıdır. Bunun yerine haftada en az 3 gün en az 20dk kuvvetli (aerobik) spor yapmalıdır. Kuvvetli ve orta şiddette olan spor aktiviteleri kombine edilebilir. Örneğin haftada 2 gün 30 dk hızlı tempolu yürüyüş ve bir başka 2 gün 20 dk hafif tempolu koşu, Orta şiddette aerobik aktivite hızlı yürümeye denktir (kalp atım sayısı belirgin olarak artar) Kuvvetli şiddetteki spor: koşu (jogging) ile örneklendirilebilir. Kuvvetli şiddetteki spor aktivitesi kalp atışını ve dakikadaki nefes sayısını arttırmalıdır. Buna ilaveten her yetişkin haftada en az 2 gün kas güçlendirici egzersizler yapmalıdır. Kaynak: (Circulation. 2007;116: )

17 Bu şekilde yapılan spor Kronik hastalıklar riskini azaltır Kronik hastalıkların erken yaşta görülmesini engeller İş göremezlikleri azaltır Kilo artışını engeller Denge kaybına bağlı düşmeleri engeller Yaşlılık döneminde daha sağlıklı olmayı sağlar.. Kaynak: (Circulation. 2007;116: )

18 Sağlığınızı geliştirmek, ruhsal iyilik hali ve sağlıklı beden ağırlığı için düzenli spor yapın. Yetişkinlerde kronik hastalıkları azaltmak için: ev, işyerinde yapılan günlük aktivitelere ilaveten haftanın çoğu gününde en az 30dk orta şiddette spor yapın. Birçok kişi için daha şiddetli ve daha uzun ve sıklıktaki spor yararlı olabilmektedir. Sağlıklı bir kiloda kalmak için: fazladan kalori gereksinimi olmayacak düzeyde orta ve kuvvetli şiddette spor yapın. (Beslenme düzenlemesi olmadan tek başına spor kilo vermek için sağlıklı değildir.) Kilo kaybını sürdürebilmek için: günde en az dk orta şiddette spor yapın. Ancak spor sonrası ekstra kalori almayın. Kalp yetmezliği, geçirilmiş felç atağı, hipertansiyonlu bireyler daha hafif spor yapmalıdır. Daha sağlıklı ve zinde olabilmek için germe, jimnastik, kas güçlendirici aktiviteler de yapılmalıdır.

19 Major kas gruplarının bir birini takip etmeyen haftanın 2 gününde 8-10 kez çalıştırılmasıdır. Güçlendirmeyi maksimize edebilmek için ağırlık kullanılarak 8-12 li tekrarlı çalışma yapılmalıdır ve u yapılan egzersiz belirgin yorgunluk oluşturmalıdır. Kas güçlendirme egzersizleri ağırlık çalışma, jimnastik, merdiven yada yokuş tırmanma yada benzer direnç çalışmalarını içermektedir.

20 Haftada 3-4 kez en az dk.

21 Yılda 50 saatten fazla egzersiz düşmeleri %21 azalttığı Bu egzersize günlük yürüyüşler eklenince %32 azalma gösterilmiştir. Fizik egzersiz düşmeleri azaltır

22 Hafif Orta şiddette Kuvvetli Ev etrafında, işyerinde hafif yürüyüşler Hızlı yürüme Canlı yürüme Jogging, koşu Yokuş koşu, doğa koşusu Ev içi işler, Bilgisayar başında otururken hafif el aletleri ile çalışma Ütü, çamaşır, bulaşık hafif ev işleri Kapsamlı temizlik (halı yıkama, yerleri temizleme/fırçalama, araba yıkama, yerleri süpürme Marangoz işleri, çimleri biçme, odun doğrama, taşıma Kazma kürek işleri, Ağır yük taşıma Ağır çiftlik işleri (samanları balyalama gibi)

23 Hafif Orta şiddette Kuvvetli Spor boş zaman aktiviteleri Spor boş zaman aktiviteleri Spor boş zaman aktiviteleri Sanatla uğraşma, resim yapma, kağıt oynama, bilardo Sandalla gezinti Dart, balık avlama, Hafif müzik ile sallanma Frizbi, badmington Basketbol (tek başına şut atma) Hafif bir güç harcayarak düz bir alanda bisiklet sürme Eğlence yerinde dans etme Akıntılı nehirde balık avlama Rüzgar sörfü, keyifli yüzme, masa tenisi, voleybol (yarışmasız) Basketbol maçı yapma Orta hızda yada hızlı ama yokuş düz karışık bisiklet sürme Kayak Futbol maçı Orta hızda yüzme Tenis Voleybol maçı

24 1. Bebeklerin emzirilmesi 2. Alkol ve sigaradan uzak durun 3. Sağlıklı beslenme 4. Kemik mineral yoğunluğunuza baktırın 5. Aşılarınızı olun 6. Aktif olun 7. Kalsiyum alın 8. Taramalara katılın USA Department of Health and Human Services

25 Sağlıklı bir erişkin günde 2000 kalori almalıdır. Günde 4-5 porsiyon sebze ve meyveler Haftada en 2 kez balık Posa içeriği zengin tahıllar Sodyum Haftada 450 kaloriyi geçmeyecek karbonhidratlar Diğer besinler: Fındık, fıstık haftada 3-4 kez bir avuç Kırmızı et haftada 2 kezi geçmeyecek Doymuş yağ asitleri total enerjinin %7sini geçmeyecek

26 Çocuklarda kiloluluk ve obezite giderek artmaktadır. Her 10 çocuktan 1inin kilolu olduğu tahmin edilmektedir. 155 milyon kilolu çocuk ve milyon obez çocuk olduğu düşünülmektedir. Çocukluk çağı şişmanlığı diyabet, hipertansiyon, yüksek kolesterole neden olmaktadır.

27

28 Doymuş yağlardan Kolesterolden Sodyum ve şekerden uzak durun

29

30 2-3 porsiyon Yağsız peynir, yoğurt, süt Günde 2-4 porsiyon Günde 2-4 porsiyon Balık, tavuk, fasulye, nohut Günde 6-11 dilim Günde 8 bardak su için Günde 3-5 porsiyon Tuzu kısıtlayın, yağı sınırlandırın

31

32

33 Daha önce aşılanmamış yaş grubuna bir doz. Daha önce hiç aşı olmamışlara 3 doz Td aşısı. İlk 2 doz arasında 4 hafta 3. doz 6-12 ay sonra. Eğer 10 yıldan fazla olmuşsa tek doz hatırlatma. Tdap aşısı Td dozlarından biri yerine yapılabilir. Kadın gebeyse ve aşılanalı 10 yıldan fazla olmuşsa 2 yada 3. trimestrda tek doz. Kadın gebe ve 10 yıldan daha kısa süre önce aşılanmışsa postpartum dönemde en kısa sürede Tdap tek doz.

34 HPVV yaş arası çocuklara önerilir yaş arası gruba catch-up aktivitesi. HPVV4 :Tip 6, 11, 16 ve 18 e karşı koruyucudur HPVV2: Tip 16 ve 18 e karşı koruyucudur. HPVV cinsel aktif olmadan uygulanmalıdır. Cinsel aktif olmuşlarda etkinliği sınırlıdır. HPVV yaş arası erkek çocuklara da önerilir. İki doz arası 1-2 ay toplam 3 doz

35 Tüm erişkinler, bir kontrendikasyon yoksa 2 doz Tüm erişkinler, bir kontrendikasyon yoksa 2 doz varisella aşısı yaptırabilir. Aşağıdaki gruplara varisella aşısısı için önem verilmelidir: İmmün yetmezliği olan bireylere bakım verenler: hekimler, hemşireler, huzur evi bakıcıları vs Hastalığı taşıma olasılığı yüksek olan kişiler: öğretmenler, çocuk bakım evi çalışanları, ordu mensupları, yurt öğrencileri, uluslar arası seyahat edenler, gebe olmayan kadınlar, çocukların olduğu yerde yaşayan adölesan veya erişkinler gibi. Gebe kadınlar için: gebelere varisella aşısı yapılmaz. Gebelik sonlandıktan hemen sonra hastaneden çıkmadan ilk doz aşı yapılıp, ikinci doz aşı 4-6 hafta sonra yapılabilir.

36 60 yaş üzeri bireyler tek doz aşı yaptırabilir. Bu aşı için daha önce varisella geçirip geçirmediği sorgulanmaz. Kronik hastalığı olan bir kişi için bu hastalığın kontrendikasyon oluşturma durumuna bakılmalıdır.

37 Yetişkinlere eğer aşağıdaki durumlardan biri yoksa KKK aşısı yapılabilir: Daha önce aşılanmış olma Laboratuarda bağışık olduğunun gösterilmesi Hekim tarafından tanısı konmuş geçirilmiş hastalık Tıbbi kontrendikasyon Aşağıdaki koşullarda 1. dozdan en az 4 hafta sonra 2. doz yapılır: Bir salgın durumunda yada hastayla temas Daha önce ölü aşı ile aşılanmış İkincil düzeyde okula başlamışlar Sağlık personeli Uluslar arası seyahat planlayanlar

38 Kızamıkçık bileşeni kadınlara önerilir. Gebe kadınlara yapılmaz. Gebelik sonlanır sonlanmaz (hastaneden çıkmadan) KKK aşısı yapılır. Bir salgın durumunda daha önce KKK aşısı yaptırmamış sağlık personeli aşılanmalıdır. Kızamık ve kabakulak salgınında 2 doz, kızamıkçık salgınında 1 doz aşı yapılır.

39 Aşağıdaki özellikleri taşıyan herkes aşılanmalıdır: Tıbbi endikasyonlar KKH, diyabet, siroz, astım, kronik karaciğer hast., kronik alkolizm, anatomik yada fonksiyonel aspleni (sickle cell anemi, yada splenektomi), immünkompremize kişiler (böbrek yetmezliği, nefrotik sendrom), cochlear implant, serebrospinal sıvı leaks, HIV için riskli birey Diğer: Bakım evinde uzun süre kalacaklar, sigara bağımlıları, 65 yaş üzeri herkes. 5 yılda bir 2. doz gerekir.

40 Hepatit A dan korunmak isteyen ve aşağıdaki Hepatit A dan korunmak isteyen ve aşağıdaki durumlardan birinde aşı yapılmalıdır: Erkek erkeğe cinsel ilişkisi olan ve IV ilaç bağımlılığı HAV ile ilgili bir laboratuarda yada HAV hastalarına bakım verenler Kronik karaciğer hastalığı olanlar ve clotting factor alanlar HAV için orta yada yüksek endemik düzeyde olan ülkelere seyahat edenler 0, 6-12 ay şemasıyla 2 doz yapılır HAV aşısının HBV ile kombine edildiği aşılarda 0,1, 6 şemasına uyulur.

41 CYBH riski olanlar, CYBH geçirenler, çok eşli olanlar, tek eşli olup son 6 ay içinde çok eşli olanlar. Erkek erkeğe cinsel ilişkisi olanlar, IV madde bağımlılığı Sağlık bakım hizmeti veren herkes yada toplum sağlığı hizmeti verenler, laboratuar çalışanları

42 Konjüge meningokok aşısı (MCV4) 55 yaştan gençlere, meningokok polisakkarit aşı (MPSV4) 56 yaş ve üzerine uygulanır. Menenjit riski olan bireylere 5 yılda bir tekrar edilir. Sadece toplu yerleşimden kaynaklanan (yurt, huzurevi gibi) risklerde tekrar aşıya gerek yoktur. Endikasyonlar: Tıbbi endikasyonlar: anatomik yada fonksiyonel aspleni vakaları, kalıcı komplement yetersizliği Yurt öğrencileri, mikrobiyologlar, askerler, NM için hiperendemik yada endemik bölgede yaşayanlar, hacca gidenler.