Transkript

1 GM Motorlu Gazl Jeneratör Gruplar için Montaj, Kullanma ve Bak m El Kitab 25 kva 125 kva

2 JENERATÖR SAYIN AKSA JENERATÖR KULLANICISI; Öncelikle, Aksa Jeneratör ü seçti iniz için teþekkür ederiz. Bu Kullanma ve Bak m El kitab sizlere Aksa jeneratör sistemini tan tmak amac yla haz rlanm þ ve geliþtirilmiþtir. Bu kitap jeneratörün yerleþimi, çal þt r lmas ve bak m hakk nda genel bilgiler vermektedir. Ayr ca alm þ oldu unuz jeneratörle ilgili genel bilgiler, tablolar ve þemalarda verilmiþtir. Genel emniyet tedbirlerini almadan jeneratörünüzü asla çal þt rmay n z, bak m ve onar m n yapmay n z.

3 Ç NDEK LER 1. G R Þ Jeneratör Etiketi ve Seri Numaras Motor Seri Numaras GÜVENL K ÖNLEMLER Genel Yerleþim, Taþ ma ve Çekme Yang n ve Patlama Mekanik Kimyasal Gürültü Elektriksel ELEKTR K ÇARPMALARINA KARÞI LK YARDIM Solunum Yolunu Açmak Nefes Alma Kan Dolaþ m Eðer Nefes Alam yor Fakat Nab s Var se Nefes Alam yor Nab z Yok se yileþme Pozisyonu JENERATÖR TAR F VE TANIMI Genel Tan m Jeneratör Ana Parçalar Gaz Motoru Motor Elektrik Sistemi Soðutma Sistemi Alternatör Þase Titreþim zolatörleri Susturucu ve Egzoz Sistemi Kontrol Sistemi YERLEÞT RME, KALDIRMA VE DEPOLAMA Genel Kabin Jeneratörün Taþ nmas Jeneratör Yerinin Seçimi Titreþim zolasyonunun Tesisi Yanma Havas Giriþi Soðutma ve Havaland rma Egzoz Gaz Hatt MOTOR YAÐI TAVS YELER AKÜLER ELEKTR K BAÐLANTILARI Kablaj Koruma Yükleme Güç Faktörü Topraklama / Topraklama Þartlar Alternatör Baðlant s Paralel Çal þt rma zolasyon Testi SES SUSTURUCUSU Egzoz Susturucular Kabinler Diðer Ses Susturucular DEPOLAMA Motorun Depolanmas Alternatörün Depolanmas Akünün Depolanmas MOTOR BLOK SUYU ISITICISI...12 i

4 12. JENERATÖR BAKIMI Baþlang ç Çal þt rma Bak m Rutin Bak m Programl Koruyucu Bak m Motor Yað Seviyesinin Kontrol Edilmesi Motor Yað n n Tamamlanmas Motor Yað ve Filtresinin Deðiþtirilmesi Motor Yað Kalitesi Motor Yað ile lgili Tavsiyeler Yað Filtresi Motor Hava Filtresi Güvenlik Eleman Soðutma Sistemi / Soðutma Suyu Seviyesi UYARILAR Radyatör Fan Kay þlar Serpatin Kay þ V Tipi Kay þ Ateþleme Sistemleri / Ateþleme Sistem Tipleri Bujiler JENERATÖRÜ ÇALIÞTIRMADAN ÖNCE YAPILACAK ÞLEMLER JENERATÖR KONTROL S STEMLER JENERATÖRÜN ÇALIÞTIRILMASI Manuel Jeneratörlerde ME30 ve ME 40 Kontrol Panolar le Otomatik Jeneratörlerde P 500 Otomatik Kontrol Panosu ile Manuel Çal þt rma Otomatik Çal þt rma P 2020 Otomatik Kontrol Panosu le Manuel Pozisyonda Otomatik Pozisyonda Çal þt rma Test Pozisyonda Çal þt rma P 2010 Otomatik Start Panosu le Manuel Pozisyonda Çal þt rma Otomatik Pozisyonda Çal þt rma JENERATÖR ÇALIÞTIKTAN SONRA YAPILACAK ÞLEMLER JENERATÖRÜN DURDURULMASI Manuel Jeneratörlerde Otomatik Jeneratörlerde Manuel Konumda ken Otomatik Konumda ken KONTROL PANOLARI P 500 Otomatik Kontrol Panosu Özellikleri DSE 704 Modül Alarm ve Durum Bildirim LED leri P 2020 Otomatik Kontrol Panosu Özellikleri LCD Ekranda Ölçme Gösterimleri Ön Alarmlar, Durdurma Alarmlar ve kaz Alarmlar Haf zaya Kay tl Alarmlar Gösterilmesi P 2010 Otomatik Start Panosu Özellikleri LCD Ekranda Ölçme Gösterimleri Ön Alarmlar, Durdurma ve kaz Alarmlar Haf zaya Kay tl Alarmlar n Gösterilmesi Manuel Kontrol Panolar Manuel Kontrol Panosu - ME Manuel Kontrol Panosu - ME DSE 701 Kontrol Modülü Özellikleri DSE 701 Modül Alarm LED leri Pano Elemanlar AC Voltmetre Voltmetre Komitatörü AC Ampertmetre Frekansmetre Su Hararet Göstergesi Yað Bas nç Göstergesi Acil Stop Buton Akü Þarj Lambas Alternatör Korumas Saatmetre Transfer Siviç Panosunun Yeri ve Yerleþtirilmesi Otomatik Transfer Siviç Modülü ALTERNATÖR ARIZALARI VE G DER LMES...31 ii 21. MOTOR ARIZALARI VE G DER LMES...32

5 1. G R Þ Aksa Jeneratör; so utma suyu ve antifrizi, gaz, yaðlama yað, gaz hatt n n jeneratöre kadar getirilmesi ve þarjl akünün saðlanmas durumunda, götürüldüðü yerde hemen devreye verilecek þekilde dizayn edilmiþtir. Uzun y llar n verdi i deneyim ile AKSA, verimli, güvenilir ve kaliteli jeneratörler üretir. Bu Kullanma ve Bak m El Kitab, kullan c n n jeneratörü kolayca kullanmas ve bak m n yapmas na yard m amac yla haz rlanm þt r. Bu kitapta verilen tavsiye ve kurallara uyulmas halinde jeneratörünüz uzun süre maksimum performans ve verimde çal þ r Jeneratör Etiketi ve Seri Numaras Her jeneratör, þase üzerine yap þt r lm þ etiket üzerinde gösterilen bir model ve seri numaras na sahiptir. Ayr ca bu etiket üzerinde jeneratörün imalat tarihi, jeneratör ç k þ gerilimi, ak m, kva cinsinden gücü, frekans, güç faktörü ve a rl verilmiþtir. Bu etiket bilgileri yedek parça sipariþi, garantinin iþlemesi veya servis sa lanmas için gereklidir Motor Seri Numaras Motora volan taraf ndan bak ld ð zaman, motorun sað taraf ndaki sübap kapað n n üzerine bir kimlik etiketi yap þt r lm þt r. (Motor seri numaras ayr ca; sol tarafta silindir bloðunun volana yak n k sm nda mühürlüdür.) Etiket; motor model numaras n (örneðin 4.3L, 5.7L vs.) ve motor Power Solutions, Inc. ( PSI ) taraf ndan temin edilen diðer GM Powertrain motorlardan ay ran seri numaras n içerir. Motor model ve seri numaras ; motor konusunda bilgi almak istendiði ve/veya yedek parça sipariþ edileceði zaman gereklidir. Motor numaras mutlaka bir yere not edilmelidir. 2. GÜVENL K ÖNLEMLER 2.1. Genel Jeneratör doðru kullan lmas halinde tamamen güvenli olacak þekilde dizayn edilmiþtir. Bununla birlikte güvenlik sorumluluðu jeneratörü kuran, iþleten ve bak m n yapan kiþilere aittir. Eðer belirtilen güvenlik önlemleri uygulanm þ ise kaza ihtimali çok azd r. Herhangi bir teknik operasyon veya iþlem yapmadan önce gerekli emniyeti saðlamak operasyon veya iþlemi yapan kiþiye aittir. Jeneratör yaln zca yetkili ve eðitimli kiþiler taraf ndan çal þt r labilir. UYARILAR! Jeneratöre bak m yapmadan veya jeneratörü çal þt rmadan önce kitaptaki tüm uyar lar okuyunuz ve anlay n z.! Bu kitaptaki prosedür, talimat ve güvenlik önlemlerine uyulmamas halinde kaza ve yaralanmalar n artmas muhtemeldir.! Bilinen emniyetsiz bir durumda jeneratörü asla çal þt rmay n z.! Eðer jeneratörde emniyetsiz bir durum var ise, tehlike uyar s koyunuz ve akünün negatif (-) kutbunun baðlant s n keserek bu olumsuz durum düzeltilene kadar jeneratörün çal þmas n engelleyiniz.! Jeneratöre bak m veya temizlik yapmadan önce akünün negatif (-) kutbunun baðlant s n kesiniz.! Jeneratör standartlara uygun þekilde kurulmal ve çal þt r lmal d r.! Herhangi bir parçay tamir etmeye baþlamadan veya sökmeden önce ilgili sistemin herhangi bir yerindeki hava, su veya yað bas nc n n düþmesini saðlay n z.! Sökük yada y rt k elbiselerle jeneratöre müdahele etmeyiniz, koruyucu gözlük ve elbise giyiniz.! Motor çal þm þsa ve blok suyu s caksa, radyatör kapað n açmadan önce motorun soðumas n bekleyiniz.! Yað, antifriz ve koruyucu s v larla derinizin uzun süreyle temas etmesini önleyiniz. Aksi halde yaralanmalara neden olabilirsiniz.! Jeneratör mahalinde mutlaka cebri havaland rma yap lmal d r.! Jeneratör mahaline (aç k gruplarda) mutlaka gaz alg lay c cihaz tak lmal d r.! Gaz kaçak alarm detektörü baðlamadan asla jeneratörü çal þt rmay n z.! Doðal gaz havdan hafif olduðu için gaz detektörü tavana, LPG havadan að r olduðu için gaz detektörü tabana yak n monte edilmelidir. 1

6 2.2. Yerleþim, Taþ ma ve Çekme Bu kitap jeneratörün yerleþtirilmesi, taþ nmas ve çekilmesi konular n da kapsamaktad r. Jeneratörü taþ madan, kald rmadan, yerleþtirmeden veya römorklu jeneratörü çekmeden önce bu bölümü okuyunuz. Aþað daki emniyet tedbirlerini dikkate al n z. UYARILAR! Elektriksel baðlant lar, ilgili standartlara uygun þekilde yap n z. Bu standartlara topraklama ve toprak hatalar da dahildir.! Jeneratörler için yap lan gaz depolar ile gaz boru hatlar ile ilgili kodlara, standartlara ve diðer þartlara uygun þekilde kurulduðundan emin olunuz.! Motor egzoz gazlar n n solunmas personel için tehlikelidir. Kapal mahallerde bulunan bütün jeneratörlerin egzoz gazlar ilgili standartlara uygun s zd rmaz siyah borular ile d þar ya at lmal d r. S cak egzoz susturucusu ve egzoz borular yanabilecek maddelerin temas ve personelin dokunmas na karþ korunmal d r.! Jeneratörü, alternatör ve motor kald rma halkalar n kullanarak kald rmay n z. Jeneratörü kald rmak için þasede bulunan kald rma noktalar n kullan n z. Kabinli jeneratörlerde kabinin üst k sm nda bulunan kald rma noktalar da kullan labilir.! Kald rma araçlar ve destek yap lar n n saðlam ve jeneratörü taþ yabilecek kapasitede olduðundan emin olunuz.! Jeneratör kald r ld ð zaman, tüm personel jeneratör etraf ndan uzak tutulmal d r.! Özel olarak dizayn edilmedikçe jeneratörü tehlikeli olarak s n fland r lan bir çevrede kurmay n z ve çal þt rmay n z Yang n ve Patlama Jeneratörün bir parças olan gaz tutuþabilir ve patlayabilir. Bu maddelerin depolanmas nda uygun önlemlerin al nmas, gaz kaçak kontrolü, yang n ve patlama riskini azalt r. Ayr ca BC ve ABC s n f yang n söndürücüler el alt nda bulundurulmal, personel bunlar n nas l kullan lacað n bilmelidir. 2 UYARILAR! Jeneratör odas n uygun þekilde havaland r n z.! Jeneratör mahalinde mutlaka gaz kaçak alarm cihaz tak lmal ve jeneratör panosuna baðlanmal d r.! Jeneratörü, jeneratör odas ve zeminini temiz tutunuz. Yað, akü elektroliti veya soðutma suyunun etrafa dökülmesi durumunda, dökülen yeri derhal temizleyiniz.! Yan c s v lar motorun yak n nda bulundurmay n z.! Gaz hatlar n n etraf nda alev, k v lc m, sigara içmek gibi yanmaya sebebiyet verebilecek olaylara izin vermeyiniz.! Akü baðlant s n yapmadan veya akü baðlant s n sökmeden önce akü þarj cihaz n n beslemesini kesiniz.! Ark olay ndan kaç nmak için topraklanm þ iletken nesneleri terminaller gibi elektriðe maruz kalan bölgelerden uzak tutunuz. K v lc m veya ark, gazý tutuþturabilir.! Motor çal þ yor iken LPG tanklar n deðiþtirmeyiniz ve doldurmay n z.! Gaz sisteminde yak t s z nt s varsa jeneratörü çal þt rmay n z.! Herhangi bir yang n an nda personelin kolay ç k þ için acil ç k þ kap s olmal d r Mekanik Jeneratör, hareketli parçalardan korunmak için muhafazalar yla birlikte dizayn edilmiþtir. Buna raðmen jeneratör mahallinde çal þ rken diðer mekanik tehlikelerden personeli ve cihazlar korumak için önlem al nmal d r. UYARILAR! Emniyet muhafazalar ç kar lm þ halde jeneratörü çal þt rmay n z. Jeneratör çal þ yorken bak m yapmak veya baþka bir sebepten dolay emniyet muhafa-zas n n yan na veya alt na ulaþmaya çal þmay n z.! El, kol, uzun saçlar, sarkan bol elbise parçalar ve tak lar hareketli parçalardan uzak tutunuz.! Dikkat: Baz hareketli parçalar aç k bir þekilde görülmemektedir.! Jeneratör odas var ise kap s n kapal ve kilitli tutunuz.! S cak soðutma suyu, s cak egzoz duman, s cak yüzeyler ve keskin köþelere temastan kaç n n z.! Jeneratör mahallinde çal þ rken eldiven, þapka, gözlük ve koruyucu elbise giyiniz.! Soðutma suyu soðuyana kadar radyatör dolum kapað n açmay n z. Radyatör kapað n tamamen açmadan önce yüksek buhar bas nc n n azalmas için kapað yavaþ yavaþ gevþetiniz.

7 2.5. Kimyasal Jeneratörde kullan lan ya lar, yak tlar, so utma sular ve akü elektrolitleri endüstriyel tiptir. Uygun kullan lmazlarsa personele zarar verebilirler. UYARILAR! Ya, so utma suyunu ve akü elektrolitini deri ile temas ettirmeyiniz ve yutmay n z. E er kazayla yutulur ise t bbi tedavi için derhal yard m isteyiniz. Deri ile temas halinde temas bölgesini sabunlu su ile y kay n z.! Yak t veya ya bulaþm þ elbise giymeyiniz.! Aküyü haz rlarken aside dayan kl bir önlük, yüz maskesi ve koruyucu gözlük tak n z. Deriye veya elbiseye akü elektrolitinin dökülmesi durumunda dökülen yeri bol miktarda bas nçl su ile hemen temizleyiniz.! Yük ba lant s yap ld ktan sonra veya yük ba lant s söküldükten sonra alternatör terminal kapa n yerine tak n z. Kapak emniyetli bir þekilde yerine tak lmad kça jeneratörü çal þt rmay n z.! Jeneratörü gücüne ve elektrik karakteristiklerine uygun yüklere ve elektrik sistemlerine ba lay n z.! Tüm elektrikli ekipmanlar temiz ve kuru tutunuz. zolasyonun aþ nd, çatlad ve k r ld yerlerdeki elektrik tertibat n yenileyiniz. Aþ nm þ, paslanm þ ve rengi gitmiþ olan terminalleri yenileyiniz. Terminalleri temiz ve ba lant lar s k tutunuz.! Tüm ba lant lar ve boþtaki kablolar izole ediniz. Elektrik yang nlar nda BC veya ABC s n f yang n söndürücüler kullan n z Gürültü Ses izolasyon kabini ile donat lmam þ jeneratörlerin ses þiddeti 105 dba dan fazlad r. 85 dba dan fazla ses þiddetine uzun süreli maruz kalma, iþitme için tehlikelidir. UYARILAR Jeneratör mahallinde çal þ rken kulakl k tak n z Elektriksel Elektrikli cihazlar n etkili ve emniyetli çal þmas, bu cihazlar n do ru bir þekilde yerleþtirilmesi, kullan lmas ve bak m n n yap lmas ile sa lan r. UYARILAR! Jeneratörün yüke ba lant s, bu konuda e itimli ve kalifiye olan yetkili bir elektrikçi taraf ndan, ilgili elektrik kodlar na ve standartlar na uygun bir þekilde yap lmal d r.! Jeneratörü çal þt rmadan önce jeneratörün topraklanmas n n yap ld ndan emin olunuz.! Jeneratöre yük ba lant s yapmadan veya jeneratörden yük ba lant s n sökmeden önce jeneratörün çal þmas n durdurunuz ve akü negatif (-) terminalinin ba lant s n kesiniz.! Islak veya sulu bir zeminde duruyor iken yük ba lant s n yapmaya veya yük ba lant s n kesmeye çal þmay n z.! Jeneratör üzerindeki iletkenlere, ba lant kablolar na ve elektrikli parçalara vücudunuzun herhangi bir k sm ile veya izole edilmemiþ herhangi bir nesne ile temas etmeyiniz. 3

8 3. ELEKTR K ÇARPMALARINA KARÞI LK YARDIM UYARILAR! Elektri e maruz kalm þ kiþiye, elektrik kayna n kapatmadan önce ç plak elle dokunmay n z.! E er mümkünse elektrik kayna n devre d þ ediniz.! Bu mümkün de il ise elektrik fiþini çekiniz veya elektrik kablosunu elektri e maruz kalan kiþiden uzaklaþt r n z.! E er bunlar da mümkün de il ise, kuru yal tkan madde üzerinde durunuz ve tercihen kuru tahta gibi yal tkan bir madde kullanarak, elektri e maruz kalan kiþiyi iletkenden uzaklaþt r n z.! E er kazazede nefes al yor ise, kazazedeyi aþa da tan mland gibi iyileþme pozisyonuna getiriniz.! E er elektri e maruz kalan kiþi bilincini kaybetmiþ ise, ay ltmak için aþa daki iþlemleri uygulay n z: 3.1. Solunum Yolunu Açmak Kazazedenin baþ n geriye do ru e iniz ve çenesini yukar kald r n z. Kazazedenin a z na veya bo az na kaçm þ olabilecek takma diþ, sak z, sigara gibi nesneleri ç kar n z Nefes Alma Kazazedenin nefes al p almad n, görerek dinleyerek ve hissederek kontrol ediniz Kan Dolaþ m Kazazedenin boynundan nabz n kontrol ediniz Nefes Alam yor Nab z Yok se T bbi yard m isteyin veya en yak n sa l k kuruluþunuaray n z. Kazazedeye iki defa nefes verin ve aþa daki gibi kalp masaj na baþlay n. Gö üs kafesinin birleþme yerinden 2 parmak yukar ya avuç içini yerleþtiriniz. Di er elinizi de parmaklar n z kitleyerek yerleþtiriniz. Kollar n z dik tutarak, dakikada 15 defa 4-5 cm aþa do ru bast r n z. T bbi yard m gelene kadar 2 nefes verme ve 15 kalp masaj iþlemini tekrar ediniz. E er kazazedenin durumunda düzelme görülürse, nabz n kontrol ederek nefes vermeye devam ediniz. Her 10 nefes verme iþleminden sonra nabz n kontrol ediniz. Nefes al p vermeye baþlad anda kazazedeyi, iyileþme pozisyonuna getiriniz yileþme Pozisyonu Kazazedeyi yan yat r n z. Solunum yolunun aç k olmas n sa lamak için çenesini ileriye do ru bakacak þekilde baþ n e ik tutunuz. Kazazedenin öne veya arkaya do ru yuvarlanmamas n sa lay n z. Nefes al p vermesini ve nabz n düzenli bir þekilde kontrol ediniz. E er ikisinden biri durursa yukar daki iþlemleri tekrarlay n z. UYARILAR! Kazazedenin bilinci tekrar yerine gelene kadar, su gibi s v lar vermeyiniz Eðer Nefes Alam yor Fakat Nab z Var se Kazazedenin burnunu s k ca kapat n z. Derin nefes alarak dudaklar n z kazazedenin dudaklar ile birleþtiriniz. Gö üs kafesinin yükseldi ini gözleyerek a zdan yavaþça üfleyiniz. Sonra üflemeyi b rakarak gö üs kafesinin tamamen inmesine izin veriniz. Kazezadeye dakikada ortalama 10 defa nefes veriniz. E er yard m ça rmak için kazazede yaln z b rak lacaksa, 10 defa nefes vererek k sa zamanda geri dönünüz ve nefes verme iþlemine devam ediniz. Her 10 nefes verme iþleminden sonra nabz kontrol ediniz. Nefes al p vermeye baþlad anda kazazedeyi iyileþme pozisyonuna getiriniz. 4

9 4. JENERATÖR TAR F VE TANIMI 4.1. Genel Tan m Aksa Jeneratör, yüksek kalite ve güven sa lamak amac yla bir bütün olarak dizayn edilmiþtir. Her jeneratör, ana parçalar n n konfigürasyonu ve büyüklü üne göre baz farkl l klar gösterir. Bu bölüm jeneratör grubunun parçalar n k saca tan mlamaktad r. Daha geniþ bilgi bu kitab n daha ileri bölümlerinde verilmiþtir Jeneratör Ana Parçalar Alternatör Jeneratörün ç k þ gerilimi ve gücü IP 21 koruma standard nda (tanecik ve damlama suya karþ korumal ) kafes korumal, kendinden ikazl, kendinden regülasyonlu, VDE0530 standart na göre H izolasyon s n fl, otomatik voltaj regülatörlü f rças z alternatör (4) taraf ndan üretilir. Alternatör üzerine çelik levhadan yap lm þ terminal kutusu monte edilmiþtir Þase Modüler prensiplere göre dizayn edilmiþ olan çelik þase üzerine, motor ve alternatör monte edilmiþtir Titreþim zolatörleri Motorun titreþimini azaltarak jeneratörün yerleþtirildi i zemine titreþimi iletmesini önlemek için titreþim izolatörleri kullan lm þt r. Bu izolatörler motor ve alternatör aya ile þase aras na yerleþtirilmiþtir. stenirse þase ile zemin aras na da özel izolatörler kullan labilir Susturucu ve egzoz Sistemi egzoz susturucusu jeneratör ile birlikte montaj için ayr ca verilmiþtir. Susturucu ve egzoz sistemi motordan yay lan gürültüyü azalt r ve emniyetli ç k þ için egzoz gaz n yönlendirir. 1. Gaz Hatt 2. Kontrol Panosu 3. Kontrol Kart 4. Alternatör 5. Jeneratör Etiketi 6. Akü 7. Marþ Motoru 8. Motor 9. Þase 10. Radyatör 11. Þarj Alternatörü 12. Egzoz Borusu 13. Hava Filitresi 4.3. Gaz Motoru Jeneratöre hareket veren gazl motor (8) özellikle jeneratörler için üretildi inden ve güvenilir oluþundan dolay seçilmiþtir. Motor 4 zamanl endüstriyel a r hizmet tipidir ve güvenilir bir enerji sa lamak için tüm aksesuarlar üzerinde verilmiþtir. De iþebilir kuru tip hava filtresi (13), mekanik veya elektronik motor h z kontrol governörü bu aksesuarlardan baz lar d r Kontrol Sistemi Jeneratörü muhtemel ar zalardan korumak, jeneratörün çal þmas n kontrol et k amac yla kullan lan manuel veya otomatik kontrol sistemi ve panosu jeneratör þasesi üzerine yerleþtirilmiþtir Motor Elektrik Sistemi Motor elektrik sistemi, negatif toprakl 24 veya12 V D.C. dir. Bu sistem elektrikli marþ motoru(7), akü (6) ve akü þarj alternatöründen (11) oluþmaktad r. 12 V elektrik sistemi için bir, 24 V elektrik sistemi için iki adet kurþun-kalsiyum asitli bak ms z tip starter akü verilmektedir. E er istenirse di er tip aküler de verilebilir Soðutma Sistemi Motor so utma sistemi su so utmal d r. Su soðutmal bir sistem radyatör (10), fan, devir daim pompas ve termostattan meydana gelmektedir. Alternatörde alternatör sarg lar n soðutmak için dahili bir fan mevcuttur. 5

10 5. YERLEÞT RME, KALDIRMA VE DEPOLAMA 5.1. Genel Jeneratörün boyutlar n n bilinmesinden sonra jeneratörün yerleþtirilmesi için planlar haz rlanabilir. Bu bölüm jeneratörün etkin ve emniyetli yerleþtirilmesi için gerekli önemli faktörleri içermektedir Kabin Modüler prensiplere göre dizayn edilmiþ kabin parça baðlant lar civata ve somunlarla kaynaks z olarak yap lm þt r. Kabin parçalar ayr ca elektrostatik polyester toz boya ile boyanm þt r. Harici etkilere karþ egsozt korunmuþ, acil durumlar içn kabin d þ na acil stop butonu yerleþtirilmiþtir. Jeneratör, bir kabin içine konduðunda taþ ma ve yerleþtirme büyük ölçüde kolaylaþacakt r. Ayr ca kabin, jeneratörü yetkisiz kiþilerin kullanmas na ve d þ etkenlere karþ korur Jeneratörün Taþ nmas Jeneratör þasesi, özellikle jeneratörün taþ nmas n kolaylaþt rmak için dizayn edilmiþtir. Jeneratörün yanl þ kald r lmas parçalarda ciddi hasarlara yol açabilir. Jeneratör, forklift kullan larak kald r labilir, dikkatli bir þekilde þasesinden itilebilir veya þasesinden çekilebilir. JENERATÖR Þekil 5.1. Jeneratörün vinç ile kald r lmas UYARILAR! Forklift ile itme esnas nda þaseyi doðrudan itmeyiniz ve oluþabilecek hasar önlemek için mutlaka þase ile forklift aras na bir tahta koyunuz.! Jeneratörü motor veya alternatör kald rma halkalar n kullanarak kald rmay n z.! Jeneratörün a rl na uygun kald rma teçhizat kullan n z.! Jeneratör taþ ma amac yla kald r ld nda, personeli jeneratörden uzak tutunuz.! Kabinli veya kabinsiz jeneratör kald r rken þase veya kabin üzerindeki kald rma halkalar n kullan n z. Ya mur, kar, sulusepken, sel suyu, direk gün þ, dondurucu so uk ve aþ r s cakl k gibi unsurlara karþ korumal olmal d r. Aþ nd ran veya iletkenlik sa layan toz, iplik, duman, ya duman, buhar ve motor egzoz duman gibi havadan taþ nan zararl maddelere karþ korumal olmal d r. Jeneratör oda zemini düzgün ve sa lam olmal d r. A aç veya direk gibi devrilebilecek nesnelerin çarpmas na karþ korumal olmal d r. Jeneratörün so utulabilmesi ve kolay servis ve bak m yap labilmesi için jeneratör etraf nda en az 1 metre ve jeneratör üzerinde en az 2 metre boþluk olmal d r. Jeneratörü odaya taþ yabilmek için jeneratörün geçebilece i uygun bir geçit olmal d r. Yetkisiz kiþilerin jeneratör mahalline giriþleri s n rland r lmal d r. E er jeneratörü binan n d þ n koymak gerekiyor ise, jeneratör bir kabin veya bir oda içerisine konmal d r. Ayr ca jeneratörün geçici olarak binan n içinde veya d þ nda çal þt r lmas nda kabin kullan lmas faydal d r Titreþim zolasyonunun Tesisi Jeneratör Temeli: Jeneratör zemini için cm derinliðinde ve en az jeneratör boyutlar nda betonarme bir temel olmal d r. Betonarme temel, sert ve saðlam bir zemin saðlayarak titreþimi azalt r. Temelin oturduðu zemin, temelin ve jeneratörün slak að rl ð n kald rabilecek yap da olmal d r. Eðer jeneratör zeminden yukar ya yerleþtirilecekse binan n yap s jeneratörü, ve diðer aksesuarlar n taþ yabilecek kapasitede olmal d r. Jeneratör odas zaman zaman slak olan bir yer ise jeneratör zemini yükseltilmelidir. Böylece þasenin aþ nmas azalt lm þ olur Yanma Havas Giriþi Motor yanma havas mümkün olduðunca temiz ve soðuk olmal d r. Yanma havas jeneratörün bulunduðu ortamdan motora monte edilen hava filtresi vas tas yla çekilir. Fakat bazen toz, pislik ve s cakl k gibi koþullardan dolay jeneratör etraf ndaki hava uygun olmayabilir. Bu durumlarda hava giriþ kanal baðlanabilir. Bu kanal motor üzerindeki hava filtresine temiz havay d þ ortamdan veya baþka bir odadan saðlar Jeneratör Yerinin Seçimi Jeneratörün konaca yerin seçimi yap l rken aþa daki faktörler göz önüne al nmal d r: Jeneratör kapal bir yere konacaksa, emme-yanma soðutma sistemlerinin düzgün ve verimli çal þabilmesi için jeneratör odas n n havaland rmas n n yeterli olmas na dikkat edilmelidir. 6

11 JENERATÖR 5.7. Soðutma ve Havaland rma Motor, alternatör ve egzoz borular s yayarak ortam s cakl n n artmas na sebep olurlar. S cakl n artmas ise jeneratörün verimini düþüreceðinden dolay jeneratörün çal þmas n olumsuz yönde etkiler. Bu nedenle motor ve alternatörün so uk tutulmas için yeterli havaland rman n sa lanmas gerekir. Hava ak þ n n Þekil 5.4 de görüldü ü gibi olmas gerekir. Hava alternatör taraf ndan jeneratör odas na girmeli, motor üzerinden ve radyatör içerisinden geçerek çad r bezinden körük tipinde esnek bir branda yard m yla odadan ç kmal d r. Þekil 5.2. Sapt rma kanallar ile radyatörden at lan havan n yönlendirilmesi Þekil 5.3. Zay f havaland rma tertibat E er s cak havan n odan n d þ na at lmas için bir branda kullan lmaz ise fan, s cak havay jeneratör odas na yayarak so utman n etkinli ini azalt r. Radyatör s cak hava at þ kanal veya bacas nda keskin köþe yap lmas ndan kaç n lmal d r. D þar at lan havay döndürmek için yönlendirici þekilde düzenleme yap lmal d r. Odaya hava giriþinin ve odadan hava ç k þ n n kolay olmas için hava giriþ ve ç k þ pencerelerinin yeterince büyük olmas gerekir. Kaba bir hesapla hava giriþ ve ç k þ pencereleri radyatör alan n n en az 1.5 kat büyüklü ünde olmal d r. Jeneratörün hava þartlar ndan etkilenmemesi için giriþ ve ç k þ pencerelerinin panjurlar olmal d r. Bu panjurlar sabit olabilir ancak so uk iklimler için hareketli olmas tercih edilmelidir. Jeneratör çal þt r lmad nda panjurlar kapat labilir ve böylece ilk çal þt rma ve yüke vermeyi kolaylaþt ran s cak hava odada kal r. Otomatik kontrol sistemli bir jeneratör odas nda e er panjurlar hareketli ise bunlar otomatik olarak hareket ettirilebilir. Yani motorun çal þmaya baþlamas yla birlikte panjurlar n hemen aç lmas ve motorun durmas yla da panjurlar n kapanmas sa lanabilir Egzoz Motor egzoz sisteminin amac, egzoz duman n tehlike veya rahats zl a sebebiyet vermemesi için odan n d þ na sevk etmek ve gürültüyü azaltmakt r. Motorun gürültü seviyesini azaltmak için uygun bir egzoz susturucusu egzoz borusuna tak lmal d r. UYARILAR! Motor egzoz gaz n n solunmas tehlikelidir. Kapal mahallerde bulunan bütün jeneratörlerin egzoz gazlar, standartlara uygun þekilde s zd rmaz borularla odan n d þ na at lmal d r.! S cak egzoz susturucusu ve egzoz borusunu yan c maddelerden uzak tutunuz ve personelin emniyeti için muhafaza alt na al nmas n sa lay n z.! Egzoz sistemi dizayn edilirken, geri bas nc n, motor imalatç s n n verdi i izin verilebilir geri bas nç de erini aþmamas na dikkat edilmelidir. Aþ r geri bas nç motorun hasar görmesine neden olur. Geri bas nc azaltmak için egzoz borular mümkün oldu unca k sa ve düz olmal d r. Gerekli olan her dirseðin kavisi boru iç çap n n en az 1.5 kat yar çap nda bir olmal d r.! Motor titreþiminin egzoz boru sistemine ve binaya iletilmesini önlemek için ve s nmadan dolay genleþme için egzoz manifoldu ve egzoz boru sistemi aras na esnek bir ba lant kullan lmal d r.! Egzoz borular n n a rl motor manifolduna ve turbo þarj ç k þ na ölü a rl k olmamas için çevre yap lardan desteklenmelidir. egzoz sisteminin a rl binaya verilmelidir. Bu iþ için gerdirme eleman kullan labilir. (Þekil 5.4)! Jeneratör odas içine yerleþtirilmiþ olan egzoz sisteminin parçalar gürültü seviyesini ve yay lan s y azaltmak için izole edilmelidir. Susturucu ve egzoz borular yan c maddelerden uza a yerleþtirilmelidir.! Aç k olan egzoz ç k þ na ya mur giriþini önlemek için de iþik uygulamalarda flape tipi karþ t a rl kl ya mur kapaklar kullan labilir.! Her jeneratörün kendine ait bir egzoz sistemi olmal d r. Bir tek egzoz borusu kullanarak jeneratörlerin egzoz ç k þlar birleþtirilemez.! Egzoz malzemesi metal borudan olmal d r. Þekil 5.4. Tipik Jeneratör grubu bodrum yerleþim plan 7

12 5.9. Gaz Hatt Jeneratör gaz hatt, motora sürekli olarak temiz gaz saðlamal d r. Gaz hatt 1. ve 2. regulator, 12V gaz selenoiti, MAS (gaz ayar vidas ) ve fle borudan oluþur. Gaz hatt nda, çevre koþullar na dayanan siyah dikiþþiz boru veya gaz flei kullan lmal d r. Motor titreþiminin sebep olduðu zarardan kaç nmak için jeneratör üzerinde bulunan gaz hatt ile ana gaz hatt aras gaz flei ile baðlanmal d r. UYARILAR! Jeneratörlerin gaz hatlar standartlara uygun olmal ve kaçak kontrolünden geçirilmiþ olmal d r.! Gaz hatt n n ve jeneratörün etraf nda alev, k v lc m, yada sigara içmek gibi yanmaya ve parlamaya sebebiyet verebilecek olaylara izin vermeyiniz Hava Filtresi 2. Mier 3. Actuatör ve Governor 4. MAS (gaz ayar vidas ) 5. ZPR S f r Bas nç Regulatörü 6. 12V Selenoid (Normalde Kapal ) 7. 1/2 Kör Tapa Kademe Regulatör (Opsiyonel) 8

13 JENERATÖR Þekil 5.5. Jeneratör Odas MODEL AGM 25 AGM 35 AGM 60 AGK 80 AGM 100 AGM 125 Stand By Gücü (kva) ODA BOYUTU (mm) BOY EN YÜK HAVA G R Þ PENCERES TOPLAM ALANI (m 2 ) 0,50 0,50 0,50 0,70 0,70 0,70 Aç k tip doðal gazl jeneratör boyutlar, oda boyutlar, hava giriþ ve ç k þ pencerelerinin boyutlar 9

14 6. MOTOR YAÐI TAVS YELER 7. AKÜLER Motorlarda yaðlama sistemi motorun en önemli parçalar ndan birisidir. Doðru yap lan motor bak m (yað deðiþim periyotlar filitre deðiþim süreleri ve kullan lan yað n tipinde gereken dikkatin gösterilmesi) motorun ömrünü uzat r ve motorun kullanma maliyetini azalt r, jeneratörün boyutlar n n bilinmesinden sonra jeneratörün yerleþtirilmesi için planlar haz rlanabilir. Bu bölüm jeneratörün etkin ve emniyetli yerleþtirilmesi için gerekli önemli faktörleri içermektedir. Motor firmas n n yað tavsiyeleri aþað da verilmiþtir SAE 5W30 SAE 5W40 SAE 10W SAE 10W Þekil 6. Oil Viscosity Chart Motorunuza mutlaka uygun özellikte yað koyunuz ve periyodik bak m, kontrol sürelerine dikkat ediniz. Kullan lacak olan motor yað n n özellikleri aþað daki þartlar saðlamal d r. Çok viskoziteli yaðlar tavsiye edilir. Motorunuzda, -18 C (0 F) veya üzeri için SAE 10W-30 yað kullanman z tavsiye edilir. Çevre s cakl ð sürekli olarak 0 C nin alt nda ise, SAE 5W-30 yað kullan labilir. Sanayi tipi veya sabit motorlarda sentetik yaðlar n kulllan lmas tavsiye edilmez. Benzinli / LPG li / NG l motorlarda API SH ve / veya SJ özelliðinde ki yaðlar kullan n z. CC veya CD yaðlar n kullanmay n z. Yaðlarla uzun süreli temas derinizde tahribata neden olabilir. Bu gibi durumlarda temas eden k s mlar bol suyla y kay n z. Motor yað n deðiþtirirken kullanacað n z kaplar n temiz olmas na ve yað n motorun lastik hortumlar na temas etmemesine dikkat ediniz. UYARILAR :! Akülerin etraf nda alev, k v lc m, sigara içmek gibi yanmaya sebebiyet verebilecek olaylara izin vermeyiniz.! Akü üzerinde iletken aletleri kullanmadan önce elinizdeki ve bileðinizdeki zincir, yüzük gibi ziynet eþyalar n ç kar n z.! Akü baðlant s n yaparken yap l rken en son negatif terminal baðlanmal, sökerken ise önce negatif terminal aküden sökülmelidir.! Aküler jeneratöre mümkün olduðunca yak n konulmal d r. Eðer aküler jeneratörden uzak noktalara konulursa istenmeyen voltaj düþmeleri meydana gelir ve buna akülerin motor marþlama kapasitelerini düþürür. Akü Bak m Akünün üzerini ve terminallerini temiz tutunuz. Akü terminallerini ve baðlant lar n dikkatli bir þekilde vazelin ile kaplay n z. Terminalleri iyi bir þekilde s k n z (aþ r s kmay n z). Þarj alternatör kay þ nda aþ nma olup olmad ð n ve kay þ n gerginliðini düzenli olarak kontrol ediniz. Akünün þarjs z kalmamas na dikkat ediniz. Bunun d þ nda jeneratörlerde kullan lan aküler bak ms z tip akü olduðundan dolay ayr ca bir bak m gerektirmez. Aküyü gözle kontrol ediniz. Zaman içinde akü kutup baþlar ve baðlant noktalar nda oksitlenme olur. Oksitlenme, akü kutup baþlar n aþ nd r r ve þarj engeller. Baðlant y söküp kaynar su ile oksidi temizleyiniz. Daha sonra baðlant y yeniden yaparak vazelin ile kaplay n z. Gevþek baðlant ya izin vermeyiniz. 8. ELEKTR K BAÐLANTILARI Elektrik baðlant lar ve bak m tamamen kalifiye ve tecrübeli elektrik teknisyenleri taraf ndan yap lmal d r. UYARILAR! Elektrik baðlant lar n ilgili elektrik kodlar na ve standartlara uygun yap n z Kablaj Jeneratörün üzerindeki titreþiminden dolay elektriksel baðlant lar esnek kablolar ile yap lmal d r. Kablolar kablo kanallar na yerleþtirilmeli ve jeneratör ç k þ gerilimine ve ak m na uygun olmal d r. Kablo kesitine karar verirken, ortam s cakl ð, yerleþim metodu, diðer kablolara yak nl ð gibi durumlar için toleranslar verilmelidir. Bununla beraber kablolar TSE veya VDE standartlar na uygun seçilmelidir. Tüm baðlant lar n doðruluðu dikkatli bir þekilde kontrol edilmelidir. Aþað da ak m kapasitelerine göre kablo kesitleri ve jeneratör güçlerine göre tavsiye edilen kablo kesitleri verilmiþtir. (Tablo 8.1) 10

15 Kablo seçimi s ras nda dikkat edilmesi gereken bir hususta yükle jeneratör aras ndaki mesafeyle birlikte demerajl yüklerin (elektrik motoru gibi) olup olmad ð d r. Eðer mesafe çok uzun ise demeraj an nda gerilim düþümü çok artacað ndan dolay yük taraf nda voltaj istenmeyen seviyelere kadar düþebilir. Bunu önlemek için aþað da verilen formül yard m yla daha uygun kesitli yük kablosu seçilebilir. e = 3 L I ( R cos j + sin j ) e = Mutlak gerilim düþümü (Volt) L = Hatt n uzunluðu (m) I = Hat ak m (A) R = Kablonun rezistans (ohm/m) L = Kablonun reaktans (ohm/m) 8.2. Koruma Dað t m sistemi ile jeneratöre baðlanan kablolar aþ r yük veya k sa devre durumunda baðlant y otomatik olarak kesecek bir devre kesici þalter ile korunmuþtur. (Manuel modellerde) Yükleme Elektrik dað t m panosu planlan rken jeneratöre dengeli yük verilmesini saðlamak oldukça önemlidir. Eðer bir fazdaki yük diðer fazlardaki yüklerden çok ise, bu durum alternatör sarg lar n n aþ r s nmas na, fazlar aras ç k þ voltaj n n dengesiz olmas na ve sisteme baðl olan hassas trifaze 3 fazl cihazlar n hasar görmesine sebep olur. Hiçbir faz ak m jeneratörün nominal ak m n aþmamal d r. Bu yükleme þartlar n n yerine getirilmesini saðlamak için mevcut dað t m sistemi tekrar düzenlenebilir Güç Faktörü Yükün güç faktörünün 0.8 ile 1.0 aras nda olmas durumunda jeneratör, belirtilmiþ olan gücü verir ve uygun bir þekilde çal þ r. Eðer yükün güç faktörü 0.8 in alt nda ise jeneratör aþ r olarak yüklenir. Bu ileri güç faktörünün önlenmesi için kondansatörler gibi güç faktörü düzeltme elemanlar kullan labilir. Ancak bu gibi durumlarda jeneratör yüke verildiðinde, güç faktörü düzeltme elemanlar devre d þ b rak lmal d r Topraklama/Topraklama Þartlar Jeneratörün gövdesi topraklanmal d r. Titreþimden dolay meydana gelebilecek kopmalar önlemek için toprak baðlant s esnek olmal d r. Topraklama kablolar standartlar karþ lamal ve en az ndan tam yük ak m n taþ yabilecek kapasitede olmal d r Alternatör Baðlant s Birçok alternatöre farkl ç k þ voltaj verebilecek þekilde tekrar baðlant yap labilir. Alternatör baðlant s n deðiþtirerek farkl uç gerilimi elde ederken þalterler, ak m trafolar, kablolar ve ölçü aletleri gibi elemanlar n uygunluðu kontrol edilmelidir Paralel Çal þt rma Standart bir jeneratörü diðer jeneratörler ile veya þebeke ile paralel çal þt rmak için ekstra teçhizatlar baðlanmal d r zolasyon Testi Jeneratör eðer uzun süreli kullan lmam þsa mutlaka çal þt rmadan önce sarg lar n izolasyon direnci test edilmelidir. zolasyon direnci topraða göre IMW dan fazla olmal d r. zolasyon direnci topraða göre 1MW dan fazla olmal d r. zolasyon direncinin 1MW dan az olmas durumunda alternatör sarg lar kurutulmal d r. Test esnas nda Otomatik Voltaj Regülatörünün (AVR) baðlant s yla tüm kontrol amaçl baðlant lar sökülmelidir. Döner diyotlar da k sa devre edilmeli veya baðlant s sökülmelidir. KES T mm / / / / / / / / /120 AKIM KAPAS TES TOPRAK HAVA Tablo 8.1. PVC izoleli YVV (NYY) 0.6/1 KV VDE normlar na ve TSE ye uygun kablolar n ak m kapasitelerine göre kablo kesitleri (25 C ortam s s nda) 9. SES SUSTURUCULARI Günümüzde jeneratörlerin gürültüsünü kontrol alt na almak, gittikçe önem taþ maktad r. Jeneratörün ses seviyesini kontrol alt na almak için deðiþik ekipmanlar mevcuttur. UYARILAR:! Jeneratör mahallinde çal þ rken kulakl k tak n z Egzoz Susturucular Egzoz susturucusu motordan yay lan ses seviyesini düþürür. Ayr ca yanma odas ndan k v lc mlar n d þar ç kmas n önler Kabinler Ses izolasyon kabinleri jeneratörün gürültü seviyesini düþürür Diðer Ses Susturucular Bina içerisindeki jeneratörler için ses panjurlar, fan susturucular, ses emici duvarlar gibi diðer ekipmanlar da kullan labilir. Bunlar da jeneratörün gürültü seviyesini düþürür. 11

16 GM LE ÜRET LEN JENERATÖRLER STAND-BY GÜÇ TAM YÜK AKIMI KABLONUN HAVADAK TAVS YE ED LEN (kva) (Amper) AKIM TAÞIMA KABLO KES T U=400 Vac COS j = 0,8 KAPAS TES YVV (NYY) 25 C (Amper) X ( 35 / 16 ) X ( 35 / 16 ) X ( 50 / 25 ) X ( 70 / 30 ) Tablo 8.2. Jeneratör güçleri ve kullan lacak kablo kesitleri 10. DEPOLAMA Motor ve alternatörün uzun süreli depolanmas n n zararl etkileri olabilir. Bu etkiler jeneratörü uygun bir þekilde haz rlayarak ve depolayarak minimuma indirilebilir Motorun Depolanmas Motor için motoru temizleme ve koruyucu s v lar içeren bir motor koruma prosedürü uygulanabilir. (Motor Kullan m - Bak m kitab na bak n z.) Alternatörün Depolanmas Alternatör depolan rken sarg larda nem oluþur. Bu nemi azaltmak için jeneratörü kuru yerde saklay n z. Sarg lar kuru tutmak için mümkünse havay s t n z. Uzun süre kullan lmam þ olan alternatör kullan lmadan önce izolasyon testinden geçirilmelidir Akünün Depolanmas Akü depolan rken 8 haftada bir defa tamamen þarj edilmeli ve akünün depoland ð yerin havaland rmas n n iyi olmas saðlanmal d r. 11. MOTOR BLOK SUYU ISITICISI Motorun çabuk start almas ve yükü üzerine alabilmesi için blok (ceket) suyu s t c s kullan l r. Is t c jeneratör çal þm yorken motorun ceket suyunu s t r.bu sebeple s t c her mevsim devrede olmal d r. Otomatik devreye giren jeneratörlerde blok suyu s t c s vard r. Manuel jeneratörlerde opsiyondur. 12. JENERATÖR BAKIMI yi bir bak m program jeneratörün ömrünü uzat r. Jeneratöre hangi zamanlarda hangi bak mlar n yap lmas gerektiði Periyodik Bak m Çizelgesi nde verilmiþtir. Periyodik Bak m Çizelgesi her jeneratör ile birlikte verilmektedir. Bak m ve onar m yaln zca yetkili ve eðitimli kiþiler taraf ndan yap lmal d r. Yap lan bak m ve onar mlar n sonuçlar Periyodik Bak m Çizelgesi ne kaydedilmelidir. Genel olarak jeneratör ve jeneratör zeminini temiz tutunuz. Su, yak t ve yað gibi maddelerin jeneratörün üzerinde ve içinde toplanmas na izin vermeyiniz Baþlang ç Çal þt rma Bak m Baþlang ç çal þt rma kontrol iþlemleri, motoru hizmete almadan önce yap lmal d rlar. Lütfen tabloda verilen Bak m Program na bak n z ve 1. kolonda gösterilen s ra ile baþlang ç çal þt rma bak m iþlemlerini yap n z Rutin Bak m Rutin bak m, motorun her an hizmete haz r bulunduðundan emin olmay saðlayan en iyi çözümdür. Aþað dakiler baz rutin bak m noktalar d r: Motor yað ve soðutma suyu seviyesini s k s k kontrol ediniz. Herhangi bir yað veya su kaçað n derhal tamir ediniz Akünün durumunu ve kablolar s k s k kontrol ediniz Motor hava filtresini temiz tutunuz Motor soðutma suyu s cakl ð n gözlemleyiniz Motor yað bas nc n gözlemleyiniz Voltmetre ve þarj sistemini kontrol ediniz Gaz hatlar nda kaçak kontrolü yap n z Programl Koruyucu Bak m Bak mla ilgili listede belirtilen bütün hususlar n; gösterilen sürelerde, tavsiye edildiði gibi kontrol edildiðinden ve deðiþtirme iþlemlerinin yap ld ð ndan emin olmak için, Bak m tablosunu kullan n z Motor Yað Seviyesinin Kontrol Edilmesi Motor yað seviyesi günlük olarak kontrol edilmelidir. Motor yað seviyesinin, o gün motoru ilk defa çal þt rmadan hemen önce kontrol edilmesi tavsiye olunur. Yað seviyesi; yað seviye çubuðundaki Add=Ekle ve Full=Dolu iþaretlerinin aras nda olmal d r. D KKAT: Motoru; yað seviye çubuðundaki Add=Ekle iþaretinin alt nda kalan veya seviye çubuðundaki Full=Dolu iþaretinin üzerine ç kan yað seviyesiyle çal þt rmay n z Motor Yað n n Tamamlanmas Yað deðiþimleri aras nda kalan süre içinde zaman zaman yað tamamlamak normal bir iþlemdir. Tamamlanacak yað miktar, iþletme derecesine baðl olarak deðiþir. Motor yað n tamamlarken veya deðiþtirirken, kullan lan yað n tavsiye edilen yað teknik özelliklerine uygun yada daha üstün olmas na dikkat ediniz. 12

17 Tablo Bak m Program Power Solutions, Inc. GM Powertrain 1.6L, 3.0L, 4.3L, 5.7L, 7.4L ve 8.1L Motorlar Baþlang ç Çal þt rma S ral Kontrolü þlem Günlük Haftal k Her 50 Saatte Bir Her 100 Saatte Bir Her 200 Saatte Bir Her 400 Saatte Bir Her 800 Saatte Bir Gerektikçe 1 Motor Yað Seviyesini Kontrol Edin 2 Soðutma Suyu Seviyesini Kontrol Edin 3 S v Kaçaklar n Kontrol Edin 4 Governör, Mekanik (Yað seviyesini kontrol edin) (2) Motor Yað n ve Filtresini Deðiþtirin (1) 5 Akü, Þarj ve Elektrolit Seviyesini Kontrol Edin Kontrol Edin ve Radyatörün D þ n Temizleyin Akü Kablolar n Temizleyin 6 Kay þlar ve Kay þ Gerginliklerini Kontrol Edin Gaz, Governör ve Jikle Hatlar n Yaðlay n (Sadece Karbüratörlü Motorlar) Rölanti Devrini Kontrol Edin ve Ayarlay n (Sadece Karbüratörlü Motorlar) Hava Filtre Eleman n Kontrol Edin ve Temizleyin Primer Hava Filtre Eleman n Deðiþtirin (1) Güvenlik Hava Filtre Eleman n Deðiþtirin Soðutma Suyu Koruma Derecesini Kontrol Edin ve Hortum Kelepçelerini S k n Motor Soðutma Suyunu Deðiþtirin (3) Benzin Filtresini Deðiþtirin (4) LPG Filtresini Deðiþtirin Zenith EFI (4) PCV Valfini (Varsa) Deðiþtirin PCV Hortumlar n, Borular n ve Baðlant Elemanlar n Kontrol Edin Bujileri Deðiþtirin (3) Distribütör Kapað ve Tevzi Makaras (5) Sekonder Ateþleme Kablolar Gaz ve Governörü Ayarlay n (3) Bütün Motor C vata ve Somunlar n n S k l ð n Kontrol Edin (1) Tozlu ve kirli iþletim koþullar nda daha s k kontrol gereklidir. (2) Mekanik governör (kay þ tahrikli). (3) Hangisi önce gelirse; belirtilen aral kla veya y ll k olarak yap lmal d r. (4) Yak t sisteminde kirlenme olduðu zaman daha s k yap lmas gereklidir. (5) DIS ateþleme bulunan motorlara uygulanmaz. 13

18 12.6. Motor Yað ve Filtresinin Deðiþtirilmesi Motor yað ve filtresi, hangisi önce gelirse; her 200 saatte bir veya her 3 ayda bir deðiþtirilmelidir. Normal iþletim koþullar alt nda ve tavsiye edilen kalitede yað ile filtre kulland ð n z takdirde; daha s k deðiþtirmenize gerek yoktur. Motorun tozlu veya çok kirli ortamlarda yada soðuk havada kullan lmas durumunda; yað ile filtrenin daha s k deðiþtirilmesi gerekir. Yað katk s veya rodaj yað deðiþimi gerekli deðildir Motor Yað Kalitesi Motordan doðru verim ve saðlaml ð elde edebilmek aç s ndan, motorunuzda sadece doðru kalitedeki yaðlar kullanman z çok büyük önem taþ r. Doðru kalitede yað seçimi, ayn zamanda kirliliði azaltan karter havaland rma sistemlerinin azami verimle çal þmas na olanak saðlayacakt r. Önemli: Sadece kutular nda FOR GASOLINE ENGINES=BENZ NL MOTORLAR Ç ND R uyar s bulunan ve Amerikan Petrol Enstitüsü nün (API) Starburst Sertifika þaretine sahip olan yaðlar kullan n z. LPG veya NG yak tlara çevrilen benzinli motorlarda da, FOR GASOLINE ENGINES=BENZ NL MOTORLAR Ç ND R uyar s bulunan yaðlar KULLANILMALIDIR. Sadece Dizel Motorlar için üretilmiþ ve özel formüllere sahip olan yaðlar kullanmay n z. CC veya CD s n f ndaki yaðlar, Að r Hizmet veya Doðal Gazl Motorlar için etiketlenmiþ olsalar dahi KABUL ED LMEZLER Motor Yað ile ilgili Tavsiyeler Çok viskoziteli yaðlar tavsiye edilir. Motorunuzda, -18 C (0 F) veya üzeri için SAE 10W-30 yað kullanman z tavsiye edilir. Çevre s cakl ð sürekli olarak 0 C nin alt nda ise, SAE 5W-30 yað kullan labilir. Sanayi tipi veya sabit motorlarda sentetik yaðlar n kulllan lmas tavsiye edilmez Yað Filtresi Filtre; motorun hayati parçalar na yað ak þ n önleyen tehlikeli, aþ nd r c veya çamurlu parçac klardan motorunuzu korur. Filtreyi deðiþtirmek için ç kart rken, doðru bir anahtar kullan n z. Filtre tablas n n taban n dikkatle temizleyiniz ve yeni filtre contas n n temas edeceði yüzeyi motor yað ile hafifçe yaðlay n z. Conta, tablaya temas edinceye kadar filtreyi elinizle s k n z ve sonra bir tur daha s k n z. Motora doðru miktarda yað koyunuz, motoru çal þt r n z ve yað tahliye tapas nda yada yað filtre contas nda yað kaçað olup olmad ð n kontrol ediniz. Herhangi bir yað kaçað varsa, durdurmak için gereken þekilde s k n z Motor Hava Filtresi Motor hava filtresi; motorun emme sistemine tak l r ve emme sisteminden motora giren havay temizler ve bir yandan susturucu görevi yaparken, öte yandan da alev kapan olarak hizmet görür. Havada mevcut olan kir ve toz zerrecikleri, yak t kar þ m n n içine girerek silindir yüzeyine ve segmanlara önemli hasarlar verirler. Silindir yüzeyinin ve segmanlar n hasar görmesi; yað sarfiyat n n artmas na ve motor ömrünün k salmas na neden olur. T kanm þ veya kirlenmiþ bir hava filtresi, yak t kar þ m n n zenginleþmesine yol açar. Bunlar gerçekten önemli noktalard r ve hava filtresine tavsiye edilen aral klarla bak m yap lmas n zorunlu k larlar. D KKAT: Hava filtresine tozlu veya kirli koþullarda daha s k bak m yap lmal d r. Primer hava filtre eleman n, hava filtresi grubundan ç kart n z ve elemanda yabanc madde nedeniyle t kanma yada fazla aþ nma ve hasar belirtisi olup olmad ð n kontrol ediniz. Gerekiyorsa eleman deðiþtiriniz. Hava filtre kutusundaki bütün toz ve yabanc maddeleri dikkatle temizleyiniz. Hava filtre eleman n yerine tak n z. Hava filtresi kapað n yerine tak n z ve tespit kancalar n saðlam biçimde geçiriniz Güvenlik Eleman Motorunuzda hava filtresi güvenlik eleman kullan yor ise; primer eleman takmadan önce güvenlik eleman n düzgün bir þekilde yerine yerleþtiriniz. Güvenlik eleman n her y l deðiþtiriniz Soðutma Sistemi/Soðutma Suyu Seviyesi Radyatör soðutma suyu seviyesini her gün ve sadece motor soðukken kontrol ediniz. Genel olarak bunu yapmak için en iyi zaman, motorun o günkü ilk çal þt r lmas ndan hemen öncesidir. Soðutma suyu seviyesini; soðutma suyu soðukken radyatör doldurma boðaz ndan 1 ila 1,5 inç aþað da olacak þekilde muhafaza ediniz. Soðutma suyu seviyesini kontrol ederken; radyatör kapað n n lastik contas da kontrol edilmelidir. Kapað n doldurma boðaz na oturduðu k sm nda, içeriye kaçabilecek kir parçac klar bulunmamas na ve bu k sm n temiz olmas na dikkat ediniz. Gerekiyorsa temiz suyla y kay n z. Doldurma boðaz nda da kir parçac klar bulunmamas na ve boðaz n temiz olmas na dikkat ediniz. 14

19 Kapasiteler Motor 1.6 L 3.0 L 4.3 L 5.7 L 7.4 L 8.1 L Filtre Hariç Yað Kapasitesi 3.4 qts. 4 qts. 4,5 qts. 5 qts. 8 qts. 8 qts. Filtre Dahil Yað Kapasitesi 3,7 qts. 4,5 qts. 5 qts. 5,5 qts. 9 qts. 9 qts. Radyatör Hariç Soðutma Suyu Kapasitesi 3,5 qts. 4 qts. 7,75 qts. 5,1 qts. 14,5 qts. 14,5 qts. Radyatör Dahil Soðutma Suyu Kapasitesi 10 qts. 12 qts. 17 qts. 17,5 qts. 28 qts. 31 qt (Turbo) 28,5 qts. Power Solutions, Inc. GM Powertrain Sanayi Motorlar Motor Yað Filtresi Yak t Filtresi (Karbüratörlü) 1.6 L 3.0 L 4.3 L 5.7 L P-25 veya Eþdeðer PF-47/PF-52 veya Eþdeðer PF-1218 veya Eþdeðer 7.4 L/ 7.4 LT 8.1 L PF-1218 veya Eþdeðer PF-454 veya Eþdeðer (101021) (101021) Yak t Filtresi (PSI TBI Kal n) Yak t Filtresi (PSI TBI nce) Yak t Filtresi Zenith Z.E.E.M.S Benzin C LPG C Hava Filtresi Primer (PSI Güç Ünitesi) P P Hava Filtresi Güvenlik (PSI Güç Ünitesi) P P

20 13. UYARILAR Motor çal þ rken, hiçbir koþul alt nda radyatör kapað n ASLA açmay n z. Bu talimata uymamak, motor soðutma sisteminin hasar görmesi ve að r yan klarla sonuçlan r. S cak soðutma suyu veya radyatörden f þk racak buhar nedeniyle yanmamak için, s cak bir radyatörün kapað n açarken azami dikkat gösteriniz. Mümkünse motor soðuyuncaya kadar bekleyiniz, sonra radyatör kapað n n çevresine kal n bir bez sar n z ve birinci t rnaða kadar yavaþça çeviriniz. Soðutma sistemindeki bas nç tahliye olurken, bir ad m geri çekiliniz. Bütün bas nç boþald ktan sonra, kapað aþað bast r p çevirerek yavaþça ç kart n z. Motor soðuyuncaya kadar, hararet yapm þ bir motora soðutma suyu KOYMAYINIZ. Hararet yapm þ bir motora soðutma suyu koymak, bloðun veya silindir kapað n n çatlamas na neden olur. Soðutma sistemini yeniden doldururken veya y karken, sadece dört mevsim tipi soðutucu kullan n z. Tavsiye edilen etilen glikol kar þ m 52/48 olup, azami %60 glikol, %40 su kar þ m na kadar ç kabilir. Antifrizin koruma deðerleriyle ilgili ek bilgiler için, kab üzerinde bulunan kar þ m tablosuna bak n z. Alkol veya metanol antifrizleri KULLANMAYINIZ veya bunlar belirtilen soðutma suyu ile KARIÞTIRMAYINIZ. Acil durumda (donma s cakl klar d þ nda) doðrudan su kullan labilir, ancak sistemin hasar görmesini önlemek için, mümkün olan en k sa sürede belirtilen soðutma suyu ile deðiþtirilmelidir Radyatör Radyatörün d þ taraf nda t kanma olup olmad ð n kontrol ediniz. Böcekleri, kir ve yabanc maddeleri; yumuþak f rça veya bez kullanarak temizleyiniz. Radyatör petek kanatç klar na hasar vermemeye çok dikkat ediniz. Mümkünse; normal hava ak þ yönünün tersinden düþük bas nçl hava veya su tutarak temizleyiniz. Bütün hortumlarda ve baðlant larda kaçak olup olmad ð n kontrol ediniz. Hortumlarda çatlak, y pranma veya süngerleþme hissi varsa deðiþtirilmelidirler Fan Kay þlar Devri daim, genel olarak kay þ tahriklidir. Ayn kay þ, fan ve/veya alternatörü de tahrik edebilir. Tahrik kay þlar, her zaman doðru biçimde ayarlanm þ olmal d rlar. Gevþek bir tahrik kay þ alternatörün, fan n ve devri daimin gereken þekilde çal þmas n önleyerek, aþ r s nmaya neden olur Ateþleme Sistemleri/Ateþleme Sistem Tipleri PSI GM Powertrain motorlarda üç tip ateþleme sistemi kullan lm þt r. Entegreli elektronik distribütör, ECU (Elektronik Kontrol Ünitesi) ve entegreli elektronik distribütör ile ECU lu distribütörsüz elektronik ateþleme sistemi. Motorunuzda kullan lan ateþleme sistemini belirlemek için, lütfen Genel Teknik Özellikler tablosuna bak n z Bujiler Bujiler, bak m program nda belirtilen, tavsiye edilen aral klarla deðiþtirilmelidirler. Genel Teknik Özelliklerde belirtilmiþ olduðu gibi; sadece tavsiye edilen bujileri veya eþdeðerlerini kullan n z. Buji t rnak aral ð, Genel Teknik Özelliklerde belirtilen þekilde ayarlanmal d r. Bujileri ç kart rken, daima hangi bujinin hangi silindirden ç kart ld ð n not ediniz. Her bujide merkez elektrodun çevresini saran porselene bak n z. Birçok motor sorununu; beyaz porselenin üzerinde biriken at klar n renk veya tipinden tespit edebilirsiniz. Örneðin, at klar parlak kahverengi ise, bu durum o silindirin fazla yað yakt ð n gösterir. At klar çok koyu gri veya kurumlu siyah renkte ise, motorunuz zengin bir kar þ mla çal þmaktad r ve siz fazla yak t tüketmektesinizdir. Porselen üzerindeki at klar n en iyi rengi aç k bronz veya aç k kahverengidir. Bu durum, yak t kar þ m n n en iyi ölçülerde olduðunu ve motorun çal þma koþullar n n doðru olduðunu gösterir. Art klar tamamen beyaz ise, motor çok fakir bir kar þ mla çal þmaktad r. Fakir çal þma, motorunuzun ömrü aç s ndan ölümcül bir durumdur ve derhal düzeltilmesi gerekir. Bir veya daha fazla silindir yað yak yorsa, motordan gelen duman n rengi mavi-gri olacakt r. Müþterek nedenlerin baþl calar, segmanlar (aþ nm þ veya al þmam þ) ve sübap sap lastikleridir (kesilmiþ, pullanm þ veya aþ nm þ). Motor çok zengin bir kar þ mla çal þ yorsa, egzoz duman kurumlu siyah renkte olacakt r Serpantin Kay þ Bu kay þta çatlak veya kanall taraf nda t rt llanma olup olmad ð düzenli olarak kontrol edilmelidir. Çatlak veya t rt llanma var ise, kay þ deðiþtirilmelidir V Tipi Kay þ V kay þlar, genellikle alternatör yard m yla veya mekanik bir kay þ gergisi yard m yla ayarlan rlar. Devri daim ile krank mili kasnað aras nda kalan mesafenin ortas nda 1 inç esneme olduðu takdirde, genel olarak kay þ gerginliði doðrudur. 16