İŞ HAYATINA İLİŞKİN YENİ KÜRESEL DÜZENLEMELER. Doç.Dr. Barış Baraz Anadolu Üniversitesi

Transkript

1 İŞ HAYATINA İLİŞKİN YENİ KÜRESEL DÜZENLEMELER Doç.Dr. Barış Baraz Anadolu Üniversitesi

2 Basel II-Basel Bankacılık Denetim Komitesi-BCBS Kurumsal Yönetim-OECD SA 8000-SAI, ILO Yeşil İş-ILO, AB Küresel İlkeler Sözleşmesi-BM Küresel Raporlama Rehberi-GRI, BM Adil Ticaret-FTL Diğerleri UNEP Deklerasyonu CERES İlkeleri CAUX İlkeleri Sullivan İlkeleri Canary Projesi Düşük Karbon Ekonomisi... gibi

3 Basel II Standartları: Risk Odaklı Kredi Yönetimi Kredi Derecelendirmesi KOBİ lerin Kayıt Dışı İşlemleri KOBİ lerin Mali Raporları

4 Basel II Standartları:Basel-II, bankaların sermaye yeterliliklerinin ölçülmesine ve değerlendirilmesine ilişkin olarak Basel Bankacılık Denetim Komitesi tarafından yayımlanan ve yakın tarihte birçok ülkede yürürlüğe girmesi beklenen standartlar bütünüdür. Basel II ile risk odaklı sermaye yönetimi, risk odaklı kredi fiyatlamasını beraberinde getirecektir. Basel II kriterlerinin uygulanmaya başlaması ile firmanın ve kullanılacak kredinin risk seviyesi, doğrudan kredi maliyetini etkileyecektir. Kredi veren firmanın derecelendirme notu düştükçe, banka hem daha çok risk alacak, hem karşılık olarak daha çok sermaye tutacak ve dolayısıyla daha çok kaynağını getiriden mahrum bırakacaktır. Bu durumda firmalara kullandırılacak kredilerin maliyetleri artacaktır. Bağımsız derecelendirme kuruluşları ile KOBİ lerin değerlendirilecek olan özelliklerinin başında, sahip oldukları işletme sermayesi gelmektedir. Güçlü sermaye yapısına sahip KOBİ lere verilecek kredilerin maliyetleri daha düşük olacaktır. KOBİ lerimizin zaman zaman farklı merciler için farklı mali raporlar (bilançolar, gelir-gider tabloları vb) üretmeleri söz konusudur. KOBİ bilançolarının kredilendirmeye uygun olmaması, (negatif sermaye, bilançodaki zarar vb.), kayıt dışı işlemlerin bulunması, KOBİ lerin derecelendirme aşamasında yaşayacağı zorlukların başında gelmektedir. İyi yönetilen, iyi finanse edilmiş ve gerekli tüm bilgileri (finansal ve niteliksel) zamanında ve yeterli bir şekilde sunarak şeffaflığı sağlayan KOBİ ler, potansiyel olarak en iyi dereceyi almak suretiyle, en iyi şartlarda kredilendirme imkanına sahip olacaklardır

5 Kurumsal Yönetim: Corporate Governance Şeffaf, Adil, Sorumlu ve Hesap Verebilir Üst Yönetim Kamuyu Aydınlatma, Şeffaflık ve Yönetim Kurulu TÜSİAD 2000, SPK 2003

6 Kurumsal Yönetim: Corporate Governance İşletmenin üst yönetiminin yönetilmesi olarak da ifade edilebilen kurumsal yönetim İngilizce literatürde corporate governance olarak adlandırılmaktadır. Kurumsal yönetim, işletmenin üst yönetiminin denetimi, yönlendirilmesi ve işletme üzerinde hak iddia eden grupların üst yönetimle olan ilişkilerinin bütününü kapsamasıdır. Kurumsal yönetim yönetim yapılarının şirketin ilişki içinde olduğu bütün kesimlere güven verici nitelikte ve yönetim anlayışının şeffaflık, adillik, sorumluluk ve hesap verebilirlik ilkelerini hayata geçirecek şekilde oluşmasıdır. Dolayısıyla kurumsal yönetim; üst yönetimin, yönetim kurulunun faaliyetleri ile yakından ilgili bir kavramdır. İlkeler; pay sahipleri, kamuyu aydınlatma ve şeffaflık, menfaat sahipleri ve yönetim kurulu olmak üzere dört ana bölümden oluşmaktadır. Kurumsal yönetim kalitesinin yüksek olması; düşük sermaye maliyeti, finansman imkanlarının ve likiditenin artması, krizlerin daha kolay atlatılması ve iyi yönetilen şirketlerin sermaye piyasalarından dışlanmaması anlamına gelmektedir.

7 SA8000: Sosyal Sorumluluk Standartları, SAI Çalışma Koşullarının Düzenlenmesi: Çocuk işçi, Çalışma saatleri, İş sağlığı, İş güvenliği vb. konularda... CSR Duyurulması

8 SA8000: Sosyal Sorumluluk Standartları: Kurumsal Sosyal Sorumluluk kavramı (CSR) İşletmelerin daha iyi bir toplum ve daha iyi bir çevre için gönüllü olarak katkıda bulunması olarak tanımlanabilir. Sosyal sorumluluk faaliyetleri Sosyal Sorumluluk Standartları (SA 8000) ile belgelendirilmektedir. Sosyal Sorumluluk bilinci günümüzde tüketicilerin ve yatırımcıların işletmeleri değerlendirirken göz önüne aldığı göstergelerden biri haline gelmiştir. SA 8000, dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm standardın amaç ve kapsamı nı tanımlamakta, ikinci bölümde, bir işletmenin belge almaya hak kazanabilmesi için standarda ek olarak uymak zorunda olduğu yerel yasalar yer almakta ve ILO nun temel düzenlemelerini ve Birleşmiş Milletler Anayasasını belirtmektedir. Üçüncü bölüm, standartla ilgili işletme, tedarikçi, çocuk işgören ve zorla çalıştırılan işgören gibi kavramları tanımlamaktadır. Son bölüm ise, işletmenin yönetim sistemini uygularken ve belge alırken uymak zorunda olduğu genel koşulları açıklamaktadır. SA 8000, iş hayatında insan kaynaklarına yapılan bir yatırım olarak düşünülebilir. Çalışma koşullarının küreselleşmenin etkisiyle değişmesi sonucu SA 8000 adı altında belirlenen ilkelerin gitgide iş hayatının normları haline gelmesi beklenebilir. Bu yüzden ihracat, ithalat yapan, yabancı ortaklarla iş yapan, hatta tedarikçi olarak faaliyetlerini sürdüren işletmelerin bu ilkeleri en kısa zamanda benimseyerek belgelendirmesi gerekecektir.

9 Yeşil İş Uygulamaları: Green Job, Green Paper, ILO, AB Çevre kirliliğini düşürmek, enerji ve hammadde tüketimini azaltmak Green Washing Index

10 Yeşil İş Uygulamaları: Green Job, Green Paper, ILO, AB Yeşil işler enerji ve hammadde tüketimini azaltmaya, ekosistemi ve canlıları korumaya, çevre kirliliğini en düşük seviyeye indirmeye dönük işlerdir. Aynı zamanda yeşil işler insancıl işlerdir. Yani yeterli ücret ve güvenli çalışma şartları olan, iş güvencesi sunan, kısaca çalışanların haklarını koruyan işlerdir. Yeşil işlerin ön plana çıkması, ekonomide eskiden olmayan bazı yeni mesleklerin doğmasına (kirliliği düşüren araçların üretimi gibi) yol açacak, bazılarını ise yenileriyle değiştirilmesini sağlayacaktır (çöp depolamaktan, geri dönüşüme geçiş gibi). Yeşil iş uygulamaları yenilenebilir enerji alanındaki istihdamın artmasını da sağlayacaktır. Çevre dostu ve dünyaya karşı taşıdığı sorumluluğun bilincinde olan işletmeler bu bilinci taşıdığını bütün paydaşlarına (haklı olarak) aktarmak isterler. Ancak bu çevreci anlayış kimi zaman da çevreci gibi görünen işletmelerin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Çevreciliğini sadece bir halka ilişkiler faaliyeti olarak gösterip, paydaşlarını yanıltan yönetim anlayışı ise yeşil yıkama ya da yeşile boyama (greeen washing) olarak adlandırılmaktadır. Yeşil iş uygulamalarına benzer bir örnek de düşük karbon ekonomisi olarak adlandırılmaktadır. Düşük karbon ekonomisi (Low Carbon Economy-LCE) biyosferdeki sera gazı salınımını, özellikle de karbon dioksit gazını en az düzeye çıkaran ekonomi anlamını taşımaktadır.

11 Küresel İlkeler Sözleşmesi: Global Compact, BM İnsan hakları, çalışma koşulları, çevreyi koruma, yolsuzlukla mücadele vb. on madde

12 Küresel İlkeler Sözleşmesi: Global Compact, BM Küresel İlkeler Sözleşmesi ya da diğer adıyla Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi, sürekli rekabet içindeki iş dünyasına ortak bir kalkınma kültürü oluşturmak üzere evrensel ilkeler öneren yenilikçi bir kurumsal sorumluluk yaklaşımıdır. Bu yaklaşım eski BM Genel Sekreteri Kofi Annan ın 31 Ocak 1999 tarihinde Davos ta yapılan Dünya Ekonomik Forumu nda başlattığı bir girişimdir. Dünya ekonomisinin yaklaşık yüzde 90 ının özel sektör tarafından yönetildiği günümüzde, özel sektörün sürdürülebilir kalkınma yolunda atacağı adımların öneminden yola çıkılarak hazırlanan Küresel İlkeler Sözleşmesi ne göre, iş dünyası STK ve yerel otoritelerle işbirliğine giderek, yerel kalkınmayı hızlandıracak projeleri hayata geçirmeyi amaçlamaktadır. Küresel İlkeler Sözleşmesi on maddeden oluşmaktadır. Bu on ilke insan hakları, çalışma koşulları, çevre koruma ve yolsuzlukla mücadele gibi konuları içermektedir. Adı geçen maddeleri uygulayan işletmelerin isimlerinin kamuoyuna güven veren markalar olarak zihinlerde pekişmesi beklenmektedir.

13 Küresel Raporlama Rehberi: GRI İşletmelerin sundukları mal ve hizmetlerin ve çalışma koşullarının ekonomik, çevresel ve sosyal boyutlarıyla rapor edilmesi Sorumlu Yatırım İlkeleri gibi..

14 Küresel Raporlama Rehberi: GRI Küresel Raporlama Rehberi, kuruluşların kendi etkinlik, ürün ve hizmetlerinin ekonomik, çevresel ve sosyal boyutlarını raporlamaları için geliştirilmiştir. İşletmelerin sundukları mal ve hizmetlerin ve çalışma koşullarının ekonomik, çevresel ve sosyal yönleriyle birlikte raporlanmasına olanak veren bir gönüllü sosyal sorumluluk girişimidir (Global Reporting Web Sitesi, 2009). Rehber in amacı, raporlamayı yapan kurumlara ve onların paydaşlarına raporlama yolu ile sürdürülebilir gelişimi sağlamak konusunda yaptıkları katkıyı anlamalarına ve ifade etmelerine yardımcı olmaktır. GRI Süreci kapsamlılık, şeffaflık, doğallık ve sürekli gelişimi temel almaktadır. Böylece GRI sorumluluk kavramını somut olarak ortaya koyabilmektedir. Benzer bir uygulama da Sorumlu Yatırım İlkeleri dir (Principles for Responsible Investment). Sorumlu Yatırım İlkeleri, Birleşmiş Milletler öncülüğünde hayata geçirilen ve çevre, toplum, yönetişim ile ilgili gönüllü ilkelerdir. Bu ilkeleri benimseyen yatırımcıların aynı Küresel Raporlama Rehberi ne uyması gibi-, yatırım analizlerinde ve karar alma süreçlerinde çevreyi korumak ya da şeffaf, adil olmak gibi ilkeleri benimseyerek, özetle sorumluluk duyarak yatırımlarını yönlendirmesi beklenir.

15 Adil Ticaret: FTL Yerel üreticinin aracılar olmadan büyük pazarlara açılabilmesi için

16 Adil Ticaret: FTL Adil ticaret, geniş pazarlara açılamayan küçük üreticiler ile, tüketiciler arasında doğan alternatif bir alış veriş organizasyonudur. Adil ticaret ile yerel üretici, aracılar olmadan ürünlerini büyük pazara sunabilmekte ve emeğinin karşılığını doğrudan kendisini alabilmektedir. Sistem, tüketiciye de aracıya komisyon ödemeden daha ucuz olarak malı doğrudan üreticiden alma fırsatı sunmaktadır. Dünya ticaretinde yoksul ülkeler ile sanayileşmiş ülkeler arasındaki ticaret genellikle tarım ve teknoloji yoğun ürünlerin değişimine dayanmaktadır. Yoksul ülkelerdeki üretim koşullarında işçiler, ürünlerin fiyatlaması sürecinde ise üreticiler büyük bir sömürüyle karşılaşmaktadır. Adil ticaret girişimi, bu kısır döngüyü değiştirme çabalarında biri olarak kabul edilebilir. Şeffaflığa dayanan ve uluslararası ticaret alanında eşitliği arayan bir model olan adil ticaret sistemi şöyle işlemektedir: Kahve, çay, çikolata, giysi, oyuncak vb. ürünlerde üretici ile tüketici arasındaki aracıları atlayarak üreticiler ve Uluslararası Adil Ticaret Markası Örgütü (Fair Trade Labelling Organizations International-FLO) arasında direk sözleşme imzalanmakta ve bu ürünler etiketlerindeki FLO logosuyla satışa sunulmaktadır.

17 Neden Önemli? (Küresel) rekabet edebilmek, büyümek (Şirket ve ekonomi) düşük maliyetli kaynak kullanmak (uluslararası finansal piyasalardan fon sağlama) Ulusal sermayenin yurt dışına kaçmasını önlemek Yabancılarla iş yapabilmek Nitelikli çalışanların çekebilmek