NG L ZCE Ö RETMENL NDE Ö RET M TEKNOLOJ LER VE MATERYAL TASARIMI-II

Transkript

1 T.C. ANADOLU ÜN VERS TES YAYINI NO: 2249 AÇIKÖ RET M FAKÜLTES YAYINI NO: 1248 AÇIKÖ RET M FAKÜLTES NG L ZCE Ö RETMENL L SANS PROGRAMI NG L ZCE Ö RETMENL NDE Ö RET M TEKNOLOJ LER VE MATERYAL TASARIMI-II Yazarlar Yrd.Doç.Dr. Mine D KDERE (Ünite 1) Doç.Dr. Meral GÜVEN (Ünite 1) Doç.Dr. Belgin AYDIN (Ünite 2) Doç.Dr. Murat ATA Z (Ünite 3) Prof.Dr. Cengiz Hakan AYDIN (Ünite 4) Doç.Dr. Yavuz AKBULUT (Ünite 5) Yrd.Doç.Dr. Ifl l KABAKÇI YURDAKUL (Ünite 6) Editör Prof.Dr. Hatice Ferhan ODABAfiI ANADOLU ÜN VERS TES

2 Bu kitab n bas m, yay m ve sat fl haklar Anadolu Üniversitesine aittir. Uzaktan Ö retim tekni ine uygun olarak haz rlanan bu kitab n bütün haklar sakl d r. lgili kurulufltan izin almadan kitab n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay t veya baflka flekillerde ço alt lamaz, bas lamaz ve da t lamaz. Copyright 2011 by Anadolu University All rights reserved No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without permission in writing from the University. UZAKTAN Ö RET M TASARIM B R M Genel Koordinatör Prof.Dr. Levend K l ç Genel Koordinatör Yard mc s Doç.Dr. Müjgan Bozkaya Ö retim Tasar mc s Arfl.Gör.Dr. rem Erdem Ayd n Grafik Tasar m Yönetmenleri Prof. Tevfik Fikret Uçar Ö r.gör. Cemalettin Y ld z Ö r.gör. Nilgün Salur Dil ve Yaz m Dan flman Ö r.gör. brahim Gürgen Ölçme De erlendirme Sorumlusu Ö r.gör. Hülya Özgür Kitap Koordinasyon Birimi Doç.Dr. Feyyaz Bodur Uzm. Nermin Özgür Kapak Düzeni Prof. Tevfik Fikret Uçar Dizgi Aç kö retim Fakültesi Dizgi Ekibi ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II ISBN Bask Bu kitap ANADOLU ÜN VERS TES Web-Ofset Tesislerinde adet bas lm flt r. ESK fieh R, Ocak 2013

3 çindekiler iii çindekiler Önsöz... Kullan m K lavuzu... vii viii Yabanc Dil Ö retiminde Ders Materyali Gelifltirme Etkinlikleri... 1 DERS MATERYAL GEL fit RME ETK NL KLER... 3 DERS MATERYAL GEL fit RMEDE Ö RENC N TEL KLER... 4 DERS MATERYAL GEL fit RME AfiAMALARI... 4 TEMEL MATERYAL GEL fit RME YAKLAfiIMLARI... 5 YABANCI D L Ö RET M NDE KULLANILAB LECEK MATERYALLER... 5 GÖRSEL MATERYALLER... 6 Tepegöz Saydamlar... 6 Dil Ö retiminde Kuklalar... 7 fiimflek Kartlar (Flash Cards) Gerçek Nesne ve Modeller Video Kaset ÖRNEK MATERYALLER Özet Kendimizi S nayal m Yaflam n çinden Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Ders Kitab DERS K TAPLARININ NCELENMES çerik Dil Ö renci Seviyesine Uygunluk Format Çekicilik Ö renmeye Katk s Kullan m Kolayl Ö RETMEN K TABI ALIfiTIRMA K TABI Özet Kendimizi S nayal m Yaflam n çinden Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ÜN TE 2. ÜN TE

4 iv çindekiler 3. ÜN TE Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi Görsel- flitsel Araçlar YANSITILAMAYAN ARAÇLAR Gerçek Nesneler Modeller Çokluortam Kitleri Alan Gezileri Bas l Materyaller Kitap Yaz ve Gösterim Tahtalar Tebeflir Tahtas (Kara Tahta) Çok Amaçl Tahta Kopyal Tahtalar Ask l Tahtalar Bülten Tahtas Bez Tahta Manyetik Tahta Dönen Yapraklar (Flip Charts) YANSITILAMAYAN GÖRSELLER Hareketsiz Resimler Çizimler Çizelgeler Grafikler Posterler Karikatür YANSITILAB LEN GÖRSELLER fi TSEL ARAÇLAR Radyo Ses Kasedi Kompakt Disk (Compact Disc) GÖRSEL- fi TSEL ARAÇLAR Video Formatlar Videoteyp Videodisk Say sal Video Bilgisayar Özet Kendimizi S nayal m Yaflam n çinden Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar... 73

5 çindekiler v Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Sunum Materyalleri Ö RENME-Ö RETME SÜREC NDE GÖRSEL MATERYALLER N KULLANIMI GÖRSEL VE GÖRSEL OKURYAZARLIK KAVRAMLARI Görselleri Yorumlamak (Kodaçmak) Görselleri Yaratmak (Kodlamak) GÖRSEL TASARIM LKELER Tasar m Ö eleri Tasar m Düzeni SUNUM MATERYALLER Tepegöz ve Saydam Veri/Görüntü Yans t c lar ve Elektronik Görüntüler SUNUM PROGRAMLARINI KULLANARAK MATERYALLER HAZIRLAMAK SUNUM MATERYALLER N HAZIRLAMA LKELER SUNUM MATERYALLER N KULLANMA LKELER YABANCI D L E T M NDE SUNUM MATERYALLER NDEN YARARLANMAK SUNUM MATERYALLER N DE ERLEND RMEK Özet Kendimizi S nayal m Yaflam n çinden Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar Yabanc Dil E itiminde Kullan lan Materyallerin Etkinlik Durumuna liflkin Araflt rmalar YABANCI D L Ö RET M NDE Ö RET M MATERYALLER GÖRSEL MATERYALLER Ders Kitaplar Sözcük Defterleri Yaz ve Gösterim Tahtalar Resimler Tepegöz Saydamlar Gerçek Nesne ve Modeller fi TSEL MATERYALLER Ses Kasetleri Yabanc Dil Laboratuvar Yabanc Dil Ö retiminde Müzik GÖRSEL- fi TSEL MATERYALLER Video ve Televizyon Oyun ve Oyun Materyalleri Video Konferans Bilgisayar Çevrimiçi Ö renme Bireysel Geliflim Dosyalar ÜN TE 5. ÜN TE

6 vi çindekiler BAZI ULUSLARARASI SÜREL YAYINLAR Özet Kendimizi S nayal m Yaflam n çinden Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ÜN TE Teknoloji Planlamas TEKNOLOJ PLANLAMASININ ÖNEM TEKNOLOJ PLANLAMASININ TANIMI TEKNOLOJ PLANLAMASININ TAR HSEL SÜREC TEKNOLOJ PLANLAMASININ BOYUTLARI Teknoloji Planlama Kurulu Oluflturmak Vizyon Gelifltirmek Amaç Belirlemek Teknolojik htiyaç Analizi Gerçeklefltirmek Eylem Plan Gelifltirmek Bütçeyi Organize Etmek Okulun Teknolojik Altyap s n nfla Etmek Mesleki Geliflimi Planlamak Bak m ve Teknik Deste i Organize Etmek Velilerin ve Paydafllar n Kat l m n Sa lamak Süreci ve Sonuçlar De erlendirmek TEKNOLOJ PLANLAMASINDA Ö RETMEN ROLLER TEKNOLOJ PLANLAMASI SÜREC NDE ÖNEML NOKTALAR TEKNOLOJ PLANLAMASI UYGULANMASINDA YAPILAN YAYGIN HATALAR Özet Kendimizi S nayal m Yaflam n çinden Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar Sözlük Dizin

7 Önsöz vii Önsöz Sevgili Ö renciler; ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II bafll kl bu kitap, siz ö retmen adaylar n n kuram ve uygulamada karfl laflabilece iniz sorunlar çözmeye yönelik olarak haz rlanm flt r. Genelde tüm ö retim sorunlar nda, özellikle de derslerinizde bir çözüm olarak kullanabilece iniz ö retim teknolojileri, ça dafl e itim anlay fl nda daha da önem kazanmaktad r. Bu kitap ö retim teknolojilerini özellikle uygulamalarla aç klamaya çal flmakta, söz konusu teknolojilerin nas l gelifltirilece i ve de erlendirilece i konusunda bilgiler içermektedir. Kitab m z, siz ngilizce ö retmen adaylar için özel olarak haz rland için tüm soru ve örnekler yabanc dil e itimine yönelik olarak düzenlenmifltir. Yabanc dil e itimi gibi dinamik ve aktif bir ö renme ortam, kuflkusuz yeni teknolojilerle desteklenme ihtiyac gösterecektir. Bu deste i sa layacak ö retmenlerimizin teknolojileri gelifltirme ve de erlendirme konular nda yeterli bilgilerle donanmas da bu ihtiyac karfl laman n ilk yoludur. Siz, ngilizce ö retmeni adaylar için haz rlanan bu kitap, yabanc dil ö retiminde ö retim teknolojilerini ve materyallerini etkili kullanabilmenizi sa lamak amac ile haz rlanm flt r. ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II dersinizin kitab olarak haz rlanan bu çal flma alt üniteden oluflmaktad r. Yabanc Dil Ö retiminde Ders Materyali Gelifltirme Etkinlikleri bafll kl birinci ünitede siz ö retmen adaylar n n ö retim materyallerini nas l gelifltirece iniz ve kullanabilece iniz konusu üzerinde durulmufltur. Bu ünite arac l yla, yabanc dil ö retimi için gelifltirilebilecek örnek materyal tasar mlar n inceleme olana da bulacaks n z. Kitab m z n ikinci ünitesi Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Ders Kitab bafll kl olup, bu üniteyle yabanc dil e itimine yönelik olarak gelifltirilen kitaplar n içerik ve format aç s ndan incelenmesi ve de erlendirilmesi konular nda ayr nt l bilgiye sahip olacaks n z. Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Görsel- flitsel Araçlar bafll kl kitab n üçüncü ünitesinde yabanc dil ö retiminde görsel-iflitsel araçlar n ö renme ortamlar ile bütünlefltirilmesi, görsel-iflitsel araçlar de erlendirme ve gelifltirme konular nda bilgi sahibi olacaks n z. Kitab m z n dördüncü ünitesinde, sunum materyalleri üzerinde durulmufltur. Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Sunum Materyalleri bafll kl bu ünitede, ö renme-ö retme sürecinde görsellerden yararlanma, görsel tasar m ilkeleri ve yabanc dil e itiminde sunum materyallerinin kullan m konular n ayr nt l olarak inceleyeceksiniz. Yabanc dil ö retiminde ö retim materyallerine iliflkin bilimsel araflt rmalar n sonuçlar, ö retim materyallerinin ö rencilerin yabanc dil ö renimlerinde okuma, yazma, dinleme ve konuflma yetilerinin geliflimine katk da bulunacak flekilde kullan m nda önemli bir yere sahiptir. Bu öneme ba l olarak Yabanc Dil E itiminde Kullan lan Materyallerin Etkinlik Durumlar na liflkin Araflt rmalar bafll kl kitab m - z n beflinci ünitesinde, yabanc dil ö retim materyallerinin etkinlik durumuna iliflkin çeflitli bafll klar alt nda s n fland r larak incelenen araflt rma sonuçlar ve ö retim materyallerinin kullan m na iliflkin öneriler hakk nda bilgilere ulaflabileceksiniz. Kitab n alt nc ve son ünitesi ise, Teknoloji Planlamas bafll kl olup, bu ünite arac l yla ngilizce ö retmenli inde teknoloji kullan m kuramsal boyutta ve daha genifl bir perspektifle ele al narak, e itim kurumlar nda teknoloji planlamas n n önemi, teknoloji planlamas sürecinde yap lmas gereken ifllemler, bu süreçte ö retmenlere düflen sorumluluklar gibi konularda ayr nt l bilgi sahibi olman - za olanak sa layacakt r. Siz ngilizce ö retmeni adaylar n n, s n f ortam nda ö retim teknolojilerini ve materyallerini etkili kullanabilmenizi sa lamak amac ile haz rlanan bu kitab n meslek yaflam n za katk da bulunmas n diliyorum. Editör Prof.Dr. H. Ferhan ODABAfiI

8 viiiviii Kullan m K lavuzu K endi kendine ö renme ilkelerine göre haz rlanm fl olan bu kitab n ifllevlerini ö renmek için haz rlanan Kullan m K lavuzu, konular anlaman zda ve s navlara haz rlanman zda sizlere fayda sa layacakt r. Girifl: Ünitede ifllenen konulara iliflkin bilgi veren, konuya bafllamadan önce sizi düflünmeye iten, gerekti inde konular daha iyi kavrayabilmeniz için yapman z gerekenleri belirten k sa aç klamalard r. Amaçlar m z: Üniteyi tamamlad n zda kazanaca n z bilgi ve becerilerdir. Örnek Olay: Ünitede ifllenen konular n günlük yaflama yans malar n içeren, kuramsal aç klamalarla çevrenizde yaflanan olaylar aras nda ba kurman za yard mc olmay hedefleyen örnek olaylar, anektodlar, al nt lar ya da gazete haberleridir. Yana Ç kma: Metin içinde yer alan önemli kavram ve ifadelere iliflkin tan m ya da aç klamalard r. Önemsemeniz gereken noktalar gösterir. Metin içinde yap lan aç klamalar n bir tür çok k sa özeti gibi düflünülebilir. Anahtar Kavramlar: Ünitede aç mlanan temel kavramlard r. Ünitedeki önemli noktalara iliflkin ipuçlar verir. Düflünelim: Metnin herhangi bir yerinde ve gerekti inde sizlerin düflünmesini, düflündüklerinizi belirli bir konuya yo unlaflt rman z sa lamak amac yla sorulan sorular ya da sizin yapman z beklenen davran fllard r. çindekiler: Ünite içinde hangi konular n ifllenece ini gösterir. Ana konular n bafll klar n içerir. S ra Sizde: fllenen konular kavray p kavramad n z kendi kendinize ölçmenize yard mc olmaya amaçlayan, düflünmeye ve uygulamaya yönlendiren sorulard r.

9 Kullan m K lavuzu ix Özet: Ünitede ayr nt l ifllenen konular n önemli noktalar tekrar vurgulan r. Okuma Parças : Bu bölümde, baz do rudan iliflkili bilimsel bir çal flmadan al nan okuma parçalar na yer verilmektedir. Kendimizi S nayal m: Ünitede ifllenen konular ö renip ö renmedi inizi kendi kendinize ölçmenizi sa layacak, bir tür s nava haz rl k testidir. S navlarda ç kabilecek türde sorular içerir. Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar : "Kendimizi S nayal m" bölümündeki sorular n cevaplar n ve ilgili olduklar konular içerir. Yanl fl cevaplad - n z sorularla ilgili konular tekrar etmeniz s navdaki baflar n z art rabilir. Yaflam n çinden: Ünitede aktar lan kuramsal aç klamalar ile günlük yaflam m zda karfl laflt m z olaylar aras nda iliflki kurman z sa lamak için verilmifl haber ve al nt lard r. S ra Sizde Yan t Anahtar : "S ra Sizde"lerde yer alan sorular n cevaplar n içerir. Her hangi bir S ra Sizde sorusuna verdi iniz cevap ile bu bölümdeki cevab karfl laflt rarak, ilgili konuyu ne ölçüde ö rendi inizi belirleyebilirsiniz. Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar: fllenen konulara iliflkin daha genifl bilgi edinmek isteseniz bu bölümde yer alan kaynaklar inceleyebilirsiniz.

10

11 Yabanc Dil Ö retiminde Ders Materyali Gelifltirme Etkinlikleri 1 1 Günümüzde bir yabanc dili etkili bir biçimde kullanabilmek bireylerde bulunmas gereken önemli niteliklerden birisi olarak karfl m za ç kmaktad r. Bir yabanc dilde konuflmak, yazmak, düflüncelerini aktarmak, okudu unu ve duydu unu anlamak oldukça önemlidir. Baflka bir deyiflle, bireyin farkl bir dilde kendini ifade etmesi de iflen dünya koflullar nda vazgeçilmez bir yeterliliktir. Bu yeterlilik ancak düzenli ö retme-ö renme süreciyle bireylere kazand r labilir. Bunun için ö retmenlerin ö retmen- ö renme sürecini etkin bir biçimde düzenlemeleri gerekmektedir. Ö retme-ö renme sürecinde ö retmenlerin kulland klar ders materyalleri ö renmeyi daha etkili k lar. Bu nedenle yabanc dil ö retiminde ne kadar çok materyal kullan l rsa belirlenen amaçlara daha kolay ulafl labilir. Materyal gelifltirme sürecinde ö retmen kadar ö renciler de görev alabilirler. Böylelikle ö retmen - ö renci etkileflimi daha iyi gerçekleflir. Bu ünitede materyal gelifltirme etkinlikleri, ö renci nitelikleri, temel materyal haz rlama yaklafl mlar ve yabanc dil ö retiminde kullan lacak temel materyal türlerinden örneklere yer verilmifltir. Amaçlar m z Bu üniteyi çal flt ktan sonra; ders materyali gelifltirmenin önemini kavrayabilecek, ders materyali gelifltirmede göz önünde bulundurulmas gereken ö renci niteliklerini s ralayabilecek, ders materyali gelifltirmede temel aflamalar s ralayabilecek, yabanc dil ö retiminde kullan lan temel ders materyali gelifltirme yaklafl mlar n aç klayabilecek, yabanc dil ö retiminde kullan labilecek materyalleri aç klayabilecek bilgi ve becerilere sahip olabileceksiniz.

12 2 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Örnek Olay Sema Ö retmen yedi y l Anadolu lisesinde ngilizce ö retmenli i yapm fl ve yedi y - l n sonunda bir genel liseye ngilizce ö retmeni olarak atanm flt r. Sema Ö retmen bu liseye geliflinde art k biraz daha yükünün hafifleyece ini düflünmüfltür. Çünkü Anadolu lisesinde görevliyken hem ders saati, hem de yapmas gerekenler oldukça yo undur. Bu umutla ilk derslere girmeye bafllar. Ancak bu lisede biraz daha çok zorlanaca n anlar. Çünkü girdi i s n flardaki ö rencilerle bir türlü iletiflim kuramamaktad r. Ö rencilerde ister istemez dile karfl gelifltirilmifl bir ön yarg oldu- unu sezer. Ö rencileri derse katmak için bildi i tüm etkili ö retime yönelik yöntem ve teknikleri dener ama bir türlü istedi i baflar y elde edemez. Sema Ö retmen ö rencilerine ngilizce dersini nas l sevdirece ini düflünür. Akl na üniversite e itimi s ras nda ald bir ders gelir. Ders ö retim materyallerinin gelifltirilmesiyle ilgilidir. Bu derste hangi alanda olursa olsun s n flarda kullan lacak ve farkl konularla ilgili gelifltirilecek çeflitli materyallerin daha etkili bir ö renme sürecine hizmet edece ini ö renmifller hatta herkes alan yla ilgili bir konuda bir materyal gelifltirmifl ve bunlar kullanarak ders anlatman n etkilili ini görmüfllerdir. Sema Ö retmen, bu düflüncesinden yola ç karak ders konular na yönelik çeflitli materyaller gelifltirmeye ve bunlarla ders anlatmaya bafllar. Ö renciler bafllang çta flafl - r rlar. Bu biçimde ders anlat m onlara çok ilginç gelmifltir. Derse bafllang çta çok az olan ö renci kat l m, materyallerin kullan lmas ve ö rencilerin materyalle etkileflmesiyle birlikte giderek artar. Anahtar Kavramlar Charts Çizme Ders materyali Gerçek nesneler Görsel materyaller Kukla fiimflek kartlar Tahta Tepegöz saydamlar Video kaset Yaratma Yazma çindekiler DERS MATERYAL GEL fit RME ETK NL KLER DERS MATERYAL GEL fit RMEDE Ö RENC N TEL KLER DERS MATERYAL GEL fit RME AfiAMALARI TEMEL MATERYAL HAZIRLAMA YAKLAfiIMLARI YABANCI D L Ö RET M NDE KULLANILAB LECEK MATERYALLER GÖRSEL MATERYALLER ÖRNEK MATERYALLER

13 1. Ünite - Yabanc Dil Ö retiminde Ders Materyali Gelifltirme Etkinlikleri 3 DERS MATERYAL GEL fit RME ETK NL KLER Ö retimde kullan lan yöntem ve tekniklerin etkilili ini art rmak amac yla çeflitli ders araç-gereçlerinden yararlan labilir. Çünkü, bu tür araç-gereçler ö renci merkezli bir e itime yönelik olarak ö rencilerin derse etkin biçimde kat lmas n sa layabilir. Materyallerin ayn anda birçok duyu organ na hitap etmesi daha etkili ve kal c bir ö renmeye olanak verir. Materyallerin gelifltirilmesi oldukça zor ve kapsaml bir süreçtir. Ancak, bu konudaki önemli noktalar bilinirse bu zorluk azalt labilir. Materyaller tüm alanlarda etkili ö renme sürecinde önemli bir role sahiptir. Bu önem yabanc dil ö retiminde daha da artmaktad r. Çünkü yabanc dil ö retiminde hiçbir araç kullan lmadan konular aç k bir biçimde aktar lamaz. Baflka deyiflle, verilmek istenen mesajlar tam anlam yla düzenlenemez. Yap lan birçok araflt rmada da yabanc dil ö retiminde ne kadar çok araç kullan l rsa o ölçüde ö renci baflar s nda bir art fl oldu u ortaya ç km flt r. Ö renmede güdülenmenin önemli bir yeri vard r. S n fta kullan lan görsel araç ve materyaller dersi ilginç k lar ve ö rencinin ilgisini çeker. lgi ise ö renmeyi güdülenmede önemli bir etkendir. Ayr ca, etkili bir ö retim için ö rencilerin ilgisini çekmek ve bunu sürdürmek gerekir. Ö rencilerin, ö renme durumuna gösterdikleri ilgiyi canl tutabilmek için ise yenilik ve çeflitlilik durumlar ndan faydalanmak gerekir. Derslerde kullan lan materyaller derslere çeflitlilik getirerek ö renme ortam n monotonluktan uzaklaflt r r. Yabanc dil derslerinde kullan lan materyaller ö rencinin ilgisini ö retilen yap dan çok o yap n n anlam na yönlendirir. Dolay s yla sadece yap de il ayn zamanda o yap n n anlam da ö renci taraf ndan ö renilir. Bununla birlikte yabanc dil derslerinde kullan lan materyaller s n fta kullan lan dili daha gerçek ve canl k lar. Ayr ca, s n fta kullan lan ana dilin minimum düzeylere inmesine olanak sa lar. Yabanc dil ö retiminde materyal gelifltirmede önemli olan noktalar vard r. Bunlar flu biçimde s ralanabilir: Ö retim materyallerinin gelifltirilmesinde ö retmen belli bir deneyime sahip olmal, materyal tasarlama sürecini bilmelidir. Ö retmen ö retim materyallerinin neler oldu unu ve nas l kullan laca n bilmelidir. Özellikle materyal çeflitleriyle ilgili ayr nt l olarak bilgiye sahip olmal d r. Araçlar n yabanc dil bilgisinin ö retiminde ö rencilerin farkl duyu organlar na hitap edecek de iflik boyutlarda düzenlenmesi gerekir. Materyallerin tasarlanmas nda önemli noktalardan birisi ö retmenin ö rencilerin ö renme özelliklerini tan mas d r. Baflka bir deyiflle, ö rencilerin ö renme stilleri ve ö renme stratejileri hakk nda bilgiye sahip olunmal d r. Böylelikle ö rencilerin ö renme özelliklerine uygun türde materyaller haz rlanabilir. Materyaller sadece ö retmen taraf ndan haz rlanmamal d r. Ö rencinin düzeyine göre onlar n da düzenleyebilece i biçimde olmal d r. Ayr ca, materyallerin haz rlanmas nda oldu u kadar kullanmas nda da ö renci etkin rol almal d r. Materyalle ö renci ne kadar çok etkileflime girerse ö renme düzeyi o ölçüde yükselecektir. Materyallerin basit, sade ve anlafl l r olmas na özen gösterilmelidir. Materyal ö rencinin düzeyine uygun olarak anlayabilece i düzeyde karmafl k ö elerden ar nd r lm fl olmal d r. Verilmek istenen mesaj yans tabilmelidir.

14 4 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Materyallerin ö renme amaçlar na göre düzenlenmesine dikkat edilmesi gereklidir. Çünkü amaçs z bir biçimde gerçeklefltirilen hiçbir etkinlikten beklenen sonuç elde edilemez. Bu nedenle ö renmeye yönelik olarak belirlenen amaçlar ve davran flsal amaçlar iyi bilinmeli ve materyaller buna uygun olmal d r. Hangi materyallerin hangi amaçlara göre düzenlendi inin belirlenmesi gereklidir. Her materyal ayn amaca yönelik oluflturulamaz. Materyal gelifltirilebilir nitelikte olmal d r. Farkl amaçlara hizmet edecek biçimde de ifltirilebilmelidir. Ders ortam nda gerekti inde farkl ve de iflik materyaller kullan lmas na özen gösterilmelidir. Çünkü bu tür materyaller ö rencilerin farkl uyar c larla karfl karfl ya kalmas n sa layacakt r. Tasarlanan materyallerin dayan kl olmas na özen gösterilmelidir. Sadece bir kere kullan lacak biçimde düzenlenmemelidir. Baflka bir deyiflle, kolay y pranacak, da lacak malzemelerden oluflturulmamal d r. Ö retmen materyal tasarlama ilkeleri hakk nda bilgiye sahip olmal ve haz rlad her türlü materyalde bunlar göz önüne alabilmelidir. DERS MATERYAL GEL fit RMEDE Ö RENC N TEL KLER Hangi ö retim basama nda ve hangi yaflta olursa olsun yabanc dil ö retimine yönelik olarak öncelikle ö renen merkezli olarak bir ö retim benimsenmelidir. Materyal gelifltirme sürecinde önemli noktalardan birisi materyalin ö rencilerin kullan m na aç k olabilmesidir. E er materyaller yaln z ö retmenlerin kullanabilece i biçimde düzenlenirse, bu materyalin etkileflime aç k olmas ilkesiyle çeliflebilir. Bu nedenle ö rencilerin kullan m na uygun olmal d r. SIRA S ZDE 1 Ders materyali gelifltirirken göz önüne al nmas geren ö renci özellikleri nelerdir? Ö rencilerle ilgili olarak üzerinde durulmas gereken noktalar ise flunlard r: Ö renci yabanc dili sevmelidir. Ö rencilerin yabanc dili konuflma, yazma ve dinleme becerilerini gelifltirmeye çal fl lmal d r. Ö rencilerin farkl ö renme stillerine sahip olduklar unutulmamal d r. Bu stilleri karfl layabilecek çeflitlerde materyaller üretilmelidir. Ö rencilerin hangi yafl düzeyinde olursa olsun biliflsel, duyuflsal ve psikomotor geliflimleri göz önünde bulundurulmal d r. Sonuç olarak, yabanc dil ö retiminde e er mümkünse materyallerin ö renciler taraf ndan düzenlemesine olanak sa lanmal d r. DERS MATERYAL GEL fit RME AfiAMALARI Ders materyallerinin gelifltirilmesinde temel baz aflamalar vard r. Bu aflamalar flu biçimde verilebilir: 1. Materyal gelifltirmede önemli aflamalardan birisi olan ö rencilere kazand r - lacak olan amaçlar belirlenmelidir. 2. Amaçlar n ne tür bir içerikle aktar laca belirlenmelidir. 3. Amaçlara ve içeri e uygun hangi ö renme ortamlar n n oluflturulaca, hangi yöntemlerin ve tekniklerin kullan laca belirlenmelidir.

15 1. Ünite - Yabanc Dil Ö retiminde Ders Materyali Gelifltirme Etkinlikleri 5 4. Bu amaçlara, içeri e ve düzenlenen ö renme ortamlar na uygun materyaller tasarlanmal d r. 5. Tasarlanan materyallerin materyal haz rlama ilkelerine uygun olarak nas l ve hangi araçlar- gereçler kullan larak düzenlenece i belirlenmeli ve buna göre materyaller birlefltirilmelidir. 6. Materyal bir bütün duruma gelince amaçlara uygun olup olmad n n s nanmas için bir ön deneme yap lmal d r. 7. Yap lan ön denemenin arkas ndan de erlendirme ölçütlerine göre materyalde görülen eksiklikler giderilmeli, materyal gelifltirilerek uygulamaya haz r duruma getirilmelidir. TEMEL MATERYAL GEL fit RME YAKLAfiIMLARI Tüm alanlarda oldu u gibi yabanc dil ö retiminde de yazma, çizme ve yaratma biçiminde materyaller oluflturulabilir. Yazma: Özellikle belli konularda ö retilecek bilgileri daha etkili biçimde aktarabilmek için materyaller haz rlamak gerekli olabilir. Örnek; yabanc dil ö retiminde fiillerin birinci, ikinci ve üçüncü durumlarda ald klar ekleri gösteren bir materyal haz rlanabilir. Çizme: Baz kavramlar n, konular n ö retiminde ö retmenler çizime dayal materyallerden yararlanabilirler. Bunlar n aras nda, flekil, modeller ve diyagram bulunabilir. Örnek; yabanc dil ö retiminde zamanlar anlatmak ya da herhangi bir kural ö retmek için flash (flimflek) kartlardan yararlan labilir. Yaratma: Ço u zaman ö retmenin belli konularla ilgili olarak üç boyutlu materyaller yaratmas da mümkün olabilir. Bu materyaller bireylerin çok say da duyu organ na uyar c sunmaktad r. Örnek; yabanc dil ö retiminde ö retmenlerin yönleri anlatmak için üç boyutlu bir maket haz rlamas gibi. Temel materyal gelifltirme yaklafl mlar : Yazma Çizme Yaratma YABANCI D L Ö RET M NDE KULLANILAB LECEK MATERYALLER Ö retme - ö renme sürecinde belirlenen farkl amaçlara ve düzenlenen içeri e göre çeflitli materyaller kullan lmal d r. Çünkü her materyalin kendine özgü yönleri vard r. Özellikle materyallerin birinde bulanabilen bir eksiklik di er materyalle giderilebilir. Ayr ca, ö rencilerin ö renme stillerine göre de iflik materyallerle karfl karfl ya kalmas onlar n ö renme sürecini kolaylaflt racak bir süreçtir. Yabanc dil ö retiminde ne tür materyaller kullan labilir? Yabanc dil ö retiminde kullan labilecek materyal türleri aras nda yaz l materyaller, görsel materyaller, iflitsel materyaller, görsel-iflitsel materyaller ve üç boyutlu materyaller bulunmaktad r. Yaz l materyaller aras nda ders notlar, çal flma yapraklar bulunmaktad r. Görsel materyaller aras nda resim ve grafikler, tepegöz saydamlar, gerçek nesne ve modeller, flimflek kartlar, kuklalar yer almaktad r. flitsel materyaller aras nda ses kasetleri bulunmaktad r. Görsel - iflitsel materyaller aras nda televizyon programlar, video kasetleri bulunmaktad r. Dil ö retiminde görsel materyallerin etkilili i evrensel olarak kabul edilmifltir. Bir resim bin kelimeye de er. sözü de bilginin görsel bir kanalla verilmesinin ne kadar önemli oldu unu vurgulamaktad r. Dil ö retimindeki görsel materyallerin, dersi, ö renci için daha kolay, daha canl ve daha ilginç hale getirdi i bir gerçektir. 2 SIRA S ZDE Yabanc dil ö retiminde kullan labilecek materyal türleri flunlard r: Yaz l materyaller Görsel materyaller flitsel materyaller Görsel-iflitsel materyaller Üç boyutlu materyaller

16 6 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II GÖRSEL MATERYALLER 1. Ö retmenler: Ö retmen mimik, yüz ifadesi ve beden dilini kullanarak kelimelerin anlamlar n ya da durumlar ö rencileri için görsellefltirebilir ve ö rencinin anlamas na katk da bulanabilir. Ö retmenlerin kendileri en önemli görsel materyal ya da kaynak olabilirler ve bunu mimikler, hareketler ve drama yani canland rma yaparak gerçeklefltirebilirler. Ö retmenlerin gerçek ya da büyük aktör ya da aktris olmalar na gerek yoktur fakat kendilerine güven duymalar ve hayal güçlerini kullanmalar gerekmektedir. Örne in, ö renci okuma metninde geçen toothache kelimesini bilmiyor ve bunun anlam n ö retmenine soruyor. Bu kelimenin anlam n vermek için uzun aç klamalar yerine ö retmen bir pamuk parças - n a z na alarak diflin fliflmifl olmas n gösterebilir ve yine çenesinin alt ndan bafl n n tepesine do ru fiyonk ile bir eflarp ba layarak ac ve ilinti sesleriyle bunun difl a r s anlam na geldi ini çok kolay ifade edebilir. Bu canland rmaya biraz da abart katt zaman bunu daha ilginç hale getirebilir. Ö renciler ö retmene gülebilirler fakat bu flekilde ö renme onlar için hem daha ilginç ve e lenceli hem de kesinlikle daha kal c olacakt r. 2. Tahta: Ö retmen ya da ö renciler tahtay resim, diyagram, ya da harita çizmek için kullanabilir. 3. Gerçek Nesneler: Ö retmen s n ftaki nesneleri kullanabilece i gibi s n fa getirebilecek tafl nabilir nesnelerde s n fta kullanabilinir. Örne in, yiyecekler, giysiler, küçük ev eflyalar vb. 4. fiimflek kartlar (Flashcards): Ö retimde kullan lacak birçok resim türlerinden birisi flimflek kartlard r. fiimflek kartlar bir kifliyi, bir objeyi ya da bir olay s rayla gösteren ufak tablolardan oluflan resimler dizisidir. Yeni kelimelerin ö retimi ya da al flt rmalar nda ya da dilbilgisi yap lar n n ö retimi ve al flt rmalar nda flimflek kartlar kullan labilmektedir. fiimflek kartlar kelime ve say lar için de kullan labilmektedir. 5. Charts: Bilgi kartlar ndan biraz daha büyük olan kartlar ve ka tlard r. Yaz m, çizim, diyagram, flema ve flekiller içerirler. Görsel materyaller dersin herhangi bir aflamas nda kullan labilir; yeni bir dilbilgisi yap s n ö retirken, yeni bir konuyu sunarken, ö retilen yap - n n al flt rmalar esnas nda ya da daha önceden ö retilmifl bir yap n n tekrar gözden geçirilmesi gibi. Nitelikli olarak tan mlayabilecek görsel materyaller sadece bir defa kullan lanlar de il, ayn zamanda tekrar tekrar ve de iflik ö retmenler taraf ndan da kullan labilecek türden olanlard r. Tepegöz Saydamlar Tepegöz projektörleri metin, çizim, grafik ve resim gibi önceden saydam bir materyal üzerine renkli ya da siyah -beyaz olarak haz rlanm fl bilgilerin ekrana büyütülerek yans t lmas için ya da ders s ras nda do rudan üzerine yaz l p çizilerek gerekti inde silinerek saydam bir yaz tahtas gibi kullan labilen çok yönlü bir araçt r. Tepegöz saydamlar yabanc dil ö retiminde oldukça s k kullan labilecek materyal türlerinden birisidir. Temel noktalar n etkili bir biçimde verilmesinde ve önemli yerlerin vurgulanmas amac yla bu materyallerden yararlan labilir.

17 1. Ünite - Yabanc Dil Ö retiminde Ders Materyali Gelifltirme Etkinlikleri 7 Tepegöz saydamlar de iflik biçimlerde düzenlenebilir. Afla da örnek olarak katlama tekni ine uygun haz rlanm fl saydam örne i düzenlenmifltir. Resim 1.1 Tepegöz Saydam Dil Ö retiminde Kuklalar Dil ö retiminde kuklalar n kullan m amaçlar üç ana kategoride toplanabilir; birincisi ö retmen için, di er ikisi de dil s n flar ndaki ö rencileri içindir. Bu kategoriler, flu flekilde aç klanmaktad r: 1. Dildeki yeni yap lar n sunumunda ö retmen taraf ndan kuklalar n kullan m, 2. Rol alma ve canland rma da kitap ya da hikâye kahramanlar n n ö renciler taraf ndan temsil edilmesi, 3. Ö renciye motivasyon ve dile gerçekçilik katmakta ve ö renme iflinde ö rencinin bizzat aktif olarak kat l m n n sa lanmas. Dil ö retiminde kukla kullan m n n yararlar nelerdir? Dil ö retiminde kuklalar, uzun ve s k c aç klamalar yap lmas n, s n fta ana dil kullan lmas n engelleyerek ö rencilere model olarak ne yap lmas n n gösterilmesinde ve karfl l kl rol almalarda nas l soru sorulaca n ve cevap verilece ini aç k, net olarak ö rencilere aktar lmas n sa lar. Kuklalar ö renciler taraf ndan da kullan labilinir. Sözlü ifade ve iletiflim de ilginç olanaklar sunabilirler. Kullan mlar ö renciler için kolay ve h zl d r. Ö renciler kitaplar ndan tan d klar kahraman ya da karakterleri kuklalar arac l yla canland rabilirler. Kuklalar ö rencilerin bizzat rol ald klar zaman s k labilecekleri durumlardan kurtarabilirler. Örne in, bir erkek ö rencinin bir k z karakterini ya da bir hayvan canland rmas onun için utanç verici olabilir; ama bunu kukla arac l yla yapt nda, bu durum ö rencinin daha az s k lmas n ve utanç duymas n sa lad gibi ö renci daha istekli bir flekilde ve farkl rollerde yer alabilir. 3 SIRA S ZDE

18 8 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Resim 1.2 Parmak Kukla Hikâyelerin ve diyaloglar n tekrarlanmas ö renciler için uzun, s k c, yorucu olabilir; e er bu tekrarlar kuklalar arac l yla yap l rsa ders daha zenginlefltirilmifl ve ö renci için daha güdüleyici olur. Materyalin ad : Parmak Kuklalar Konu: Verilen emir kiplerini anlama ve uygulama, direktifler Resim 1.3 Sünger Kukla Malzemeler: Keçeli kalemler Beyaz ya da renkli ka t parçalar Makas ve parmaklar Yap l fl : 1. Ö rencilerinize parmak kukla yapaca n z ve onlara nas l yap laca n gösterece inizi söyleyin. E er bir oyun ya da hikâyedeki karakteri canland racaksan z hangi karakter oldu unu da söyleyin. 2. flaret parmaklar n n ortalar na do ru keçeli kalemle gözler, kafllar, burun ve a z çizmelerini söyleyin. 3. Dar ve uzun bir ka t parças n daire flekline getirip parmaklar na uyacak flekilde yap flt rmalar n isteyin; daha sonra bunu parmaklar n n ucuna ve çizdikleri yüzün üzerine flapka olacak flekilde takmalar n isteyin. fiapka yerine etek yapabilirler ya da yine flapka yerine yün parçalar ndan kuklalar na saç da yapmak mümkün olabilir. De ifliklik olarak ö rencilerin kendi parmaklar yerine birbirlerinin parmaklar na ayn ifllemi uygulamalar n ve birbirleri için parmak kukla yapmalar n da isteyebilirsiniz. Amac : Ö rencilerin el becerilerini, el, göz koordinasyonlar n gelifltirmek, kuklalar seslendirerek onlar konuflturmak ve hedef dili pratik etmek. Materyalin ad : Sünger Kukla Konu: Verilen emir kiplerini anlama ve uygulama, direktifler

19 1. Ünite - Yabanc Dil Ö retiminde Ders Materyali Gelifltirme Etkinlikleri 9 Malzemeler: Banyo süngeri Yap flt r c Keçeli kalemler Ka t parçalar Yap l fl : Süngerin arka taraf ndan bafl ve di er parmaklar n n z girmesi için iki tane delik aç n z. Ka t parçalar ndan gözler, kulaklar, saç, difller, vb. keserek süngerin ön yüzüne yap flt r n z. Parmaklar n z kesmifl oldu unuz deliklere koyarak sünger kuklan n z konuflmas n sa layabilirsiniz. Ö rencileriniz de sizinle beraber ayn anda kendi kuklalar n yapabilirler ya da öncelikle siz model olarak kuklan n yap l fl n gösterip daha sonra onlardan kendi kuklalar n yapmalar n isteyebilirsiniz. Amac : Ö rencilerin el becerilerini, el, göz koordinasyonlar n gelifltirmek, birbirlerine yard m etmeyi ö renmek, kuklalar seslendirerek onlar konuflturmak ve hedef dili pratik etmek. Materyalin ad : Çorap Kukla Konu: Verilen emir kiplerini anlama ve uygulama, direktifler Malzemeler: Çorap De iflik renklerde yün iplikler Masa tenisi toplar Renkli karton parçalar Keçeli renkli kalemler Boya kalemleri Yap flt r c Resim 1.4 Çorap Kukla Yap l fl : Elinizi çorab n içine sokarak çorab n topuk k sm na saçlar n nereye gelece ini iflaretleyin; daha sonra renkli yün ipliklerden saçlar n yaparak iflaretlemifl oldu unuz yere yap flt r n. Oval bir karton parças keserek kuklan n a z - n oluflturun, bu kartonu k rm z ya boyay n ve çoraba yap flt r n, a z k sm na difllerini ve dilini de yapabilirsiniz. Tenis toplar ndan da kuklan n gözlerini yapabilirsiniz e er tenis topu yoksa ayn fleyi yuvarlak kesilmifl ve ortalar siyah noktalar yaparak karton yard m yla da yapabilirsiniz. Kullan l fl Amac : Ö rencilerin el becerilerini, el, göz koordinasyonlar n gelifltirmek, birbirlerine yard m etmeyi ö renmek, kuklalar seslendirerek onlar konuflturmak ve hedef dili pratik etmek. Özellikle hikâyelerde geçen y lan ya da canavar gibi karakterler için çok uygun bir kuklad r.

20 10 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Resim 1.5 fiimflek Kartlar (Flash Cards) Yabanc dil e itiminde s n f içerisinde s kça kullan labilecek bir resim türü olan bu kartlar basit bir materyal olmas na karfl l k oldukça ifllevseldir. Bunun nedeni anlatmak istenilen konuyu k sa sürede görsel olarak ö rencilere sunmas ndan kaynaklanmaktad r. Bunlar genellikle kartonlar üzerine, siyah beyaz ya da renkli boya kalemleri kullan larak düzenlenebilir. Haz rlanacak kartlar birçok amaçla kullan labilir. Ama bunun düzenlenmesinde yine ö retmene görev düflmektedir. fiimflek kartlar ö retmen kendisi resim çizebildi i gibi dergilerden kesti i resimleri yap flt rarak da haz rlayabilir. Hangi davran flsal amaç için hangi tablonun kullan laca önceden belirlenmeli, ayn anda tablolar n hepsi birden gösterilmemelidir. fiimflek Kartlar Gerçek Nesne ve Modeller Yabanc dil e itiminde belirli konular n iflleniflinde gerçek nesne ve modelleri kullanmak oldukça etkili olacakt r. Yabanc dil e itiminde somut ö renme ö rencinin kavramlar ya da olaylar kavramas aç s ndan çok önemlidir. Özellikle ö retilen kavramlar ya da konular günlük yaflamda kullan lan Türkçeyle efllefltirilirse ö rencilerin bunu zihinlerine yerlefltirmeleri daha kolay olacakt r. Bu materyaller ö retmen taraf ndan haz rlana-

21 1. Ünite - Yabanc Dil Ö retiminde Ders Materyali Gelifltirme Etkinlikleri 11 bilece i gibi ö renciler taraf ndan da haz rlanabilir ya da ö retmen ve ö renciler birlikte de haz rlayabilirler. Ö rencilere mevsimleri anlatan bir materyal haz rlanabilir. Bu materyal ö renciler taraf ndan uygulamal olarak kullan labilir. Materyalin ad : Ayakl Mevsimler Küpü Haz rlayan: Dilek Sivri/Anadolu Üniversitesi E itim Fakültesi ngilizce Ö retmenli i Ö rencisi Konu: Mevsimler Amaç: Mevsimlerin özelliklerini hat rlayabilme Davran fllar: 1. Mevsimlerin yaz, k fl, sonbahar ve ilkbahar oldu unu yazma, söyleme 2. K fl mevsiminin hangi aylarda oldu unu yazma, söyleme 3. K fl mevsiminin özelliklerini yazma, söyleme 4. Yaz mevsiminin hangi aylarda oldu unu yazma, söyleme 5. Yaz mevsiminin özelliklerini yazma, söyleme 6. lkbahar mevsiminin hangi aylarda oldu unu yazma, söyleme 7. lkbahar mevsiminin özelliklerini yazma söyleme 8. Sonbahar mevsiminin hangi aylarda oldu unu yazma, söyleme 9. Sonbahar mevsiminin özelliklerini yazma söyleme Resim 1.6 Mevsimler Küpü Malzemeler: Büyük bir koli Renkli karton Uhu, elifli ka d Oluklu mukavva Köpük Tahta çubuk

22 12 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II M knat s Ayak biçiminde kesilmifl tahta Yaz flablonu Yap l fl : 1. Ayakl mevsimler küpünün oluflturulmas için öncelikle büyük kolinin dört bir taraf, kenarlar nda boflluk b rak lacak biçimde kesilir. I. Kesilen bölümlere çeflitli resimlerin ve maketlerin yerlefltirilmesine uygun olacak biçimde yatay ve dikey biçimde birlefltirilmifl ya da kesilmifl köpük oturtulur. II. Dört bir taraf için bu ifllem tamamland ktan sonra kolinin her bir taraf iç k - s mlar d fl nda renkli kartonla kaplan r. III. Daha sonra kolinin ortas ndan bir tahta çubuk geçirilir ve bu çubu un bir bölümü d flar da b rak l r. IV. Çubu un d flar da kalan bölümü ayak biçiminde kesilmifl ve ortas delik olan tahtan n içerisine yerlefltirilir. Ayr ca tahtan n üzeride renkli kartonla kaplan r. Böylelikle mevsim küresi dört bir yana çevrilecek biçimde hareket edebilir. V. Bu ifllemin arkas ndan kolinin dört taraf dört farkl mevsim özelliklerine göre düzenlenir. Bu amaçla dikey olan bölüme elifli ka tlar ndan mevsimin özelli ine göre bir resim oluflturulur. Örne in, yaz mevsimi için aç k bir gökyüzü, günefl ve kufllar düzenlenir. Yatay bölüme ise mukavvalar ve oluklu kartonlar kullan larak çeflitli maketler oluflturulur. Örne in yine yaz mevsimi için a açlar, ev, bir dere düzenlenir. Böylece k fl, yaz, sonbahar ve ilkbahar mevsimlerinin özelliklerine göre maketin dört bir yan düzenlenir. VI. Bundan sonra her mevsimi anlatan bölümde baflta ve yanlarda kalan boflluklara m knat slar yap flt r l r. Bunun amac bunlar n üzerine mevsimlerin özelliklerini anlatan kartlar n rahatl kla yerlefltirilebilmesidir. VII. Bu ifllemden sonra mevsimlerin isimleri, aylar n isimleri, mevsimlerin özelliklerini yans tan kavramlar dikdörtgen biçimde düzenlenmifl kartlar n üzerine ngilizce yaz flablonu kullan larak yaz l r. VIII. Bundan sonra kartlar n arkas na m knat slar yap flt r l r. Böylelikle her mevsime ait 7 kart olmak üzere toplam 28 kart haz rlan r. Sonuç olarak, materyal kullan ma haz r duruma gelmifltir. Kullan l fl : Materyal s n fta ö rencilerin görebilece i biçimde bir yere konur. Materyalin yan na ise haz rlanan yaz lar düzenlenir. Bu yaz lar gören ö rencilerden bunlar mevsimlerin hangisiyle ilgili ise yerlefltirmesi istenir. Ö renci kartlar ilgili mevsimin yan na yerlefltirilebilir. Ö retmen, maketin her bir bölümünü çevirdi inde ö renci dört mevsimi görebilecektir. Kullan l fl Amac : Bu 6. s n fta mevsimler konusu ifllenirken, ö rencilerin temel olan bilgileri elde etmesi amac yla kullan labilecek bir materyaldir. Böylece hem konu anlat l rken, hem uygulama bölümünde materyal kullan labilir. Ö renciler konuyu ö renirken hem zevk alacaklar hem de ö renilenler pekiflecektir.

23 1. Ünite - Yabanc Dil Ö retiminde Ders Materyali Gelifltirme Etkinlikleri 13 Video Kaset Ö retimde ne kadar çok duyu organ na hitap edilirse kullan lan araç - gerecin önemi bu ölçüde artar. Yabanc dil ö retiminde kullan lan görsel - iflitsel materyaller aras nda en yayg n olanlar ndan birisi video kasetleridir. Video ile e itim somut ö renme aç s ndan oldukça önemli bir yere sahiptir. Video görsel-iflitsel bir araç olup hem göze, hem kula a hitap eder. Video e itimde büyük gruplarla ö retim ve bireysel ö retim amaçl kullan labilir. Yabanc dil e itiminde videonun çok önemli bir pay vard r. Video gerçek hayat n s n f içerisinde en iyi flekilde sergilenmesini sa lar. Özellikle ö renilen dilin özeliklerine göre verilmek istenen mesajlar video kasetleriyle düzenlenebilir. Böyle bir durumda ö renciler yabanc dildeki cümlelerin kurulmas, kelimelerin söylenifl biçimleri gibi temel ayr nt lara dikkatlerini yo unlaflt rabilirler. Daha çok kelime ö renebilirler. Örne in, yabanc dil e itiminde bireylerin birbirleriyle tan fl rken kullanacaklar cümle kal plar video kasetle ö rencilere aktar labilir. Video ile e itimde dikkat edilmesi gereken noktalar nelerdir? Ö retimde somut ve kal c ö renme sa lama aç s ndan önemli bir paya sahip olan video, bilginin belli bir düzen içerisinde verilmesini sa lar. Ancak, video ile e itimde önemli baz noktalar vard r. Bunlar flöyle s ralanabilir: Video ile ö retimde amaçlar çok iyi belirlenmeli, video hangi davran flsal amaçlar n kazand r lmas nda kullan lacaksa bu amaçlara uygun video kaset kullan lmal d r. Video kasetler dersin tamam n kapsamamal, sadece önemli olan noktalarda devreye sokulmal d r. Ö retmen dikkat edece i önemli noktalar önceden belirlemeli, bu noktalarda ö rencilere uyar larda bulunmal d r. Video filmleri önceden izlenmeli, bunlarda herhangi bir eksiklik ya da belirsizlik olmamas na dikkat edilmelidir. Video s n f n içerisinde her taraftan izlenecek biçimde kurulmal d r. Video kasetler ö retmenler taraf ndan haz rlanabilece i gibi önceden haz rlanm fl video kasetlerden yararlan labilir. E er kasetler ö retmen taraf ndan haz rlan - yorsa, belirlenen amaç do rultusunda dikkatli bir biçimde kimlerin görev alaca, bunlar n ses tonlar, vurgulanmak istenen konular önceden tasarlanmal d r. Yabanc dil ö retiminde video ile ö retimin önemli bir yeri oldu u birçok araflt rma bulgusuyla da desteklenmifltir. Bu nedenle video kasetleri ne kadar yayg n kullan l rsa o ölçüde iyi olacakt r. ÖRNEK MATERYALLER Bu bölümde haz rlanan farkl materyallerden örnekler sunulmaktad r. Materyalin Ad : Weather Table Haz rlayan: Erdal Filiz /Anadolu Üniversitesi E itim Fakültesi ngilizce Ö retmenli i Amaç: Farkl mevsim özelliklerinin ngilizce karfl l n bilebilme 4 SIRA S ZDE

24 14 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Resim 1.7 Weather Table Gerekli Malzemeler: Mukavva Renkli kartonlar Boya Yap flt r c M knat s Harf flablonu Yap l fl : 1. Mukavvalar kenarlar ndan yap flt r c yla birlefltirilir ve diktörtgen biçiminde düzenlenir. 2. Çerçevenin üst bölümünde kare biçiminde küçük bir boflluk oyuk biçiminde aç l r. (Bu bölüme mevsimlerin özelliklerini anlatan üzerinde resimler bulunan kartonlar yerlefltirilir) 3. Kare biçiminde bofllu un alt nda mevsimin özelli ini yaz yla anlatmak için boflluk b rak l r. 4. Yine çerçevenin tam ortas ndan belli bir uzunlukta okun geçece i biçimde boflluk aç l r. 5. Çerçevenin ortas ndan geçmesi için çercevenin iki kat büyüklükte bir ok biçiminde mukavvalar birlefltirilerek bir çubuk haz rlan r. 6. Haz rlanan çerçevenin ve çubu un üstü renkli kartonla kaplan r. 7. Çerçevenin üzerindeki bofllu a yerlefltirilmek üzere mukavvadan kare biçiminde kutular haz rlan r. Bunlar n üzeri beyaz kartonla kaplan r. 8. Haz rlanan kutular n üzerine hava durumlar n anlatan resimler renkli boyalarla çizilir. 9. Haz rlanan okun üzerine ise flablonlar kullan larak hava durumunu anlatan yaz lar büyük harflerle yaz l r. 10. Bu ifllemden sonra haz rlanan ok çerçevenin tam ortas ndan geçirilir. 11. Çerçevenin alt bölümüne farkl hava durumlar na iliflkin resimler yap l r. 12. Kare biçiminde bofllu un alt na gelecek yaz n n bafllang ç bölümüne It is yaz s yaz l r.

25 1. Ünite - Yabanc Dil Ö retiminde Ders Materyali Gelifltirme Etkinlikleri 15 Kullan l fl : Farkl hava durumlar n anlatmaya yönelik olarak haz rlanan bu materyal ö rencinin etkileflimine aç k olacak biçimde kulan l r. Bu amaçla materyal tahtan n önüne yerlefltirilir. Haz rlanan kutular materyalin önüne dizilir. Ö renciden bunu çerçevedeki kare biçimindeki bofllu a yerlefltirmesi istenir. Ö renciden resmi yerlefltirdikten sonra bunu hava durumunu anlatan ifadeyle efllefltirmesi istenir. Ö renci bunu oku oynatarak gerçeklefltirir. Bu ifllem hem konunun ö retimi s ras nda, hem de konunun yinelenmesi için kullan labilir. Materyalin Ad : Televizyon Kutusu Haz rlayan: Ayfle Kaytan/ Anadolu Üniversitesi E itim Fakültesi ngilizce Ö retmenli i Amaç: Farkl zamanlarda kullan lacak yap lar hat rlayabilme Resim 1.8 Televizyon Kutusu Malzemeler: Karton bir koli Amerikan bezi Kuru kalem Yap flt r c Mukavva Ç rt ç rt yap flt r c Mukavva ki tane çubuk fiablon Yap l fl : 1. Koli bir televizyon biçiminde ön taraf bofl b rak larak haz rlan r. 2. Daha sonra bezin üzerine zamanlarla ilgili kullan lacak kal plar anlatan resimler kuru kalem kullan larak çizilir.

26 16 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Resim 1.9 Yön Maketi 3. Resimlerin çizilmesi tamamland ktan sonra bu bez parçalar kolinin üstünden ve alt ndan geçirilen çubuklara rulo biçiminde sar l r. 4. Kutunun üst bölümüne ç rt ç rt yap flt r c yap flt r l r. 5. Mukavvalar n üzerine kutunun içerisine yerlefltirilen resimleri anlatan cümle kal plar flablon kullan larak yaz l r. 6. Mukavvalar n yaz lar yaz ld ktan sonra ç rt ç rt yerlefltirilir. 7. Kolinin alt nda ve üstünde bulunan çubuklar n bafl bölümlerinin kolay dönmesi için birer kapak yerlefltirilir. Kullan l fl : Haz rlanan materyalin amac farkl zamanlara yönelik cümle kal plar n ö rencilerin rahat biçimde yerlefltirmesini sa lamakt r. Bu amaçla ö renciler kendisi do rudan televizyonun çubuklar n çevirerek resimlerden birisini seçebilece i gibi ö retmen resimi do rudan ö renciye gösterip ilgili cümle kal b n sorabilir. lgili cümle kal b n anlatan mukavvay ö renci al r ve televizyon kutusunun üzerindeki ç rt ç rtl bölmeye yap flt r r. Böylece ö renci resim ile cümle kal b n bir arada görebilir. Materyalin Ad : Yön Maketi Haz rlayan: Songül Esen / Anadolu Üniversitesi E itim Fakültesi ngilizce Ö retmenli i Amaç: Preposition lar n isimlerini sayabilme. Malzemeler: Mukavva Tel kablo Renkli karton Elektrik devresi Küçük lamba Yap flt r c

27 1. Ünite - Yabanc Dil Ö retiminde Ders Materyali Gelifltirme Etkinlikleri 17 Alç dan oyuncak bir kedi Yaz flablonu Yap l fl : 1. Maketin yap lmas için öncelikle mukavvan n kenarlar na ön bölümü aç k kalacak biçimde mukavva yap flt r l r. 2. kinci olarak yönlerin rahat biçiminde anlat lmas için renkli kartonlardan farkl eflyalar (masa, dolap gibi) yap l r. 3. Bunlar mukavvan n üzerinde de iflik yerlere yerlefltirilir. 4. Daha sonra bu eflyalarla anlat lacak yön kavram na uygun olarak mukavvan n alt nda elektrik devreleri yerlefltirilir. 5. Elektrik devrelerine ba lanan tel kablolarla mukavvan n üstünde lambaya ba lan r. 6. Yönlerin karfl l klar flablon kullan larak yaz ld ktan sonra bunlar tel kablolarla elektrik devresine ba lan r. Kullan l fl : Yön maketi daha çok konuyu ilk ö retme s ras nda ö rencilere kulland r l r. Maketin kullan lmas nda oyuncak kedi eflyalar n önüne, üstüne ya da alt na yerlefltirildi inde ba lant nedeniyle lamba yanacakt r. Ö renci kediyi herhangi bir yere yerlefltirdi inde do ru yön kavram hangisi ise yaz s yla birlikte lamba yanacakt r. Böylece ö renci bu kavramlar efllefltirmeli olarak görebilecektir. Materyalin Ad : Different Faces Haz rlayan: Baflak fiiflman / Anadolu Üniversitesi E itim Fakültesi ngilizce Ö retmenli i Amaç: Farkl s fatlar n isimlerini bilebilme Resim 1.10 Different Faces Malzemeler: Alç Mukavva

28 18 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Resim 1.11 What Colour is it? Renkli karton Yaz flablonu p Yap flt r c M knat s Siyah renkli kalem Yap l fl : 1. Mukavvan n üzeri renkli kartonla kaplan r. 2. Bunun arkas ndan alç dan yuvarlak biçimde flekiller haz rlan r. 3. Bu flekillerin üzerine farkl s fatlar n anlatan yüzler çizgi biçiminde siyah renkli kalemle çizilir. 4. Bu alç dan flekiller mukavva üzerine yap flt r larak belli aral klarla yerlefltirilir. Her fleklin alt na yaz için belli bir boflluk b rak l r. 5. Daha sonra bu boflluklara yaz n n yerlefltirilmesi için m knat s yerlefltirilir. 6. Kartonlar n üzerine s fatlar yaz l r. 7. Bu kartonlar n arkas na küçük m knat slar yerlefltirilir. Kullan l fl : Belli s fatlar anlatan alç dan yüzlerin altlar ndaki boflluklara ö rencilerden bulmas istenir. Ö renciden farkl yaz lar n içerisinden yüzün karfl s ndaki s fat hangisiyse bulmas istenir. Ö renci buldu u kart resimle efllefltirerek resmin alt ndaki bofllu a yerlefltirebilir. Bu hem konunun ö retimi s ras nda hem de konunun yinelenmesi için kullan l r. Materyalin Ad : What Colour Is It? Haz rlayan: P nar U ur / Anadolu Üniversitesi E itim Fakültesi ngilizce Ö retmenli i Amaç: Renklerin isimlerini ngilizce olarak s ralayabilme Malzemeler: 1. Tahtadan kesilmifl bir ayak 2. Yuvarlak kesilmifl tahta 3. Mukavva

29 1. Ünite - Yabanc Dil Ö retiminde Ders Materyali Gelifltirme Etkinlikleri Farkl renklerde elifli ka tlar 5. Karton 6. Ç rt ç rt 7. Yap flt r c 8. Vida 9. Yaz flablonu Haz rlan fl : 1. Yuvarlak kesilmifl tahtan n öncelikle ortas ndan bir delik aç l r. 2. Çark n üzeri daha sonra farkl renklerde elifli ka tlar yla kaplan r. 3. Mukavvadan daire biçiminde bir flekil kesilir. 4. Bu fleklin üzerine bir ok yerlefltirilir. 5. Bu bölüm çark n delikli bölümüne bir vidayla yerlefltirilir. 6. Daha sonra çark tahta aya n üzerine döndürülebilecek biçimde yerlefltirilir. 7. Yine çark n üzerine yerlefltirilebilecek biçimde kartondan flekiller kesilir ve bu flekillerin üzeri yine renkli elifli ka tlar yla kaplan r. 8. Bunlar n üzerine renklerin isimleri ngilizce olarak yaz l r. 9. Çark n üzerinde renklerin bulundu u yere ç rt ç rt yerlefltirilir. 10. Renklerin isimlerinin yaz ld kartonlar n arkas na da ç rt ç rt yerlefltirilir. Kullan l fl : Çark s n fta tüm ö rencilerin görebilece i bir yere yerlefltirilir. Bu materyal hem konunun ilk anlat m s ras nda hem de konunun yinelenmesi amac yla kullan labilir. Ö renci tahtaya gelerek çark çevirir. Çark n ortas ndaki ok hangi renkte durursa bu rengin ismini masan n üzerinden alarak ilgili renge yerlefltirir. Böylece ö renciler bu uygulamayla renklerin isimlerini ö renebilirler. Materyalin Ad : Yönler fiehri Materyali Haz rlayan: Mustafa Temiz / Anadolu Üniversitesi E itim Fakültesi ngilizce Ö retmenli i Amaç: Yönleri flehir maketi üzerinde gösterebilme Resim 1.12 Yönler fiehri

30 20 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Malzemeler: Kontrplak cinsi tahta M knat s Oyuncak araba Ya l boya Mukavva Yap flt r c Hal flex parçalar Çivi Renkli karton Metal flaj Yap l fl : 1. Kontrplak fleklindeki tahtalar küçük parçalar halinde kesilmifl ve bunlar çiviyle birlefltirerek ev ile fabrika flekline getirilmifltir. 2. Bu evlerin ve fabrikalar n üzerine yine kontrplaktan çat yerlefltirilmifltir. 3. Yap lan evler ve fabrikalar büyük bir kontrpla a aralar nda yollar olacak biçimde monte edilmifltir. 4. Evlerin ve fabrikalar n çat lar k rm z ya l boyayla boyanm flt r. 5. Yollar ise siyah ya l boyayla boyanm flt r. Üzerine beyaz ya l boyayla flerit yerlefltirilmifltir. 6. Yollar n etraf na ise metal flaj yerlefltirilir. 7. Bu yollar n aras na hal flex parçalar kesilerek yap flt r lm flt r. 8. Daha sonra bu düzene in üzerine üç tane araba altlar ndan yap flt r lm flt r. 9. Arabalar n bir tanesinin içerisine m knat s yerlefltirilmifltir. 10. Son olarak binalar n üzerine renkli kartonlar yap flt r lm flt r. Kullan l fl : Gerçek bir flehir görüntüsünde olan bu maketle ö rencilerin yönleri ö renmesi amaçlanmaktad r. Ö renci maketin üzerine yerlefltirilmifl olan arabalar hareket ettirerek yönleri ö renebilir. Özellikle m knat sl olan araba metal flajlar sayesinde rahatl kla her yöne oynatabilir. Bu maket hem yönleri ö renme hem de ö renilenlerin yinelenmesi aflamas nda rahatl kla kullan labilir.

31 1. Ünite - Yabanc Dil Ö retiminde Ders Materyali Gelifltirme Etkinlikleri 21 Özet A MAÇ 1 A MAÇ 2 A MAÇ 3 Ders materyali gelifltirmenin önemini kavrayabilmek Yabanc dil ö retiminde de belirlenen amaçlara daha kolay ulafl labilmesi ve somut ö renmenin sa lanabilmesi için materyal kullan lmas gereklidir. Materyallerin ayn anda birçok duyu organ na hitap etmesi daha etkili ve kal c bir ö renmeye olanak verir. Ö retme-ö renme sürecinde ö retmenlerin kulland klar ders materyalleri ö renmeyi daha etkili k lar. S n fta kullan lan görsel araç ve materyaller dersi ilginç k lar ve ö rencinin ilgisini çeker. Derslerde kullan lan materyaller derslere çeflitlilik getirerek ö renme ortam n monotonluktan uzaklaflt r r. Yabanc dil ö retiminde de belirlenen amaçlara daha kolay ulafl labilmesi ve somut ö renmenin sa lanabilmesi için materyal kullan lmas gereklidir. Ders materyali gelifltirmede göz önünde bulundurulmas gereken ö renci niteliklerini s ralayabilmek Ö rencilerin yabanc dili konuflma, yazma ve dinleme becerilerini gelifltirmeye çal fl lmal d r. Ö rencilerin farkl ö renme stillerine sahip olduklar unutulmamal d r. Bu stilleri karfl layabilecek çeflitlerde materyaller üretilmelidir. Ö rencilerin hangi yafl düzeyinde olursa olsun biliflsel, duyuflsal ve psikomotor geliflimleri göz önünde bulundurulmal d r. Ders materyali gelifltirmede temel aflamalar s - ralayabilmek Materyal gelifltirmede önemli aflamalardan birisi olan ö rencilere kazand r lacak olan amaçlar belirlenmelidir. Amaçlar n ne tür bir içerikle aktar laca belirlenmelidir. Amaçlara ve içeri e uygun hangi ö renme ortamlar n n oluflturulaca, hangi yöntemlerin ve tekniklerin kullan laca belirlenmelidir. Bu amaçlara, içeri e ve düzenlenen ö renme ortamlar na uygun materyaller tasarlanmal d r. A MAÇ 4 A MAÇ 5 Tasarlanan materyallerin materyal haz rlama ilkelerine uygun olarak nas l ve hangi araçlargereçler kullan larak düzenlenece i belirlenmeli ve buna göre materyaller birlefltirilmelidir. Materyal bir bütün duruma gelince amaçlara uygun olup olmad n n s nanmas için bir ön deneme yap lmal d r. Yap lan ön denemenin arkas ndan de erlendirme ölçütlerine göre materyalde görülen eksiklikler giderilmeli, materyal gelifltirilerek uygulamaya haz r duruma getirilmelidir. Yabanc dil ö retiminde kullan lan temel ders materyali gelifltirme yaklafl mlar n aç klayabilmek Yabanc dil ö retiminde materyaller yazma, çizme ve yaratma biçiminde gelifltirilebilir. Özellikle belli konularda ö retilecek bilgileri daha etkili biçimde aktarabilmek için materyaller haz rlamak gerekli olabilir. Baz kavramlar n, konular n ö retiminde ö retmenler çizime dayal materyallerden yararlanabilirler. Bunlar n aras nda, flekil, modeller ve diyagram bulunabilir. Ço u zaman ö retmenin belli konularla ilgili olarak üç boyutlu materyaller yaratmas da mümkün olabilir. Bu materyaller bireylerin çok say da duyu organ na uyar c sunmaktad r. Yabanc dil ö retiminde kullan labilecek materyalleri aç klayabilmek Yabanc dil ö retiminde kullan lacak materyal türleri aras nda ders notlar, çal flma yapraklar, resim ve grafikler, gerçek nesne ve modeller, flimflek kartlar, kuklalar, televizyon programlar ve video kasetleri kullan labilir. Özellikle kullan lan görsel materyaller dil ö retiminde dersin daha etkili olmas n sa lamaktad r. Yap lan araflt rmalarda da yabanc dil ö retiminde bu tür materyallerin kullan lmas n n ö renmeyi olumlu yönde etkiledi i ortaya ç km flt r. Baflka bir deyiflle, materyaller yabanc dili ö renmeyi daha kolay, daha kal c ve daha ilginç duruma getirmektedir.

32 22 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Kendimizi S nayal m 1. Afla dakilerden hangisi, yabanc dil ö retiminde materyallerin gelifltirilmesinde dikkat edilecek noktalardan biri de ildir? a. Farkl duyu organlar na hitap edecek araçlar haz rlanmal d r. b. Materyal sadece ö retmen taraf ndan haz rlanmamal d r. c. Materyal gelifltirirken öncelikle içerik göz önünde bulundurulmal d r. d. Ö retmen ö rencilerin özelliklerini tan mal d r. e. Materyaller gelifltirilebilir nitelikte olmal d r. 2. I. Amaçlara ve içeri e uygun hangi ö renme ortamlar n n oluflturulaca, hangi yöntemlerin ve tekniklerin kullan laca belirlenmelidir. II. Bu amaçlara, içeri e ve düzenlenen ö renme ortamlar na uygun materyaller tasarlanmal d r. III. Materyal gelifltirmede önemli aflamalardan birisi olan ö rencilere kazand r lacak olan amaçlar belirlenmelidir. IV. Amaçlar n ne tür bir içerikle aktar laca belirlenmelidir. V. Materyal bir bütün duruma gelince amaçlara uygun olup olmad n n s nanmas için bir ön deneme yap lmal d r. VI. Tasarlanan materyallerin materyal haz rlama ilkelerine uygun olarak nas l ve hangi araçlar- gereçler kullan larak düzenlenece i belirlenmeli ve buna göre materyaller birlefltirilmelidir. VII. Yap lan ön denemenin arkas ndan de erlendirme ölçütlerine göre materyalde görülen eksiklikler giderilmeli, materyal gelifltirilerek uygulamaya haz r duruma getirilmelidir. Yukar da verilenlere göre, ders materyali gelifltirme aflamas n n do ru s ralan fl hangisidir? a. I - II - III - IV - V - VI - VII b. II - III - IV - V - VI - I - VII c. III - IV - I - II - VI - V - VIII d. III - IV - I - II - V - VI - VIII e. II - III - IV - V - I - VI - VII 3. Yabanc dil ö retiminde ö retmenin say lar anlatmak için bir model haz rlamas temel materyal haz rlama yaklafl mlar ndan hangisine girmektedir? a. Yazma b. Yaratma c. Görsel d. flitsel e. Çizme 4. Bir kifliyi, bir objeyi ya da bir olay s ra ile gösteren ufak tablolardan oluflan resimler dizisi afla daki materyal türlerinden hangisidir? a. Charts b. Kukla c. Tepegöz saydam d. Model e. fiimflek kartlar 5. I. Görsel II. flitsel III. Görsel- flitsel IV. Üç boyutlu Yukar dakilerden hangileri, yabanc dil ö retiminde kullan lan materyal türlerindendir? a. Yaln z I b. Yaln z II c. Yaln z IV d. I, II ve IV e. I, II, III ve IV 6. Afla dakilerden hangisi asetat saydam n n üzerindeki görüntünün beyaz bir perdeye ya da zemine yans t lmas n sa layan bir araçt r? a. Tepegöz b. Opak projektör c. Projeksiyon cihaz d. Slayt makinesi e. Dijital kamera 7. Yaz m, çizim, diyagram flema ve flekil içeren bilgi kartlar ndan biraz daha büyük olan kart ve ka tlara ne ad verilir? a. Çal flma ka d b. Model c. Desen d. Charts e. Slayt

33 1. Ünite - Yabanc Dil Ö retiminde Ders Materyali Gelifltirme Etkinlikleri 23 Yaflam n çinden 8. Afla dakilerden hangisi dil ö retiminde kukla kullanman n temel amaçlar ndan biridir? a. Ö rencilerin konuyu tam ve do ru olarak ö renmelerini sa lama MATERYAL SERG S b. Ö rencilere ö renme sonuçlar yla ilgili geri bildirim E T M FAKÜLTES NDE Ö RET M TEKNOLOJ LEc. sa lama R VE MATERYAL SERG S Daha objektif de erlendirme yapma olana bulma Uflak Üniversitesi E itim Fakültesi ö rencileri, d. Ö rencinin motivasyonunu art rarak aktif olarak kat l mlar n sa lama y l içerisinde müfre- dat program na uygun e. Ö rencilerin yeteneklerini keflfetmek için ortam olarak gelifltirdikleri sa lama materyalleri bir sergide toplad. 9. Afla dakilerden hangisi yabanc dil e itiminde kullan lan flimflek kartlar n özelliklerinden biri de ildir? E itim Fakültesi Binas n n girifl kat ndaki serginin aç l - fl n Rektör prof. Dr. Adnan fiiflman yapt. 33 materyalden a. Özellikle yeni bir konun ö retiminde kullan lmas. oluflan sergi 4 erli gruplar halinde bir araya gelen ö renciler taraf ndan yap ld. 3 gün boyunca aç k kalacak sergiyi ilkö retim ve ortaö retim ö rencileri de gezme imkan bulacak. Bu tür çal flmalar n ve materyalle- b. Konuyu k sa sürede görsellefltirerek sunmay sa lamas. rin lkö retim Okullar ndaki s n f ö retmenlerine rehber olabilece ini söyleyen E itim Fakültesi, E itim Bi- c. Kartonlar üzerine siyah beyaz ve renkli boyalar kullan larak düzenlenmesi. limleri Ö retim Üyesi Seydi Aktu, Müfredat program - d. Çok amaçl olarak kullan labilmesi. na uygun materyalleri ö rencilerimiz 4 erli gruplar halinde gelifltirdi. Bizde bu çal flmalar bir sergiyle hem e. Yeni resimler çizilebilece i gibi haz r resimler kesilip yap flt r larak da oluflturabilmesi. üniversitemizde ö rencilerimizle hem de ilkö retim ve ortaö retimdeki ö rencilerimizle paylaflmay düflündük. 10. Video kaset kullan larak yap lan e itimin en önemli özelli i afla dakilerden hangisidir? Bundan sonra daha genifl sergilerle çal flmalar m z Uflakl larla da paylaflmay düflünüyoruz dedi. a. Gerçek modellerden daha etkili ve kal c bir ö renme sa lar. Uflak Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Adnan fiiflman ise, ö rencilerin gelifltirdi i e itim teknolojileri ve materyallerin b. Birden fazla duyuya hitap etti inden etkili bir ö renme sa lar. dikkat çekici oldu unu ifade ederek, Uflak Üni- versitesi her gün yeni fleyler kazanmaya kazand rmaya c. Ö rencinin kendi bireysel ilerleme h z na göre ilerlemesine olanak tan r. devam ediyor. Ö rencilerimizin açt bu sergide güzel çal flmalar gördük. Üniversite olarak Uflak a güzel fleyler d. Ö rencilerin problem çözme ve elefltirel düflünme becerilerini gelifltirmelerine olanak tan r. katmaya devam edece iz. E itim ve teknoloji ala- n nda da gelifltirdi imiz projeleri be eniye sunaca z. e. Ö renimi bireysellefltirerek ö rencilerin yeni konuyu Bu sergiyi açan ve materyalleri gelifltiren ö rencilerime ö renmede iç denetimlerini sa lamalar na teflekkür ediyorum dedi yard mc olur. Kaynak:

34 24 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar 1. c Yan t n z yanl fl ise, Ders Materyali Gelifltirme Etkinlikleri bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 2. c Yan t n z yanl fl ise, Ders Materyali Gelifltirme Aflamalar bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 3. b Yan t n z yanl fl ise, Temel Materyal Haz rlama Yaklafl mlar bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 4. e Yan t n z yanl fl ise, Görsel Materyaller bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 5. e Yan t n z yanl fl ise, Yabanc Dil Ö retiminde Kullan labilecek Materyaller bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 6. a Yan t n z yanl fl ise, Yabanc Dil Ö retiminde Kullan labilecek Materyaller bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 7. d Yan t n z yanl fl ise, Yabanc Dil Ö retiminde Kullan labilecek Materyaller bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 8. d Yan t n z yanl fl ise, Yabanc Dil Ö retiminde Kullan labilecek Materyaller bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 9. a Yan t n z yanl fl ise, Yabanc Dil Ö retiminde Kullan labilecek Materyaller bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 10. b Yan t n z yanl fl ise, Yabanc Dil Ö retiminde Kullan labilecek Materyaller bölümünü yeniden gözden geçiriniz. S ra Sizde Yan t Anahtar S ra Sizde 1 Ö renci yabanc dili sevmelidir. Ö rencilerin yabanc dili konuflma, yazma ve dinleme becerilerini gelifltirmeye çal fl lmal d r. Ö rencilerin farkl ö renme stillerine sahip olduklar unutulmamal d r. Bu stilleri karfl layabilecek çeflitlerde materyaller üretilmelidir. Ö rencilerin hangi yafl düzeyinde olursa olsun biliflsel, duyuflsal ve psikomotor geliflimleri göz önünde bulundurulmal d r. S ra Sizde 2 Yabanc dil ö retiminde kullan labilecek materyal türleri aras nda yaz l materyaller, görsel materyaller, iflitsel materyaller, görsel-iflitsel materyaller ve üç boyutlu materyaller bulunmaktad r. Yaz l materyaller aras nda ders notlar, çal flma yapraklar bulunmaktad r. Görsel materyaller aras nda resim ve grafikler, tepegöz saydamlar, gerçek nesne ve modeller, flimflek kartlar, kuklalar yer almaktad r. flitsel materyaller aras nda ses kasetleri bulunmaktad r. Görsel - iflitsel materyaller aras nda televizyon programlar, video kasetleri bulunmaktad r. S ra Sizde 3 Dil ö retiminde kuklalar, uzun ve s k c aç klamalar yap lmas n, s n fta ana dil kullan lmas n engelleyerek ö rencilere model olarak ne yap lmas n n gösterilmesinde ve karfl l kl rol almalarda nas l soru sorulaca n ve cevap verilece ini aç k, net olarak ö rencilere aktar lmas n sa lar. Sözlü ifade ve iletiflim de ilginç olanaklar sunabilirler. Kullan mlar ö renciler için kolay ve h zl d r. Ö renciler kitaplar ndan tan d klar kahraman ya da karakterleri kuklalar arac l yla canland rabilirler. S ra Sizde 4 Video ile ö retimde amaçlar çok iyi belirlenmeli, video hangi davran flsal amaçlar n kazand r lmas nda kullan lacaksa bu amaçlara uygun video kaset kullan lmal - d r. Video kasetler dersin tamam n kapsamamal, sadece önemli olan noktalarda devreye sokulmal d r. Ö retmen dikkat edece i önemli noktalar önceden belirlemeli, bu noktalarda ö rencilere uyar larda bulunmal - d r. Video filmleri önceden izlenmeli, bunlarda herhangi bir eksiklik ya da belirsizlik olmamas na dikkat edilmelidir. Video s n f n içerisinde her taraftan izlenecek biçimde kurulmal d r. Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar Alkan, Cevat. (1994). E itim Teknolojisi. Ankara: Yarg ço lu Matbaas. Alkan, Cevat. Deryakulu, Deniz ve Nurettin fiimflek (1994). E itim Teknolojisine Girifl. Ankara: Önder Matbaac l k. Çilenti, Kamuran (1988). E itim Teknolojisi ve Ö retim. Gelifltirilmifl Üçüncü Bask. Ankara: Kad o lu Matbaas. Demirel, Özcan ve di erleri. (2001). Ö retim Teknolojileri ve Materyal Gelifltirme. Ankara: Pegem Yay nc l k. Ergin, Akif. (1998). Ö retim Teknolojisi - letiflim. Ankara: An Yay nc l k. R za, Enver Tahir. (2000). E itim Teknolojisi Uygulamalar ve Materyal Gelifltirme. zmir. fiahin, Tu ba Yanpar ve Soner Y ld r m (1999). Ö retim Teknolojileri ve Materyal Gelifltirme. Ankara: An Yay nc l k. Yal n, Halil brahim (2000). Ö retim Teknolojileri ve Materyal Gelifltirme. Ankara: Nobel Yay n Da t m.

35 Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Ders Kitab 2 25 Dil e itimi; ö renciler, ö retmenler, derste kullan lan materyaller, yöntem ve teknikler ile tüm bunlar n de erlendirilmesinden oluflan bir süreçtir. Derste kullan - lan her tür materyal ö renmeye katk da bulunur hatta birçok e itim ortam nda ö retmen ve ö rencilerin ders kitaplar na çok ba ml oldu u gerçe i göz önüne al nd nda, kitaplar n ö renme sürecini do rudan etkiledi ini hatta kontrol etti- ini söylemek mümkündür. Ö renciler ders kitaplar nda olan ö renirler ve kitaplar n bir malzemeyi sunma flekli çok büyük bir olas l kla ö rencilerin onu ö renme flekliyle eflit demektir. Bu yüzden ders kitab n n e itim ve ö retime bak fl aç s ö renme sürecini büyük ölçüde etkileyecektir. Yani, pek çok ortamda ders kitaplar e itimin merkezindedir ve s n fta olup bitenin en büyük belirleyicisidir. Amaçlar m z Bu üniteyi çal flt ktan sonra; ders kitaplar n de erlendirmenin önemi kavrayabilecek, ders kitaplar n de erlendirme ölçütlerini aç klayabilecek, ö retmen kitab n n ifllevini kavrayabilecek, al flt rma kitab n n ifllevini aç klayabilecek bilgi ve berecerilere sahip olabileceksiniz.

36 26 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Örnek Olay Sevil, ngilizce Ö retmenli i Program ndan yeni mezun olmufl, çiçe i burnunda ve tecrübesiz bir ö retmendir. Anadolu nun flirin bir ilinin Anadolu Lisesine tayini ç km fl ve hevesle çal flma hayat na kat lm flt r. Fakat bir süre sonra, okuldaki di- er dört ö retmen taraf ndan seçilmifl ve y llard r kullan lmakta olan ders kitab - n n ö rencilere hiç de cazip gelmedi ini, içindeki konular n çok da güncel olmad n ve ö rencileri motive etmekte oldukça zorland n fark etmifltir. Ö renciler de kitab hiç sevmediklerini, daha zevkli konular ifllemek istediklerini ö retmenlerine s k s k söylemektedirler. Bu konuyu di er meslektafllar yla konufltu unda ve kitab de ifltirme iste ini aç klad nda onlardan çok da olumlu bir tepki almad - n fark eden Sevil Ö retmen, fikirlerini daha bilimsel sebeplere dayand rarak kullan lan kitab de erlendirip bunu okul müdürüne bir rapor olarak sunmay planlamaktad r. Hem böyle bir raporu okuyunca di er ö retmenlerin de fikirlerini de ifltirebilece ini ve bu konuya daha olumlu yaklaflabileceklerini de düflünmektedir. Tek sorun, henüz deneyimsiz olan Sevil Ö retmenin kitab hangi bilimsel ölçütlere göre inceleyece ini bilmemesidir. Sizce, Sevil Ö retmen ders kitab n de erlendirmede hangi ölçütleri göz önünde bulundurmal d r? Anahtar Kavramlar Al flt rma kitab Çekicilik Ders kitab Dil Format çerik Kullan m kolayl Materyal Ö renci seviyesi Ö retmen kitab Uygunluk çindekiler DERS K TAPLARININ NCELENMES çerik Dil Ö renci Seviyesine Uygunluk Format Çekicilik Ö renmeye Katk s Kullan m Kolayl Ö RETMEN K TABI ALIfiTIRMA K TABI

37 2. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Ders Kitab DERS K TAPLARININ NCELENMES Ö retim materyalleri aras nda en çok kullan lan ders arac flüphesiz ders kitab d r. Ders kitaplar genellikle tecrübeli ve konunun uzman kifliler taraf ndan yaz lm fllard r. Bas lmadan önce e itim ö retim ortamlar nda da test edilen ders kitaplar, e er ö rencilerin ihtiyaçlar ve amaçlar do rultusunda seçilir ve kullan l rlarsa ö retmene iyi hizmet eder. Amaçlar n iyi belirlemifl ö retmenler ders kitaplar n n kölesi olmak yerine onlar kendilerine hizmet eder konuma sokarlar. Aksi takdirde amaçlar kitaplar n belirlemesine izin veren ö retmenler kendilerini onlar n kölesi olmaktan kurtaramazlar; 5.üniteyi bitirmek, 15. sayfadaki al flt rmay yapmak gibi amaçlar olan ö retmenlerin ders kitaplar n n kölesi haline geldikleri söylenebilir. Ders kitab de erlendirmenin ö retmene ne gibi faydalar olabilir? Ders kitaplar n de erlendirme süreci etkili kullan ld takdirde, ö retmene pek çok fayda sa layabilir. Her ö retme ortam nda dil ö renimi ve ö retiminin nas l yap lmas gerekti iyle ilgili birtak m varsay mlar vard r. Dolay s yla bir ders kitab n de erlendirirken ö retmenlerin öncelikle dil ö renimi ve ö retimiyle ilgili kendi varsay mlar n belirlemesi, kendi s n f içi uygulamalar na, davran fllar na bir kez daha dönüp bakmas gerekmektedir. Hutchinson un (1987) da belirtti i gibi ders kitab de erlendirirken ö retmenler ayn zamanda kendilerini ve birbirlerini bilgilendirme ve fark na varma ya da vard rma süreçlerinin de içinde bulunurlar. Bu sayede s n fta olup bitenleri daha iyi inceleyebilir hatta bazen yapt klar n n inançlar yla çeliflti ini bile bulabilirler. Yani, materyal de erlendirirken ö retmenler yans tma yaklafl m n kullanarak teorik bilgileri ve uygulamalar n n ne derece örtüfltü ünü bir kez daha düflünme f rsat bulurlar. Kitap de erlendirme süreci ö retmenleri önceliklerini belirlemek zorunda b rak r. De erlendirilen kitaplar n birbirleriyle çeliflen yönleri olma olas l çok olas - d r. Bir kitab n içeri i daha cazip görünürken bir di erlerinin al flt rmalar kullan - lan metoda daha uygun haz rlanm fl olabilir. Bu yüzden ö retmenler hangi ölçütlerin kendileri için daha önemli oldu unu belirlemek zorundad rlar. Materyal de erlendirme ö retmenin materyalin yap s na, amaçlar na, kullan m - na farkl bir gözle bakmas n gerektirdi inden profesyonel geliflimleri için oldukça faydal d r. Bu sebeple ö retmen yetifltirme programlar nda da hem onlar n dil ö renimi ve ö retimiyle ilgili varsay mlar inanç, tutum ve bak fl aç lar n gözden geçirme ve de erlendirme, hem de farkl bak fl aç lar kazand rabilmek ve varolan materyallerle tan fl kl na yard mc olmak amac yla önemli bir yere sahiptir (Cunningworth, 1995). 27 Ders kitaplar de erlendirirken yap lmas gereken en önemli fley, ö retimin yap ld ortam n yap s n ve prensiplerini, ö rencilerin amaç ve ihtiyaçlar n belirlemektir. 1 SIRA S ZDE Ders kitab de erlendirmenin ö retmen aç s ndan faydalar ; s n fta olup bitenlerin daha iyi fark na var rlar, teorik bilgileri ve uygulamalar n n ne derece örtüfltü ünü düflünürler, önceliklerini belirlerler, profesyonel geliflimlerinde farkl bak fl aç lar kazan p, di er materyallerle tan fl rlar. çerik Materyal de erlendirilirken göz önünde bulundurulmas gereken en önemli ölçütlerinden birisi ders kitab n n içeri inin ö rencilerin biliflsel geliflimine ve kiflisel ilgi alanlar na uygun olup olmad d r. Art k, hepimiz biliyoruz ki kitab n içerdi i konular ö rencilerin ilgi alanlar na hitap etti i ölçüde onlar motive edebilir ve anlam kazan r. Ö renciler, ö renim hayatlar boyunca yaflant lar do rultusunda dil ö renmeye karfl baz tutum ve duygular gelifltirirler. Ders kitaplar n n bu tutum ve de er yarg lar na, onlar n duygular na ne derece hitap etti i de ö rencilerin ilgisini çekmede oldukça önemlidir. Ders kitab n n içeri i ö rencileri duygusal boyutta da ne kadar yakalayabilirse ö renmeyi de ayn oranda zenginlefltirip güçlendirebilir. Ergenlik döneminde olan bir ö renci grubumuzla yafll l n sorunlar n anlatan

38 28 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II bir okuma parças kullanmak yerine, gençler ve yafll lar aras ndaki çat flmalar n n sebeplerini aç klayan bir okuma parças kullanmak, onlara daha cazip gelecek ve hatta anlamalar n ve ö renmelerini kolaylaflt racakt r. Ö rencilerin anlamakta zorlanmayaca basit bir dil kullan larak haz rlanm fl ve motive edici bir içerik, gerek ders s ras nda, gerekse kendi bafl na kald nda ö renciye rehberlik de yaparak çal flmak istedi i bir konuyu kolayl kla bulmas na yard mc olur. fiahin ve Y ld r m (1999) n da belirtti i gibi bir ders kitab n n seçiminde ve de- erlendirilmesinde en önce gelen özellik olan içeri in güncel bilgilerden oluflmas, günlük yaflamla ba n n kurulmas gerekmektedir. Ö rencileri bilinenden bilinmeyene, basitten karmafl a, somuttan soyuta do ru yönlendirilmesi gereken içeri in, kendi içinde tutarl da olmas gerekir. çeri in uygunlu una karar verirken yap lmas gereken içerikteki konular n s ras, farkl bölümlerin ünitelere, alt bafll klara anlaml bir flekilde bölünüp bölünmedi i, konular n bir devaml l k takip edip etmedi i, daha önceki ve daha sonraki bölümlerle aras nda ba lant olup olmad -, ö rencilerin yeni konulara yeni etkinlik ve görevlere nas l yönlendirildi i düflünülmesi gereken konulard r. Sonuç olarak Chambliss ve Calfree (1998) n da belirtti i üzere, ders kitaplar tüm okuldaki e itimi ve etkinlikleri yüzde oran nda etkiler. yi haz rlanm fl organize bir kitap ö renci tecrübesiyle uzman bilgisi aras ndaki bofllu u doldurarak ö rencinin dünya bilgisini zenginlefltirir. Dil Ders kitab nda kullan lan dilin do ru, do al, güncel ve standart ngilizce olmas gerekmektedir. Kullan lan kelime ve gramer yap lar ö rencilerin seviyesine göre kontrol edilirken ayn zamanda otantikli ini kaybetmemelidir. Ders kitaplar nda noktalama iflaretlerini do ru kullanarak, ö renciye konuyu anlamada yard mc olunmal d r. Konuyla ilgili kavramlar do ru kullan lmal, ö renciyi iyi yönlendirmelidir. Verilen aç klamalarda ne denilmek istendi ini ya da yap lacak etkinliklerde kendisinden beklenenin ne oldu unu anlamada ö renci kitapta kullan lan dilden kaynaklanan herhangi bir zorluk yaflamamal d r. Seçilen kavram ve kelimeler, tüm okuma, dinleme, konuflma ve yazma etkinlikleri, ö rencinin gerek biliflsel ve zihinsel, gerekse yabanc dildeki yeterlilik düzeylerine uygun olarak ayarlanmal d r. Çocu un kelime hazinesini gelifltirmek amaç olarak kullan lmal d r; fakat çok fazla bilinmeyen kelimelerle dolu bir okuma ya da dinleme parças n anlamas n da bekleyemeyiz. Ö rencilerin duygu ve düflüncelerine, onlar n ihtiyaçlar na cevap veren kitaplar hiç flüphe yok ki onlar ö renmeye motive edecektir. S n f içi etkileflimin ve kullan lan ve ö renilen dilin tüm dünyada kullan lan ve gerçek bir dil olmas gerekmektedir. Biz gerçek hayatta kitaptaki hayali karakterler hakk nda konuflmay z. Ö rencilere de kendileri hakk nda, onlar ilgilendiren di er gerçek insanlar, olaylar hakk nda konuflabilmeleri, tart flabilmeleri için f rsat tan yan ders kitaplar, flüphesiz ö renmeye çok katk sa layacakt r. SIRA S ZDE 2 Bir ders kitab n n kullan lan ö renci grubunun seviyesine uygun olup olmad n nas l anlayabiliriz?

39 2. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Ders Kitab Ö renci Seviyesine Uygunluk Ders kitab de erlendirirken göz önünde bulundurulmas gereken en önemli ölçütlerden biri de kitab n ö renci seviyesine uygun olup olmad ve ihtiyaca cevap verip vermeyece idir. Yaln z unutulmamas gereken bir fley de ö rencinin ihtiyaçlar n n sadece dille s n rl kalmad ve entelektüel ve duygusal ihtiyaçlar n n da oldu udur. Dil ö renmek zaten oldukça zor ve emek isteyen bir u raflt r; ö renciler de bu süreç içerisinde bol bol cesaretlendirilmek ve motive edilmek isterler. Bu, daha çok ö retmenin yapmas gereken bir fley olsa da, ders kitaplar da bu konuda ö retmene yard mc olabilirler. Entelektüel boyutta ö renciyi motive edecek, onun ilgisini çekebilecek, kiflisel olarak da ona hitap edebilecek bir ders kitab, hem ö renceye hem de ö retmene çok yard mc olur. Ders kitab n n kullan ld ö renci grubumuzun yafl kitapta sunulan her tür konuyu, hatta etkinlik türünü bile etkileyecektir. Küçük yafl grubu ö rencilerimizle savafl n politik sebeplerini aç klayan bir okuma parças kullanamayaca m z gibi, her çeflit oyunu da yetiflkin ö renci grubumuza oynatamayabiliriz. Yafla ba l olarak de iflen ve ders kitaplar n n seçiminde ve de erlendirilmesinde önem kazanan bir di er etken de kitaplar n ö rencilerin ö renme stillerine uygun olup olmad d r. Ö renme stilleri yetiflkin bir ö renci grubunda oldukça çeflitlilik göstermekteyken, hepimizin de bildi i gibi çocuklar kinestetik ö rencilerdir; yani bizzat yaparak, dokunarak, yaflayarak ö renirler; kullan lan materyalin yaln zca sözel olarak aç klanmas onlara yetmez, görsel olarak da anlat lmas gerekir. Onlar için hikâyeyi anlatan bir resim en az hikâyenin kendisi kadar önem tafl r. Ö rencilerin hangi ngilizce seviyesinde bulunduklar n önceden bilmek, kitap de erlendirirken göz önüne almam z gereken önemli ölçütlerden bir di eridir. Kitaplar bu konuda bize genellikle en ön ya da arka sayfas nda aç klay c bilgi verseler de de erlendirme ölçütleri kurumdan kuruma, kifliden kifliye de iflebilece i için bu konuda en iyi karar verebilecek kifliler ö rencilerini en yak ndan tan yan ö retmenlerin kendileridir. Bir okuyucunun geçmifl bilgileriyle yeni ö renece i bir konuyu anlamas aras ndaki yak n iliflki art k herkes taraf ndan bilinmektedir. Bir konu hakk nda zaten ön bilgisi olan bir ö rencinin bir konuyu ön bilgisi olmayana oranla çok daha iyi alg lamas ve baflar l olmas kaç n lmazd r. Bu nedenle ders kitab de erlendirmede göze al nmas gereken bir di er nokta da kitab n ö rencilerin bilgi düzeylerine ne derece uygun oldu u ve onlar yeni konuya haz rlamada ne derece baflar - l oldu udur. Format Ders kitaplar n format aç s ndan inceledi imizde kitab n içinde kullan lan her bir ö enin - cümleler, paragraflar, bafll klar, resimler, tablolar gibi- tek bafl na ve tüm ö elerin birlikte nas l organize edildi ine bakmam z gerekir. Bu organizasyonun kitab anlamaya, dolay s yla ö renmeye çok büyük etkisi vard r. yi desenlenmifl bir kitapta neler olup bitti ini, kitab n amac n ve türünü bir bak flta anlayabiliriz. Ders kitab n n ö renciler aç s ndan öncelikli olarak görsel bir çekicili i olmas gerekir ki onlar motive edebilsin. Sayfalar çok karmafl k ya da cazip olmayan kitaplar, içinde kullan lan resim ve çizimler gibi görsel materyallerin çok az ya da afl r boyutta kullan ld kitaplar, ö renciyi motive edemeyecektir. Görsel materyallerin anlat lan içeri e uygun olmas, onu aç klay c ya da örneklendirici olmas gerekmektedir. Ö renciler için fazla çocukça ya da fazla kültürel ö eler içeren kitaplar da onlara cazip gelmeyecek ve materyalin öncelikli amac n arka plana ite- 29 Ders kitab de erlendirirken ö rencilerin entelektüel geliflimlerine, yafllar na, ö renme stillerine, ngilizce seviyelerine ve varolan dünya bilgi düzeylerine uygun olup olmad na bak lmal d r. Kitab n ö elerinin nas l organize edildi inin ö renmeye çok büyük etkisi vard r. Kitapta kullan lan tüm görsel materyaller ö renmeyi kolaylaflt r c olmal d r.

40 30 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II cektir. Ö renci kitab s n f d fl nda kullanmak istedi inde de tablolar, resimleri ya da aç klamalar anlamada herhangi bir zorluk yaflamamal d r. Kitapta kullan lan tüm ö eler birbirleriyle bir bütünlük oluflturmal, amac ve yarar olamayan hiçbir ö e -yaz, resim, al flt rma gibi- kullan lmamal d r. Karmafladan ve gereksiz ayr nt dan kaç n lmas ve her sayfan n kendi içinde tutarl ve bir bütün olmas gerekmektedir. Vurgulanmas gereken önemli noktalara dikkat çekilmesi gerekmektedir. Bunu yaparken de afl r ya gidilmemesi, tutarl olunmas flartt r; aksi takdirde vurgulanacak noktalar n herhangi bir de eri kalmaz. Kullan lan yaz karakterinin ve boyutunun bile metnin bütünlü ü ve içindeki di er ö elerle uyumlu olmas gerekmektedir. Daha küçük yafl grubu için haz rlanm fl ders kitaplar nda dikkatlerini çekebilmek ve kullan m kolaylaflt rmak amac yla daha büyük yaz karakterleri kullan lmal d r. Kitapta kullan lan bafll klar da ö renmeye katk sa layan ö elerdir. Bafll klar, özellikle çok net olmayan çizim ya da resimleri veya tan d k olmayan nesneleri tan mlamada kullan ld takdirde çok faydal d r; bafll ks z bir resim okuyucu için bir s r olarak kalabilir. Bafll n anlat lan metni aynen ya da farkl bir flekilde tekrar etti i bafll klar ile metnin aras ndaki iliflkinin daha güçlü oldu u, yani tekrar bafll klar n n daha etkili oldu u savunulmaktad r. (Woodward, 1993). Ö renciler için kitab n fiziksel çekicili i en önemli belirleyicidir. Ö rencinin ilgisini çekecek bir materyal onun ö renmek istedi i bir materyal olacakt r. Çekicilik kifliden kifliye de iflse de baz ö eler herkes için çekicidir. Yaz karakteri, renklendirme, resimler çekicili i etkileyen etmenlerdir. Çekicilik Ö renciler bir kitab kullan rken içeri inde ne kadar yararl bilgi oldu undan çok fiziksel yap ve görüntüsünün kendileri için ne kadar cazip oldu uyla ilgilenirler. Günümüzde geliflen teknoloji sayesinde daha çok ufuklar aç lan ö rencilerin özellikle de materyallerdeki görsellik konusunda beklentileri oldukça yüksektir. Yöntem aç s ndan ne kadar iyi olursa olsun s k c, görsel materyal kullan lmayan ya da karmafl k bir düzene sahip olan bir kitap ö rencilerde ilgi uyand rmaz. Fakat unutulmamas gerekir ki çekicilik durumdan duruma ve kifliden kifliye de iflen bir kavramd r; birisine ilginç ve çekici gelen bir di erine gelmeyebilir. yi desenlenmifl bir kitap kullan c n n dikkatini hemen çeker ve ondan daha da fazlas n okumak iste inin do mas na yard mc olur. Ö renciden yapmas beklenen fley ve onun önemini, di er bölümlerle ilgisini kavramas na yard mc olur. Ö rencinin ilgisini çekecek bir materyal onun ö renmek istedi i ve kendisini onunla bütünlefltirebilece i bir materyal olacakt r. S k c bir parçan n okuyucuyu motive etmemesi ya da okumay yar m b rakmas sonucu kaç n lmazd r. Çekicilik daha önce de belirtti imiz gibi kifliye göre de iflen göreceli bir kavram olmakla birlikte, baz konular n -ölüm, spor, sinema, moda (çocuklar için oyuncaklar, çizgi filmler, oyunlar) gibi- herkesin ilgisini çekme olas l oldukça yüksektir. Chambliss ve Calfree (1998) e göre dramatik fiiller, kifli zamirleri, karakter özlefltirmesi, h zl aksiyonlar, somut ayr nt lar ve yenilik, okuyucular n ilgisini çeken ve hat rlamas n kolaylaflt ran ö elerdir. Hikâyeler genellikle tan mlay c metinlerden daha ilgi çekicidir çünkü karakterlerle kendimizi özlefltirebiliriz. S ra d fl olaylar ve sürpriz sonuçlar da okuyucuyu her zaman kendisine ba lar. Ö retici araçlar n çekici olabilmesi için öncelikli olarak rahatl kla alg lanabilmeleri gerekir. Çok küçük yaz karakteriyle haz rlanm fl okuma parçalar ö rencinin motivasyonunu do rudan etkileyebilece i gibi sayfaya s mayan bir resim de ayn derecede cazip de ildir. Daha önce de bahsedildi i gibi kitapta kullan lan renklendirme de ö rencinin ilgisini çekmeli, ö renmeye yard mc olmal d r. Parlak ve canl renkler, soluk ya da karmafl k renklerden her zaman için daha uygundur.

41 2. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Ders Kitab Ö renmeye Katk s Ö renme sadece s n f içinde gerçekleflen bir olgu de ildir; okul d fl nda da devam eden ö renme sürecinde ö retmenin yerini alarak ö rencilere rehberlik etme görevini ders kitaplar üstlenir. Kullan lan ders kitab n n ö rencilerin amaç ve ihtiyaçlar na cevap vererek onlar n amaçlar na en h zl ve iyi flekilde ulaflmas na yard mc olmas gerekir. Ö rencilerin hem dil, hem de sosyal, biliflsel, duygusal ve di er tüm alanlarda geliflimlerine katk da bulunmal d r. E itimin genel amaçlar na uygun bir ders kitab, ö rencilerin dünya görüflüne katk da bulunmay, dünyay, çevreyi, insanl ilgilendiren tüm hassas konulara e itici bir flekilde yaklaflmay amaçlamal d r. Unutulmamal d r ki tek amac m z sadece ngilizce nin kurallar n, nas l kullanaca n ö retmek de il, çocuklar n genel dünya görüfllerine, bak fl aç lar na katk da bulunmakt r. Ö renciye, Cunnigsworth ün (1984) de dedi i gibi, dünyaya bir pencere açmal d r. Ders kitaplar ö renmeye bir temel oluflturur ve geliflim için bir basamakt r; iyi bir ders kitab ö retmene de ö renciye de ilham verir. Ö retmen ö renci ihtiyaçlar n ve sorunlar n anlamada kitaptan ba ms z, yarat c düflünmeye teflvik edilmelidir. Kitab n rolü bir fikir bankas olmal, bir konu üzerine ö retmenin de ö rencilerin de kendi yarat c potansiyellerini kullanabilecekleri pratik fikir örnekleri kayna olarak görülmelidir. K sacas ders kitab ö rencilerin sadece s n f içinde kullanabilece i bilgiler vermeyi de il, onlar gerçek hayata baflar l bir flekilde haz rlamay amaçlamal d r. Ö rencilerin kendilerini ifade edebilecekleri, sahip oldu u de er yarg lar, tutum, inanç ve duygular n aç klayabilece i, tart flma, analiz, problem çözme ve karar verme becerilerini gelifltirebilecekleri, kendi ö renme stil ve stratejilerini belirleyip kendi performanslar n de erlendirebilecekleri, yani otonom olacaklar bir ö renme ortam n n haz rlanmas nda katk da bulunmal d r. Ö retmene ve kitaba ba ml olmayan, özgüvenli, baflar l bireyleri topluma kazand rma amac nda ö retmenlere yard mc olmal d r. Gerçek hayatta dil, insanlar aras iletiflimde mesaj iletmek, bilgi vermek amaçl kullan l r ve verilen bilgi ya da mesaj her zaman gerçektir. Bu nedenle ikinci bir dilde iletiflim kurmay ö retti imiz kitaplardaki bilgi ve mesajlar mümkün oldu- unca gerçekçi olmal, ö renciyi gerçek hayata haz rlamal d r. Unutulmamal d r ki ö rencinin akl nda kalan dilbilim kural ndan çok, örnekteki iletilen mesajd r. 31 Ders kitaplar ö renciye s n f d fl nda da rehberlik etmelidir. E itimin amac ö rencilerin dünya görüflüne katk da bulunmakt r. Ders kitab n hem ö renci, hem de ö retmen için bir fikir bankas olmal d r. Ders kitab ö renciyi gerçek hayata haz rlayarak ona otonomi kazand rmay amaçlamal d r. Ders kitab n kullan m n n kolay olmas ne demektir? Kullan m Kolayl Ders kitaplar sadece bir ders dönemi ya da bir grup ö renciyle de il, uzun süre kullan lmak amac yla haz rlanm flt r. Kitab n, kullan lan ka d n, cildin ve kapa n kalitesi, a rl k ve boyutu kitab n sa laml n ve kullan m kolayl n belirler. Ö rencilerin okula tek bir dersin kitab n tafl mayaca göz önüne al nmas ve haz rlanan kitaplar n her hangi bir fiziksel soruna yol açmayacak flekilde tasarlanmas gerekir. Ö renciler kitab kullan rken herhangi bir pratik sorunla karfl laflmamal d r. Belirlenen ölçütler, ö renci grubunun yafl na ve fiziki geliflimine uygun olarak flekillenecektir. Çok kal n, a r ve kocaman bir kitaba henüz geliflmekte olan 5-6 yafl grubu çocuklar n rahatl kla hakim olabilmesini bekleyemeyiz. Kitab n bölümlerinin nas l da t ld, her bir ünitenin uzunlu u, kitab n arkas nda bir konu ya da kelime indeksinin olup olmamas, dinleme parçalar n n yaz - 3 SIRA S ZDE

42 32 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II l metinlerinin olup olmamas, bir cevap anahtar n n bulunup bulunmamas, e itimin yap ld ortama göre de ifliklik gösterebilen ve kullan m kolayl n etkileyen ölçütler aras ndad r. Ayr ca kitapta not alabilecek ya da do ru cevaplar yazabilecek boflluklar olmal, kitap boyunca kullan lan bafll klar ve alt bafll klar o bölümün ne hakk nda oldu- unu anlamaya yard mc olmal d r. Kitapta kullan lan renklendirme de kitab n kullan m kolayl n etkileyen bir etmendir. Renklendirme, önemli noktalar daha az önemli noktalardan ay rt edebilmek ve hem ö renciye, hem de ö retmene yard mc olmay ve ö renmeyi kolaylaflt rmay amaçlamal d r. Ö RETMEN K TABI Ö retmen kitab, ö retmene ders öncesi haz rl k, planlama ve ders kitab n en etkili biçimde nas l kullan lmas gerekti ini gösteren bir k lavuzdur. Ö retmene öneri ve tavsiyelerde bulunma amac yla haz rlam flt r; asla sorgulanmadan izlenecek birtak m emirler zinciri gibi alg lanmamal d r. Ö retmene düflen görev, kendisinin tercih etti i ve benimsedi i rolle kitapta kendisine sunulan rolün ne derece örtüfltü ünü belirlemektir. Baz ö retmen kitaplar deneyimli ö retmenleri göz önünde bulundurarak çok fazla belirleyici ya da aç klay c olma gere ini hissetmezler. Ö retmen kitab n n ö retmenin rolünü çok belirleyici ve s n rlay c olmamas beklenirken ayn zamanda ö renci kitab yla ayn anda kullan m n pratik olmas, görsel olarak takibinin zor olmamas ve ö retmene çok fazla ifl ç kar c de il, iflini kolaylaflt r c olmas gerekir. Son zamanlarda ö renci kitab n n hemen karfl s na haz rlanan aç klamalar n kullan m ö retmen için oldukça pratiktir. Ö rencilerin farkl ö renme stilleri oldu u ve bunlara sayg duyulmas gerekti- i gibi, ö retmenlerin de kifliliklerinden, ald klar e itimden, ö retme-ö renme sürecini alg lama biçimlerinden ve daha birçok sebepten kaynaklanan farkl ö retme stilleri vard r. Bu da bize ders kitab n n ö retmene ve ö renciye dikte etmek de il, yard mc olmak görevini bir kez daha hat rlat r. S n f n çok iyi tan yan, tecrübeli bir ö retmen için bile ders s ras nda önceden planlamad, beklemedi i birtak m s k nt lar yaflama olas l mevcuttur. Gerek ders kitaplar n n, gerekse ö retmen kitaplar n n bu gerçe i göz önünde bulundurmas ve ö retmene istedi i ya da gerekli olan de ifliklikleri yapma olana sa lamas kaç n lmazd r. SIRA S ZDE 4 Ö retmen kitab n n ö retmene faydalar nelerdir? yi haz rlanm fl bir ö retmen kitab ö retmene afla daki yararlar sa lar (Cunningworth, 1995, K l ç, 2002): Planlamada hangi etkinliklere ne kadar süre yer verilmesi gerekti ine yard mc olur. Dersi amaçlar do rultusunda da lmadan ifllenmesine yard mc olur. Ders kitab n ö rencilere nas l daha verimli bir flekilde kullan laca na dair bilgi verir. Ö rencileri motive etmek için ö retmene yol gösterir. Derste kullan lacak araç-gereç hakk nda ö retmene yol gösterir. S n fta disiplinin korunmas nda ö retmene katk sa lar. De erlendirmede ö retmene do rudan sorularla ya da fikir vererek yard mc olur SIRA S ZDE 5 Ö retmen kitab ndaki ne tür etkinlikler ö rencinin iflini kolaylaflt r r?

43 2. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Ders Kitab Ö rencinin geliflimini gözleyebilecek, ona geri dönüt vermesini sa layan ya da tekrar edilmesi gereken bölümleri belirleyen s navlar n da ö retmen kitab nda yer almas oldukça faydal olabilir. Her ünite sonunda bulunan bofl bir sayfa da ö retmene herhangi bir fikri, yenili i, de iflikli i not ederek daha sonraki derslerinde kullanabilmesine olanak sa lamas da çok iyi bir öneridir. Ö retmenin, ö rencilerin motivasyonu düfltü ünde ya da zaman artt nda kullanabilecekleri ekstra etkinlikler de ö retmenin iflini oldukça kolaylaflt r r. Sonuç olarak, dergilerin, yöntem kitaplar n n ya da di er yard mc materyallerin ulaflamad pek çok yerde ö retmen kitab profesyonel geliflime katk da bulunabilecek tek kaynakt r. Bu yüzden bu tür ortamlarda ö retmen yetifltirmeye de katk da bulunur. Dolay s yla, ö retmen kitaplar n n sadece s n fta yap lacak bir dizi yönergelerden oluflmak yerine gerekli teorik ve pratik bilgileri de vermesi yerinde olur. Özetle, ö retmen kitaplar, kullan c lar n ihtiyaçlar na mümkün oldu unca çok cevap vermeli ama ayn oranda da esnek olmal d r. ALIfiTIRMA K TABI Ö rencilerin kulland yard mc araçlar n içinde en temel olarak kullan lanlar araflt rma kitaplar d r. Bunlar ö rencinin kendi bafllar na kald klar nda da yerine getirebilecekleri al flt rma ve etkinliklerden oluflur. Ö rencilerin hedef davran fllar kal c hale getirebilmeleri, ö rendikleri konular tekrar edebildikleri, anlafl lmayan noktalar farkl örnek ve etkinliklerle anlayabildikleri al flt rma kitaplar ö renmenin pekifltirilmesi için oldukça yararl ve gereklidir. Al flt rma kitab n n ö renciye ders öncesi, ders s ras ve ders sonras çal flmalar - na yön verme amac yla haz rlanmal d r. Ö renciye sadece derste anlat lan konular tekrar amac yla de il de neyi, ne zaman ve nas l ö renebileceklerine, ö renmeyi nas l kal c hale dönüfltürebileceklerine, bir konunun önemine ve onlara kazand rd klar na dikkat çekebilen al flt rma kitaplar ö rencilere iyi rehberlik yaparlar. Al flt rma kitab n n ders kitab yla paralel haz rlanmas beklenirken ayn zamanda ona farkl boyutlar da kazand ran, ö rencilere farkl bak fl aç lar tan tan, sadece sorulardan oluflan aktiviteler yerine de iflik oyun, etkinlik ve projeleri de kapsayan materyaller olmas gerekmektedir. Ö retmenler genellikle çok fazla ders saatine girdiklerinden, ekstra materyal haz rlamak için yeterli zaman bulamamaktan flikayet ederler. Bu yüzden e itimin merkezi ve belirleyicisi ço u zaman ö renci yerine, kullan lan ders kitab d r. Bu sebeple do ru ders kitab n n seçilmesi ve onun do ru bir flekilde kullan lmas ö retimin niteli i aç s ndan son derece önem tafl r. Fakat asla unutulmamas gereken bir gerçek de ders kitab n n bizim ona hizmet etmemiz de il, bize hizmet etmek amac yla haz rland d r. Hiçbir zaman ders kitab n n kölesi olmamam z gerekir. Kitap de erlendirme oldukça zor ve göreceli bir kavramd r. Kiflilerin bak fl aç - lar na göre de ifliklik gösterebilir. Baz lar için kitab n içeri inde yer alan konular en önemli ölçüt olurken, di erleri kitab n format ya da kullan m kolayl gibi ölçütleri daha çok önemseyip kitap seçimi ve de erlendirilmesinde önceliklerini bu ölçütlere göre belirleyebilir ya da bir kitap bir ö renci grubu için uygun bulunurken, di er bir ortamda amaca hizmet etmeyebilir. Materyallerin genel olarak ö retme ve ö renmeye, bu süreçte ö retmenin ve ö rencinin rolüne, aralar ndaki iletiflime, hatta genelde topluma, kültüre karfl üstlendikleri birer bak fl aç s vard r; materyal yazarlar n n dile ve nas l ö retilmesi gereklili ine karfl tutum ve inançlar gerek ders kitaplar n, gerekse ö renme ortam - n do rudan etkiler. Sonuç olarak, kitap de erlendirilirken, ihtiyaçlara cevap verip vermedi ine bak lmal, kitaplar n adaptasyona, yarat c l a ve fikir gelifltirmeye ne kadar uygun oldu una göre de erlendirme yap lmal d r. 33 Ö retmen kitab, ö retmene ders öncesi haz rl k ve planlamada yol göstermelidir. Ö retmen kitab n n ders esnas nda kullan m pratik olmal d r. Ö retmen kitab farkl ö retme stillerine göre adapte edilebilmelidir. Ö retmen kitab ö retmenlerin geliflimlerine katk da bulunmal d r. Ö retmen kitab ö retmene karar vermede özgürlük tan mal d r.

44 34 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Özet A MAÇ 1 A MAÇ 2 Ders kitaplar n de erlendirmenin önemi kavrayabilmek Ders kitaplar, ö retim materyalleri aras nda en yayg n olarak kullan lanlard r. Kullan lacak ö renci grubunun amaç ve ihtiyaçlar do rultusunda seçilen ders kitaplar, ö renmeye önemli ölçüde katk da bulunur. Ders kitab de erlendirme, ö retmene farkl bak fl aç lar kazand rarak kendi geliflimine de katk da bulunmas na yard mc olur. Ders kitaplar n de erlendirme ölçütlerini aç klayabilmek Bir ders kitab de erlendirmeye bafllamadan önce hangi ölçütler do rultusunda de erlendirme yap laca na karar verilmeli ve sonuçlar n, ö retimin yap ld ortama ne derece uygun olup olmad na bak lmal d r. Ders kitaplar n de erlendirme ölçütleri; içerik, dil, ö renci seviyesine uygunluk, format, çekicilik, ö renmeye katk ve kullan m kolayl olarak s rlanabilir. Ö rencinin yafl, ilgi alanlar, ngilizce seviyesi, dil ö renme nedenleri ve ö renme stilleri gibi ölçütler ders kitab n n ö renci seviyesine uygun olup olmad n belirlememize yard mc olur. Görsel olarak ö renciye çekici gelen ders kitaplar ö renmeyi daha etkili k lacakt r. A MAÇ 3 A MAÇ 4 Ö retmen kitab n n ifllevini kavrayabilmek Ö retmene yard mc olma amac yla haz rlanan ö retmen kitab yla ö renciye s n f d fl çal flma imkân veren al flt rma kitaplar da ders kitaplar n n birer parças d r. Ö retmen kitab, ö retmene ders öncesi haz rl k, planlama ve ders kitab n en etkili biçimde nas l kullan lmas gerekti ini gösteren bir k lavuzdur. Ö retmen kitab n n ö retmenin rolünü çok belirleyici ve s n rlay c olmamas beklenirken ayn zamanda ö renci kitab yla ayn anda kullan m n pratik olmas, görsel olarak takibinin zor olmamas ve ö retmene çok fazla ifl ç kar c de il, iflini kolaylaflt r c olmas gerekir. Al flt rma kitab n n ifllevini kavrayabilmek Ö rencilerin kulland yard mc araçlar n içinde en temel olarak kullan lanlar araflt rma kitaplar d r. Bunlar ö rencinin kendi bafllar - na kald klar nda da yerine getirebilecekleri al flt rma ve etkinliklerden oluflur. Ö rencilerin hedef davran fllar kal c hale getirebilmeleri, ö rendikleri konular tekrar edebildikleri, anlafl lmayan noktalar farkl örnek ve etkinliklerle anlayabildikleri al flt rma kitaplar ö renmenin pekifltirilmesi için oldukça yararl ve gereklidir. Al flt rma kitab n n ö renciye ders öncesi, ders s ras ve ders sonras çal flmalar na yön verme amac yla haz rlanmal d r.

45 2. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Ders Kitab 35 Kendimizi S nayal m 1. Afla dakilerden hangisi ders kitab de erlendirmenin yararlar ndan biri de ildir? a. Ö retmenler, ö renciler aras ndaki iletiflimi daha iyi inceleyebilirler. b. Ö retmenler, kendileri için önem tafl yan ölçütleri belirleyebilirler. c. Ö retmenler, s n fta olup bitenleri daha iyi anlayabilirler. d. Ö retmenler, birbirlerinin bilgilerinden faydalanabilirler. e. Ö retmenlerin meslek içi e itimlerine katk da bulunur. 2. Afla dakilerden hangisi ders kitab n n ö renci seviyesine uygunlu una karar vermede bir etken olamaz? a. Ö rencilerin ilgi alanlar b. Ö rencilerin dil seviyesi c. Ö rencilerin ö renme stilleri d. Ö rencilerin baflar s e. Ö rencilerin yafl 3. Küçük çocuklar a rl kl olarak ne tür ö renme stiline sahiptir? a. Görsel b. Kinestetik c. flitsel d. letiflimsel e. Soyut 4. Afla dakilerden hangisi görsel olarak daha çekicidir? a. Büyük grafikler b. Karmafl k resimler c. Küçük tablolar d. Parlak renkler e. lginç konular 5. Afla dakilerden hangisi, bir ders kitab n n kullan m kolayl n etkilemez? a. Cevap anahtar b. Kitab n cildi c. Okuma parçalar d. Kitab n boyutu e. Kullan lan renkler 6. Ders kitaplar n de erlendirirken dikkat edilmesi gereken en önemli nokta afla dakilerden hangisidir? a. Ö retimin gerçeklefltirilece i fiziksel koflullar ile ö rencilerin amaç ve ihtiyaçlar belirlenmelidir. b. Ders kitab n n fazla kal n olmamas na dikkat edilmelidir. c. Yazar n ve yazarlar n özgeçmiflleri incelenerek daha önce yazd eserler hakk nda bilgi toplanmal d r. d. Kitaptaki görsellerin metinlerle uyumlu olup olamad incelenmelidir. e. Kitab n kaynakça bölümün yeterlili i incelenmelidir. 7. I. Ders kitab n n içeri i II. Ders kitab nda kullan lan dil III. Ders kitab n n sayfa say s IV. Ders kitab n n ö renci seviyesine uygunlu u Yukar dakilerden hangileri ders kitab de erlendirilirken dikkat edilecek konulard r? a. II ve III b. I, II ve III c. I, II ve IV d. I, III ve IV e. II, III ve IV 8. Afla dakilerden hangisi bir ngilizce ders kitab n n dil aç s ndan uygunlu u incelenirken göz önünde bulundurulmas gerekenkonulardan biri de ildir? a. Kullan lan dil do ru, do al ve güncel olmal d r. b. Noktalama iflaretleri do ru kullan lmal d r. c. Olabildi ince çok ve farkl düzeyde kavram kullan lmal d r. d. Ö rencilerin ihtiyaçlar na uygun olmal d r. e. Konuyla ilgili kavramlar do ru kullan lmal d r. 9. Ö retmen kitab n n temel amac afla dakilerden hangidir? a. Ö retmenlere dersin de erlendirme aflamas nda ne tür etkinlikler yapabilecekleri konusunda k - lavuzluk yapmak b. Ö retmenin ders öncesi haz rl k yapmas n sa lamak ve ders kitab n n nas l etkili kullan labilece ini göstermek c. Ö retmenlerin konuyla ilgili bilgi sahibi olmalar n sa lamak d. Ö retmenlere ö retim ilke ve yöntemleri temel becerilerini kazand rmak e. Ö retmenlere s n f yönetimi temel becerilerini kazand rmak

46 36 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II 10. Afla dakilerden hangisi ö retmen kitab n n ö retmene sa lad yararlardan biri de ildir? a. Planlamada hangi etkinliklere ne kadar süre yer veril gerekti ine yard mc olur. b. Dersin amaçlar do rultusunda ifllenmesine yard mc olur. c. Ö rencileri motive etmek için ö retmene yol gösterir. d. Derste kullan lacak araç gereç konusunda ö retmene yol gösterir. e. Ö retmene rehberlik, not verme ve idari konularda yard mc olur. Yaflam n çinden Dil E itimi çin Kuklal Maskeli Sergi Anadolu Üniversitesi E itim Fakültesi ngilizce Ö retmenli i Anabilim Dal ö rencilerinin ders malzemelerinden haz rlam fl olduklar sergi 23 May s'ta aç ld. Çocuklara Yabanc Dil Ö retimi dersi kapsam nda, Anadolu Üniversitesi E itim Fakültesi ngilizce Ö retmenli i Anabilim Dal ö rencilerinin ders malzemelerinden haz rlam fl olduklar sergi 23 May s Çarflamba günü Anadolu Üniversitesi E itim Fakültesi nde aç ld. Çocuklara Yabanc Dil Ö retimi dersini yürüten Yar.Doç.Dr.Belgin Ayd n, dönem boyunca ö rencilerine ö retmen olduklar nda ngilizce ö retirken hangi tür malzemeleri nas l kullanabileceklerini anlatt klar n belirtti. Bu konuyla ilgili örnekleri örnekleri paylaflt klar n aktaran Ayd n, gösterdikleri örnekler do rultusunda ö rencilerin kendilerinin de kataca fleylerin oldu unu gördüklerini söyledi. Amaçlar n n da bunu ö rencilere göstermek oldu unu belirtti. Dersi yürütenlerden Yar.Doç.Dr. Mine Dikdere ise, ö rencilerin kuklalar özellikle speaking (Konuflma) derslerinde diyaloglar yan tlamak amac yla kulland klar n belirterek, maskeleri ise hem konuflma derslerinde hem de hikaye derslerindeki karakterlere büründürme ve canland rma için kulland klar n ifade etti. Ders kapsam nda yap lan bu çal flmalar n önemine de inen Ö retim Görevlisi Neslihan Ekmekçi ise, ilkö retim ö rencilerine dil ö retimindeki rolü e lenceli hale getirmek ve dili sevdirmek amac yla bu yöntemi kulland klar na dikkat çekerek, ö rencilerine dil ö renmenin zor olmad - n, ayn zamanda e lenceli de olabilece ini göstermek amac yla bu sergiyi açt klar n belirtti. Kenan Butak n (Haber Merkezi) Kaynak:

47 2. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Ders Kitab 37 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar 1. a Yan t n z yanl fl ise Ders Kitaplar n n ncelemesi bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 2. d Yan t n z yanl fl ise Ders Kitaplar n n ncelemesi bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 3. b Yan t n z yanl fl ise Ders Kitaplar n n ncelemesi bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 4. d Yan t n z yanl fl ise Ders Kitaplar n n ncelemesi bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 5. c Yan t n z yanl fl ise Ders Kitaplar n n ncelemesi bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 6. a Yan t n z yanl fl ise Ders Kitaplar n n ncelemesi bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 7. c Yan t n z yanl fl ise Ders Kitaplar n n ncelemesi bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 8. c Yan t n z yanl fl ise Ders Kitaplar n n ncelemesi bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 9. b Yan t n z yanl fl ise Ö retmen Kitab bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 10. e Yan t n z yanl fl ise Ö retmen Kitab bölümünü yeniden gözden geçiriniz. S ra Sizde Yan t Anahtar S ra Sizde 1 Ders kitaplar n de erlendirme süreci etkili kullan ld takdirde, ö retmene pek çok fayda sa layabilir. Ders kitab de erlendirirken ö retmenler ayn zamanda kendilerini ve birbirlerini bilgilendirme ve fark na varma ya da vard rma süreçlerinin de içinde bulunurlar. Bu sayede s n fta olup bitenleri daha iyi inceleyebilir, hatta bazen yapt klar n n inançlar yla çeliflti ini bile bulabilirler. Yani, materyal de erlendirirken ö retmenler yans tma yaklafl m n kullanarak teorik bilgileri ve uygulamalar - n n ne derece örtüfltü ünü bir kez daha düflünme f rsat bulurlar. S ra Sizde 2 Ders kitab n n kullan ld ö renci grubumuzun yafl kitapta sunulan her tür konuyu hatta etkinlik türünü bile etkileyecektir. Yafla ba l olarak de iflen ve ders kitaplar n n seçiminde ve de erlendirilmesinde önem kazanan bir di er etken de kitaplar n ö rencilerin ö renme stillerine uygun olup olmad d r. Ö rencilerin hangi ngilizce seviyesinde bulunduklar n önceden bilmek, kitap de erlendirirken göz önüne almam z gereken önemli ölçütlerden bir di eridir. Ders kitab de erlendirmede göze al nmas gereken bir di er nokta da kitab n ö rencilerin bilgi düzeylerine ne derece uygun oldu u ve onlar yeni konuya haz rlamada ne derece baflar l oldu udur. S ra Sizde 3 Kitab n, kullan lan ka d n, cildin ve kapa n kalitesi, a rl k ve boyutu kitab n sa laml n ve kullan m kolayl n belirler. Ö rencilerin okula tek bir dersin kitab n tafl mayaca göz önüne al nmas ve haz rlanan kitaplar n herhangi bir fiziksel soruna yol açmayacak flekilde tasarlanmas gerekir. Ö renciler kitab kullan rken herhangi bir pratik sorunla karfl laflmamal d r. Kitab n bölümlerinin nas l da t ld, her bir ünitenin uzunlu u, kitab n arkas nda bir konu ya da kelime indeksinin olup olmamas, dinleme parçalar n n yaz l metinlerinin olup olmamas, bir cevap anahtar n n bulunup bulunmamas, e itimin yap ld ortama göre de ifliklik gösterebilen ve kullan m kolayl n etkileyen ölçütler aras ndad r. Ayr ca kitapta not alabilecek ya da do ru cevaplar yazabilecek boflluklar olmal, kitap boyunca kullan lan bafll klar ve alt bafll klar o bölümün ne hakk nda oldu unu anlamaya yard mc olmal d r. Kitapta kullan lan renklendirme de kitab n kullan m kolayl n etkileyen bir etmendir.

48 38 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II S ra Sizde 4 Ö retmen kitab, ö retmene planlamada hangi etkinliklere ne kadar süre yer verilmesi gerekti ine ve dersi amaçlar do rultusunda da lmadan ifllenmesine yard mc olur. Ders kitab n ö rencilere nas l daha verimli bir flekilde kullan laca na dair bilgi verir. Ö rencileri motive etmek için ö retmene yol gösterir. Derste kullan lacak araç-gereç hakk nda ö retmene yol gösterir. S - n fta disiplinin korunmas nda ö retmene katk sa lar. De erlendirmede ö retmene do rudan sorularla ya da fikir vererek yard mc olur. S ra Sizde 5 Ö rencinin geliflimini gözleyebilecek, ona geri dönüt vermesini sa layan ya da tekrar edilmesi gereken bölümleri belirleyen s navlar n da ö retmen kitab nda yer almas oldukça faydal olabilir. Her ünite sonunda bulunan bofl bir sayfa da ö retmene herhangi bir fikri, yenili i, de iflikli i not ederek daha sonraki derslerinde kullanabilmesine olanak sa lamas da çok iyi bir öneridir. Ö retmenin, ö rencilerin motivasyonu düfltü ünde ya da zaman artt nda kullanabilecekleri ekstra etkinlikler de ö retmenin iflini oldukça kolaylaflt r r. Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar Bren, M.P., Candlin, C.N. (1987). Which materials? A consumer s, designer s guide, ELT Textbook, Materials: Problems in Education and Development. ss , Ed: L. E. Sheldon, Oxford: Modern English Publications. Chambliss, M. J. & Calfee, R. C. (1988). Textbooks for Learning. Oxford: Blakwell Publishers. Cunnigsworth, A. (1984). Evaluating and Selecting EFL Teaching Materials. London: Heinemann Educacational Boks Ltd.. Cunningsworth, A. (1995). Choosing your Coursebook. Oxford: The Bath Press. Doughill, J. (1987). Not so oburous, ELT Textbook, Materials: Prablems in Education and Development. ss , Ed: L. E. Sheldon, Oxford: Modern English Publications. Ellis, R. (1998) The Evaluation of communicative taks, Materials Development in Language Teaching. ss: , Ed: B. Tomlinson, Cambridge: Cup. Hutchinson, T. (1987). What s underneath? An interactive view of materials evaluation, ELT Textbook, Materials: Prablems in Education and Development. ss: 37-44, Ed: L. E. Sheldon, Oxford: Modern English Publications. K l ç, A. ve Seven, S. (2002). Konu Alan Ders Kitab ncelemesi. Ankara: Pegem Yay nc l k. Kitao, K Kitao, S.K. (1997). Selecting and Developing Teaching / Learning Materials, The nternet Tesol Journal. 4:4 availeble at Littlejohn, A. (1988). The analysis of language teaching materials: Inside tha Trojan Horse, Materials Development in Language Teaching. ss: , Tomlinson, B. Cambridge: CUP. McDonough, J. (1993). Materials and Methods in ELT. Molden, Blackwell Publishers, Inc.. fiahin, T. ve Y ld r m, S. (1999). Ö retim Teknolojileri ve Materyal Gelifltirme. Ankara: An Yay nc l k. Woodward, A. (1993). Do Illustrations Serve an Instructional Purpose in U.S. Textbooks? Learning from Textbooks. ss: , Britton, Ed.s: B.K., Woodward, ve A., Binkley, M. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.

49 3 Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi Görsel- flitsel Araçlar 39 Bu ünitede anlat lmaya çal fl lan görsel-iflitsel araçlar günlük yaflant m zda hemen her zaman karfl laflabilece imiz; ancak etkili, verimli ve çekici kullanmas n bilmedi imiz yard mc lard r. Görsel-iflitsel araçlar n insanlar n ö renmesine yard mc olmas n n yan s ra e itim ve ö retim etkinliklerini de daha zevkli bir hale getirir. nsanlar n ö renirken s k lmamas ve hatta keyif almas bu araçlar daha önemli k lar. S n flar n vazgeçilmez bir parças olan kara tahtay etkili bir biçimde kullanabilen kaç tane ö retmen vard r? lk ve ortaokul y llar n z düflününüz. S n f içinde ne kadar araç gördünüz ve onlar n yard m yla ö rendiniz? E itsel materyalleri kullanma becerisi çok zor gelifltirilebilen bir yetenek de ildir. Araçlar kullanmak ve onlardan yararlanmak çok pahal ve eriflilmez de ildir; ancak, gelifltirmek için zamana gereksinim vard r. Amaçlar m z Bu üniteyi çal flt ktan sonra; ö retim sürecinde kullan labilecek yans t lamayan araçlar s ralayabilecek, ö retim sürecinde yans t lmayan görsellerin kullan m n n katk lar n aç klayabilecek, iflitsel araçlar n e itim ve ö retimdeki rollerini aç klayabilecek, görsel-iflitsel araçlar n e itim ve ö retimdeki rollerini aç klayabilecek, ö retim sürecinde kullan labilecek görsel-iflitsel araçlar araçlar s ralayabilecek bilgi ve becerilere sahip olabileceksiniz.

50 40 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Örnek Olay Yeni mezun Rabia Han m flehir merkezinde bir okula ngilizce ö retmeni olarak atanm flt. Okullar n aç lmas na iki hafta vard. Okulu ziyaret edip, ö retmen arkadafllar yla bir an önce tan flmak istiyordu.okulda ne tür olanaklar bulunuyor, ne tür e itime yard mc araç ve gereçler var sorular merak n daha da perçinliyordu. O akflam sabah zor etti. Erken saatte kalkarak h zl ca haz rland ve okulun yolunu tuttu. Okul binas n n önüne geldi inde: Umar m her fley yolunda gider. dedi ve kap dan içeri girerek görevliye müdürün odas n sordu. Müdürün odas n n ikinci katta koridorun sonunda oldu unu ö rendikten sonra merdivenlere do ru ilerledi. Koridora ulafl nca, bütün s n flar n kap lar n n aç k oldu u ve her yerin temizlenmekte oldu unu gördü. S n f n birine göz ucuyla bakt ve flaflk nl ktan donakald. fiaflk nl n tok bir ses bozdu: Merhaba, Yeni ngilizce ö retmeni sizsiniz herhalde?, Nereden bildiniz? Kendisini Okul Müdürü smail olarak tan tan orta yafll ve iyi giyimli bey, Milli E itim Müdürlü ünden bugün için okula gelece inin söylendi ini anlatt. Oldukça flafl rm fl görünüyorsunuz, yoksa s n flar m zda bir sorun mu var? dedi müdür bey. Sorunun s n flarda olmad n, s n flar n çok donan ml oldu unu söyledi Rabia Han m. Bu durumun onu çok sevindirdi ini; çünkü, e itsel araçlar ve materyal gelifltirmeyi ayr nt l olarak üniversitede ö rendi ini ve ö rendiklerini uygulaman n kendisini çok sevindirece ini belirtti. Anahtar Kavramlar Alan gezileri Ask l tahtalar Bas l materyaller Bez tahta Bilgisayar Bülten tahtas Çizelgeler Çizimler Çok amaçl tahta, Çokluortam kitleri Dönen yapraklar Film Gerçek nesneler Görsel-iflitsel araçlar Grafikler Hareketsiz resimler flitsel araçlar Karikatür Kitaplar Kompakt disk Kopyal tahtalar Manyetik tahta Modeller Posterler Radyo Saydamlar Say sal görseller Ses kasedi Slaytlar Tebeflir tahtas Video Yans t labilen görseller Yans t lamayan araçlar Yans t lamayan görseller Yaz ve gösterim tahtalar çindekiler YANSITILAMAYAN ARAÇLAR YANSITILAMAYAN GÖRSELLER YANSITILAB LEN GÖRSELLER fi TSEL ARAÇLAR GÖRSEL- fi TSEL ARAÇLAR

51 3. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi Görsel- flitsel Araçlar 41 YANSITILAMAYAN ARAÇLAR Gerçek Nesneler Oulda, s n f ortam nda ö rencilere gösterilebilecek gerçek paralar, yiyecek maddeleri, el yap m eserler, hayvanlar vb. e itimde gerçek nesneler s n f nda incelenir. Örne in, bir kedi ya da kurba a yafl küçük ö rencilerin oldukça ilgisini çeker. Biyoloji dersinde sebze ve meyvelerin incelenmesi, güzel sanatlar dersinde el yap - m baz sanat eserlerinin ö rencilere gösterilmesi onlar n ilgisini canl tutar. ngilizce dersinde ise ana dili ngilizce olan bir misafirin s n fa gelmesi ve ö rencilerle diyalog kurmas onlar için bulunmaz bir f rsatt r. E er ortam iyi düzenlenirse, ö rencilerin derse kat l m sa lan rsa etkili ve verimli bir ders ifllenmifl olur. Gerçek nesneler s n f ortam nda do rudan kullan laca gibi, baz de ifliklikler yap larak da kullan labilir. Bir makinan n yaln zca bir bölümü ö rencilere gösterilebilir. Baz bitki ya da hayvanlardan çeflitli örnekler getirilerek s n fta incelenebilir. Gerçek nesnelerden bir sergi oluflturularak ö rencilere sunulabilir ve onlar n hakk nda ngilizce aç klamalar yap labilir. Gerçek nesneler üzerinde yap lacak aç klamalar, etkinlikler ve tart flmalar ö rencilerde bilginin kal c l na olumlu etkilerde bulunacakt r. Resim 3.1 Ö retmenle S n fta Konuflan Çocuklar Modeller Modeller gerçek nesnelerin üç boyutlu benzerleridir. Gerçek nesnelerle ayn büyüklükte olabilecekleri gibi küçük ya da daha büyük de olabilirler. Her türlü gerçek nesnenin bir benzeri üretilebilir. Daha çok s n f ortam na getirilemeyecek gerçek nesnelerin benzerleri model olarak üretilir. Modeller bir filin küçük bir kopyas, biz uzay arac ya da insan vücudunun bir parças olabilir. Gerçek nesnelerin model olarak üretimi, s n f ortam na getirilemeyecek ya da gerçeklerini s n f ortam na getirmenin oldukça tehlikeli oldu u durumlar için geçerlidir. Bir fili s n fa getirmek mümkün olamaz ya da bir elektrik santralini oluflturan bölümleri yerinde incelemek oldukça tehlikelidir.

52 42 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II S n f ortam nda bir mahallenin ya da al flverifl merkezinin modeli oluflturularak ö rencilerden bakkal, manav, kasap, terzi vb. esnaf olmalar, baz ö rencilerden de al flverifle ç km fl insan rolü oynamalar istenebilir. Gerçek dünya ortam - n n yapay bir görüntüsü sa lanarak ö rencilerden konuflma al flt rmalar yapmalar istenilebilir. SIRA S ZDE 1 Gerçek nesne ve modellerin s n f ortam nda kullan m ndan önce nelere dikkat edilmelidir? Gerçek nesne ve modelleri s n f ortam nda kullanmadan önce dikkat etmeniz gereken noktalar: Gerçek nesneleri ve modelleri s n f ortam nda kullanmadan önce kendiniz deneyiniz ve al flt rma yap n z. Materyallerin çal fl p çal flmad n önceden mutlaka kontrol ediniz. Ö rencileri flafl rtacak, ilgilerini baflka yöne çekecek nitelikte gerçek nesne ve model kullanmamaya dikkat ediniz. E er mümkünse, bu materyallerle ö rencilerin ders d fl nda da çal flmalar n sa lay n z hatta evlerine götürmelerine izin veriniz. Gerçek nesne ve modelleri dersinizde kullanm yorsan z, s n f içinde üzerini örterek ya da ö rencilerin göremeyecekleri bir bölüme alarak ö rencilerin dikkatini onlar n üzerinden al n z. Resim 3.2 S n f çinde, nsan Vücudu, Çeflitli Bal klar vb. Modeller Çokluortam Kitleri Çokluortam kitleri birden fazla görsel ve iflitsel materyalin bir araya getirilmesiyle oluflturulur. Günümüzde bilgisayarlar metin, grafik, ses ve hareketli görüntü özelliklerinden dolay çokluortam (multimedia) olarak adland r l rlar. S n f ortam nda

53 3. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi Görsel- flitsel Araçlar 43 gerçek nesneler, modeller, kitaplar, grafikler, resimler vb. materyallerin bir araya getirilmesi de çokluortam kitlerini oluflturabilir. Çokluortam kitleri ö rencilerin dikkati çekmesi aç s ndan etkili bir ö retim arac d r. Ayn zamanda ö rencilerin tak mlar oluflturarak iflbirli i içinde çal flmalar na da izin verir. Örne in, bilgisayar, çeflitli modeller vb. materyaller kurarak ö rencilere ilginç bir ö renme çevresi tasarlanabilir. Bu çevre, bir uzay istasyonu olabilece i gibi, bir fabrika da olabilir. Ö rencilerden tak mlar halinde bu uzay istasyonunu ya da fabrikay iflletmeleri istenebilir. Bu s rada iletiflim için kullanacaklar dil ngilizce olacakt r ya da bilgisayar ortam nda bir ilan, dergi vb. haz rlamalar istenebilir. Yine kullan lacak dil ngilizce olacakt r. Çokluortam kitlerinin pek çok üstünlü ünün yan s ra üretim maliyetinin fazla olmas gibi bir s n rl vard r. Çokluortam kitlerini oluflturmak di er materyallere göre daha pahal bir ifltir. Daha az maliyetli olmas aç s ndan çeflitli ngilizce dergi ve gazetelerden alaca n z haber, makale, yorum vb. metinleri; resim, grafik vb. görsellerle destekleyerek ders kitab n z n yan nda bir çokluortam kiti olarak kullanabilirsiniz. Resim 3.3 Ö rencilerin resim, kitap, oyuncak vb. çokluortam kitleri ile etkileflimleri Alan Gezileri Alan gezileri, s n f içine tafl namayacak ortamlara ö rencileri götürerek yap lan e itim etkinlikleridir. Ö rencilerin birinci dereceden bilgilendirilmelerini sa lamak için belirli zaman aral klar nda alan gezilerine götürmek gerekmektedir. Alan gezileri okulun çok yak n nda olan baz yerlere olabilece i gibi daha uzaklara da düzenlenebilir. Popüler alan gezileri, genel olarak, müzelere, parklara, hayvanat bahçelerine, kamu binalar na, kütüphanelere vb. yerlere yap l r.

54 44 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Resim 3.4 Müze, Kütüphane vb. Yerleri Gezen Ö renciler Alan gezileri yap lmadan önce gidilecek yer ve konu hakk nda ö renciler yeterince bilgilendirilmelidirler. Gezi s ras nda gidilen yerde, sorumlular taraf ndan, ö rencilere aç klay c bilgi verilirse e itsel aç dan daha olumlu olur. Gezi sonras nda ö rencilerden izlenimlerini yazmalar, izlenimleriyle ilgili etkinlikler düzenlemeleri istenebilir. Bas l Materyaller Kitap E itimde en bilinen ve en çok kullan lan araç flüphesiz ki kitapt r. Her ne kadar ünlü filozof Sokrates, yaz l kelimeleri kabullenmeyi ve okumay, ö renmeyi reddetti ise de kitap, günümüzde kullan lan en önemli e itsel araçlardan biridir. Kitap konusu bu kitab n 6. ünitesinde ayr nt l olarak incelenecektir, dolay s yla burada kitap genel olarak verilecektir. Matbaan n icad ndan sonra, filozoflar n karfl ç k fllar ve çeflitli tepkilere ra men e itimciler kitaplar kullanmaya ve onlarda e itim ve ö retim etkinliklerinde bulunmaya bafllam fllard r y l nda John Comenius ( ) ilk resimli okul kitab n haz rlam flt r. Kitapta daha fazla resim kullanmak isteyen Comenius, foto raf n icad için daha 200 y l beklemesi gerekti ini belki de tahmin edememiflti (Aktaran: Erikson ve Curl, 1972). Bu tarihten sonra, kitaplar n seri halde üretimi ve da t m e itim ö retim etkinliklerine bir ivme kazand rm flt r. fiu anda kitaplar, günümüzün vazgeçilmez e itim araçlar ndan biridir. Kitap Türleri: Kitaplar genel olarak dört kategoride incelenmektedir (Black ve Bryant, 1995): 1. Ticari kitaplar 2. Karton ciltli kitaplar 3. Profesyonel kitaplar 4. Ders kitaplar

55 3. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi Görsel- flitsel Araçlar Ticari kitaplar: Ticari kitaplar n hedef kitlesi yetiflkinler oldu u kadar çocuklar da kapsamaktad r. Her y l ülkemizde say lar yüz binlerle ifade edilen ticari kitaplar bas lmaktad r. Ticari kitaplar de iflik kategorilerde s n fland r l r. Bunlar; bilimkurgu, bibliyografi, klasik ve ça dafl edebiyat, yemek, hobi, popüler bilim, bilgisayar, seyahat, sanat, spor, müzik, fliir, drama vb. türlerden olabilir. Bu tür kitaplar n amac insanlar do rudan e itmek de ildir. Ticari kitaplar insanlar n ilgi alanlar na göre onlar haberdar etmek, e lendirmek ve bilgilendirmek amaçlar n tafl r. 2. Karton ciltli kitaplar: Karton ciltli kitaplar bask teknolojisinin geliflimi sayesinde seri üretim için haz rlanm fl kitaplard r. Teknolojinin geliflimi ile kitaplar dikerek ciltlemek ve onlar deri k l flarla kaplamak yerine, karton kapak ve yap flt rma ciltleme ile bir bask da yüz binler ve hatta milyonlarla ifade edilen üretim gerçekleflmektedir. Karton cilt, di erlerine göre maliyeti oldukça ucuz oldu undan, her kitap türü için tercih edilmektedir. Ticari kitaplar, okul kitaplar ve hatta profesyonel kitaplar bile karton ciltli olabilir. 3. Profesyonel kitaplar: Uzmanlar için di er uzmanlar taraf ndan yaz lm fl ve haz rlanm fl kitaplara profesyonel kitaplar ya da bilimsel kitaplar ad verilir. Bu tür kitaplar n okuyucu kitlesi oldukça özeldir. Bu nedenle bask say lar oldukça düflüktür. Bazen kitabevleri bilimsel kitaplar do rudan al c n n adresine yollamay seçer. Bask say lar az oldu undan, maliyeti karfl lamak için bu tür bilimsel kitaplar di er ticari kitaplara göre oldukça pahal ve bulunmas zordur. 4. Ders kitaplar : Ticari kitaplar n yan s ra ders kitaplar da bas m yay m endüstrisinin en çok ilgisini çeken türdür. Ülkemizde her y l milyonlarca ders kitab yay mlanmakta ve al c bulmaktad r. Ders kitaplar Demirel, Sefero lu ve Ya c (2001) e göre ders kitab, ö retmen kitab, al flt rma kitab ve baflvuru kitaplar olmak üzere dört ayr kategoride incelenmektedir. a. Ders kitab : Ö rencilerin ve ö retmenlerin, e itim ve ö retim sürecinde do rudan kaynak olarak kulland klar kitaplard r. Ders kitaplar ö retim amaçl yaz ld klar için içindeki bilgiler, al flt rmalar ve sorular ö rencilerin düzeylerine göre tasarlanm flt r. Alan yaz nda bu tür kaynaklara ikincil derecede kaynak ad da verilmektedir. Ders kitaplar neden ikincil derece kaynak olarak isimlendirilir? kincil derecede kaynak olmalar n n nedeni ise bilginin do rudan de il, belirli bir tasar m sürecinden geçirilerek rafine edilmesinden sonra verilmesidir. Ders kitaplar konusu bu kitab n ilerleyen bölümlerinde ayr nt l olarak anlat lacakt r. b. Ö retmen kitab : Ö retmene dersi nas l iflleyece i kosunda bilgi veren bir rehber kitap niteli indedir. Ders kitaplar yla paralel olarak haz rlan r ve genellikle ders kitaplar yla birlikte ö retmenlere verilir. c. Al flt rma kitab : Ders kitab n n yan nda ö rencilerin konuyla ilgili daha fazla al flt rma yapmalar na yard mc olan kitaplard r. Ders konular ifllenirken al flt rma kitaplar da ö rencilere tavsiye edilebilir. d. Baflvuru kitaplar : Baflvuru kitaplar genel olarak do rudan bilgi veren türde kitaplard r. Ders kitaplar gibi tasar mlanmam fllard r. Genelde bilgiyi daha derinlemesine inceleyen kitaplard r ve birincil derecede kaynaklar s n f ndad rlar. Yap c (constructivist) kurama göre ö rencilerin ders kitaplar n n yan s ra birincil derecede kaynaklara da yönlendirilmeleri vurgulanmaktad r. Ders kitaplar n n en önemli üstünlüklerinden biri her yere tafl nabilir ve yeterli fl n oldu u ortamlarda okunabilir olmas d r. Pek çok konuda ve biçimde üretil- 2 SIRA S ZDE kincil Derece Kaynak: Ders kitaplar gibi bilginin özetlenerek ve hedef kitlenin anlayaca biçimde (amaçlar n ve hedeflerin belirtilmesi, bilginin sunulmas ve örneklerle zenginlefltirilmesi, al flt rma verilmesi, al flt rmalara geribildirim verilmesi vb.) sunan kaynaklard r. nsan zihninde anlaml deneyimlerin oluflumu ile ö renmenin gerçekleflti ini savunan yap c kuram, ö renenin kendi yorumu ile bilgi dünyas n yaratt n söylemektedir.

56 46 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Birincil Derecede Kaynaklar: Araflt rma raporlar, bilimsel makaleler, tezler, baflvuru kitaplar, filmler vb. birincil derecede baflvuru kaynaklar d r. mekte olan ders kitaplar, hem ekonomik hem de kullan m kolay olmas ndan dolay e itim dünyas n n vazgeçilmezleri aras ndad r. E itimin ve ö retimin her konu ve kademesinde kullan labilen ders kitaplar, yabanc dil e itiminin de vazgeçilmezleri aras ndad r. Bas l Materyal Kontrol Listesi: Bas l Materyaller Format Kitap Bafll Kayna Tarih Fiyat Uzunlu u Konusu Hedef kitlesi Amaçlar Hedef kitleden istenenler (ön bilgileri, okuma becerileri, ngilizce düzeyleri, kelime bilgileri vb.) De erlendirme Yüksek Orta Düflük Ders program na uyumu Tam ve ak c olmas Dilin anlafl l rl lgi uyand r c l Kat l m sa lamas Teknik kalitesi Etkilili i (de erlendirme sonuçlar ) Yanl olmas Kullan m klavuzu (Ö renciler ve Ö retmenler için) Ö rencilerin düzeyine uygunlu u Organizasyon düzeni Güçlü yönleri Zay f yönleri (Heinich, Molenda, Russell ve Smaldino, 1999) dan adapte edilmifltir.

57 3. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi Görsel- flitsel Araçlar 47 Yaz ve Gösterim Tahtalar Elinizde foto raf, çizim, grafik, poster vb. yans t lamayan görseller varsa bunlar s n f n zda farkl biçimlerde sergileyebilirsiniz. S n flarda yans t lamayan görselleri sergileyebilmek için tebeflir tahtas n (kara tahta), çok amaçl tahtalar, kopyal tahtalar, ask l tahtalar, bülten tahtalar n, bez tahtalar ve manyetik tahtalar kullanabilirsiniz. Say lan bu tahta çeflitlerinin nerede ve nas l kullan ld klar n s - rayla inceleyelim. Tebeflir Tahtas (Kara Tahta) S n flarda en fazla kullan lan gösterim araçlar ndan biri olan ve üzerine tebeflirle yaz yaz lan kara tahta, gerçi yeflil, mavi, vb. renkleri ve kalemle yaz lanlar olsa da e itimin vazgeçilmez araçlar ndan biridir. Pek çok ö retmen için kara tahta s n f içinde bulunmaz bir nimettir ama her zaman da gözard edilmifltir. S n fta elimizin alt nda bulunan kara tahtadan ne kadar faydalanabiliyoruz? Onu yeterince etkili bir biçimde kullanabiliyor muyuz? Bu sorular n yan tlar n Erikson ve Curl ün 1972 y - l nda verdikleri kara tahta kullanma ipuçlar ndan anlayabiliriz. Ö retmenler, kara tahta kullan rken afla daki hususlara dikkat etmelidir: Üzerine yaz yaz lan yüzeyin yeterince büyük oldu undan ve ö renciler taraf ndan net olarak görülebildi inden emin olun. Bunu denemek için s n ftaki en arka s raya gidin ve tahtaya yazd klar n z okumaya çal fl n. Siz okuyamazsan z kimse okuyamaz! Net ve koyu bir biçimde yaz n. Çizgileri aç k ve net çizin. Vurgu için farkl renkte tebeflir kullan n (k rm z, sar vb.). Yaln z fazla miktarda renkli tebeflir kullanmaktan kaç n n; çünkü ö rencilerin dikkatleri da labilir. K sa kelimelerden oluflan cümleler kurun. Uzun cümlelerden yazmaktan kaç n n. Bir kerede çok fazla yaz yazmaktan kaç n n. Gerekti inde tahtan n üst bölümündeki yaz lanlar kapat n. Yaz lar kapatmak için dosya ka d vb. kullanabilirsiniz. Grafik, diyagram, resim vb. görselleri tahtaya çizmek için zaman harcamay n. Görselleri dersten önce haz rlay p ders s ras nda tahtaya yap flt rabilirsiniz. Yeni tahtalar n baz lar manyetik özellikler tafl yabilir. Bu özellikleki tahtalara m knat s yard m yla baz çizimler hatta yaz lar n üzerini kapamak için bofl ka tlar yap flt rabilirsiniz. Bu uygulama size zaman kazand r r ve ö rencilerin dikkatini sizin istedi iniz noktaya odaklar. letiflimde, konuflurken insan n yüzüne bakmak önemlidir. Tahtaya yaz yazarken konuflmay n. Konuflmalar n z ö rencinin yüzüne dönerek yap n. Yazd klar n z n önünde durmay n çünkü ö renci yaz lanlar göremez. Tahtaya yazd klar n z bir de konuflarak aç klay n. Yazd lar n z e er bir cetvel, çubuk ya da lazer pointer ile gösteriyorsan z, bu araçlar n ifli bittikten sonra kullanmaya devam etmeyin. Tahtay yaz yazd n z bofl bir ka t olarak düflünün ve onu sol üst köflesinden bafllayarak verimli bir biçimde kullanmaya çal fl n. Lazer Pointer: Lazer fl n kullanarak belirli noktalar iflaret etmek kullan lan bir tür kalemdir. Çok Amaçl Tahta Günüzde baz s n flarda çok amaçl tahtalar kullan lmaya bafllanm flt r. Bu tahtalar n yüzeyi genel olarak plastik malzemeden üretilmifltir. Bu tür tahtalara tebeflir ile yaz yaz lmaz. Marker ad verilen bir tür kalemle bu tahtalar n yüzeyine yaz yaz -

58 48 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Resim 3.5 Kopyal Tahta l r. Ayn zamanda bu tahtalar n, çok amaçl ve yüzeyleri genellikle aç k renk oldu- undan, saydam, dia, projeksiyon vb. gösterimlere de uygundur. Çok amaçl tahtalarda kullan lan kalemler tebeflir gibi toz üretmediklerinden s - n f içinde bulunan bilgisayar vb. elektronik araçlara da zarar vermezler. Çok amaçl tahtalar n temizli i yumuflak ve deterjanl bir bezle günlük olarak yap l rsa uzun süreli kullan labilirler. Kopyal Tahtalar Teknolojinin son yeniliklerinden biri olan kopyal tahtalar elektronik beyaz tahta olarak da isimlendirilir. Temel çal flma prensibi tahtaya yaz lan ve çizilenlerin bir fotokopi makinas gibi kopyas n alabilmesidir. Üzerine yine çok amaçl tahtalarda kullan lan marker türü kalemlerle yaz yaz lan kopyal tahtalar, yaz lanlar n silinmesine ve haf zaya al nmas na da izin vermektedir. Ayn zamanda, baz modellerinde, video ç k fl sayesinde, s n f ya da salon içinde video monitöründen ya da projeksiyon cihaz ndan tahta üzerindekileri ekrana yans tmak da mümkündür. Günümüzde, flirketlerde tak m çal flmas ve beyin f rt nas gibi etkinliklerde kullan lan kopyal tahtalar, fiyatlar n n pahal l yüzünden henüz okullarda kullan lmamaktad r. Ask l Tahtalar Di er bir gösterim arac ise ask l tahtalard r. Ask l tahtalar daha çok a r ve üç boyutlu nesnelerin sergilenmesi için kullan l r. Genel olarak yüzeyi delikli tahtadan ya da plastikten üretilen ask l tahtalar, deliklerine tak lan kanca gibi tu-

59 3. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi Görsel- flitsel Araçlar 49 tucu malzeme yard m yla üzerlerine a r nesneler as larak kullan l r. Ask l tahtalar n üzerine kitap, üç boyutlu nesneler, oyuncaklar vb. as labilir. Tutucu kancalar yard m yla a r nesneleri tafl yabilirler. Bülten Tahtas Haberlerin ve anonslar n duyurular n n yap ld tahtalara bülten tahtas ad verilir. Bülten tahtas nda genel amac geliflmelerden ve haberlerden çevredeki insanlar bilgilendirmektir. Bülten tahtas n n amaçlar nelerdir? Heinich, Molenda, Russell ve Smaldino (1999) a göre bülten tahtas n n genel olarak üç amac vard r: Birincisi çevreye dekoratif bir görüntü sa lamak, ikincisi insanlar güdüleyici bir rol oynamak ve üçüncüsü de çevredekileri e itici bir rol oynamak. Okullarda da s kl kla görülen ve çevreye dekoratif bir görünüm sergileyen bülten tahtas, ö renci çal flmalar n sergilendi i, üzerinde okul ve ö renciler hakk nda güncel bilgilerin verildi i bir sergi arac d r. Bu özelli inden dolay da güdüleyici bir rol üstlenmektedir. Üçüncü ve en önemli amac ise okul program n destekleyici bir rol üstlendi i için bir ö retim arac olarak kullan lmas d r. ngilizce ö retmeni s n f gruplara bölerek her bir gruptan farkl zaman yap lar n anlatan örnekler getirmesini ister. Gruplar n getirdi i örnekler bülten tahtas nda birlefltirildi inde tüm zaman kal plar yla örnekler bir arada sergilenmifl olur. Ö rencilerin yazd örnek komposizyonlar görsellerle de desteklenerek bülten tahtas nda ilan edilir. Burada dikkat edilecek nokta bülten tahtas nda sergilenen çal flmalar n belirli zaman aral klar nda yenilenmesidir. Ö retmen yenileme ifllemini çal flmalara ve ders program na göre; haftada bir, iki haftada bir, ayda bir olarak yenileyebilir ya da bu görevi de ö rencilere verebilir. 3 SIRA S ZDE Bülten tahtas için kontrol listesi: Evet Hay r Empatik Çekicilik Denge Etkileflim Okunurluk Yaz m kurallar na uygunluk Amaçlara uygunluk Dayan kl l k Temizlik ve düzgünlük Mesaj aç k ve h zl bir biçimde tafl mas Renk ve yerleflimin ilgi çekici olmas Biçimsel ve biçimsel olamayan dengenin sa lanmas zleyen ile karfl l kl etkileflim kurabilmesi S n f n her yerinden okunabilir olmas Büyük küçük harf uyumu, hatas z yaz lm fl olmas Dersin amaçlar na uygun olmas Nesnelerin üzerine fiziksel olarak sa lam ve düzgün yerlefltirilmifl olmas Temiz ve düzgün tasarlanm fl olmas

60 50 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Resim 3.6 Bülten Tahtas Örne i Bülten tahtas n düzenlerken baz kurallara uymak gerekir. Afla da bu kurallar bir kontrol listesi olarak sunulmufltur. Kontrol listesindeki kurallara uyuldu u takdirde dekoratif, güdüleyici ve e itici bir bülten tahtas tasarlanm fl demektir. Yukar daki kontrol listesinde bütün sorulara Evet yan t veriliyorsa, kontrol edilen bülten tahtas ö rencilerin ö renmelerine yard mc oluyor demektir. Çevredeki okullardaki bülten tahtalar n bu listeyle kontrol edebilirsiniz. S n f içinde birden çok bülten tahtas ya da gösterim tahtalar (tebeflir tahtas (kara tahta), çok amaçl tahta, kopyal tahta, ask l tahta, bez tahta ve manyetik tahta) kullanmak her birinin bireysel etkisini azaltabilir. Bu konuda ö retmenlerin çok dikkatli olmas gerekir. S n f n her taraf n bir sergi salonu gibi donatmak, bazen, ö rencilerin belirli noktalara ilgilerini azaltabilir. Bez Tahta Uygun büyüklükteki bir kontroplak tabakan n üzerine bez kaplanarak oluflturulan tahtaya bez tahta ya da pazen tahta ad verilmektedir. Bu tahta üzerine görseller toplu i ne ya da raptiyeler yard m yla tutturulur. S ral bir öykü anlat m için oldukça uygun bir gösterim materyalidir. Ö rencilerden bir öyküyü çizerek anlatmalar istenir ve ö rengilerin gelifltirdi i görseller daha sonra bez tahtalara s ras yla yerlefltirilir. Sonra, ö rencilerden resimler yard m yla öyküyü anlatmalar istenebilir. Her ö renci, resimler yard m yla farkl öyküler anlatacakt r. Bu durum ö rencileri konuflturmak için e lenceli bir etkinlik olabilir. Manyetik Tahta Manyetik tahtalar da bez tahtalar gibi ayn amaca hizmet ederler. Metal yüzeyli manyetik tahtalara, m knat slar yard m yla nesneler tutturulur ve sergilenir. Baz kara tahtalar arka yüzeyi metal malzemeden yap l r. Bu gibi tahtalar da manyetik

61 3. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi Görsel- flitsel Araçlar 51 tahta olarak kullan labilir. Ayn zamanda s n f içindeki kap, kalorifer pete i vb. metal yüzeyler manyetik tahta olarak kullan labilir. Ö retmen olarak siz de ince galvanizli plakalar kullanarak kendi manyetik tahtan z yapabilirsiniz. Dönen Yapraklar (Flip Charts) 30 cm. ye 50 cm. ya da yak n ölçülerde ambalaj ka tlar n üst üste uç noktalar ndan yap flt rarak oluflturabilece iniz dönen yapraklar, kara tahta gibi son derece etkili ve ekonomik sunumlar yapabilece iniz materyallerdir. Resim 3.7 Dönen Yapraklar Kullanan Bir Ö retmen Dönen yapraklarla baflka ne tür al flt rmalar ve uygulamalar yapabilirsiniz? Devaml bir düflünceyi, bir olay arka arkaya çizerek anlatabilece iniz dönen yapraklar tasarlamak da oldukça kolayd r. Ancak, tasar m n n kolay olmas sizi yan lg ya düflürmesin. Bu iflte uzmanlaflmak biraz zaman al r. Daha çok küçük gruplara sunumda kullan lan dönen yapraklar dil e itiminde de oldukça etkili bir araç olabilir. Cümleyi oluflturan her bir kelimeyi bir ka da yazarak, daha sonra gelebilecek kelimeleri ö rencilere ka d çevirmeden sorabilirsiniz. Ö renciler için ayn zamanda bir oyun olarak alg lanabilecek bu sunum, onlar n kat l m n da üst düzeyde sa layacakt r. 4 SIRA S ZDE

62 52 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II YANSITILAMAYAN GÖRSELLER Yans t lamayan görsel materyaller soyut kavramlar anlafl l r ve somut bir duruma getirebilirler. Yans t lamayan görseller, hareketsiz resimler, çizimler, çizelgeler, grafikler, posterler ve karikatürler olarak s n fland r labilirler. Tasar m ve üretimi diger materyallere göre daha ucuz olan yans t lamayan görseller e itimin her kademesinde ve konusunda rahatl kla kullan labilirler. Dil e itiminde soyut olaylar n ve anlat mlar n görsellerle sunulmas ö renmeye olumlu yönde katk lar sa layabilir. Yans t lamayan baz görseller boyutlar n n ufakl nedeniyle küçük gruplar içim uygun olabilir. Bu görselleri büyük gruplarda kullanmak için boyutlar n büyütmek gereklidir. Büyütme ifllemi biraz pahal olaca ndan büyük gruplar için baflka materyaller ve sunum araçlar seçilmelidir (Heinich, Molenda, Russell ve Smaldino, 1999). fiimflek Kart: Bir durumu, bir olay, bir nesneyi ya da bir öyküyü s ra ile göstermeye yarayan resimlerdir. SIRA S ZDE 5 Hareketsiz Resimler Hareketsiz resimler foto raf ya da foto raf benzeri görüntülerdir. Hareketsiz görüntüler ders kitaplar nda, kataloglarda, dergilerde vb. pek çok e itim arac nda kullan l r. Araflt rmalara göre yaz lar resimlerle zenginlefltirmek konunun anlafl l rl n artt rmaktad r. Hareketsiz resimler iki boyutludur, bu nedenle baz anlat mlarda, üçüncü boyutun eksikli i konunun anlafl labilirli ini azaltabilir. Bu gibi durumlarda bir resim yerine, ayn nesneyi ya da olay anlatan, birden fazla resim kullanmak gereklidir. Resimler ard ard na eklenek belirli bir olay ya da öykü ö rencilere anlat labilir. fiimflek kartlar ad verilen gösterim araçlar yla ö rencilere bir olay ya da öykü s - ra ile anlat labilir. Çizimler Grafik ö eler tafl yan ve bir olay bölüm bölüm bafltan sona anlatan çizimlerdir. Ders kitaplar n n pek ço unda bulunan çizimler durumlar ayr nt l olarak anlatabilme özelli inden dolay ö retimin bafllang ç aflamas ndan de erlendirme aflamas na kadar kullan labilir. Foto raflardan daha az ayr nt içerdi i için her yaflta ö renci taraf ndan kolayca anlafl labilir. Hangi konular çizimlerle ö rencilere anlatabilirsiniz? Ö retmen s n f içinde tahtaya kendi çizimlerini de yapabilir. Örne in, ngilizce de cümle yap lar ayr nt l ve aflamal olarak çizimlerle anlat labilir ya da bir olay, bafllang ç aflamas ndan bitifl aflamas na kadar çizimlerle görsel hale getirilebilir. Çizelgeler Kronolojiler, miktarlar ve hiyerarfliler gibi soyut iliflki içeren durumlar n görsel olarak, anlafl l r bir biçimde sunulmas n sa layan çizimlerdir. Çizelgeler ders kitaplar nda oldukça fazla miktarda kullan l r. Ayn zamanda s n f ve okul duvarlar nda da zaman çizelgelerine s kl kla rastlan r. Çizelgelerin aç k, net ve iyi tan mlanm fl ö retim amaçlar olamas gerekir. Özellikle yafl küçük ö renciler için çizelgede yaln zca bir kavram n aç klanmas daha uygun olur. Bir çizelge gelifltiriyorsan z dikkat etmeniz gerekenler; yaz ve görsellerin az ve yerinde kullan m, bir çizelgede bir kavram n aç klanmas olmal d r.

63 3. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi Görsel- flitsel Araçlar 53 E er birden çok kavram çizelgelerle anlatman z gerekiyorsa, bunlar bir mant k s - ras içinde ayr ayr çizelgelerde vermenizde fayda vard r. Dikkat etmeniz gereken en önemli nokta ise çizelgeyi oldukça basit oluflturmakt r. yi tasarlanm fl bir çizelgede yaz lar n görsellerin önüne geçmemesi gerekir. Grafikler Grafikler say sal verilerin görsel olarak ifade edilmesidir. Grafikler say sal verileri gösteren tablolardan daha ilgi çekici ve anlafl l rd r. Dört tür grafik vard r. Bunlar: Bar diyagram, histogram, çizgi grafigi ve daire grafi idir (Köklü ve Büyüköztürk, 2000). Çeflitli bilgisayar programlar yard m yla bu tür grafikler rahatl kla oluflturulabilir. Bu programlar aras nda Microsoft Works ve Excel, Claris Works gibi programlar say labilir. Resim 3.8a Bar Diyagram, Histogram, Çizgi Grafigi ve Daire Grafi i Örnekleri Resim 3.8b-3.8c

64 54 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Resim 3.8d SIRA S ZDE 6 Derslerde hangi say sal veriler grafik halinde gösterilebilir? Dil e itiminde ö rencilerin s navlardan ald klar notlar, derse devam durumlar - n vb. grafik haline getirip ö rencilere gösterebilirsiniz. Ö rencilerin yazd klar komposizyonlardaki kelimeleri sayarak hangi kelimeleri daha az hangilerini daha çok kulland klar belirleyip, kelime bilgisi durumlar n ölçerek onlara da gösterebilirsiniz. Posterler Görsel imajlar n, yaz l metnin, rengin ve çizgilerin bir araya getirilmesiyle posterler oluflturulur (Heinich, Molenda, Russell ve Smaldino, 1999). nsanlar n dikkatini çekmek için posterlerin canl ve dinamik olarak tasarlanmalar gerekir. yi tasarlanm fl bir poster, do rudan insanlar n dikkatini çeker ve kendine bakt rarak vermek istedi i mesaj iletir. Bu tür posterlere yollarda ve çevredeki reklam panolar örnek olarak verilebilir. Posterler, mesajlar oldukça h zl iletti i ve görsel bir al flkanl k yaratt için uzun süreli gösterimde kalmamal d r. S n f ve okul içinde poster kullan rsan z, bunlar belirli zaman aral klar nda yenilemeli ya da gösterimden kald rmal s n z. Posterler farkl durumlarda e itsel amaçl olarak kullan labilir. nsan yaflam için tehlikeli bölgelerde (yüksek voltaj bölgeleri vb.) uyar amaçl olarak kullan labilir. Okulda düzenlenecek belirli toplant lardan ve etkinliklerden ö rencileri ve ö retmenleri haberdar etmek için kullan l r. S n f içinde, belirli cümle kal plar n ve yap lar n ö rencilere hat rlatmak için posterleri kullanabilirsiniz. Ö rencilere farkl konular vererek onlardan kendi posterlerini gelifltirmelerini isteyebilirsiniz. Posterleri basitçe ispirtolu kalem ve boya kalemleriyle gelifltirebilirsiniz. Ayr ca, baz resim ve çizimleri de üzerine yap flt rabilirsiniz. Bilgisayar yard m yla daha profesyonelce poster de gelifltirebilirsiniz. Bunun için Microsoft PowerPoint, Paint vb. yaz l mlar kullanabilirsiniz. Posterleri gelifltirirken, kitab n üçüncü ünitesinde söz edilen, görsel tasar m ilkelerini kullanmay unutmay n z ve bu ilkelerden ö rencilerinize de söz ediniz.

65 3. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi Görsel- flitsel Araçlar 55 Resim 3.9 Poster Örne i Resim 3.10 Örnek Bir Karikatür

66 56 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Karikatür Görsel materyallerin aras nda belki de en popüleri olan karikatürler, genel olarak, elle siyah-beyaz ya da renkli olarak çizilir. Karikatürlere gazetelerde, dergilerde, ders kitaplar nda ve bas l pek çok malzemede rastlan r. nce zakan n ürünü olarak nitelenen karikatürleri anlayabilmek için de belirli bir bilgi birikimi gereklidir. Ders s ras nda ö rencilere gösterece iniz karikatürler de onlar n anlayaca düzeyde olmal d r. Dersin ya da ifllenen konunun ana fikrini anlatmada karikatürlerden yararlanabilirsiniz. ngilizce bir dergiden ya da kitaptan ald n z karikatürleri ö rencilere yorumlatabilirsiniz. Yans t lamayan Görseller Materyal Kontrol Listesi: Yans t lamayan Görseller Bafll Kayna Format Hareketsiz resimler Çizimler Çizelgeler Grafikler Posterler Karikatür Tarih Fiyat Konusu Hedef kitlesi Amaçlar Hedef kitleden istenenler (ön bilgileri, okuma becerileri, ngilizce düzeyleri, kelime bilgileri vb.) De erlendirme Yüksek Orta Düflük Ders program na uyumu Tam ve ak c olmas Dilin anlafl l rl lgi uyand r c l Kat l m sa lamas Teknik kalitesi Etkilili i (de erlendirme sonuçlar ) Yanl olmas Kullan m klavuzu (Ö renciler ve Ö retmenler için) Basitli i Uygun renk kullan m Güçlü yönleri Zay f yönleri (Heinich, Molenda, Russell ve Smaldino, 1999) dan adapte edilmifltir.

67 3. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi Görsel- flitsel Araçlar 57 YANSITILAB LEN GÖRSELLER Yans t labilen görseller saydam ve slayt bu kitab n ikinci ünitesinde ayr nt l bir biçimde anlat lm flt. Say sal görseller konusu da bu ünitenin görsel iflitsel araçlar bölümünde anlat lacakt r. Yans t labilen Görseller Materyal Kontrol Listesi: Yans t labilen Görseller Bafll Format Saydam Slayt Say sal Görsel Kayna Tarih Fiyat Uzunlu u dakika Konusu Hedef kitlesi Amaçlar Hedef kitleden istenenler (ön bilgileri, okuma becerileri, ngilizce düzeyleri, kelime bilgileri vb.) De erlendirme Yüksek Orta Düflük Ders program na uyumu Tam ve ak c olmas Dilin anlafl l rl lgi uyand r c l Kat l m sa lamas Teknik kalitesi Etkilili i (de erlendirme sonuçlar ) Yanl olmas Kullan m klavuzu (Ö renciler ve Ö retmenler için) Etkili iletiflim kurabilmesi Çekici görsellerin kullan m Güçlü yönleri Zay f yönleri (Heinich, Molenda, Russell ve Smaldino, 1999) dan adapte edilmifltir.

68 58 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II fi TSEL ARAÇLAR S n f ortam n gözümüzün önüne getirdi imizde, ortaö retim ö rencileri zamanlar n n yüzde 50 sini, yüksekö retim ö rencilerinin de yaklafl k yüzde 90 n n dinleyerek geçirdikleri gözlemlenmifltir (Heinich, Molenda, Russell ve Smaldino, 1999). Dinlemenin bu kadar önemli oldu u e itim sisteminde, ilk olarak duyma ve dinlemenin ne demek oldu unu inceleyelim. Duyma ve dinleme: Duyma ve dinleme birbirinden benzer gibi olsa da ayr bir süreçtir. Duymak fizyolojik, dinlemek ise psikolojik bir süreçtir (Heinich, Molenda, Russell ve Smaldino, 1999). Fizyolojik olarak duyma süreci, ses dalgalar n n d fl kula a gelmesiyle bafllar. Daha sonra kulak zar na iletilen bu dalgalar, orta kulakta mekanik titreflimlere çevrilir. ç kulakta mekanik titreflimler elektrik sinyallerine çevrilerek beyne iletilir ve duyma ifllemi gerçekleflir. Bu süreç fizyolojik olarak duyma ifllemidir. Pskilojik olarak dinleme süreci ise beyin taraf ndan alg lanan seslerin anlamland r lmas ve onlara karfl bir tepki üretilmesidir. Duydu umuz her sesi dinlemeyiz. Dinlemifl olmak için, gelen sesleri anlamland rmak ve onlara karfl tepki üretmek gerekir. Dinleme sürecine iletiflim ve ö renme sürecinin bir bölümü de denilebilir. Duyma ve dinleme sürecini etkileyen baz faktörler vard r. Bunlardan birincisi, ses fliddetidir. Ses fliddeti çok düflük ya da yüksek olabilir. Her iki durumda da sesi alg layan kifli duymada güçlük çeker. Bu durum da iletiflim ve ö renme sürecini zedeleyici bir etki yapar. Resim 3.11 Ders Dinleyen Ö renciler kincisi ise, tekdüze ya da monoton olarak tabir edece imiz bir ses düzeyidir. S n f içinde hep ayn tonda ve heyecans z olarak konuflan ö retmen, ö rencilerin alg lamalar na olumsuz yönde etki yapar.

69 3. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi Görsel- flitsel Araçlar 59 Üçüncüsü ise dinleyenin so uk alg nl ya da fiziksel bir rahats zl nedeniyle duymada güçlük çekmesidir. Duymada güçlük çeken insan dinlemede de güçlük çeker ve iletiflimde bulamaz. S n f içinde duyma güçlü ü çeken ö rencilerinizi belirleyiniz ve bu sorunlar n n çözümünde onlara yard mc olunuz. Bu tür ö renciler, duyma güçlü ü çektikleri için psikolojik olarak dinleme güçlü ü de çekerler ve derste kat l mc olamazlar. Bu durum, ö rencilerin baflar lar n da etkiler. Dinlemenin tam olarak sa lanamamas n n en önemli nedenlerinden biri de ö retmenin söylediklerinin ö renciler taraf ndan anlafl lamamas d r. S n f içinde ö rencilerin ön ya da geçmifl bilgilerine göre konuflunuz. Konuflulan konu hakk nda bilgi sahibi olmayan ö renciler, iletiflim kuramazlar ve anlat lanlar hakk nda yorum da yapamazlar. ngilizce dersine yeni bafllam fl bir ö renciden h zl konuflmalar anlamas ve yorum yapmas beklenemez. Ö rencilerin düzeylerine göre konu seçimi yapmay çok önemlidir. Dinleme Becerilerinin Gelifltirilmesi: Son y llarda ö rencilerin dinleme becerilerini gelifltirmek için çeflitli yöntemler gelifltirilmifltir (Heinich, Molenda, Russell ve Smaldino, 1999). Afla daki tekniklerden baz lar n kullarak ö rencilerinizin dinleme tekniklerini gelifltirebilirsiniz. Dinlemeye rehberlik ediniz: Ö rencilere rehberlik etmek için dersten önce onlara dersin amaçlar n söyleyiniz ve konuyla ilgili k sa bilgiler veriniz. Derse k sa al flt rmalarla ve küçük ad mlarla bafllay n z. Ad m ad m ilerledikten sonra, dersi tam olarak ifllemeye bafllayabilirsiniz. Yönerge veriniz: Ö rencilere bireysel ya da grup olarak ses kasedine doldurdu unuz yönergeleri veriniz. Daha sonra ö rencileri dinleyerek yönergenin anlafl l p anlafl lmad anlayabilirsiniz. Bu uygulamayla ö rencilerinizin bilgi ve anlama düzeyini de belirleyebilirsiniz. Ö rencilerden ana düflünceyi ve ayr nt lar dinlemelerini isteyiniz: Konuyla ilgili bir bölüm okuduktan sonra ö rencilerden ana düflünceyi yazmalar - n ya da söylemelerini isteyiniz. Ana düflünceyi belirledikten sonra ayr nt lar üzerinde çal fl n z. Dinlemede ba lam kullan n z: Küçük yafltaki ö renciler baz kelimelerin anlamlar n z t anlaml kelimelerle ö renirler. Baz cümleleri eksik söyleyerek onlar n tamamlamas n isteyiniz. Ö rencilerinden dinlediklerini çözümlemelerini isteyiniz: Çeflitli okuma parçalar okuyunuz ve bunlar n ana düflüncelerini ö rencilere söyletiniz. Bu ifllemle onlar n ana düflünce ile alt konular ay r p ay ramad klar n ö renebilirsiniz. Uygun ve uygun olmayan bilgiyi birbirinden ay rmalar n isteyiniz: Ö rencilerden sizin konuflman z dinledikten sonra içinden konuyla ilgili olmayanlar söylemelerini isteyiniz. Küçük yafltaki ö rencilerin, konuyla ilgili olmayan kelime ya da cümleleri ay rarak ö renmeleri iyi bir tekniktir. Radyo Radyo dinledi imiz zaman, havadan gelen elektronik sinyallerin radyo al c s taraf ndan ses dalgalar na çevrilmifl biçimini duyar z. Radyo tek yönlü iflitsel bir araçt r. Di er bir deyiflle, dinleyenler radyoya herhangi bir geri bildirimde bulumazlar. Günümüzde iletiflim teknolojilerinin h zl geliflimi ile bu tek yönlü iletiflim, dinleyenlerin radyo yay nlar n yapan yerleri telefonla arayarak yap lan yay nla ilgili geribildirim vermeye bafllad klar ndan beri tek yönlülükten ç kmaya bafllam flt r.

70 60 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Resim 3.12 Radyo Dinleyen Gençler Radyonun e itsel bir araç olarak kullan m oldukça eskidir. Radyo, icad ndan bu yana e itsel bir araç olarak kullan lm flt r lu y llardan bafllayarak Kuzey Amerika da okullar ve üniversiteler birbirlerine bir radyo a yla ba lanm fllard r. Radyo yay nlar yla ö rencilerin e itim seviyelerini yükseltmeye çal flm fllard r. Bu durum televizyonun yayg n olarak kullan ld y llara kadar devam ettmifltir li y llarda ise Nikaragua da radyoyla matematik ö retimi denenmifltir. Anadolu Üniversitesi Aç kö retim Fakültesi, ktisat ve flletme Lisans ö rencileri için y l nda 80 saat yabanc dil, 10 saat Türkçe ve 13 saat Türk Dili ve Edebiyat derslerinin yay n n Radyo 1 arac l yla gerçeklefltirmifltir (Curabay ve Demiray, 2002). Anadolu Üniversitesi örne inde oldu u gibi, radyo dil e itiminde ülkemizde de kullan lmaktad r. Son y llarda ngilizce dilinin popüler hale gelmesiyle dünyada yayg n olarak ngiliz dilini ö retme amac yla e itsel içerikli radyo yay nlar yap lmaktad r (Heinich, Molenda, Russell ve Smaldino, 1999). Radyonun e itisel içeikli kullan m nda baz üstünlükleri ve s n rl l klar vard r. Radyonun üstünlükleri: Radyo yay n, televizyon yay n gibi di er araçlara göre oldukça ucuzdur. Radyo yay n oldukça genifl bir co rafi bölgeden dinlenebilir. Radyo her yerde dinlenebilecek esnek yap da bir araçt r. Radyoyla çeflitli dramalar anlat labilir, müzik yay nlar yap labilir. Radyo yaln zca sesi iletti i için dinleyenlerin hayal dünyas n n geliflimine de yard mc olur. Radyonun S n rl l klar : Radyo yay nlar belirli zaman aral klar nda yap lmaktad r. Bu durum da dinleyenlerin zaman nda radyolar bafl nda olmalar n gerektirir. Bütçenin k s tl oldu u baz e itsel etkinlikler için radyonun kullan m pahal olabilir. Radyo dil ö renimi için özellikle dinleme ve anlamada kullan lan bir araçt r. Ö rencilerinizi yabanc dilde ( ngilizce) yay n yapan radyolar dinlemeye yönlendirirseniz, dile karfl bir kulak al flkanl gelifltirmelerini sa layabilirsiniz.

71 3. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi Görsel- flitsel Araçlar 61 Ses Kasedi Ses kasedinin en önemli üstünlüklerinden biri üzerine basit bir ifllemle kay t yap - labilmesidir. Kay t ifllemi oldukça ekonomiktir. Kasetteki bilgileri kullanmak istemedi iniz zaman, bu bilgileri yine basit bir ifllemle silerek üzerine baflka bilgileri kay t edebilirsiniz. Ses kasetleri kolayca tahrip olmaz ve uzun ömürlüdür. Y pranm fl ve d fl kapa k r lm fl kasetler bile baz durumlarda tamir edilebilir. Yukar da say lan üstünlüklerinin yan s ra, ses kasedinin, baz s n rl l klar da vard r. Ses kasetleri manyetik oldu u için kay t s ras nda, baz durumlarda, arka plandaki sesleri de alabilir. Bu durum kasedi dinleme s ras nda seste bir bozulma olarak yans yabilir. S n flarda, genel olarak, bir ses kasedi kaydedici ve çal c cihaz bulunur. Ses kasetlerinin üzerinde baz say lar bulunur. Örne in, üzerinde 60 yazan bir ses kasedine 30 dakika A yüzüne ve 30 dakika da B yüzüne olmak üzere toplam 60 dakika kay t yap labilir. 90 ve 120 dakikal k ses kasetleri de mevcuttur. 120 dakikal k kasetler oldukça kal n olduklar ndan baz durumlarda sorun ç karabilir. Ses kasetleri, kasetçalar içinden oldukça kolay bir biçimde ç kar larak yönleri de ifltirilebilir. Kompakt Disklere göre ses kalitesi yönünden biraz daha kötü olsalar da s n f içi kullan m için oldukça ucuz ve kullan fll d r. Kompakt Disk (Compact Disc) Kompakt Disk ya da k saca CD üzerindeki izler belli olmadan kay t edilmifl, küçük görünümlü disktir. 12 santimetre çap nda ve üzerinde say sal olarak kaydedilmifl bilgi saklayabilen CD ler, yaklafl k olarak 75 dakikal k müzik depolayabilmektedir. Yeni model ve üzerine tekrar tekrar kay t yap labilen CD ler, ses kasetleri gibi kullan labilmektedir. Okullarda CD çalar ve hatta kaydeden cihazlara da rastlanmaktad r. Ses kasetine göre en önemli üstünlü ü üzerindeki istenilen bilgiye an nda ulafl labilmesi ve dinlenilebilmesidir. Ses kasedinde ise istenilen bölüme ulaflabilemek için kasedi sa a ya da sola sarmak ya da yönünü de ifltirmek gerekmekteydi. CD nin en önemli üstünlüklerinden biri dayan kl olmas d r. Üzerinde kay t izleri olmad için, izlerin silinmesi sorunu yoktur. Üzerinde oluflan lekeler kolayl kla silinebilir ve oluflan çizikler çok derin olmad sürece herhangi bir sorun yaratmaz. CD ler günümüzde, e itim dünyas nda, ses kasetinin yerini almaktad r. CD ve ses kasedi gibi iflitsel araçlar n baz üstünlükleri ve s n rl l klar vard r (Heinich, Molenda, Russell ve Smaldino, 1999). Üstünlükleri: Ucuzluk: Herhangi bir kaset ya da CD çalar n z oldu u sürece bofl kaset ve CD leri oldukça ucuza sat n alabilirsiniz. Kullan m kolayl : Pek çok ö renci çok küçük yafllardan beri ses kasetlerini ve CD leri kulland klar için bu tür bir araca al flk nd r. Kullan mlar oldukça basittir. Yeniden üretim: Evde ya da okulda ses kasetlerini ve CD lerini kolayca ço- altabilirsiniz. Okuma yazma bilmeyenler için: Okuma yazma bilmeyenler için kolayca mesajlar tafl yabilirler. Ö renciler sesi dinleyerek yaz l ve görsel materyalleri kolayl kla izleyebilir. Yabanc dil e itimi: Dil e itimi için ses kasetleri ve CD ler ideal araçlard r. Ana dili ngilice olan konuflmac lar n sesleri kaydedilmifl kaset ve CD leri istedikleri kadar dinleyebilirler ve kendi seslerini de baflka kaset ve CD lere Compakt Disk (CD): 12 cm. çap nda ve üzerine say sal bilgiler kaydedilmifl veri saklama ünitesidir. Say sal Sinyal: Zaman içinde sürekli olarak farkl de erler alabilen, analog iflaretin aksine iletilirken sadece iki de er alabilen (0 ya da 1) iflarettir. Analog Sinyal: Zaman döneminde genli i sürekli olarak de iflen iflarettir. Say sal iflaretlerde oldu u gibi 1 ve 0 gibi iki de er aras nda de iflim gözlenmez.

72 62 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Tablo 4.1 flitsel Araçlar n Karfl laflt rmal Olarak ncelenmesi FORMAT ÜSTÜNLÜKLER SINIRLILIKLARI KULLANIMI Ses Kasedi Tafl nabilir (küçük ve hafif) Dayan kl Kullan m kolay Kazara silinmesi engellenebilir Az yer kaplar, saklanmas kolayd r Kasetler bazen sarabilir ya da yap flabilir Gürültülü olabilir Ucuz kasetçalarlarda ses kalitesi iyi olmaz K r k kasetleri tamir etmek güçtür Kurgulamak kolay de ildir Pil ile oda ya da bina d fl nda kullan labilir Ö renciler kendi kasetlerini gelifltirebilirler Tart flmay destekleyici olarak kullan l r Bireysel olarak dinlenebilir Okumalar n de erlendirmesi yap labilir Mikrokaset Çok küçük ve tafl - nabilir Di er kasetlerle uyumlu de ildir Düflük ses kalitesi vard r Gazeteciler demeçleri kay t için kullan rlar Amatör kay tlarda kullan l r Bina d fl kay tlarda kullan l r Kompakt Disk Çok dayan kl Yüksek ses kalitesi Arka plan gürültüsü yok Eriflim h z yüksek Bireysel olarak haz rlanmas zor Kasetlere göre daha pahal Müzik Drama Mini Kompakt Disk Çok dayan kl Yüksek ses kalitesi Arka plan gürültüsü yok Eriflim h z yüksek Her diske yaln zca bir parça s ar Bireysel olarak haz rlanmas zor Kasetlere göre daha pahal Müzik kaydederek karfl laflt rma yapabilirler. CD ler dil e itimi için oldukça fazla ve yayg n olarak kullan lmaktad r. Tafl nabilir: Kaset ve CD çalarlar tafl nabilir araçlard r. Ço u ö rencinin evinde de kaset ve CD çalarlar bulunur. Bu durum ö rencilere evde çal flma olana sunar. Ders materyali olarak kolay haz rlanmas : Ses kasetlerinin CD lere göre daha kolay silinebilir ve kaydedilir oluflu bir üstünlüktür. Ö retmenler derse bafllamadan önce, hatta evlerinde, kolayca kasetlere kay t yapabilirler. Günümüz teknolojisi CD lere de kolayl kla kay t imkan vermektedir. Kolayl kla istenen yere ulaflmak: Özellikle CD lerde istenilen bölüme kolayca ulafl l r ve dinlenir. Hasara karfl direnç: Ses kasetleri, hasardan korunmalar için plastik bir k - l f içine yerlefltirilmifltir. CD ler ise üzerlerine iz olmad için kolay kolay bozulmaz. Derin olmayan çizikler de çal flmalar n engellemez.

73 3. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi Görsel- flitsel Araçlar 63 S n rl l klar : Zamanlama: Ses kasetleri her ne kadar ileri ve geri sard r lsalar da belirli bir ilerleme zaman içermektedir. stenilen bölüme ulaflmak bazen zor olabilir. Di er bir deyiflle, yaz l metinler gibi bir anda bafl na ve sonuna bakamay z. CD ler üzerinde istenilen bölgeye an nda eriflimin olmas nedeniyle, son zamanlarda ses kasetlerinin yerine kullan lmaktad r. Dikkatli izleyememe: Baz ö renciler dinleme s ras nda dalmakta ve söylenenleri izlememektedir. S n f ortam nda ö retmenler, bu tür ö rencileri kolayca tespit edip uyarabilmektedirler. Kaset ve CD çalar ise bu ifllemi tek bafl na gerçeklefltiremez. Kolayca silinme: Ses kasetleri arkalar ndaki kay t boflluklar k r lmaz ise hatayla kolayl kla silinebilir. E itimde iflitsel materyallerin kullan m sizin ve ö rencilerinizin hayalleriyle s - n rl d r (Heinich, Molenda, Russell ve Smaldino, 1999). Ö retimin her aflamas nda, çözümlemeden de erlendirme aflamas na kadar iflitsel araçlar kullan labilir. Ö rencinin kendi h z yla ö renmesinde iflitsel araçlar oldukça uygundur. Yavafl ilerleyen ve ö renen bir ö renci ses kasedini ya da CD yi diledi ince dinleyebilir. Anlamad bölümleri defalarca tekrar edebilir. Ö renme h z yüksek bir ö renci ise baz bölümleri atlayabilir ya da h zl geçebilir. flitsel araçlar n n di er bir kullan m alan ise görme özürlü ö rencilerdir. Görme özürlü ö renciler için dersler, kitaplar ve di er yaz l materyaller ses kastlerine kaydedilebilir. Görme özürlü ö renciler daha sonra bu bilgileri dinleyerek kendi h zlar na göre, ö renirler ve al flt rma yapabilirler. Yabanc dil e itiminde en çok kullan lan materyallerden biri olan iflitsel araçlar günümüz bilgisayar dünyas nda önemini yitirmemifltir. Dinleme ve konuflma a rl kl derslerde oldukça yo un bir biçimde kullan lan iflitsel araçlar, yabanci dil ö retmenlerinin en fazla kulland ders materyallerindendir. flitsel Araçlar Kullanmak: flitsel araçlar kullanmadan önce, s n f ortam nda kullan labilecekleri seçmek gereklidir. Dil e itimi, özellikle ngilizce e itimi için ticari olarak üretimifl pek çok CD ve ses kasetleri vard r. Bunlar n seçimini kitab n ikinci ünitesinde ö retim teknolojileri tasar m konusunda anlat lan modele göre yapman z daha uygun olacakt r. Ticari olarak üretilen ve sat fla sunulan iflitsel materyallerden sizin dersinizin amaçlar na uymayanlar olacakt r. kinci ünitede ö rendi iniz tasar m kriterlerine göre bu seçimi yapabilirsiniz. Seçimi yapt ktan ya da kendi materyalinizi ürettikten sonra s ra ö rencilerinizle birlikte kullanmaya gelmifltir. Afla da s ralanan aflamalar uygulad ktan sonra seçti iniz ya da üretti iniz materyali ö rencilerinizle birlikte kullanabilirsiniz. Materyalin ön izlemesi: Bütün iflitsel materyallleri size verilen materyal kontrol listesini doldurarak yap n z. zlerken, materyali nas l kullanaca n z düflününüz. Bu aflamada Materyalin hangi bölümleri kullan lacak? Ö renci kat l m nas l olacak? Ne tür etkinlikler yap lacak? sorular n yan tlaman z gerekmektedir. Materyalin haz rlanmas : S n f içinde materyali kullanmadan önce mutlaka bir ön haz rl k yapman z gerekmektedir. Kaset ya da CD çalar n z konrol ediniz. Nerede duraca n z belirleyiniz. Bunlarla birlikte görsel materyaller de kullan yorsan z, onlar da haz rlay n z. Ö renme çevresinin haz rlanmas : S n f ya da ö renme çevresini haz rlay - n z. Küçük gruplar için mümkünse kulakl k kullan n z. Büyük gruplar için sesi herkesin duyabilece i biçimde ayarlay n z.

74 64 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Ö rencilerin haz rlanmas : Derse bafllamadan önce, materyalin ö rencilerin daha önce çal flt klar konularla ilgili olup olmad n sorunuz. Dinledikten sonra yapmalar gereken ifllemleri onlara anlat n z ve sorular n yan tlay n z. Ö rencilere deneyim kazand r lmas : Teyp çal fl rken ö rencilerin iflitip iflitmediklerini sorunuz. Duyma güçlü ü çeken ö rencileri hoparlörlerin yan na ya da yak n na oturtunuz. Ö rencilerin hepsinin duydu undan ve söylenenleri anlad klar ndan emin olunuz. Teybi çal flt rmadan önce konunun ana hatlar n tahtaya yaz n z. Bütün kasedi bir kerede dinletmeyiniz. Daha sonra bunlar tart fl n z. S n ftaki tahtay al flt rma yapmak ve ek bilgi vermek için kullan n z. flitsel Araçlar Materyal Kontrol Listesi: flitsel Araçlar Bafll Format Kaset Kompakt Disk Kayna Tarih Fiyat Uzunlu u dakika Konusu Hedef kitlesi Amaçlar Hedef kitleden istenenler (ön bilgileri, okuma becerileri, ngilizce düzeyleri, kelime bilgileri vb.) De erlendirme Yüksek Orta Düflük Ders program na uyumu Tam ve ak c olmas Dilin anlafl l rl lgi uyand r c l Kat l m sa lamas Teknik kalitesi Etkilili i (de erlendirme sonuçlar ) Yanl olmas Kullan m klavuzu (Ö renciler ve Ö retmenler için) H z n n ö rencilere uygunlu u Organizasyonunun anlafl l rl Güçlü yönleri Zay f yönleri (Heinich, Molenda, Russell ve Smaldino, 1999) dan adapte edilmifltir.

75 3. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi Görsel- flitsel Araçlar 65 Dersten önce yukar daki aflamalar uygularsan z, ö rencilerinizin ö renmelerine olumlu yönde katk da bulunursunuz ve dersinizin amaçlar na ulaflmas n sa lars n z. GÖRSEL- fi TSEL ARAÇLAR Görsel iflitsel araçlar hem sesi hem de görüntüyü beraber aktarmaya yarayan araçlard r. Film makinas ve hareketli filmler, video ve çokluortam özelli i olan bilgisayarlar görsel-iflitsel araçlar s n f nda say labilir. Film makinesi ve hareketli filmler günümüzde, s n f ortam nda, kullan lmamaktad r. Onlar n yerini video ve bilgisayarlar alm flt r. Bu nedenle film makinesi ve hareketli filmler konusu bu bölümde ele al nmayacakt r. Bilgisayar ve bilgisayar destekli yabanc dil e itimi konusu ise ilerleyen ünitede anlat laca için bu bölümde görsel iflitsel araç olarak video incelenecektir. Videonun anlam, hareketli görüntüleri televizyon ekranlar nda oynat lmas d r (Heinich, Molenda, Russell ve Smaldino, 1999). Teknik olarak saniyede ekrandan 25 görüntünün geçmesi nedeniyle izleyenler görüntüyü hareketliymifl gibi alg lar. Tüm dünyada, e itsel amaçlar için televizyon ve video yayg n olarak kullan lmaktad r. Anadolu Üniversitesi Aç kö retim Fakültesi de hem görsel, hem de iflitsel bir araç oldu u için derslerde kitaplara destek olarak televizyon ve videoyu kullanmaktad r. letiflim ve ö renmede insan n befl duyusundan (görme, iflitme, koklama, tat alma, dokunma) ne kadar ço una hitap ederseniz, alg lamalar da o kadar yüksek olacakt r demektir. Video Formatlar Harekettli görüntülerin videolar de iflik format ve büyüklükteki teyplere ya da disklere aktar l r. Afla da farkl video formatlar n oluflturan tablo verilmifltir. FORMAT ÜSTÜNLÜKLER SINIRLILIKLARI Videodisk Yüksek saklama kapasitesi, hareketsiz görüntü, hareketli görüntü ya da ses kapasitesi stenilen kareye rassal h zl eriflim Çok dayan kl Üretimi çok pahal Tablo 4.2 Görsel- flitsel Araçlar n Karfl laflt rmal Olarak ncelenmesi Videokaset (VHS) Bireysel olarak kolayca üretilebilir Görüntü ve ses yay n kalitesinde de il Videokaset (Hi 8) Oldukça küçük Kendi s n f nda bütün modellerle uyumlu Bireysel olarak kolayca üretilebilir Görüntü ve ses yay n kalitesinde de il E itimde kullan m henüz yayg nlaflmad Kompakt Disk (VCD ve DVD) Kullan m kolay Donan m ve yaz l m ucuz Dünya çap nda standart (dünyan n heryerinde ayn ) E itsel kullan m henüz s n rl

76 66 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Videoteyp 1980 li y llar ve 1990 l y llar n ortas na kadar amatör videoda VHS format tercih ediliyordu. Daha farkl birkaç video format olamas na ra men dünyada en yayg n olarak kullan lan format VHS format yd l y llar n ortas ndan sonra, yeni bir video format olan 8 mm lik videoteypler yayg n olarak kullan lmaya baflland. Günümüzde de 8 mm videoteyp format tercih edilmekte ve kullan lmaktad r. Videodisk Lazer disk ya da videodiskler manyetik kasetlere göre daha yüksek çözünürlükte görüntü oynatabilmektedir. Bu da daha kaliteli ve daha net görüntü demektir. Videodisk görüntüleri çözünürlük kalitesi olarak 16 mm. sinema filmlerine eflittir. Ses için disk üzerinde iki kanal ayr ld için görüntüleri iki ayr dilde izleme olana sunmaktad r. E itimde Amerika Birleflik Devletleri nde yayg n olarak kullan lmas na ra men, maliyetinin yüksek olmas nedeniyle ülkemizde kullan lamam flt r. Say sal Video Say sal video bilgisayar n yayg n olarak kullan lmaya bafllanmas ndan beri görüntü ifllemede ve kalitesinde dramatik bir de ifliklik yapm flt r. Videokasetler ve videodiskler üzerine görüntüler analog olarak kaydedilmekteydi ve görüntü üzerinde ifllem yapmak hemen hemen mümkün de ildi. Görüntülerin bilgisayar taraf ndan say sal hâle getirilmesiyle, görüntüler üzerinde de ifliklik yapmak, görüntü eklemek, ç karmak, k saca bilgisayar yard m ile görüntü üzerinde oynamak mümkün oldu. Çeflitli bilgisayar yaz l mlar sayesinde, çekilen video görüntüleri say sal hale getirilerek üzerlerinde de ifliklik yapmak, günümüzde oldukça kolay bir ifllem haline gelmifltir. Görüntüler bilgisayar CD si üzerine bas larak Video Kompakt Disk (VCD) haline getirilebilmektedir. VCD ler de kompakt disklerde oldu u 72 dakikal k ses ve görüntü depolayabilmektedir. Yeni ç kan bir format olan ve kullan m gitgide yayg nlaflan DVD (Digital Versatile Disc ya da Say sal Uyumlu Disk denilebilir) üzerine tamamen say sal ses ve görüntü kayd yap labilmekte, ses ve resim netli i sinema görüntüsüne yak n olmaktad r. Görsel iflitsel araçlar n da baz üstünlükleri ve s n rl l klar vard r (Heinich, Molenda, Russell ve Smaldino, 1999). Üstünlükleri: Hareket: Hareketli resimlerin dura an resimlere göre uzmanl k gerektiren konular n ö retiminde üstünlü ü vard r. Süreçler: Kimyasal ifllemleri ya da aflamal iflleri ayr nt l göstermesi aç s ndan hareketli görüntüler önemlidir. Tehlikesiz gözlemler: Yerinde izlendi i zaman yaflamsal tehlikelerin oldu u olaylar ya da çevreleri, günefl tutulmas, volkanik patlama, tehlikeli hayvanlar vb., izleme aç s ndan ö renmeye yard mc olur. Beceri ö renme: Fiziksel becerilerin ö renilmesinde ayr nt l izleme ve tekrar önemlidir. Ö renciler, fiziksel becerilerini gelifltirirken, videodan olaylar tekrar tekrar izleyebilirler. Dramatize etme: Yaflanan olaylar dramatize ederek insan iliflkilerini çözümlemede yard mc olur. Duyuflsal ö renme: Videonun duygusal etkisi göz önüne al nd nda, bireysel ve sosyal tutumlar n gelifltirilmesinde önemli bir rol oynar. Belgesel ve propaganda video ve filmleri insanlar n tutumlar üzerinde oldukça etkilidir.

77 3. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi Görsel- flitsel Araçlar 67 Sorun çözme: Aç k uçlu dramalar izleyenlere gösterilerek bir tart flma ortam yarat l r. Sorunlar n çözümüne tart flmalarla ve görüfl al flveriflleriyle ulafl lmaya çal fl l r. Farl kültürleri anlama: Farkl kültürlerin yaflam biçimleri, dünya görüflleri vb. izlenerek tan nmaya çal fl l r. Video ve filmler kültürleri anlamada en yayg n bir biçimde kullan lan araçlard r. Topluluk oluflturma: De iflik dünya görüflleri olan bireylere beraberce video izlettirerek ortak bir görüfl oluflturmalar istenir. Bu durumda bireyler ortak bir grup karar na ulaflabilmek için iletiflim kurarlar ve aralar nda görüfl birli i do ar. S n rl l klar : Sabit h z: Videonun durdurularak soru sorma ve tekrar çal flt r lma gibi özelli i olsa da gruplar n izlemelerinde genellikle bu yap lamamaktad r. Filmleri ise durdurarak yeniden oynatmak oldukça zordur. Gösterim h z da sabit oldu u için baz bireyler dikkatlerini daimi olarak izlemeye veremezler ve önemli noktalar kaç rabilirler. Do all k: Hareketli görüntülerin ö renmede çok önemli rolü olsa da ayr nt gerektiren baz durumlarda baflka materyallere gereksinim vard r. Harita çal flmalar nda, baz ak fl flemalar nda vb. durumlarda ayr nt içeren materyalleri kullanmak e itsel aç dan daha uygundur. Yanl fl anlafl lma: Baz durumlarda yafl küçük izleyiciler belgesel ve dramalar yanl fl anlayabilirler ya da olaylardan farkl ve istenmeyen sonuçlar ç karabilirler. Videonun ya da filmin yönetmenin anlatmak istedikleri, bilgi ve deneyim eksikli i yüzünden farkl boyutlarda alg lanabilir. Bu durumda ö rencilerin aileleri de rahats z olur. Bu nedenle, seçimin çok dikkatli yap lmas gerekir. Maliyet: Video ve filmler yüksek çekim maliyetleri olan materyallerdir. Film göstericileri de video oynat c ve televizyondan daha pahal d r. Baz okullar için bu cihazlar sat n almak ve kullanmak mali aç dan güç olabilir. Lojistik: E itsel video ve filmler, yüksek maliyetli olduklar için bakanl k arac l yla okullara da t l r. Bu materyallerin temini ve bürokratik ifllemler baz ö retmenleri zorlayabilir ve u raflmak istemeyebilirler. Video filme göre ço altma ve gösterim maliyenin az olmas ndan dolay e itim kurumlar taraf ndan daha çok tercih edilir olmufltur. Görsel iflitsel bir araç olmas ndan dolay videonun dil e itimindeki yeri yads namaz. Gerçek yaflamdan canland rmalar ve diyaloglarla ö rencilere örnekler sunulabilir. Örnekler ö rencilere tekrar tekrar izlettirilir ve konuflmalarda vurgular n nas l yap ld, insanlar n baz konuflma ve vurgularda ne tür vücut hareketleri yapt klar incelenir. Okuyarak ve dinleyerek ö rendiklerini izleyerek pekifltirirler. Ö renciler videoyu diledikleri kadar izleme flans na sahiptirler. Dinleyerek aksana ve konuflmalara karfl bir kulak al flkanl gelifltirirler. Görsel flitsel Araçlar Kullanmak: Görsel iflitsel araçlar kullanmadan önce, s n f ortam nda kullan labilecekleri seçmek gereklidir. Dil e itimi, özellikle ngilizce e itimi için ticari olarak üretimifl pek çok film ve video vard r. Bunlar n seçimini kitab n ikinci ünitesinde ö retim teknolojileri tasar m konusunda anlat lan modele göre yapman z daha uygun olacakt r. Ticari olarak üretilen ve sat fla sunulan görsel iflitsel materyallerden sizin dersinizin amaçlar na uymayanlar olacakt r. kinci ünitede ö rendi iniz tasar m kriterlerine göre bu seçimi yapabilirsiniz.

78 68 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Seçimi yapt ktan ya da kendi materyalinizi ürettikten sonra s ra ö rencilerinizle birlikte kullanmaya gelmifltir. Afla da s ralanan aflamalar uygulad ktan sonra seçti iniz ya da üretti iniz materyali ö rencilerinizle birlikte kullanabilirsiniz. Materyalin ön izlemesi: Bütün görsel iflitsel materyallleri size verilen materyal kontrol listesini doldurarak yap n z. zlerken, materyali nas l kullanaca n z düflününüz. Bu aflamada Materyalin hangi bölümleri kullan lacak? Ö renci kat l m nas l olacak? Ne tür etkinlikler yap lacak? sorular n yan tlaman z gerekmektedir. Materyalin haz rlanmas : S n f içinde materyali kullanmadan önce mutlaka bir ön haz rl k yapman z gerekmektedir. Video oynat c n z kontrol ediniz. Nerede duraca n z belirleyiniz. Bunlarla birlikte farkl materyaller de kullan yorsan z, onlar da haz rlay n z. Ö renme çevresinin haz rlanmas : S n f ya da ö renme çevresini haz rlay - n z. Küçük gruplar için mümkünse kulakl k kullan n z. Büyük gruplar için sesi herkesin duyabilece i ve görüntüyü herkesin izleyebilece i biçimde ayarlay n z. Ö rencilerin haz rlanmas : Derse bafllamadan önce, materyalin ö rencilerin daha önce çal flt klar konularla ilgili olup olmad n sorunuz. Dinledikten sonra yapmalar gereken ifllemleri onlara anlat n z ve sorular n yan tlay n z. Video dersinden önce mutlaka haz rl kl gelmelerini söyleyiniz. Yap lan araflt rmalara göre derse haz rl kl gelen ö rencilerin baflar lar daha yüksek bulunmufltur (Heinich, Molenda, Russell ve Smaldino, 1999). Ö rencilere ilk kez karrfl laflt klar bilgiler sunuyorsan z ayr lt l aç klama yap n z. Ö rencilere deneyim kazand r lmas : Video çal fl rken ö rencilerin iflitip iflitmediklerini ya da görüp görmediklerini sorunuz. Duyma ya da görme güçlü ü çeken ö rencileri hoparlörlerin yan na ya da televizyonun yak n na oturtunuz. Ö rencilerin hepsinin duydu undan ve söylenenleri anlad klar ndan emin olunuz. Gösterime bafllamadan önce konunun ana hatlar n tahtaya yaz n z. 30 dakikal k ya da 1 saatlik gösterimler yerine 8 ya da 12 dakikal k gösterimler yap n z. Daha sonra bunlar tart fl n z. S n ftaki tahtay al flt rma yapmak ve ek bilgi vermek için kullan n z. Videoyu oynatmadan önce perdeleri çekerek ya da s n f n fl n kapatarak daha net izlenmesini sa lay n z. Dersten önce yukar daki aflamalar uygularsan z, ö rencilerinizin ö renmelerine olumlu yönde katk da bulunursunuz ve dersinizin amaçlar na ulaflmas n sa lars n z. Bilgisayar Bilgisayar ve dil e itiminde bilgisayar n kullan m bu kitab n beflinci ünitesinde ayr nt l olarak anlat lacakt r.

79 3. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi Görsel- flitsel Araçlar 69 Görsel iflitsel araçlar Materyal Kontrol Listesi: Görsel iflitsel araçlar Bafll Format Film Video Bilgisayar Kayna Tarih Fiyat Uzunlu u dakika Konusu Hedef kitlesi Amaçlar Hedef kitleden istenenler (ön bilgileri, okuma becerileri, ngilizce düzeyleri, kelime bilgileri vb.) De erlendirme Yüksek Orta Düflük Ders program na uyumu Tam ve ak c olmas Dilin anlafl l rl lgi uyand r c l Kat l m sa lamas Teknik kalitesi Etkilili i (de erlendirme sonuçlar ) Yanl olmas Kullan m klavuzu (Ö renciler ve Ö retmenler için) H z n n uygunlu u Biliflsel araçlar n kullan m Güçlü yönleri Zay f yönleri (Heinich, Molenda, Russell ve Smaldino, 1999) dan adapte edilmifltir.

80 70 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Özet A MAÇ 1 A MAÇ 2 A MAÇ 3 Ö retim sürecinde kullan labilecek yans t lamayan araçlar s ralayabilmek Ö retim sürecinde kullan labicek yas t lamayan araçlar; gerçek nesneler, modeller, çoklu ortam kitleri, alan gezileri, bas l materyaller, yaz ve gösterim tahtalar olarak s ralanmaktad r. Ö retim sürecinde yans t lmayan görsellerin kullan m n n katk lar n aç klayabilmek Yans t lamayan görsel materyaller, soyut kavramlar anlafl l r ve somut bir duruma getirebilirler. Yans t lamayan görseller; hareketsiz resimler, çizimler, çizelgeler, grafikler, posterler ve karikatürler olarak s n fland r labilirler. Tasar m ve üretimi di er materyallere göre daha ucuz olan yans t lamayan görseller e itimin her kademesinde ve konusunda rahatl kla kullan labilirler. Dil e itiminde soyut olaylar n ve anlat mlar n görsellerle sunulmas ö renmeye olumlu yönde katk lar sa layabilir. flitsel araçlar n e itim ve ö retimdeki rollerini aç klayabilmek Ö retimin her aflamas nda, çözümlemeden de erlendirme aflamas na kadar iflitsel araçlar kullan labilir. Ö rencinin kendi h z yla ö renmesinde iflitsel araçlar oldukça uygundur. Yavafl ilerleyen ve ö renen bir ö renci ses kasedini ya da CD yi diledi ince dinleyebilir. Anlamad bölümleri defalarca tekrar edebilir. Ö renme h z yüksek bir ö renci ise baz bölümleri atlayabilir ya da h zl geçebilir. flitsel araçlar n n di er bir kullan m alan ise görme özürlü ö rencilerdir. Görme özürlü ö renciler için dersler, kitaplar ve di er yaz l materyaller ses kastlerine kaydedilebilir. Görme özürlü ö renciler daha sonra bu bilgileri dinleyerek kendi h zlar na göre ö renirler ve al flt rma yapabilirler. A MAÇ 4 A MAÇ 5 Yabanc dil e itiminde en çok kullan lan materyallerden biri olan iflitsel araçlar günümüz bilgisayar dünyas nda önemini yitirmemifltir. Dinleme ve konuflma a rl kl derslerde oldukça yo un bir biçimde kullan lan iflitsel araçlar, yabanci dil ö retmenlerinin en fazla kulland ders materyallerindendir. Görsel-iflitsel araçlar n e itim ve ö retimdeki rollerini aç klayabilmek Okul e itiminin vazgeçilmez yard mc lar olan görsel-iflitsel araçlar insan ö renmesine yard mc olur. letiflim ve ö renmede insan n befl duyusundan (görme, iflitme,koklama, tad alma, dokunma) ne kadar ço una hitap ederseniz, alg lamalar da o kadar yüksek olacakt r denmektedir. S n f ortam nda bu araçlar etkili, verimli ve çekici bir biçimde kullanmak ö rencilerin ö renmelerine yard mc olaca gibi onlar güdüleyecektir. Ö retim sürecinde kullan labilecek görsel-iflitsel araçlar araçlar s ralayabilmek Görsel iflitsel araçlar hem sesi hem de görüntüyü beraber aktarmaya yarayan araçlard r. Film makinas ve hareketli filmler, video ve çokluortam özelli i olan bilgisayarlar görseliflitsel araçlar s n f nda say labilir.

81 3. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi Görsel- flitsel Araçlar 71 Kendimizi S nayal m 1. Afla dakilerden hangisi görsel-iflitsel bir araçt r? a. Televizyon b. Çizimler c. Karatahta d. Saydam e. Kitap 2. Afla dakilerden hangisi yans t labilen görseller s n - f na girer? a. Kopyal tahta b. Kitap c. Modeller d. Saydam e. Karikatür 3. Video seçerken dikkat edilmesi gereken en önemli kural afla dakilerden hangisidir? a. Üretim maliyeti b. Ö rencilerin düzeyine uygunlu u c. Üretici firman n büyüklü ü d. Ö retmen arkadafllar n önerileri e. Ö rencilerin istekleri 4. Örgün dersleri desteklemek amac yla radyoyu yayg n olarak kullanan üniversite afla dakilerden hangisidir kullanmaktad r? a. Ege Üniversitesi b. Bo aziçi Üniversitesi c. Anadolu Üniversitesi d. Uluda Üniversitesi e. Sakarya Üniversitesi 5. Dinleme nas l bir olayd r? a. Fizyolojik b. Psikolojik c. Nörolojik d. Biyolojik e. Mekanik 7. Afla dakilerden hangisi, ikincil derece bir bilgi kayna d r? a. Araflt rma raporlar b. Bilimsel makaleler c. Tezler d. Ders kitaplar e. Baflvuru kitaplar 8. Afla dakilerden hangisi ö retmenlerin kara tahtay kullan rken dikkat etmesi gereken hususlardan biri de ildir? a. Üzerine yaz yaz lan yüzeyin yeterince büyük oldu undan ve ö renciler taraf ndan net olarak görülebildi inden emin olunmal d r. b. Vurgu yapmak için farkl renkte tebeflir kullan lmal d r. c. Tahtan n özellikle orta bölümünden yazmaya bafllanmal, gerek kal rsa di er bölümleri kullan lmal d r. d. Uzun cümleler yazmaktan kaç n lmal d r. e. Grafik, diyagram, resim vb görseller dersten önce haz rlan p ders s ras nda tahtaya yap flt r lmal d r. 9. Afla dakilerden hangisi bülten tahtas haz rlarken dikkat edilmesi gereken konulardan biri de ildir? a. Olabildi ince bol görsel kullan lmal b. Empatik olmal c. Çekici olmal d. Okunakl olmal e. Amaçlara uygun olmal 10. Afla dakilerden hangisi hem sesi hem de görüntüyü beraber aktarmaya yarayan araçlardan biridir? a. Bilgisayar b. Kompakt Disk c. Televizyon d. Video Disk e. Radyo 6. Gerçek nesnelerin üç boyutlu benzerlerine ne ad verilir? a. fiekil b. Desen c. Grafik d. fiema e. Model

82 72 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Yaflam n çinden Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar GTI ngilizce E itim, ingilizce derslerini MP3 ve online ortama tafl yarak, e itim sistemini teknolojinin son özelliklerini kullanarak yeniledi. Ad n Geliflim, Tan t m ve letiflimin bafl harflerinden alan GTI ngilizce E itimin yeni e itim program sayesinde, ingilizce derslerinizi MP3 ler sayesinde tekrar edebilirsiniz. DVD ve MP3 teknolojisini kullanarak görselli i ve iflitselli i ön plana alan GTI, Avrupa Dil Portfolyosuna (CEF) uyumlu e itimi ve yabanc ö retmenler eflli indeki konuflma s n flar yla, uluslararas standartta üst düzey ingilizce e itimi veriyor. ngiltere ye gitmeden ngilizce ö renmeye olanak sa layan GTI da, ö renciler 3 ayl k kurlar içerisinde dili anlama ve konuflmaya yönelik ciddi bir birikime sahip olurken, online ortamdan da sürekli kendi seviyelerini tespit etme imkan na kavufluyor. Özellikle ifl dünyas na yönelik kurumsal müflterileri hedefleyen GTI, uygulad e itim modeli ile dil e itiminde say l kurslar aras - na girmeyi hedefliyor. Dil e itiminde dünyadaki yenilikleri ve geliflmeleri yak ndan inceleyerek, GTI ya tafl d klar n anlatan GTI ngilizce E itim in Müdürü Yücel K raçbedel, Önümüzdeki 5 y l içerisinde, Avrupa Dil Portfolyosuna (CEF) uygun e itim verilmesi konusu gündeme gelecek. Biz, dünyadaki dil e itimi konusundaki geliflmeleri ve de iflimleri yak ndan takip ederek, GTI da uyguluyoruz. Amac m z dil ö renmeyi bir hobiye dönüfltürmek. Özellikle MP3 e yüklenen ders kitaplar, ingilizce e itimde bireye ders d fl nda da iflitsel s n f ortam n yaratacak. Zaman art k, teknoloji devri. Teknolojinin bize kazand rd en önemli özellik ise zaman. Teknolojide son zamanlar n modas MP3 ler küçüklükleri sayesinde spor yaparken, yürürken, otobüste veya yemek yaparken müzik dinleme imkan yan nda, art k yeni bir dil ö renme imkan da sunuyor. Sektörümüzdeki yenilikleri GTI ya tafl maya devam edece iz dedi. Kaynak: asp?haber= a Yan t n z yanl fl ise Görsel- flitsel Araçlar bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 2. d Yan t n z yanl fl ise Yans t labilen Görseller bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 3. b Yan t n z yanl fl ise Görsel- flitsel Araçlar bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 4. c Yan t n z yanl fl ise flitsel Araçlar bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 5. b Yan t n z yanl fl ise flitsel Araçlar bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 6. e Yan t n z yanl fl ise Yans t lamayan Araçlar bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 7 d Yan t n z yanl fl ise Yans t lamayan Araçlar bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 8 c Yan t n z yanl fl ise Yans t lamayan Araçlar bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 9. a Yan t n z yanl fl ise Yans t lamayan Araçlar bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 10. c Yan t n z yanl fl ise Görsel- flitsel Araçlar bölümünü yeniden gözden geçiriniz.

83 3. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi Görsel- flitsel Araçlar 73 S ra Sizde Yan t Anahtar S ra Sizde 1 Gerçek nesne ve modelleri s n f ortam nda kullanmadan önce gerçek nesneleri ve modelleri s n f ortam nda kullanmadan önce kendiniz deneyiniz ve al flt rma yap n z. Materyallerin çal fl p çal flmad n önceden mutlaka kontrol ediniz.ö rencileri flafl rtacak, ilgilerini baflka yöne çekecek nitelikte gerçek nesne ve model kullanmamaya dikkat ediniz.e er mümkünse, bu materyallerle ö rencilerin ders d fl nda da çal flmalar n sa lay n z, hatta evlerine götürmelerine izin veriniz.gerçek nesne ve modelleri dersinizde kullanm yorsan z, s n f içinde üzerini örterek ya da ö rencilerin göremeyecekleri bir bölüme alarak, ö rencilerin dikkatini onlar n üzerinden al n z. S ra Sizde 2 Ders kitaplar n n ikincil derecede kaynak olmalar n n nedeni ise bilginin do rudan de il, belirli bir tasar m sürecinden geçirilerek rafine edilmesinden sonra verilmesidir. S ra Sizde 3 Bülten tahtas n n genel olarak üç amac vard r. Birincisi çevreye dekoratif bir görüntü sa lamak, ikincisi insanlar güdüleyici bir rol oynamak ve üçüncüsü de çevredekileri e itici bir rol oynamak. Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar Curabay, fi., Demiray, E. (2002). 20. Kurulufl Y l nda Anadolu Üniversitesi Aç kö retim Fakültesi Sistemi ve Aç kö retim Fakültesi E itim Televizyonu (ETV). Eskiflehir: Aç kö retim Fakültesi Yay nlar ; 701. Duffy, T. M., & Cunningham, D. J., (1996) Constructivism: Implications for the design and delivery of instruction, In D. H. Jonassen, (Ed) Handbook of Research for Educational Communications and Technology, NY: Mcmillan Library Reference. Ericson, C. W. H., Curl, D. H. (1972). Fundamentals of Teaching with Audiovisual Technology. NY: The Macmillan Company. Heinich, R., Molenda, M., Russell, J. D. ve Smaldino, S. E. (1999). Instructional Media and Technologies for Learning. NJ: Prentice-Hall, Inc. Köklü, N., Büyüköztürk, fi. (2000). Sosyal Bilimler için statisti e Girifl. Ankara: Pagem A Yay nlar. Steffe, L. P., & Gale, J., (Eds.) (1995). Constructivism in Education. Hillsdale, NJ: Erlbaum. S ra Sizde 4 Daha çok küçük gruplara sunumda kullan lan dönen yapraklar dil e itiminde de oldukça etkili bir araç olabilir. Cümleyi oluflturan her bir kelimeyi bir ka da yazarak, daha sonra gelebilecek kelimeleri ö rencilere ka d çevirmeden sorabilirsiniz. Ö renciler için ayn zamanda bir oyun olarak alg lanabilecek bu sunum, onlar n kat l m n da üst düzeyde sa layacakt r. S ra Sizde 5 Ö retmen s n f içinde tahtaya kendi çizimlerini de yapabilir. Örne in, ngilizce de cümle yap lar ayr nt l ve aflamal olarak çizimlerle anlat labilir ya da bir olay, bafllang ç aflamas ndan bitifl aflamas na kadar çizimlerle görsel hale getirilebilir. S ra Sizde 6 Dil e itiminde ö rencilerin s navlardan ald klar notlar, derse devam durumlar n vb. grafik haline getirip ö rencilere gösterebilirsiniz. Ö rencilerin yazd klar komposizyonlardaki kelimeleri sayarak hangi kelimeleri daha az hangilerini daha çok kulland klar belirleyip, kelime bilgisi durumlar n ölçerek onlara da gösterebilirsiniz.

84

85 4 Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Sunum Materyalleri 75 Bir önceki ünitede herhangi bir ö renme-ö retme etkinli ini tasar mlarken gerçeklefltirmemiz gereken görevlerden birinin ö retim ortamlar n n ve materyallerinin (gereçlerinin) seçimi oldu unu ö renmifltik. Ayr ca, derslerimizde kullanmak istedi imiz materyalleri, haz r halde çevremizdeki çeflitli kaynaklardan elde edebilece imiz gibi baflka amaçlar için üretilmifl materyalleri kendi amaçlar m z do rultusunda kullanabilecek biçimde uyarlayabilece imizi ya da do rudan bu materyalleri gelifltirebilece imizi ifllemifltik. Bu ünitede, ders s ras nda yapt m z sözel aç klamalar n daha iyi anlafl lmas n sa layacak sunum materyallerini inceleyece iz. Sunum yaparken kullan labilecek çok çeflitli materyaller vard r. Ancak, bu ünitede, özellikle görsel materyaller üzerinde duraca z. Ünite boyunca, görsel materyalleri nas l gelifltirebilece imizi, bu materyalleri ve materyallerle iliflkili araçlar nas l kullanmam z gerekti ini, karfl laflt m z materyallerin ö renmeyi kolaylaflt racak biçimde gelifltirilip gelifltirilmedi ini nas l de erlendirebilece imizi görece iz. Ancak, sunum materyallerinin gelifltirilmesine ve de erlendirilmesine geçmeden önce bu materyallerin, ö renme-ö retme sürecinde kullan lma nedenlerini ve ö retim materyallerinin temelini oluflturan görsel, görsel okuryazarl k, görsel tasar m gibi kavram ve ilkeleri incelemek gerekir. Amaçlar m z Bu üniteyi çal flt ktan sonra; ö renme-ö retme sürecinde görsellerden yararlanma nedenlerini s ralayabilecek, görsel, görsel okuryazarl k gibi temel kavramlar tan mlayabilecek, insanlar n görselleri yorumlamas nda etkili olan faktörleri aç klayabilecek, görsel tasar m ilkelerinin ifllevlerini s ralayabilmek, farkl sunum materyallerinin üstünlük, s n rl l k ve haz rlama yöntemlerini aç klayabilecek, yabanc dil e itiminde sunum materyallerinin kullan m n amaçlar n tart - flabilecek bilgi ve becerilere sahip olabileceksiniz.

86 76 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Örnek Olay Ayfer, bir Orta Anadolu ilinin küçük bir ilçesinde, ilkö retim 6 s n flar n ngilizce derslerini yürütmekle görevlendirilmifltir. Bu, onun ilk ö retmenlik deneyimidir. lk birkaç hafta içinde ö rencilerinin genelde Türkçe metinleri bile okumakta zorland klar n saptam flt r. Bu durum ö rencilerin en temel ngilizce metinleri bile okumalar n ve anlamalar n güçlefltirmekte, ö rencilerin ngilizce ö renmeye karfl olumsuz düflünceler edinmelerine yol açmaktad r. Ayfer, ö renciyken edindi i bilgileri ve karfl laflt yabanc dil materyallerini düflününce, ngilizce yi ilk ö renmeye bafllad günlerde resimlere ve çizimlere bakmaktan ne kadar hoflland n ve bunlar n ngilizce ö renmesine nas l yard mc olduklar n hat rlar. Böylece, derslerinde daha fazla resim ve çizim kullanmaya karar verir. S n ftaki tahtaya bol resimler çizmeye bafllaman n yan s ra, büyük boy kartonlara ya da ka- tlara çizimler yaparak derslerde kullanmaya bafllar. Ancak bir süre sonra, tahtaya özene bezene çizdi i flekilleri her defas nda yeniden çizmek zorunda kalmas ve ka t ya da kartonlara çizdi i flekillerin s n f n arkas nda oturanlar taraf ndan görülmemesi gibi sorunlarla karfl lafl r. Bir gün Ayfer yaflad klar n okulun müdür yard mc s olan arkadafl Gürkan a açar. Gürkan okulun deposunda kimsenin kullanmad bir tepegöz oldu unu ve isterse onu kullanabilece ini söyler. Ayfer bu habere sevinir. fiehirden çeflitli saydamlar ve tepegöz kalemleri sat n al r. Bu saydamlar, hem her defas nda tahtaya yazmak zorunda kald yaz lar yazar hem de ö rencilerinin ö renmesine yard mc olaca n düflündü ü flekilleri çizer. Hatta flekilleri çizmek için resim ö retmeni olan arkadafl Asl dan yard m al r. Böylece bu saydamlar tüm s n flar nda kullanmaya bafllar. Bir süre sonra bu saydamlar n gerçekten ö rencilerinin ilgisini çekti ini ve ö renmelerine yard mc oldu unu fark eder. Ancak, ö rencilerinin konuflma becerileri hâlâ istedi i düzeyde de ildir. Bu durum Ayfer in can n s kmakta ve saydam gibi görselleri ö rencilerinin ngilizce konuflma becerilerini gelifltirmek için nas l kullanabilece ini merak etmektedir. Siz, bu konuda Ayfer e ne önerirsiniz? Görsel materyaller ö rencilerin konuflma becerilerini gelifltirmede kullan labilir mi? Anahtar Kavramlar Görsel Görsel materyal Görsel okuryazarl k Görsel ö eler Görsel tasar m Kamera Saydam Sözel ö eler Sunum Sunum materyal Sunum programlar Taray c Tasar m düzeni Tasar m ö eleri Tepegöz çindekiler Ö RENME-Ö RETME SÜREC NDE GÖRSEL MATERYALLER N KULLANIMI GÖRSEL VE GÖRSEL OKURYAZARLIK KAVRAMLARI GÖRSEL TASARIM LKELER SUNUM MATERYALLER N TANIYALIM SUNUM PROGRAMLARINI KULLANARAK MATERYALLER HAZIRLAMAK SUNUM MATERYALLER N HAZIRLAMA LKELER SUNUM MATERYALLER N KULLANMA LKELER YABANCI D L E T M NDE SUNUM MATERYALLER NDEN YARARLANMAK SUNUM MATERYALLER N DE ERLEND RMEK

87 4. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Sunum Materyalleri 77 Ö RENME-Ö RETME SÜREC NDE GÖRSEL MATERYALLER N KULLANIMI Ö renme-ö retme süreçlerinde görsel materyallerden yararlanma fikrinin ilk J. A. Comenius ( ) taraf ndan savunuldu u biçiminde yayg n bir görüfl vard r. Comenius, insan n ö renmesine iliflkin çeflitli çal flmalar gerçeklefltirmifltir. Bu çal flmalar sonunda Comenius un gelifltirdi i bafll ca düflünceler aras nda afla da belirtilen iki yaklafl m görsel materyallerin ö retim etkinliklerinde kullan m n yayg nlaflt rm flt r (Saettler, 1990, s ): nsan, öncelikle duyular yoluyla ö renir. Bu nedenle sözel ve yaz l aç klamalarla birlikte nesnelerin kendileri ya da resimleri de gösterilmelidir. Çocuklara, hem gerçe i hem de çizimi gösterilmeyen hiçbir fleyden söz edilmemelidir. Ö reticiler derslerde resimleri sürekli olarak kullanmal d r. Comenius, bu düflüncelerini Latince ö reten bir resimli kitapta uygulam flt r. Resimlendirilmifl Görsel Dünya (Orbus Sensualium Pictus) ad verilen bu kitap, e itim teknolojisi alan n n ilk ürünlerinden biri olarak de erlendirilmektedir. Resimlendirilmifl Görsel Dünya kitab yla elde edilen baflar daha sonralar birçok okul kitab n n resimli hâle getirilmesine öncülük etmifltir. Comenius un düflünceleri gelifltirilerek bir ak m hâlini alm fl ve görsel e itim olarak adland r lm flt r. Görsel e itim ak m ndaki temel düflünce, ö retilecek olan soyut içeri in, görsel yard mc gereçleriyle somutlaflt r lmas biçiminde özetlenebilir. Hoban, Hoban ve Zisman (1937), ö renciye somut görsel deneyim kazand ran herhangi bir resmin, modelin, nesnenin ya da arac n, görsel yard mc gereç oldu- unu belirtmifltir. Bu dönemde görsel yard mc gereçlerin, (a) soyut kavramlar tan tma, kurma, zenginlefltirme ya da s n flama, (b) istendik tutumlar gelifltirme ve (c) sonraki etkinlikleri gerçeklefltirmek için uyarma amaçlar na hizmet ettikleri ifade edilmifltir. Görsel e itim ak m, çizimlerle ya da resimlerle desteklenen birçok ö retim amaçl kitab n, slayt n, saydam n, foto raf n, posterin haz rlanmas n sa lam flt r (aktaran: Ayd n, 1999, s.11-13). Günümüzdeki uygulamalara bakt m zda, genelde görsel materyallerden, geçmiflteki kullan lma nedenlerine ba l olarak yararlan ld söylenebilir. Heinich ve meslektafllar (1999, s. 64) ö renme-ö retme süreçlerinde görsellerin üstlendikleri rolleri, ki bu rolleri asl nda görsel materyallerin ö renme-ö retme sürecinde kullan lma nedenleri olarak de erlendirebiliriz, flöyle aç klam fllard r: Görseller sunulmak istenen konuyu ya da nesneyi tam olarak ifade edebilir ve gösterebilir. Örne in, bir sözcük herkeste ayn fleyi ça r flt rmayabilir; ancak, resmi sunulan bir nesne herkes taraf ndan ayn flekilde alg lan r. Baflka bir deyiflle, görsel materyaller, ö retilmek istenenlerin herkes taraf ndan ayn flekilde alg lanmas n sa lar ve farkl yorumlamalar ortadan kald r r. Görseller dikkati çekerek ve bu dikkatin sürekli uyan k kalmas n sa layarak ö rencilerin güdülenmesini sa lar. Görseller anlafl lmas zor olan konular basitlefltirebilir. Örne in, çizimler, karmafl k bilgilerin bellekte saklanmas n ve gerekti inde hat rlanmas n kolaylaflt r r. Sözel aç klamalarla birlikte görsel materyallerin kullan lmas içeri in zenginleflmesine ve sözel aç klamalarla ö renmede zorluk çeken ö rencilerin görseller arac l yla aç klamalar kaç rmamalar na yard mc olur. As l kaynaklar belirtilmemekle birlikte, alandaki çeflitli çal flmalarda (örne in, Halis, 2002; Yal n 2002) ö rendiklerimizin ço unu (%83 ünü) görme duyumuz ara-

88 78 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II fiekil 4.1 c l yla edindi imize, hem görüp hem iflittiklerimizin %50 sini, söylediklerimizin %70 ini ve yap p söylediklerimizin %90 n hat rlat ld m za iliflkin çeflitli istatistikler yer almaktad r. Bu istatistikler de ö renme-ö retme süreçlerinde görsellerden yararlan lmas gerekti inin nedenleri olarak ileri sürülebilir. Duyular m z le Ö renme ve Hat rlama flitme %11 Görme %83 Tatma %1 Koklama %3 Dokunma % Okuma flitme Görme Hem Görme Hem flitme Söyleme Yap p Söyleme Özetle, zihnimiz asl nda görsellerle çal fl r. Zihnimizin görsellerle çal fl yor olmas, sunuflumuzda aktarmak istedi imiz düflünceleri dinleyicilerin daha kolay alg layabilmesi için görsel materyallerden yararlanmay gerektirmektedir. Kalem sözcü ünü iflitti imizde, ya o an elimizde tuttu umuz ya da bizde iz b - rakm fl (örne in üniversite s nav na giriflte kulland m z, bir arkadafl m z n hediye etti i gibi) bir kalemin flekli zihnimizde oluflur. Görsel materyalleri kullanma amac m z ekranda bir fleylerin görünmesi, di erlerinin kullan yor olmas, daha profesyonel görünmek ya da dinleyicileri (ö rencileri) ayr nt l tablo ve flekillerle etkilemek de ildir. Görsel materyalleri temelde sözel aç klamalar m z desteklemek, pekifltirmek ve görsellefltirmek için kullan r z. Bunun yan s ra, ö rencilerin dikkatini önemli bir noktaya odaklamak ve ilgi çekmek için de görsel materyallerden yararlanabiliriz. Bu noktada akl n za Görsel nedir? sorusu gelebilir. fiimdi bu soruyu cevaplamaya çal flal m ve bu arada görsel kavram yla do rudan iliflkili olan bir baflka konuyu, görsel okuryazarl inceleyelim.

89 4. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Sunum Materyalleri GÖRSEL VE GÖRSEL OKURYAZARLIK KAVRAMLARI Görsel kavram farkl biçimlerde tan mlanabilir. Bu kitapta görsel denildi i zaman, bilgileri, düflünceleri ve duygular aktarmada kullan lan sembolleri anl yoruz. Bu ba lamda bir resim, çizim, foto raf, hareketli görüntü (animasyon ya da film) gibi yaz y da görsel olarak de erlendiriyoruz. Ancak, Edgar Dale in (1946) yaflant konisinde belirtti i gibi yaz lar (sözel semboller) en soyut görsellerdir (aktaran: Heinich ve meslektafllar, 1999, s.14). Alg y ve kal c l kolaylaflt rmak için daha somut görsellerin kullan lmas gerekir. Bu nedenle ünitede genelde çizimler, grafikler, resimler gibi görseller üzerinde duraca z ve yeri geldikçe yaz dan nas l yararlan lmas gerekti ini vurgulayaca z. Görseller, mesajlar m z aktarmada kulland m z sembollerdir. 79 Sözel Semboller fiekil 4.2 Dolayl Soyut Edgar Dale in Yaflant Konisi Görsel Semboller Radyo ve Ses Kasetleri Hareketli Resimler Televizyon Sergiler Alan Gezileri Gösterimler Do rudan Canland rmalar Modellenmifl Yaflant lar Do rudan Yaflant lar Somut Baflta e itim olmak üzere birçok alanda insanlar n duygu ve düflüncelerini yaz l ve sözlü oldu u kadar görsel olarak da etkili biçimde aktarmalar ya da karfl - laflt klar görselleri do ru yorumlamalar temel yeterlikler aras nda s ralanmaktad r. flte, karfl laflt m z bir görselin aktarmak istedi i mesaj tam olarak anlama ve aktarmak istedi imiz mesaj karfl m zdaki insanlar n (örne in ö rencilerin) do ru biçimde anlamas n sa layacak görselleri haz rlama yeterli ine görsel okuryazarl k ad verilmektedir. Art k bilimsel bir çal flma alan olarak da tan nan görsel okuryazarl n, temelde iki boyutu vard r: 1. Görselleri yorumlamak ya da iletiflim bilimi kavram yla kod açmak. 2. Görselleri yaratmak ya da kodlamak (Heinich ve meslektafllar, 1999, s ). fiimdi, bu iki boyutu ö renme-ö retme etkinlikleri aç s ndan daha yak ndan inceleyelim. Görsel Okuryazarl k: Karfl lafl lan görsel mesajlar do ru yorumlayabilme ve mesajlar do ru biçimde aktaran görseller yaratma yetisidir. Görselleri Yorumlamak (Kodaçmak) Herhangi bir görselin görme duyumuz taraf ndan alg lanmas ö renmenin gerçekleflece i anlam na gelmez. nsanlar çeflitli faktörlere ba l olarak görselleri farkl

90 80 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II yorumlamakta ve görsellere iliflkin tercihleri de iflmektedir. Heinich ve meslektafllar (1999, s ) bu faktörleri flöyle özetlemektedir: Görsellerin yorumlanmas nda ö rencilerin geliflim düzeyleri önemli rol oynar. 12 yafl ndan küçük ö renciler görselleri bir bütün olarak de il, parçalar hâlinde alg lar. 12 yafl ndan büyük ö renciler ise görselleri bütün olarak alg lamakta ve gördüklerinden bir sonuç ç karabilmektedir. Bu nedenle 12 yafl n alt ndaki ö rencilerde soyut sembollerden oluflmufl ya da aralar ndaki ba lant n n tam olarak oluflturulmad hareketsiz resimlerin gösterimi baflar s zl da beraberinde getirebilir. Gerçek resimlerden (foto raf) oluflan görseller 12 yafl ndan küçük ö rencilerin dikkatini kolayl kla da tabilmektedir. Bu nedenle, bu yafllardaki ö renciler için çizim a rl kl görseller tercih edilmelidir. Görsellerin yorumlanmas nda ö rencilerin kültürel geçmiflleri etkili olabilir. Farkl kültürel gruplar görselleri farkl biçimde alg layabilirler. Köy yaflam n anlatan bir görselin alg lan fl flehirde büyümüfl bir ö rencide farkl olurken köyde büyümüfl bir ö rencide farkl olacakt r. Her birey farkl görsel tercihlere sahiptir. Myatt ve Cater (1979) yapt klar araflt rma sonunda 12 yafl n üzerindeki ö rencilerin siyah beyaz resimler yerine, renkli resimler çizimler yerine ise gerçek resimleri tercih ettiklerini ortaya koymufllard r. Ayn araflt rmada ortaya konan di er bir bulgu ise, 12 yafl n alt ndaki ö rencilerin gerçek resimlerden çok çizimleri, yafl büyüdükçe ö rencilerin giderek daha karmafl k görselleri tercih ettikleridir. Ço u yetiflkin, siyah beyaz görsellerden çok renkli görselleri tercih etmektedir. Oysa renkler içerikle yak ndan ilgili olmad müddetçe ö renme üzerinde pek de önemli bir etkiye sahip de ildir. Yetiflkin ö renenler, genelde çizimlerin önemli noktalar vurgulamadaki baflar s na ra men gerçek resimleri tercih ederler. Yetiflkin ö renenler, soyut bilgilerle ilgili konularda genellikle daha çok gerçek resimleri görmek isterler. Bu durumda e itimcinin rolü gerçek resimlerle soyut kavramlar dengeli bir biçimde sunarak ö retim amaçlar na ulaflmakt r. Yaflça küçük ö renciler, basit görselleri tercih ederken, daha büyük yafltaki ö renciler karmafl k görselleri tercih ederler. Oysa yafl grubu ne olursa olsun, basit görseller karmafl k görsellere göre daha etkilidir. SIRA S ZDE 1 Neden görsel tasar ma ihtiyac m z vard r? Tüm bu faktörler, ö rencilerin görselleri nas l yorumlayabileceklerine iliflkin ipuçlar vermenin yan s ra, görsellerin yarat lmas nda biz ö retmenlerin göz önünde bulundurmam z gereken ilkeler olarak da de erlendirilebilir. Görselleri Yaratmak (Kodlamak) Aktarmak istedi imiz mesajlar m z farkl yollarla görsellefltirebiliriz. Foto raf makinesi ya da kamera kullanarak dura an (foto raf) ve hareketli görüntü (video, film) biçiminde görseller elde edilebilir. Bilgisayardaki çizim, grafik, resim ve sunum yaz l mlar gibi farkl programlar arac l yla çeflitli görseller yarat labilir. Benzer biçimde bilgisayardaki ya da nternet üzerindeki haz r görsellere eriflilebilir. Bu görselleri de ifltirilmeden ya da iste imiz do rultusunda de ifliklikleri gerçeklefltirerek kullanabiliriz.

91 4. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Sunum Materyalleri Ancak, her yaratt m z ya da buldu umuz görsel, aktarmak istedi imiz mesaj ayn etkide iletmeyebilir. Etkili görseller yaratabilmek ya da bulabilmek için görsel tasar m ilkelerini ifle koflmal y z. Bu ilkeler temelde flu ifllevleri yerine getirir (Heinich ve meslektafllar, 1999, s.68-69): Görünürlü ü sa lamak: Yaz lar n ve/veya flekillerin rahatça görünmedi i görseller etkili de ildir. Haz rlanan materyalde yer alan her nesne, mekanda bulunan her izleyen (ö renci) taraf ndan rahatl kla görülebilir büyüklükte olmak zorundad r. Çabay azaltmak: Görsel bir tasar mc n n öncelikli görevlerinden biri tasarlad görsel mesaj n en az çaba harcanarak alg lanabilir olmas n sa lamakt r. Bunu sa lamak da ancak görsel tasar m ilkelerini ifle koflmakla mümkündür. Etkin kat l m art rmak: Mesaj m z insanlar n ilgisini çekmedi i sürece, baflar l olma flans yok demektir. Bu nedenle en önemli amaç mesaj m z olabildi ince çekici bir hâle getirmektir. Ancak, bu sayede ö rencilerin dikkatini çekebilir, mesaj m z hakk nda onlar n düflünmesini ve böylece iletiflim sürecine etkin kat l mlar n sa layabiliriz. Dikkati odaklamak: Bazen bir görsel üzerinde önemli bir noktay vurgulamak, ö rencilerin dikkatini bir nokta üzerinde toplamak durumunda kalabiliriz. Çeflitli görsel tasar m ilkeleri bu ifli kolaylaflt r r. Görsel tasar m yaparak görünürlü ü sa layabilir, alg lama çabas n azaltabilir, etkin kat l m art rabilir ve dikkati odaklayabiliriz. 81 GÖRSEL TASARIM LKELER Herhangi bir görsel materyali (örne in, tepegöz materyali olan saydam ) yarat rken çeflitli kararlar almak zorunday z. Bu kararlar, baflka bir deyiflle görsel tasar m ilkelerini; ö eler düzen bafll klar alt nda s n fland rabiliriz. fiimdi bu s n flama kapsam ndaki ilkeleri inceleyelim. Tasar m Ö eleri Görsel materyallerde yer verebilece imiz çeflitli ö eler vard r. Görsel materyalleri yarat rken hangi ö eleri kullanaca m za karar verir ve bunlar eflgüdümlü biçimde kullan r z. Bunlar, görsel ve sözel ö eler olmak üzere iki grupta toplanabilir: Görsel Ö eler: Üç tür görsel ö eden söz edilebilir (Heinich ve meslektafllar, 1999, s.72). lk tür gerçekçi görsellerdir. fiekil 4.3 te sol baflta yer alan foto raf, oldukça gerçekçi bir görsel ö edir. Görsel ö eler; gerçekçi, benzetim ve örgütsel olmak üzere üç grupta s n fland r labilir. fiekil 4.3 Görsel Semboller Grafik Sözel Semboller Foto raf Çizim Grafik Sembolik Grafik Sözel Betimleme Ad-Etiket Farkl Gerçeklik Düzeyine Sahip Görseller Telefonla konuflan masas bafl nda kad n Kad n Gerçekçi Soyut

92 82 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Gerçekçi görseller anlat lan fleyin ayn s d r hatta orijinale oldukça yak nd r. Gerçeklik düzeyine iliflkin yap lan araflt rmalar, gerçe e yak n görsellerin bireyin materyalle iletiflimi ve ö renmesi üzerinde engelleyici bir etkiye sahip oldu unu ortaya koymaktad r. Gerçe e yak n görseller, ilk baflta ö rencilerin dikkatini çekebilir; ancak gereksiz ayr nt lar ö rencilerin ö renmesini engelleyebilir. Öte yandan, ayn durum hiç gerçekçi olmayan görseller için de geçerlidir. Yarat lacak olan görsel ne afl r gerçekçi ne de gerçekten tamamen uzak olmal d r. kinci tür görsel ö eler benzetimlerdir. Benzetimler, herhangi bir kavram ya da konuyu, konu ya da kavramla birebir ilgisi olmayan, ama benzerli i olan baflka bir nesneyi göstererek anlatan görsellerdir. Anlat lan konu ile gösterilen nesne aras ndaki benzerliklerden yola ç k l r. Elektrik ak m n, suyun ak fl n göstererek anlatmak gibi. Bu tip bir sunum flekli, ö rencileri geçmifl deneyimlerinden faydalanmalar n, böylece daha kal c ö renmelerini sa layabilir. Son görsel ö e türü ise örgütsel görsellerdir. Ak fl flemalar, grafikler, haritalar, istatistikler, çeflitli s n fland rmalar bu tür görsellerdir. Bu görseller, temel kavram ile di er kavramlar aras ndaki ba lant lar göstermek amac yla kullan l r. Genellikle sözel bilgilerin aktar m nda kullan l r. Sözel Ö eler: Görsel materyallerin ço unda sözel bilgiler (metinler) de yer almaktad r. Sözel ö elerin seçimi en az görsel ö elerin seçimi kadar önemlidir. Bu konuda dikkatli davranmal, gelifligüzel, her akl m za geleni görsellere yazmamal - y z. En az ndan oluflturdu umuz metinlerin, okunabilir boyutta ve yaz türünde olmalar, amac m zla tutarl l k göstermeleri gerekir. Afla da görsellerde yer verece- imiz metinleri haz rlarken nelere dikkat etmemiz gerekti ine iliflkin ilkeler s ralanm flt r (Frank, 1996, s.13-26; Hanclosky, 1995, s ; Heinich ve meslektafllar, 1999, s.73-74): Yaz türü, tutarl ve di er görsel ö elerle uyumlu olmal d r. Genelde, k sa metinler, bafll klar içeren saydam ya da bilgisayar ekran gibi görsellerde t rnaks z yaz türlerinin kullan m, uzun metinler içeren bas l materyallerde ise t rnakl yaz türlerinin kullan m önerilmektedir (Tablo 4.1). Tablo 4.1 Yaz Türleri Yaz Türü Örnek Kullan m Alan T rnakl Times New Roman Book Antiqua Times Palatino Uzun metinlerde Kitap metni havas yaratmak istendi inde T rnaks z Dekoratif Arial Helvetica Verdana Univers Script Viner Hand Castellar K sa metinlerde Bafll klarda Etiketlerde Tablo ve listelerde Çok k sa (1-2 kelime) metinlerde Özel bir etki yaratmak istendi inde Bir perdeye yans t larak izleyicilere sunulan görsel materyallerde olabildi- ince tek yaz türü kullan lmal d r. Zorunlu kal nd nda iki farkl tür olabilir. Ancak, örne in biri bafll kta kullan l yorsa, di eri ana metin olarak kulla-

93 4. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Sunum Materyalleri 83 n lmal, ayn ifllevi görmek için yan yana kullan lmamal d r. Genelde bir t rnakl bir t rnaks z yaz türünü bir arada kullanmak iki t rnaks z ya da t rnakl türü birlikte kullanmaya göre daha etkilidir. Tek yaz türü kullan l yorsa, vurgulanmak istenen bölümler ya da bafll klar için, farkl yaz boyutu ya da biçimleri tercih edilebilir. Yaz boyutunu seçerken göz önünde bulundurulmas gereken en önemli nokta tüm ö renciler taraf ndan görünebilir olmas d r. Bu konuda farkl kaynaklarda de iflik aç klamalar bulunmakla birlikte deneyimler, yaz boyutunun özellikle sunum materyallerinde 18 den az olmamas gerekti ini ancak daha büyük olmas n n daha yararl olaca n göstermektedir. Yaz biçimleri metinlerde özellikle vurgulanmak istenen bölümlerde kullan labilir. Kal n, Yana Yat k, Alt Çizili bafll ca yaz biçimleridir. Yaz biçimlerini kullan rken dikkat edilmesi gereken nokta hepsinin ayn metinde ve ayn amaca yönelik olarak kullan lmamas d r. Ö rencilere cümlelerin temel bileflenlerini (noun, verb, subject) göstermek için s ralad m z cümlelerde noun lar n hepsini kal n, verb leri yana yat k ve subject leri alt çizili yapmal y z. Bir cümlede noun u, di erinde verb ü kal n yazmak karmaflaya ve yanl fl alg lamalara yol açar. Yaz rengi ile zemin rengi aras nda bir kontrast (z tl k) olmas na dikkat edilmelidir. Kontrast hem okunabilme düzeyini art r r hem de ö rencilerin dikkatlerini önemli noktalara kolayca çeker. Büyük harflerin kullan m nda dikkatli olunmal d r. Küçük harflerin tercih edilmesi okunabilirli i kolaylaflt r r. Büyük harfler sadece gereken yerlerde kullan lmal d r. K sa bafll klarda tüm harfler büyük olarak yaz labilir. Ancak, 3 kelimeden fazla olan bafll klarda yaln zca kelimelerin ilk harfleri büyük yaz lmal d r. Bir cümlenin ya da paragraf n tamam n n büyük harfle yaz lmas ndan kesinlikle kaç n lmal d r. Sat rlar aras ndaki uzakl k da metinlerin okunmas üzerinde etkilidir. E er sat rlar birbirine gerekti inden fazla yak nsa, uzaktan puslu gözükecek ve okunmas güçleflecektir. Sat rlar aras ndaki uzakl n gere inden fazla oldu u durumda da sat rlar birbirleriyle iliflkili de ilmifl gibi görülecek ve metnin bütün olarak alg lanmas engellenecektir. En uygun sat r aras uzakl, kullan lan harflerin ortalama yüksekli inden biraz daha az olan d r (1,5 sat r aral ). Bu flekilde uygun olan mesafe ayarlanarak okunabilirlik düzeyi art r labilir. Tasar m Düzeni Materyallerde hangi ö elere yer verilece inin karar verildikten sonra bunlar n nas l yerlefltirilece ine karar vermek gerekir. Bu noktada dikkat etmemiz gereken ilkeler flunlard r (Frank, 1996, s.3-12; Heinich ve meslektafllar, 1999, s.75-84; Williams, 1994, s ): Ö elerin s ralan fl gözün hareketleriyle uyumlu olmal d r. Birçok insan, önce soldan bafllayarak sa a do ru materyali inceler. Bu nedenle önce alg lanmas n istedi imiz ö eleri materyal üzerinde sola, di erlerini sa a yerlefltirmeliyiz. Ayr ca, art arda gelmesi uygun olan ö eleri yerlefltirirken baz harflerin biçimlerinden de yararlanabiliriz. Örne in, ö eler O, Z, L, T.V biçimlerinde yerlefltirebiliriz. Bu tür bir düzenleme alg y kolaylaflt r r.

94 84 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II fiekil 4.4 Görsel Ö elerin Özel Biçimde Yerlefltirilmesi Kaynak: Heinich ve meslektafllar (1999). Instructional media and technologies for learning (6th Ed.). Upper Saddle River, NJ: Merrill, s.78. Mantara kimin ihtiyac var? basit organizmalar ayr flt r c lar çürümüfl bakteriler Denge, ö elerin materyale yerlefltirilmesiyle ilgili di er bir ilkedir. Haz rlanan görsellerde yer alan tüm ö elerin eflit biçimde yüzeye da t lmas na dengeleme denir. fiekil 4.5 te farkl türde denge ve dengede olmama durumlar görülmektedir. Görsel ö elerin mutlaka dengeli biçimde yerlefltirilmesi gerekir. Ço u durumda ö rencilerin dikkatini odaklamak amac yla simetrik olmayan denge sistemi tercih edilir. Simetrik olmayan dengenin tercih edilme nedeni di erinden daha dinamik ve daha ilgi çekici olmas d r. Dengesizlik durumu gözü rahats z edici bir etkiye sahiptir ve alg da yan lmaya ya da zorlanmaya yol açabilir. fiekil 4.5 Üç tür denge durumu vard r: Simetrik denge, simetrik olmayan denge ve dengesizlik durumu Kaynak: Heinich ve meslektafllar (1999). Instructional media and technologies for learning (6th Ed.). Upper Saddle River, NJ: Merrill, s.79. Simetrik Dengi Simetrik Olmayan Denge Dengesizlik Durum O K U L

95 4. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Sunum Materyalleri 85 Yak nl k da denge gibi ö elerin yerlefltirilmesinde göz önünde bulundurulmas gereken önemli bir ilkedir. nsanlar, yak n yerlefltirilen ö eleri birbiriyle iliflkili oldu unu düflünür. Uzak yerlefltirilenler ise birbirleriyle iliflkisiz olduklar izlenimi yarat r. Birbiriyle ilgili ö eleri yak n, ilgisiz ö eleri ise uzak yerlefltirmek gerekir. Örne in, metinler iliflkili olduklar görsel ö enin hemen yak n nda verilmelidir. Böylece bir bütünlük sa lanm fl olunur. Tutarl l k, haz rlad m z görsel materyallerde benzer ö eleri ayn biçimde ve yerde kullanmayla ilgilidir. E er oluflturulacak olan görsel, birden fazlaysa tümü birbiriyle tutarl olmal d r. Benzer ö eleri her materyalde ayn yere koyarsak, ö renciler belli bir süre sonra nereye odaklanacaklar n fark nda olmadan ö renmifl olurlar. Bu nedenle her materyalde sözel ve görsel ö eleri ayn yerde, türde, biçimde ve renkte vermeliyiz. Renklerin kullan m nda da dikkatli davran lmal d r. Öncelikle kulland m z renkler aras nda uyum olmal d r. Yap lan araflt rmalar ö rencilerin birbirleriyle z t renklerden çok uyumlu renklerle oluflturulmufl olan görsellere daha çok ilgi gösterdiklerini ortaya koymaktad r. Görsel ö elerin birbiriyle uyumlu renklerde olanlar tercih edilmelidir. Mavi ve yeflil, sar ve turuncu birbiriyle uyumludur. Ancak, bu kural zemin rengi ve di er ö eler aras nda geçerli de ildir. Materyallerdeki ö elerin rahat görünebilmesi ve alg lanabilmesi için zemin rengine z t renkler tercih edilmelidir. Koyu mavi bir zemin üzerine sar -turuncu renkte sözel ve görsel ö eler kullan labilir. Benzer biçimde aç k sar bir zemin üzerinde mavi-yeflil renkteki ö eler alg lamay kolaylaflt rabilir. Bu arada görsellerde çok fazla renk kullan m rahats zl a yol açabilir. Genelde en fazla 4 rengin kullan lmas önerilmektedir. Kontrast (z tl k), renk ve ton kullan m yla ilgidir. Önemli ö eler, özellikle sözel ö eler, zeminle mutlaka z tl k içerisinde olmal d r. Görsel ya da sözel ö e-zemin z tl n n en basit kural ; koyu flekil ve yaz lar n aç k renk zemin üzerinde, aç k renk flekil ve yaz lar n ise koyu renk zemin üzerinde verilmesidir. Buraya kadar genel olarak görsellerin ne oldu unu ve nas l yaratabilece imizi gördük. Böylece ünitenin as l konusunu oluflturan sunum materyallerinin gelifltirilmesinde yararlan labilecek baz önemli görsel tasar m ilkelerini incelemifl olduk. Art k sunum materyallerini ve bu materyallerle ilgili araçlar incelemeye bafllayabiliriz. SUNUM MATERYALLER Sunum materyalleri, tahta ya da panoya as lan basit bir çizimden, saydam, dia, elektronik görüntü ve hatta videodaki bir hareketli görüntüye kadar çeflitli biçimlerde olabilir. Ancak, sunufllarda önceki y llarda daha çok tepegöz cihaz ve saydamlar, son y llarda ise bilgisayar ve veri/görüntü yans t c yard m yla elektronik görüntüler kullan lmaktad r. Bu nedenle, ünitenin bu bölümünde sunum materyalleri olarak saydam ve elektronik görüntüleri inceleyece iz. Bu arada, sözü edilen materyallere iliflkin araçlar -tepegöz, sunum yaz l mlar ve veri/görüntü yans t c s - n - tan yaca z.

96 86 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II fiekil 4.6a Tepegöz ve Saydam Tepegöz, farkl büyüklükteki ö renci gruplar na görsel materyallerin etkili, verimli ve çekici sunumunu sa layan araçlar n bafl nda gelmektedir. Bu araç için tepegöz terimi, ö rencilerin görüntüleri ö reticinin bafl üzerinden (otururken) görmelerinden kaynaklanmaktad r. Bu nedenle baz kaynaklarda baflüstü yans tma cihaz olarak da adland r lmaktad r. Tepegöz, asl nda oldukça basit bir düzenekten ibarettir (fiekil 4.6a). çi bofl büyükçe bir kutunun alt bölümüne güçlü bir fl k kayna yerlefltirilir. Ifl k kayna n n hemen alt nda ise ç kan fl nlar n üst tarafta bulunan mercekler üzerine odaklanmas n sa layan bir içbükey mercek yer al r. Üstteki mercekler fl k kayna ndan ç karak yay lan fl nlar hemen üzerlerindeki platforma toplamalar amac yla yerlefltirilir. Platform yans t lmak istenen görselleri içeren materyalin yerlefltirildi i saydam bir zemindir. Tepegözün Yap s Yans t c Mercek Netlik Ayar Dü mesi So utucu Platform Ifl nlar Toplay c Mercekler Açma-Kapama Dü mesi Ifl k Kayna çbükey Mercek Bu kutunun üst taraf nda ise, kutuya bir boru arac l yla ba l yans t c mercekler sistemi bulunmaktad r. Ifl k kayna ndan ç kan fl nlar, materyaldeki görüntüleri yans t c mercekler üzerine tafl rlar. Bu sistemdeki ilk mercek, da n k gelen fl nlar bir araya toplar. Daha sonra fl nlar bu ilk mercek ile 45 lik aç ya sahip bir ayna yard m yla ikinci bir mercek üzerine aktar l r. kinci merce in görevi ise, bir araya toplanan fl nlar açarak görüntünün büyümesini ve perde üzerine düflürülmesini sa lamakt r. Bunlar n yan s ra, fl k kayna n n ortaya ç karaca s y önlemek amac yla kutu içine bir so utucu, arac aç p kapamaya yarayan bir dü me ve yans t c mercek sistemi ile kutu aras ndaki ba lant üzerinde yer alan netlik ayar dü mesi bulunur. Son y llarda yayg nlaflan geliflmifl tepegözlerde sözünü etti imiz kutu kald r lm fl, yukar daki fl k kayna ndan gönderilen fl nlar n materyale çarparak tekrar yukar daki yans t c mercek sistemi üzerine düflürülmesi sa lanm flt r. Bu tür tepegözler di erlerine göre daha hafif ve tafl nmas daha kolayd r (fiekil 4.6b).

97 4. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Sunum Materyalleri 87 Netlik Ayar Dü mesi Ifl k Kayna Mercekler Ifl nlar Ayna fiekil 4.6b Farkl Tepegözler Kaynak: Heinich ve meslektafllar (1999). Instructional media and technologies for learning (6th Ed.). Upper Saddle River, NJ: Merrill, s Tepegözde kullan lan materyal asl nda naylonumsu saydam bir maddedir. Asetat, transperant, yans, saydam gibi farkl adlar almaktad r. Bu kitap kapsam nda saydam kavram benimsenmifltir. Tepegöz ve Saydam n Üstünlükleri: Tepegözün di er yans tma cihazlar na oranla belki de en önemli üstünlü ü, kullan m s ras nda ö retmen ve ö rencilerin yüz yüze olmalar na olanak tan mas d r. Böylece ö rencilerin tepkilerini an nda gözlemleyebiliriz. Bu önemli üstünlü ün yan s ra arac n teknik yap s ndan kaynaklanan di er üstünlükleri flöyle s ralayabiliriz: Normal oda fl nda çal flabilir. Oldukça yayg n kullan lan bir araç do rudan, istendi i ve gerekti i yerde bulunabilir. Materyali olan saydam kolayca haz rlanabilir. Büyük küçük her grupta kullan labilir. Saydamlar n saklanmas, korunmas ve tafl nmas kolayd r. Kullan m basittir. Bu üstünlüklere ek olarak tepegözün afla daki özellikleri de dikkat çekicidir: Kullan m s ras nda, materyaller üzerinde de ifliklikler yapmam za olanak tan r. Önemli noktalar bir iflaretleyici ya da bir kalem yard m yla kullan m s ras nda vurgulayabiliriz. Karmafl k fikir ve süreçleri ad m ad m aç klamam za yard mc olur. Tepegöz ve Saydam n S n rl l klar : Tepegözün birçok üstünlü e sahip olmas na karfl n çeflitli s n rl l klar da vard r. Bu s n rl l klar n bafl nda kullan m n n tamamen ö retmene ba l olmas ve bireysel ö retimde kullan m n n s n rl olmas d r. Ayr ca her istenilen bilgi kolayca saydam hâline getirilememektedir. Özellikle gerçekçi görselleri saydam üzerine aktarmak zor ve zaman al c bir süreçtir.

98 88 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Tepegöz Saydamlar n Haz rlamak: Daha önce belirtti imiz gibi tepegözün önemli üstünlüklerinden biri de materyalinin kolayca haz rlanabilir olmas yd. Bunun için temelde üç yol izleyebiliriz: Elle, fotokopi makinesi yard m yla ve bilgisayar kullanarak. SIRA S ZDE 2 Herhangi bir saydam materyali tepegözde kullanabilir miyiz? Sunum öncesinde ya da sunum s ras nda ö rencilere aktarmak istediklerimizi, çeflitli özel mürekkepli kalemleri kullanarak elle saydam üzerine çizebilir ya da yazabiliriz. Saydamlar k rtasiye malzemeleri satan yerlerden temin edebiliriz. Genelde A4 (2.10 cm x 2.97 cm) boyutunda ve mm aras nda de iflen kal nl ktad r. Zorunlu kal nd nda herhangi bir saydam materyal (dosya kapa, fleffaf ambalaj ka tlar, vb) ve tepegöz de kullan labilir. Ancak bu materyallerin s ya dayan kl olmas gerekir. Saydamlar üzerine mumlu, keçeli ve tüplü kalemleri kullanarak istedi imiz yaz ve flekilleri çizebiliriz. Ancak, saydamlar m z uzun süre kullanmak istiyorsak, üzerinde tepegöz projektör kalemi yazan türde kalemleri kullanmam z gerekir. Aksi hâlde yaz lar ya da flekiller silinebilir, solabilir. Bazen elle çizemeyece imiz ö eleri saydam üzerine geçirerek ö rencilerimize sunmak isteyebiliriz. Bu durumda örne in bir kitaptaki çizimi ya da resmi fotokopi makinesi yard m yla do rudan saydam üzerine geçirebiliriz. Bu yöntemde dikkat edilmesi gereken nokta fotokopi ifllemi s ras nda oluflan s ya dayan kl saydamlar kullanmakt r. Aksi hâlde makineye zarar verilebilir. Bu yöntemle haz r bir materyali saydama aktarabilece imiz gibi, elle bir ka t üzerine çizdi imiz ya da yazd m z ö eleri de saydama aktarabiliriz. Son y llarda saydam haz rlamada en s k baflvurulan yöntem bilgisayar kullanmakt r. Bu yöntemde öncelikle çeflitli bilgisayar programlar (örne in, kelime ifllemciler, çizim ya da resim programlar, ifllem tablosu yaz l mlar, sunum programlar vb.) yard m yla görüntüler haz rlan r. Daha sonra, bu görüntüler ya do rudan yaz c arac l yla saydam üzerine yazd r l r ya da önce ka t üzerine yazd r l p sonra fotokopi makinesi yard m yla saydama aktar l r. Bilgisayar yaz l mlar, sunufllar n daha etkili ve çekici olmas nda bizlere yard mc olmaktad r. Bu yaz l mlar yard m yla aktarmak istedi imiz say sal verileri ilgi çekici tablolar ve grafikler hâline dönüfltürebiliyoruz. Düflünce ve bilgilerimizi kolayca yaz ya dönüfltürüp önemli noktalar farkl bir yaz tipi, biçimi ve rengiyle vurgulayabiliyoruz. Benzer biçimde haz r resimleri (clipart) ya da çizimleri kullanarak kavram ve aç klamalar görsellefltirebiliyoruz. Özetle bilgisayar yaz l mlar, aktarmak istediklerimizi; tablo ya da grafik, yaz l ifade, resim ve çizim biçimlerinde elektronik görüntüye dönüfltürmemize yard mc oluyor. Veri/Görüntü Yans t c lar ve Elektronik Görüntüler Bilgisayar görsel haz rlamada kullanabilece imiz gibi haz rlanan görsellerin-elektronik görüntülerin- do rudan perdeye yans t lmas nda da kullanabiliriz. Ancak bunun için bilgisayar n yan s ra özel yans t c cihazlara ihtiyac m z vard r. Bu yans t c cihazlar aras nda en yayg n kullan lan ülkemizde BARCO ad yla tan nan veri/görüntü yans t c s d r. Asl nda BARCO, bir zamanlar piyasadaki tüm

99 4. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Sunum Materyalleri 89 margarinlerin özel bir firma ad olan Sana ile adland r lmas gibi yanl fl bir adland rmad r. Baflka bir deyiflle ülkemize ilk gelen veri/görüntü yans t c s BARCO firmas n n bir ürünüydü ve buradan kalan al flkanl kla tüm veri/görüntü yans t c lar genelde BARCO ad yla an lmaktad r. Do ru kullan m veri/görüntü yans t c s d r. Veri/görüntü yans t c s asl nda bir tür bilgisayar monitörü olarak de erlendirilebilir. Monitörler bilgisayardaki görüntünün ekran üzerinde görünmesini sa lad - gibi veri/görüntü yans t c lar da mercekler yard m yla bilgisayardaki görüntünün do rudan perde gibi genifl zeminlere yans t lmas n sa lar. Veri/görüntü yans t c lar n n yayg nlaflmas asl nda 1990 lar n sonunda gerçekleflmifltir. Daha önceleri bir tür tepegöz materyali olan s v kristal yüzeyler (LCD- Liquid Cyristal Display) kullan lmaktayd. LCD ler de asl nda bir tür saydam monitördü. Tepegöz üzerine yerlefltirilen LCD lerdeki elektronik görüntüler, tepegözün fl k kayna ve mercekleri yard m yla perdeye yans t lmaktayd. LCD lerin tepegözden ayr kullan lamamalar ve veri/görüntü yans t c lar n h zla geliflmesi sonucu art k pek kullan lmamaktad r. fiekil 4.7 Veri/Görüntü Yans t c, LCD Veri/görüntü yans t c lar ve s v kristal yüzeylerin yan s ra say sal tepegöz ve kameral yans tma cihazlar da pek yayg n olmamakla birlikte kullan lmaktad r. Veri/Görüntü Yans t c lar ve Elektronik Görüntülerinin Üstünlükleri: Derslerimizde veri/görüntü yans t c lar ndan yararlanman n biz ö retmenlere sa lad birçok üstünlük vard r. Bu üstünlüklerden bafll calar n flöyle s ralayabiliriz: Bilgisayar ekran ndaki her görüntüyü di er araçlara göre daha kaliteli biçimde perdeye yans tabiliriz. Metin, resim, foto raf ve çizim gibi görüntüler fazlaca kayba u ramadan kolayl kla genifl yüzeylere yans t labilir. Ses ve hareketli görüntü (çizgi ya da gerçek görüntüler) gibi çoklu ortamlar bir arada kullanabiliriz. Böylece ö rencilerin bireysel özellikleri do rultusunda farkl ortamlardan yararlanarak ö renmelerini sa layabiliriz. Renklerin motive etme gücünden yararlanmam za olanak tan r. Görüntüleri as l renkleriyle sunmam z sa lar. Çok say da sunum materyalini yaratabilir ve saklayarak diledi imiz kadar kullanabiliriz. Güncellefltirme ve de ifliklikleri kolayca gerçeklefltirebiliriz. Sunum s ras nda da kolayca görüntüler üzerinde de ifliklikler yapabiliriz.

100 90 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Görüntüleri istedi imiz s ra ve etkiyle sunmam z sa lar. Dilersek her ö enin teker teker perdede belirmesini sa layabiliriz. Benzer biçimde ö elerin; örne in, soldan sa a kayarak ya da yukar dan afla ya aç larak görünmesini sa layabiliriz. Veri/Görüntü Yans t c lar ve Elektronik Görüntülerinin S n rl l klar : Veri/görüntü yans t c lar ndan yararlanman n en önemli s n rl l zaman içinde fiyatlar nda büyük düflüfller yaflanmas na karfl n özellikle okullar için hâlâ pahal olmalar d r. Bilgisayar ve sunum programlar hemen her okulda bulunabilir; ancak, veri/görüntü yans t c lar ya çok az say da ya da hiç olmayabilir. Kurulumlar n n basit olmas na karfl n az da olsa teknik beceri gerektirmesi bir baflka s n rl l k olarak de erlendirilebilir. Tafl nmas önceleri oldukça zahmetliyken son y llarda üretilen cihazlar n çok hafif olmas ve dizüstü bilgisayarlar n yayg nlaflmas, bu s n rl l n yavafl yavafl ortadan kalkmas na neden olmufltur. Öte yandan, sunum s ras nda rahat kullan labilmesi için mutlaka bir ön haz rl - ve tasar m gerektirmektedir. Özellikle ilk haz rlama aflamas zaman al c d r. Her istedi imiz görsel ö eyi yaratamayabilir ya da haz r hâlde bulamayabiliriz. Bu durumda taray c ya da say sal kamera gibi farkl cihazlara gereksinim duyabiliriz. Elektronik Görüntüleri Haz rlamak: Bilgisayar ve veri/görüntü yans t c yla ö rencilerimize aktard m z elektronik görüntüleri haz rlamak için de farkl yollar izleyebiliriz. Örne in çeflitli bilgisayar programlar n kullanarak görsel ya da sözel ö eleri kendimiz yaratabiliriz. Çizim ve resim programlar, özellikle görsel ö eleri yaratmak için üretilmifl yaz l mlard r. Bu programlardan en çok kullan lanlar aras nda CorelDraw, Fireworks, Freehand, PhotoShop ve Paint yer almaktad r. Paint program özellikle basit çizimler yapmak için gelifltirilmifl ve her bilgisayarda bulunan bir çizim program d r. Di er programlarda oldu u gibi Paint de çeflitli araçlar yla çizimler yaparak elektronik görüntü haz rlamam za olanak tan r. Elle oldu u gibi bilgisayarla resim ya da çizim yapmak da belli bir yetene i gerektirir. Bu tür görsel ö eleri yaratmada zorlananlar için haz r çizim ve resimler bulunmaktad r. Bu tür görsellerin bir bölümü belirli bir ücret karfl l kullan labilmektedir. Ancak, hiçbir ücret ödemeden kullan labilecek çok say da görsel bilgisayar programlar yla birlikte verilmektedir. Ayr ca, nternet ten indirilerek kullan - ma haz r hâlde bekleyen çok say da görsel de bulunmaktad r. Bu tür görsellere örnek olarak MS Office programlar ile birlikte gelen küçük resimler (clipart) verilebilir. Bu resim ya da çizimleri haz rlad m z materyallere kolayca ekleyerek gerekti inde hiç de ifltirmeden olduklar gibi, gerekti inde üzerlerinde de ifliklikler yaparak kullanabiliriz (fiekil 4.8). Haz r görseller üzerinde istedi imiz de ifliklikleri gerçeklefltirmek için genelde resim ve çizim programlar n kullan r z. stedi imiz görsel ö e her zaman bilgisayar ortam nda bulunmayabilir. Örne- in, bas l bir materyal üzerinde haz rlanm fl görsele gereksinimimiz olabilir. Bu durumda bas l materyal üzerindeki görüntüyü say sallaflt rarak (dijital hâle dönüfltürerek) bilgisayara aktarmak için taray c ad n verdi imiz cihazlar kullan r z. Taray c lar bir tür fotokopi makinesi gibidir. Ancak, çekti i kopyay ka da basmaz, bilgisayar n diskine yazar. Benzer biçimde say sal foto raf makineleri ve kameralar da farkl görselleri bilgisayara aktararak elektronik görüntü hâline dönüfltürmemize yard mc olur.

101 4. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Sunum Materyalleri 91 fiekil 4.8 MS Office Gibi Programlarla Gelen ya da nternet te Haz r Durumda Olan Çok Küçük Resimler (Clipart) fiekil 4.9 Taray c, Dijital Foto raf Makinesi ve Kamera Özetle elektronik görüntüleri, bilgisayardaki çeflitli programlar kullanarak kendimiz yaratabilece imiz gibi bilgisayar ya da nternet te var olan haz r resimleri kullanarak da haz rlayabiliriz. Di er bir seçenek, taray c gibi cihazlar kullanarak çevremizdeki farkl görüntüleri say sallaflt rarak bilgisayara aktarmakt r.

102 92 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Elektronik görüntüleri: Bilgisayar programlar yla kendimiz yaratabiliriz. Bilgisayar ya da nternet teki haz r resimleri kullanabiliriz. Di er ortamlardaki ö eleri say sallaflt rarak haz rlayabiliriz. Öte yandan, farkl bilgisayar programlar yard m yla haz rlad m z elektronik görüntüleri yine bu programlar arac l yla etkili biçimde sunmak güç olabilir. Örne in, kelime ifllemci ya da benzeri bir programla yarat lan görsel materyaller, belirli s n rl l klar da beraberinde tafl r. Bu tür programlar, temelde baflka bir gereksinimi karfl lamak için gelifltirilmifltir. Kelime ifllemcilerin temel amac, etkili ve çekici belgeler yaratmaya olanak tan makt r. Bu yüzden, kelime ifllemci ve benzeri programlarla haz rlanan sunum materyallerine farkl türde metinlerin eklenmesi, resim ya da grafiklerin yerlefltirilmesi, de iflik etkilerin kullan lmas gibi özellikler, belirli bir noktadan sonra ya istenilen sonucu vermemekte ya da neredeyse imkans z hâle gelmektedir. flte bu gibi s n rl l klar ortadan kald rmak ve daha etkili, çekici sunumlar gerçeklefltirebilmek için sunum programlar gelifltirilmifltir. fiimdi, sunum materyallerini, sunum programlar n kullanarak nas l haz rlayabilece imizi görelim. SUNUM PROGRAMLARINI KULLANARAK MATERYALLER HAZIRLAMAK Sunum programlar, elektronik görüntüleri bir araya getirilerek art arda sunmam - z kolaylaflt ran yaz l mlard r. Bu programlar, baflka programlarla yarat lm fl ya da bilgisayarda var olan elektronik görüntüleri bir araya getirmenin yan s ra metin, çizim, grafik ve tablo gibi görsel ö eleri yaratmam za da olanak tan r. Benzer biçimde di er programlarda yarat lan ya da bilgisayarda var olan haz r görüntüler üzerinde küçük de ifliklikler yapmam z da sa lar. Sunum programlar aras nda Microsoft firmas n n ürünü olan PowerPoint en s k kullan lanlar ndan biridir. Ö renmesi ve kullanmas oldukça kolay olan bu program MS Office paket program n n oldu u her bilgisayarda bulunmaktad r. SIRA S ZDE 3 Sunum programlar n kullanarak basit bir sunumu nas l haz rlar z? Bu sorunun cevab afla da s ralanan ad mlarda sakl d r. Baflka bir deyiflle, afla da basit bir sunum yaratmak için neler yapmam z gerekti i ad m ad m anlat lmaktad r: Ad m 1- Düzeni belirlemek: Görsel ö elerin materyal üzerindeki yerlerine, zeminde yer alacak ö elere karar vermek. Sunum programlar n kullanarak sunum materyali haz rlaman n ilk ad m, belirli bir sunum düzenine (yap s na) karar vermektir. Sunum programlar, flablonlar arac l yla bize bu konuda yard mc olurlar. fiablonlar; yaz türü, boyutu ve rengi, zemin rengi ve deseni, görsel ö elerin ekrandaki yerleri, gibi konularda bizim düflünmemizi gerektirmeyecek yap dad r. Bu flablonlardan be endi imiz birini seçerek hem zaman kazanm fl hem de profesyonel görünümlü sunumlar haz rlam fl oluruz. Öte yandan, istersek kendimiz bir tür flablon yaratabilir; baflka bir deyiflle, elektronik görüntüleri sunma düzenini gelifltirmifl oluruz.

103 4. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Sunum Materyalleri 93 fiekil 4.10 Bir PowerPoint fiablonu ve Bafll k Slayt Ad m 2- Görsel ö eleri yaratmak: Metin, grafik, flekil, foto raf, hareketli görüntü gibi ö eleri materyalde yaratmak ya da materyale eklemek. fiablonu seçtikten sonra karfl m za ilk bafll k ekran ç kar. Bu ekranda iki yaz alan yer al r. Bu alanlar n içinde Bafll k Eklemek çin T klay n ve Alt Bal k Eklemek çin T klay n yaz lar vard r. Üsteki kutu içine bir kez t klayarak haz rlad - m z sunumun ana bafll n yazabiliriz. E er bir alt bafll k yazmam z gerekirse alttaki kutu içine t klayarak yazabiliriz. Gerekmedi i durumda bir ifllem yapmak zorunda de iliz. Sunum s ras nda yazmad m z alan görünmeyecektir. PowerPoint program nda ekran, slayt olarak adland r l r. Bafll m z yaratt ktan sonra bu görüntünün hemen peflinden gelecek ikinci görüntü için yeni bir slayt (ekran) yaratmam z gerekir. Bunun için Ekle menüsünden Yeni Slayt komutunu seçeriz. Karfl m za ç kan yeni slaytta da Bafll k Eklemek çin T klay n ve Metin Eklemek çin T klay n yaz lar n n oldu u iki alan görülür. Bu alanlar n içine t klayarak o slayt n bafll n ve yer verece imiz metinleri yazabiliriz (fiekil 4.11). Ayr - ca, Ekle menüsündeki di er komutlar kullanarak materyalimize haz r ya da di- er programlarda yarat lm fl resimler, çizimler, tablolar, flekiller gibi görsel ö eleri ekleyebiliriz.

104 94 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II fiekil 4.11 PowerPoint Slayt Bu ifllemleri tekrarlayarak çok say da slayt oluflturabiliriz. Ad m 3- Görselleri düzenlemek: Haz rlanan elektronik görüntülerin s ras n düzenlemek, gereksiz ekranlar silmek. Aktarmak istedi imiz ekranlar bazen gelifligüzel bazen de yanl fl s rada yaratm fl olabiliriz. Sunum programlar bu yanl fll düzeltmemize, elektronik görüntülerin (ekranlar ) diledi imiz s rada gösterilmesini düzenlememize olanak tan r. Bunun için öncelikle Slayt s ralay c s görünümüne geçmemiz gerekir (fiekil 4.12). Daha sonra Düzen menüsündeki Kes ve Yap flt r komutlar arac l yla diledi- imiz slayt bir baflka yere tafl yabiliriz. Menüleri kullanmadan, fare ile bu ifllemi daha kolay gerçeklefltirebiliriz. 5. s rada yaratt m z görüntünün 2. s rada görünmesi gerekti ine karar verdi- imizi düflünelim. Slayt s ralay c s görünümündeyken 5. s radaki slayt üzerine fare ile bir kez t klad ktan sonra, farenin tuflu bas l konumdayken bu slayt 1. ve 2. slaytlar n aras ndaki bofllu a tafl r z. Farenin tuflunu b rakt m zda eskiden 5. konumda olan slayt 2. konuma geldi ini di erlerinin bir s ra kayd n görürüz.

105 4. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Sunum Materyalleri 95 fiekil 4.12 Elektronik Görüntülerin Slayt S ralay c s Konumundaki Görünümü Öte yandan, herhangi bir nedenle haz rlad n z slaytlardan birini silmek isteyebiliriz. Bunun için, normal slayt görünümündeyken Düzen menüsünden Slayt Sil seçene ini kullan r z. Bu ifllemi, Slayt S ralay c s görünümündeyken, istedi imiz slayt veya slaytlar seçip, klavyeden delete tuflunu kullanarak da yapabiliriz. Ad m 4- Özel etkiler yaratmak: Ekranlar üzerindeki ö elerin ve ekranlar n özel efektlerle ekranda görünmesini sa lamak. Sunum programlar n n di er sunum araçlar na göre biz ö retmenlere sa lad önemli üstünlüklerden biri de bir ekranda verdi imiz ö elerin istedi imiz s rada teker teker görünmesini ve ekranlar aras geçifllerin daha dinamik gerçekleflmesini sa lamakt r. Bir ekrana (slayta) yerlefltirdi imiz ö elerin teker teker görünmesini sa lamak için öncelikle bu ö eleri seçmemiz gerekir. Daha sonra Slayt Gösterisi menüsündeki Özel Animasyon komutunu t klayarak ortaya ç kan seçeneklerden diledi imiz görünüm efektini seçeriz. Slayt Gösterisi konumundayken her tufla t kland nda seçili ö eler kayma, itme, parlama, yatay çizgiler gibi özel efektlerle perdeye yans yacakt r. Öte yandan, slaytlar aras nda geçiflin daha dinamik olmas n sa lamak için Slayt Gösterisi menüsündeki slayt geçifli komutunu kullan r z. Ad m 5- Çokluortam ö eleri eklemek: Ses, çizgi ya da gerçek hareketli görüntü gibi çoklu ortam ö elerini eklemek. Ço u bilgisayar da çoklu ortam özelliklerine sahiptir. E er gerekliyse ses ve hareketli görüntü gibi ö eleri rahatl kla elektronik görüntülerimize ekleyebiliriz. Ancak bunun için ses ve hareketli görüntülerin say sal (dijital) konumda olmas gerekir. Bir kez say sallaflt r ld ktan sonra bu ö eleri herhangi bir ekrana eklemek için Ekle menüsündeki Nesneler ya da Filmler ve Sesler komutlar n kullan r z.

106 96 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II fiekil 4.13 Elektronik Görüntünün Slayt Gösterisi Konumundaki Hâli Bu arada baz gerçek ya da çizgi hareketli görüntülerin ve seslerin, resimler gibi bilgisayarlarda kullan ma haz r hâlde bulundu unu belirtmemiz gerekir. Bu haz r ö eleri de e er gereksiniminizi karfl layacak yap daysa rahatl kla kullanabiliriz. Ad m 6- Görsel materyali sunmak: Program n menüleri, ikonlar, pencereleri olmadan tam ekran görünmesini sa lamak. Sunum s ras nda ö rencilerimizin, slaytlar haz rlarken yararland m z programa ait menü, pencere, ikon gibi ö eleri görmelerini istemeyiz. Dikkatlerinin da- lmas na yol açabilir. Sunum programlar bunu da bizim için kolaylaflt rm flt r. Slayt Gösterisi menüsünde ilk komut olan Gösteriyi Göster seçildi inde programa ait ö eler kaybolur ve as l göstermek istedi imiz elektronik görüntü tüm ekran kaplar. Slayt Gösterisi konumundayken, klavyedeki ok tufllar ya da farenin tufllar yard m yla elektronik görüntülerin teker teker perdeye yans mas n sa layabiliriz. Her tufla bast m zda bir sonraki görüntü (ekranda) perdede belirir. Gerekti inde bir önceki görüntüye tekrar dönebiliriz. Ad m 7- Görsel materyali yazd rmak: Elektronik görüntülerimizin yaz c - dan ç kt s n almak. Sunum s ras nda kullanmak için haz rlad m z materyalin ç kt s n almak isteyebiliriz. Bu ç kt lar özellikle, materyal perdedeyken neler söyleyece imize ya da neler yapaca m za iliflkin haz rl klar yapmada ya da notlar almada kullanabiliriz. Sunum programlar ç kt almam za izin vermenin yan s ra görsel materyallerimiz perdedeyken ö rencilere yapaca m z sözel aç klamalar ya da kendimize ait özel notlar da yazmam za izin verirler. Böylece, her görüntünün hemen alt nda o perdedeyken yapaca m z aç klamalar ya da notlar m z da yazd r l r. Dilersek bu ç k-

107 4. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Sunum Materyalleri 97 t lar ö rencilerimize verece imiz bas l materyaller hâline getirebiliriz. Bu tür bir ç kt alabilmek için Yazd r penceresinde Not Sayfalar seçilmelidir. Öte yanda, sunum programlar yla yaratt m z ya da düzenledi imiz elektronik görüntüleri do rudan saydamlar üzerine ya da önce ka da yazd r p sonra fotokopiyle saydama aktarabiliriz. Böylece tepegözde kullanabilece imiz sunum materyalleri üretmifl oluruz. Böylece bir sunum program yla neler yap labilece ine iliflkin görüfl sahibi olman z ve bir bafllang ç yapman z hedeflenmifltir. Daha ayr nt l bilgi almak için ünite sonunda sunulan kaynaklara baflvurabilirsiniz. Ama, unutmay n bir yaz l m ö renmenin en iyi yolu onu kullanmakt r. Buraya kadar, farkl yollarla sunum materyallerini nas l haz rlayabilece imizi incelemifl olduk. Ancak, flunun bilmeliyiz ki haz rlanan her materyal etkili, verimli ve çekici de ildir. Baflka bir deyiflle, her sunum materyali ö rencilerimizin ilgisini çekmeyebilir, ö renmelerine yard mc olmayabilir, mesajlar m z do ru ve az çaba gerektirecek biçimde aktarmayabilir. Bu tür sunum materyalleri haz rlamamak için öncelikle ünitenin bafl nda çok k saca özetlenen görsel okuryazarl k ilkelerinin yan s ra sunum materyallerinin haz rlanmas na iliflkin di er baz ilkelere de dikkat etmemiz gerekir. fiimdi bu ilkeleri inceleyelim. SUNUM MATERYALLER N HAZIRLAMA LKELER ster tepegöz ile aktar lan saydam isterse veri/görüntü yans t c ile aktar lan elektronik görüntü olsun bir sunum materyalini haz rlarken dikkat edilecek temel kural basit ve sade olmas n sa lamakt r. Bir materyalde çok fazla bilgi aktarmamal y z. Aksi durumda ö rencilerimiz çok çabuk s k labilir ve dikkatleri da labilir. Sunum materyallerinin basit ve sade olmas n sa layabilmek için flu noktalar göz önünde bulundurmal y z: Kullanaca m z görsel materyal say s nda cimri davranal m- Sunufllarda görsel kullan m na iliflkin yap lan önemli yanl fllardan biri gerekenden çok fazla say da görsel kullanmakt r. Bazen, sunufl s ras nda söylenecek her cümlenin görsellefltirilmeye çal fl ld n gözlemleriz. Kullanaca m z görsel say s konuya, ö rencilere, sunufl süresine göre de iflebilir. Ancak, bu konuda temel kural, her iki dakika için bir görsel kullanmakt r. Bundan daha çok say da kullan m ö rencilerin s - k lmas na ve dikkatlerinin da lmas na yol açabilir. Mesajlar olabildi ince görsellefltirelim, metinlerden kaç nal m- Bir resim onlarca kelimeye de erdir. Say sal ve istatistiksel veriler tablolar hâlinde sunuldu unda ö rencilerin bunlar ve aralar ndaki iliflkileri kavramada zorlanmaktad r. Oysa bir grafik yard m yla, soyut say sal veriler görsel bir flekil alabilir. Böylece daha somut ve çok daha ak lda kal c biçimde sunulabilir. Grafik kullan rken, olabildi ince basit olmas na, yaln zca önemli say lar n verilmesine, yatay ve dikey eksenlerin etiketlerinin belirtilmesine dikkat etmeliyiz. Benzer biçimde özellikle soyut düflünce ve bilgiler de resim ya da çizim biçiminde somutlaflt r labilir. Böylece ö rencilerin daha kolay alg lamalar sa lanabilir. Resim ya da çizim kullan rken, bunlar n ö rencilerin özelliklerine uygun olmas na, yaln zca anahtar kavramlar n belirtildi i metinlerle desteklenmelerine, aktar lan düflünce ya da bilgiyi gerçekten temsil edip etmedi ine dikkat etmeliyiz. Her görselde yaln z bir düflünceyi vurgulayal m- Görsellerin odak noktas basit ve aç k olmalar d r. Bir görselde birden fazla düflünce ya da bilgiyi sunmaya çal flmak çeliflkilere yol açabilir. Her görselde tek düflünceyi vurgulamal y z. Görsel materyal haz rlarken; kullanaca m z görsel materyal say s nda cimri davranmal, mesajlar olabildi ince görsellefltirmeli, metinlerden kaç nmal, her görselde yaln z bir düflünceyi vurgulamal, metin ve say lar n görünür olmas n sa lamal, renk kullan m nda dikkatli davranmal, görülmesi kolay resim ve çizimleri tercih etmeli, Olsun diye görsel kullanmamal, görsel alg y kolaylaflt rmal, tutarl davranmal y z.

108 98 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Metin ve say lar n görünür olmas n sa layal m- Yaratt m z görseller çok estetik görünüyor olabilir. Ancak, e er sunufl ortam ndaki tüm ö renciler taraf ndan görülemiyor ya da okunam yorsa, estetik olmalar bir anlam ifade etmeyecektir. Daha önce belirtildi i gibi sunufllarda kullanaca m z yaz türü olarak genifl yüzeylere yans t ld nda rahat okunabilen, gözü yormayan t rnaks z yaz türlerini seçmeliyiz. Arial, Verdena, Helvetica gibi yaz türlerinin okunmas Times New Roman, Palatino, Book Antiqua gibi t rnakl yaz türlerine göre daha kolayd r. Yaz türü kadar yaz büyüklü ü de önemlidir. En uzak noktada oturan ö rencinin rahat görebilece i bir büyüklük seçilmelidir. Deneyimler göstermifltir ki, yaz büyüklü ü en az 18 (punto) olmal d r. Aksi durumlarda okuma ve görmede ö renciler zorlanabilmektedir. Yaz ve say lar n kolay okunmas na yard mc olan bir baflka uygulama da yaz biçimine iliflkindir. Yana yat k (italik) ve alt çizili (underline) yaz biçimleri okunmay güçlefltirmektedir. Seçti iniz yaz türüne ba l olarak, sade (plain) ya da kal n (bold) yaz biçimini kullanmal y z. Harfler aras ndaki boflluklar n normalden daha az ya da fazla oldu u yaz türlerinden kaç n n. Okunmay güçlefltirebilirler. Ayr ca, sat rlar aras ndaki boflluklar n az ya da çok olmas da okumay güçlefltirebilir. Görsel materyallerde metin kullan m na iliflkin dikkat etmemiz gereken di er bir nokta da uzun cümleler yerine yaln zca sözel aç klamalar m z hat rlatacak anahtar kavramlara yer vermektir. Bunlar e er çizim ve resimlerle desteklenebiliyorsa daha etkili olur. Renk kullan m nda dikkatli davranal m- Her görselde en fazla 4 ayr renk kullanmal y z. Bu say n n afl lmas gözün yorulmas na yol açaca ndan aktarmak istedi imiz mesajlar n alg lanmas güçleflebilir. Özellikle zemin ve zeminin üstüne gelecek yaz, çizim, grafik gibi ö elerin renkleri aras nda kontrast olmas na dikkat etmeliyiz. Kontrast zemin üstündeki ö elerin daha rahat görülmesini sa lar. Koyu mavi bir zemin üzerinde yer verece iniz say ya da metinler için beyaz ya da aç k sar türü renkleri tercih etmeliyiz. Görülmesi kolay resim ve çizimleri tercih edelim- Ço u resim ve çizim yak ndan bak ld nda oldukça çekici görülmelerine karfl n uzaktan bak ld nda rahat görülememektedir. Karmafl k olmayan, basit çizim ya da resimleri kullanmak böyle bir soruna yol açmaz. Uygulayabilece imiz di er bir yöntem de görseli haz rlad ktan sonra belirli bir uzakl ktan resim, çizim ya da bunlar n içinde yer alan yaz lar n rahat görülüp görülmedi ini kontrol etmektir. Olsun diye görsel kullanmayal m- Kullanaca m z çizim ya da resimler sözel aç klamalar m zla uyum içinde olmal ve anlatacaklar m z görsel olarak gerçekten desteklemelidir. Ö rencilerin kafalar n kar flt racak ya da alg lanmas güç görsel ö eleri kullanmaktan kaç nmal y z. Bu ö eleri anlamaya çal fl rken aç klamalar kaç rabilir ya da iste imizden farkl yorumlar gelifltirebilirler. Görsel alg y kolaylaflt ral m- Görsel materyal üzerinde hangi unsurlara (metin, grafik, çizim, resim vb.) yer verece inize karar verdikten sonra bunlar kolay alg lanabilir biçimde yerlefltirmemiz gerekir. Birbiriyle iliflkili olan ö eler, bu iliflkiyi gösterecek biçimde yerlefltirilmelidir. Metinlere, ilgili olduklar çizim ya da grafiklerin hemen alt nda, üstünde ya da yan nda yer verilmelidir. Bir süreci vurgulamak için sürecin ö eleri O, Z, S flekli oluflturacak biçimde yerlefltirilmelidir. Yerlefltirmede dikkat edilecek bir baflka nokta da görselde yer alacak ö elerin dengeli biçimde da t lmalar d r. Ö elerin, soldan sa a, afla dan yukar dan eflit aral klarla yerlefltirilmesi materyalimizde dengeyi sa lar.

109 4. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Sunum Materyalleri 99 Tutarl davranal m- Ö renciler, özellikle yetiflkinler sürprizlerden hofllanmazlar. Bu nedenle, renk, zemin biçimi, yaz türü, biçimi ve boyutu, grafik türü (gerçekçi resim, çizim, hareketli canland rma vb), ö elerin yerlefltirilmesi gibi görsel tasar m kararlar nda tutarl davranmal y z. Baflka bir deyiflle, örne in, bafll k rengi olarak bir görselde beyaz di erinde sar y seçmemeliyiz, bir görselde foto raf gibi gerçekçi resim hemen ard ndan gelen görselde çizim kullanmamal y z. Tutarl olmak ayn zamanda görsel alg y da kolaylaflt r r. Özetle, kullanmak istedi imiz görsel materyallerin basit, kolay okunabilir ve görülebilir olmas na dikkat etmeliyiz. Ayr ca, gereksiz yere Herkes kullan yor; ben de kullanay m! gibi bir mant kla görsel kullanmay tercih etmemeli, sözel aç klamalar m z destekleyecek nitelikte olmalar n sa lamal y z. Sunum materyallerini haz rlamak kadar onlar kullan rken de dikkatli davranmal y z. Ne kadar etkili, verimli, çekici haz rlam fl olursan z olun e er bu materyalleri gerekti i gibi kullanmazsak istedi imiz sonuçlar elde edemeyiz. Baflka bir deyiflle, ö rencilerimize yard mc olamay z. Sunum materyallerini kullan rken nelere dikkat etmeliyiz? SORU SUNUM MATERYALLER N KULLANMA LKELER Sunum materyalleri yaratmak kadar bunlar etkili kullanmak da sunuflumuzun baflar s n etkileyebilir. Bu materyalleri etkili kullanman n temel koflullar ndan biri uygun yerde durmakt r. Ö renci karfl s nda uygun bir konumda durmak sözsüz iletiflim aç s ndan önemlidir. Özellikle görsel materyalleri sunmada yararland m z araçlar kullanma biçimimiz, bu araçlar etraf nda hareket etmemiz, bize ayr lan mekan etkili kullanmam z gibi davran fllar, sunufl yapmada ne kadar deneyimli oldu- umuzu, aktard klar m z n ne kadar de erli bilgiler olduklar n ve ö rencileri ne kadar iyi tan d m z ortaya ç kar r. Görsel araç ve materyallerin bizden öne ç kmas na izin vermemeliyiz. Bilginin kayna kulland m z araçlar de il biz olmal y z. Bunu sa layabilmek için flunlara dikkat etmeliyiz: Tepegöz ya da data/video yans tma cihazlar n sol taraf m zda ve ö rencilere 45 dereceli bir aç yla yerlefltirilmelidir. nsanlar n göz hareketleri soldan bafllayarak sa a do ru ilerler. Görsel araçlar sol taraf m za yerlefltirdi imizde ö rencilerimizin gözleri önce bizim üzerimizde olacak, daha sonra görüfllerimizi yans tan görselleri görecek, sonra bize geri döneceklerdir. fiekil 4.14 Sunum Araçlar n n Yerlefltirilmesi

110 100 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Sunum araçlar n n yan nda, ö rencilere yüzümüz dönük olarak ayakta durmal y z. flaret etmek istedi iniz noktalar göstermek için bir tahta ya da lazer nokta (pointer) kullanabiliriz. Bunlar sol elimizde tutmal ve gösterirken olabildi- ince ö rencilerle göz temas n kaç rmamal y z. Sunuflun yap ld salonun tamamen ayd nlat lmas n sa lamal y z. Perdedeki görüntülerin net görülemedi i durumlarda perdeye yak n olan fl klar söndürebiliriz. Ancak karanl kta kalmamal y z. Benzer biçimde ö rencilerin oldu u bölümünün de ayd nl k kalmas na dikkat etmeliyiz. Bir cümle ile özetlemek gerekirse, sunufl s ras nda kullanaca m z araçlar n bizim önümüze geçmesine engel olmal ve ö rencilerle göz temas n kaç rmamaya dikkat etmeliyiz. YABANCI D L E T M NDE SUNUM MATERYALLER NDEN YARARLANMAK Buraya kadar genel olarak sunum materyalleriyle ilgili temel kavramlardan, baz görsel tasar m ilkelerinden, sunum materyallerinin haz rlanmas ve kullan lmas ndan söz ettik. Tüm bu anlat lanlar göz önünde bulundurarak sunum materyallerini yabanc dil ö retiminde nas l kullanabilece imize iliflkin görüfller edinmiflizdir. Afla daki sunum materyalleriyle neler yapabilece imiz konusunda bize yol göstermeleri amac yla birkaç yöntem önerilmektedir. Bu öneriler do rultusunda sunum materyallerini derslerimizde kullanmaya bafllar, zamanla çok daha yarat c kullan m biçimlerini gelifltirebiliriz. Tüm dünyada birçok yabanc dil ö retmeni, sunum materyallerini temelde; sözel anlat mlarda önemli noktalar vurgulamak, sözel aç klamalar görsel ö elerle desteklemek, örnekleri sunmak, al flt rma ve geribildirim etkinliklerini gerçeklefltirmek, ö rencilerin düflüncelerini düzenlemelerine ve di erleriyle paylaflmalar na olanak tan mak, türü amaçlar do rultusunda kullanmaktad rlar (Bateson ve Depoe, 2003; Newby ve meslektafllar, 2000, s.52; Roblyer ve Edwards, 2000, s ; Sammons, 1997; Schcolnik ve Kol, 1999). Dil bilgisi (gramer) dersinde cümleyi oluflturan ö eleri (noun, adjective, adverb, subject, object, vb); farkl renklerde sunarak ö rencilerin alg lamas kolaylaflt rabiliriz, yönler, yönlerle ilgili temel kavramlar ve yön tarif etmek gibi konular harita, foto raf ya da çizimlerle sunarak kolay kavranmas n sa layabiliriz, özel aç klamalar m z sonunda bir düflüncenin iyi ve kötü ifade edilmifl biçimlerine iliflkin paragraflar göstererek ö rencilerin farklar görmelerine olanak tan yabiliriz, boflluk doldurma, do ru yanl fl, çoktan seçmeli gibi farkl türlerdeki al flt rma sorular n tüm ö rencilere ayn anda sunar ve do ru cevaplar sunum materyali üzerinde gösterebiliriz, ö renciye, okudu u bir metni tan tan, sunum materyallerinin kullan lmas n gerektiren sunufl yapt r labiliriz. Böylece, bu s rada okuma, anlama, düflüncelerini düzenleme, yazma ve konuflma becerileri geliflmifl olur.

111 4. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Sunum Materyalleri 101 Bu önerilerden anlafl labilece i gibi sunum materyalleri yabanc dilde okuma, yazma, dinleme ve konuflma becerilerinin gelifltirilmesinde rahatl kla kullan labilir. Kullan m hem ö retmenin daha az zaman, emek, çaba harcamas na, hem de ö rencilerin daha iyi ö renmelerine yard mc olabilir. SUNUM MATERYALLER N DE ERLEND RMEK Ö retim ortamlar n n, e itim, teknik ve estetik boyutlarda de erlendirilmesi gerekir. E itim boyutuyla bak ld nda, kullanaca m z ö retim materyalleri etkili ve verimli olmal d r. Sözlükte etkililik beklenen ya da istendik sonuçlara ulaflma; verimlilik ise en az zaman, para ve emek harcanarak amaca ulaflma biçiminde tan mlanmaktad r. Bu tan mlardan yola ç karak herhangi bir ö retim materyalinin etkili olmas için hedeflenen ö renme amaçlar na ulaflt rmas gerekti i ileri sürülebilir. Benzer biçimde, verimli olmas için de hem üretiminin ve kullan m n n çok fazla zaman, para ve emek gerektirmeden ö rencilerin ö renmesine yard mc olmas, hem de ö rencilerin çok fazla çaba harcamadan k sa sürede anlat lmak istenenleri tam olarak alg lamalar n sa lamas gerekti i düflünülebilir. Teknik aç dan ise haz rlanan materyalin kullan m n n kolay ve sorunsuz olmas anlafl lmal d r. Örne in, sunum programlar flablonlar ndan baz lar özel efektler (zeminde fl klar n kaymas, baz flekillerin görülüp kaybolmas, vb.) içerir. Bu tür flablonlarda bir slayt perdeye yans d nda öncelikle özel efekt kendili inden çal - fl r. E er o slayt üzerindeki mesajlarla ilgili fazlaca sözel aç klamalar m z yoksa hemen bir sonrakine geçmek isteyebiliriz. Ancak, özellikle teknik aç dan geliflmifl olmayan bilgisayar kullan yorsak, fazla beklemeden bir sonraki slayta geçmemiz güçtür; çünkü flablondaki efektin gerçekleflmesi gerekir. Bu tür flablonlar, ayn slayt üzerinde özel bir efektle gelmesini ayarlad m z ö elerin görünmesinde de sorunlara yol açabilirler. Genelde geliflmifl bilgisayarlar olmad durumlarda bu tür flablonlar kullanmaktan kaç n lmal d r. Aksi hâlde sunum s ras nda zorlanabilir, kar flt rabilir, olumlu bir izlenim b rakmayabiliriz. Teknik sorunlara iliflkin bir baflka örnek, seçece imiz yaz türüyle ilgilidir. Genelde hemen her bilgisayarda bulunan Arial türü yaz türleri tercih edilmelidir. Özel bir yaz türü, belki sunumumuz için çok uygundur. Ancak, kendi bilgisayar m zda bulunan bu yaz türü, sunuflumuzda kullanaca m z bilgisayarda olmayabilir. Bu durumda haz rlad m z metinler ya farkl bir yaz türü ya da anlams z flekiller hâlinde ç kacakt r. Tepegöz ve materyaline iliflkin de teknik sorunlar yaflanabilir. Saydamlar n sunum öncesinde s ralanmas önemlidir. Aksi hâlde, sunum s ras nda sözel aç klama yaparken saydam arayarak zaman kaybedebiliriz. Benzer biçimde tepegözün çeflitli nedenlerle çal flmamas, görüntü ayarlar n n yap lanmamas, yans t lan zeminin görmeyi engelleyecek yap da olmas gibi sorunlar da teknik sorunlara örnek olarak verilebilir. Estetik boyutu çekicilik kavram yla ilgilidir. Ö retim materyalinin çekici olmas, ö rencilerin ilgisini çekmesi, bu ilgiyi canl tutmas ve olumlu bir izlenim b rakmas, böylece ö renme sürecine gönüllü, istekli kat l mlar na yard mc olmas anlam na gelmektedir. Mesaj m z n içeri i kadar, o mesaj nas l sundu umuz da alg - lanmas üzerinde etkilidir. Renk, yaz türü, zemin, çizim, foto raf gibi ö elere iliflkin tercihlerimiz, mesajlar m z n ö renciler taraf ndan do ru biçimde alg lanmas üzerinde etkili olabilir. Bu noktada akl m za Karfl laflt m z sunum materyallerini e itim, teknik ve estetik boyutlarda nas l de erlendirebiliriz? sorusu gelebilir. Böyle bir de erlendirme için bu ünitede anlat lan görsel tasar m, sunum materyallerinin haz rlanmas ve kullan lmas ilkelerini göz önünde bulundurabiliriz. Afla da bu ilkeler do rultusunda haz rlanm fl bir de erlendirme formu yer almaktad r. Karfl laflt m z sunum

112 102 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II materyallerini de erlendirmek için bu formu ya da bir benzerini kendimiz gelifltirerek kullanabiliriz. Bu formu, ayr ca, haz rlad m z materyalleri ö rencilerimizin de erlendirmesi için de kullanabiliriz. Sunuflumuz sonunda ö rencilerimizin bu formu doldurarak sunum materyallerine iliflkin görüfllerini alabiliriz. Ek olarak, bu formda s ralananlar asl nda bir sunum materyali haz rlarken uymam z gereken temel ilkelerdir. Bu nedenle, materyalleri gelifltirirken bu formu göz önünde bulundurmak etkili, verimli, çekici materyaller haz rlamam za yard mc olabilir. Sunum Materyalleri De erlendirme Formu Sunumun Bafll : Sunumu Yapan n Ad Soyad : Sunum Tarihi ve Süresi: Sunumun Yeri: Yap lma Nedeni (Temel Amac ): Hedef Kitlesi: Afla daki izledi iniz sunufla iliflkin baz ifadelere yer verilmifltir. Bu ifadelere ne ölçüde kat ld - n z belirtmek için hemen yanlar ndaki 1-5 rakamlar ndan birini yuvarlak içine al n z. Rakamlar flu anlama gelmektedir: 1 = Kesinlikle Kat lm yorum 2 = Kat l yorum 3 = Emin De ilim 4 = Kat l yorum 5 = Kesinlikle Kat l yorum zledi iniz sunuflla ilgili olmad n düflündü ünüz ifadeler varsa lütfen bunlar dikkate almay n. fadeler Kat lma Düzeyiniz 1 Materyaller haz rlan rken hedef kitlenin özellikleri gözönüne al nm fl Materyallerde yer verilen görsel ve sözel ögeler ifllenen konu ile do rudan ilgili Materyallerde yer alan ögeler, yap lan sözel aç klamalarla tutarl Her materyal yaln zca bir ana konu ile s n rl Bafll k materyali haz rlanm fl Materyalde bafll klar ve ana aç klamalar kolayca ay rt edilebiliyor çeri e uygun yaz türü seçilmifl Tüm sunum boyunca en fazla iki yaz türü kullan lm fl Önemli noktalar, genelde yaz biçiminin ve boyutunun de ifltirilmesi ile vurgulanm fl Yaz lar en uzak noktadan bile rahatl kla okunabilecek boyutta Yaz lar n tamamen yana yat k, alt çizili, büyük harfle yazma gibi biçimlerle yaz lmas ndan kaç n lm fl Sat rlar aras ndaki boflluklar okunmay kolaylaflt racak biçimde ayarlanm fl Sözel ögeleri tamamlay c görsel ögeler kullan lm fl Seçilen görsel ögeler gerçekten anlat lmak isteneni aktar yor Birbiriyle ilgili sözel ve görsel ögeler birbirlerine yak n yerlefltirilmifl Görsel ögelerin boyutlar, kullan lan yaz türüne uygun

113 4. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Sunum Materyalleri 103 fadeler Kat lma Düzeyiniz 17 Görsel ve sözel ögeler aras nda orant l boflluk b rak lm fl Her materyalde denge ve bütünlük sa lanm fl Benzer ögeler (örne in bafll klar) tüm materyallerde ayn biçimde ve yerde kullan lm fl Görsel ve sözel ögeler s ralan rken soldan sa a giden ya da O, Z, L, T, V gibi ak fllar benimsenmifl Kullan lan renk, desen, flekil, grafik, yaz gibi farkl ögeler estetik görülüyor Birbiriyle uyumlu renkler kullan lm fl Zemin ve ögelerin renkleri okunmay kolaylaflt racak düzeyde kontrast oluflturmufl Sözel ögelerde dil bilgisi kurallar na uyulmufl Temiz ve düzenli çal fl lm fl Materyaller genelde basit ve sade biçimde haz rlanm fl Sunum araçlar kolay kullan labilecekleri ve materyallerin kolay görülebilece i biçimde yerlefltirilmifl Sunum mekan materyallerin görünmesini engellemeyecek biçimde ayd nlat lm fl 29 Bu sunuflun ve kullan lan materyallerin be endi iniz yönlerini afla da belirtilen yere yaz n z Lütfen arka sayfaya geçiniz 30 Bu sunuflun ve kullan lan materyallerin be enmedi iniz yönlerini afla da belirtilen yere yaz n z. Katk lar n z için teflekkürler Bu formda yer alan ifadelere verdi iniz cevaplar genelde 3 ve üstündeyse sunufl ve haz rlanan materyaller baflar l biçimde gerçeklefltirilmifl anlam na gelmektedir. Ancak 3 ün alt nda kal rsa 3 ün alt nda iflaretledi iniz ifadelere iliflkin kurallar gözden geçirmenizde yarar vard r. E er bu formu kullanarak sunuflu birden fazla kifli de erlendirmiflse, verilen cevaplar n ortalamas al nmal d r. Bunun için bir ifllem tablosu program (Excel) kullanabiliriz. fadeler e er 3.40 ve üzerinde puan alm flsa baflar l kabul edilebilir. Alt nda puan alan ifadelere iliflkin ilkelere göz atmam zda yarar vard r.

114 104 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Özet A MAÇ 1 A MAÇ 2 Ö renme-ö retme sürecinde görsellerden yararlanma nedenlerini s ralayabilmek Görsel materyalleri kullanma amac m z ekranda bir fleylerin görünmesi, di erlerinin kullan yor olmas, daha profesyonel görünmek ya da ö rencileri ayr nt l tablo ve flekillerle etkilemek de ildir. Görsel materyalleri temelde sözel aç klamalar m z desteklemek, pekifltirmek ve zenginlefltirmek için kullan r z. Bunun yan s ra, ö rencilerin dikkatini önemli bir noktaya odaklamak ve ilgi çekmek için de görsel materyallerden yararlan r z. Görsel, görsel okuryazarl k gibi temel kavramlar tan mlayabilmek Görseller, mesajlar m z aktarmada kulland - m z resim, grafik, metin, foto raf, çizgi ya da gerçek hareketli görüntüler gibi sembollerdir. Karfl lafl lan bir görselin aktarmak istedi i mesaj tam olarak anlama ve aktarmak istenilen mesaj karfl daki insanlar n do ru biçimde anlamas n sa layacak görselleri haz rlama yeterli ine görsel okuryazarl k ad verilmektedir. A MAÇ 4 sahip de ildir. Yetiflkin ö renenler, genelde çizimlerin önemli noktalar vurgulamadaki baflar s na ra men gerçek resimleri tercih ederler. Yetiflkin ö renenler, soyut bilgilerle ilgili konularda genellikle daha çok gerçek resimleri görmek isterler. Bu durumda e itimcinin rolü gerçek resimlerle soyut kavramlar dengeli bir biçimde sunarak ö retim amaçlar na ulaflmakt r. Yaflça küçük ö renciler, basit görselleri tercih ederken, daha büyük yafltaki ö renciler karmafl k görselleri tercih ederler. Oysa yafl grubu ne olursa olsun, basit görseller karmafl k görsellere göre daha etkilidir. Görsel tasar m ilkelerinin ifllevlerini s ralayabilmek Görsel tasar m ilkeleri ö eler ve düzen bafll klar alt nda s n fland r labilir. Ö eler ise görsel ve sözel olmak üzere iki grupta ele al n r. Her grup için farkl tasar m ilkeleri vard r ve bu ilkeler, etkili görseller haz rlamaya yard mc olur. A MAÇ 3 nsanlar n görselleri yorumlamas nda etkili olan faktörleri aç klayabilmek Görsellerin yorumlanmas nda ö rencilerin geliflim düzeyleri önemli rol oynar. 12 yafl ndan küçük ö renciler görselleri bir bütün olarak de il, parçalar hâlinde alg lar. 12 yafl ndan büyük ö renciler ise görselleri bütün olarak alg lamakta ve gördüklerinden bir sonuç ç karabilmektedir. Bu nedenle 12 yafl n alt ndaki ö rencilerde soyut sembollerden oluflmufl ya da aralar ndaki ba lant n n tam olarak oluflturulmad hareketsiz resimlerin gösterimi baflar s zl da beraberinde getirebilir. Görsellerin yorumlanmas nda ö rencilerin kültürel geçmiflleri etkili olabilir. Farkl kültürel gruplar görselleri farkl biçimde alg layabilirler. Ço u yetiflkin, siyah beyaz görsellerden çok renkli görselleri tercih etmektedir. Oysa renkler içerikle yak ndan ilgili olmad müddetçe ö renme üzerinde pek de önemli bir etkiye A MAÇ 5 Farkl sunum materyallerinin üstünlük, s n rl - l k ve haz rlama yöntemlerini aç klayabilmek Sunum materyalleri, tahta ya da panoya as lan basit bir çizimden, saydam, dia, elektronik görüntü ve hatta videodaki bir hareketli görüntüye kadar çeflitli biçimlerde olabilir. Ancak, sunufllarda önceki y llarda daha çok tepegöz cihaz ve saydamlar, son y llarda ise bilgisayar ve veri/görüntü yans t c yard m yla elektronik görüntüler kullan lmaktad r. Saydam tepegöz yans tma arac nda kullan lan materyaldir. Saydamlar elle, fotokopi makinesi yard m yla ya da bilgisayar kullanarak haz rlayabiliriz. Bilgisayar görsel haz rlamada kullanabilece imiz gibi haz rlanan elektronik görüntülerin do rudan perdeye yans t lmas nda da kullanabiliriz. Ancak, bunun için bilgisayar n yan s ra veri/görüntü yans t c s na ihtiyac m z vard r. Elektronik görüntüleri, bilgisayar programlar yla kendimiz yaratabilir, bilgisayar ya da nternet teki haz r resimleri kul-

115 4. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Sunum Materyalleri 105 lanarak di er ortamlardaki ö eleri say sallaflt - rarak haz rlayabiliriz. Elektronik görüntüleri Power Point gibi sunum programlar n kullanarak haz rlar z ve sunar z. Bu haz rlama s ras nda kullanaca m z görsel materyal say s nda cimri davranmal, mesajlar olabildi ince görsellefltirmeli, metinlerden kaç nmal, her görselde yaln z bir düflünceyi vurgulamal, metin ve say lar n görünür olmas n sa lamal, renk kullan m nda dikkatli davranmal, görülmesi kolay resim ve çizimleri tercih etmeli, Olsun diye görsel kullanmamal, görsel alg y kolaylaflt rmal ve tutarl davranmal y z. A MAÇ 6 Yabanc dil e itiminde sunum materyallerinin kullan m n amaçlar n tart flabilmek Yabanc dil ö retiminde sunum materyalleri, sözel anlat mlarda önemli noktalar vurgulamak, sözel aç klamalar görsel ö elerle desteklemek, örnekleri sunmak, al flt rma ve geribildirim etkinliklerini gerçeklefltirmek, ö rencilerin düflüncelerini düzenlemelerine ve di- erleriyle paylaflmalar na olanak tan mak türü amaçlar do rultusunda kullan labilir.

116 106 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Kendimizi S nayal m 1. Afla dakilerden hangisi görselleri kullanma nedenlerinden biri de ildir? a. Anlafl lmas zor olan konular basitlefltirmek b. Daha profesyonel görünmek c. Ö rencilerin dikkatini odaklamak d. Sözel aç klamalar desteklemek e. Mesajlar görsellefltirmek 2. Sözel ö elerle ilgili afla daki ifadelerden hangisi do rudur? a. Elektronik görüntülerde yaz boyutu en fazla 18 olmal d r. b. Sunum materyallerinde Times New Roman gibi yaz türleri tercih edilmelidir. c. Kitap metni havas yarat lmak istendi inde t rnaks z yaz türlerinden yararlan labilir. d. K sa metinler, tablo ve listelerde t rnakl yaz türleri kullan lmal d r. e. Yana yat k ve alt çizili yaz biçimleri okunmay güçlefltirir. 3. Afla dakilerin hangisi görsel ve sözel ö elerin yerlefltirilmesinde (düzene) uyulmas gereken ilkelerden biri de ildir? a. Dengesizlik durumu simetrik dengeye göre tercih edilmelidir. b. Bir süreci anlatan ö eler O, Z, T, V biçimlerinde yerlefltirilebilir. c. Her materyalde ö eler, ayn yerde, türde, biçimde ve renkte verilmelidir. d. Zemin ve di er ö elerin renkleri birbiriyle uyumlu olmal d r. e. Birbiriyle ilgili ö eler yak n yerlefltirilmelidir. 4. Afla dakilerden hangisi tepegözün üstünlüklerinden biri de ildir? a. Normal oda fl nda çal flabilmesi b. Saklanmas, korunmas ve tafl nmas n n kolay olmas c. Ses, hareketli görüntü gibi çoklu ortam ö elerini kullanmaya izin vermesi d. Büyük, küçük her grupta kullan labilmesi e. Kullan m n n basit olmas 5. Sunum materyallerini haz rlarken afla dakilerden hangisine dikkat edilmelidir? a. En az 4 renk kullanmaya b. Mesajlar olabildi ince yaz l aktarmaya c. Karmafl k resim ve çizimleri kullanmaya d. Her görselde bir ya da daha fazla düflünceyi vurgulamaya e. Görsel materyal say s nda cimri davranmaya 6. Bilgileri, düflünceleri ve duygular aktarmada kullan lan sembollere ne ad verilmektedir? a. Desen b. Grafik c. Çizim d. Görsel e. fiekil 7. Afla dakilerden hangisi görsellerin yorumlanmas n etkileyen faktörlerden biri de ildir? a. Görsellerin yorumlanmas nda ö rencilerin geliflim düzeyleri önemli rol oynar. b. Gerçek resimlerden oluflan görseller 12 yafl ndan küçük ö rencilerin dikkatini kolayl kla da- tabilmektedir. c. Yetiflkin ö renenler somut bilgilerle ilgili konularda genellikle daha çok gerçek resimleri görmek isterler. d. Görsellerin yorumlanmas nda ö rencilerin kültürel geçmiflleri etkili olabilmektedir. e. Ço u yetiflkin siyah beyaz görsellerden çok renkli görselleri tercih etmektedir. 8. Afla dakilerden hangisi görsel türlerinden biridir? a. Örgütsel b. fiematik c. Animasyon d. Dekoratif e. Figüratif

117 4. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Sunum Materyalleri 107 Yaflam n çinden 9. Afla dakilerden hangisi, görsellerde yer alacak metinleri haz rlarken dikkat edilmesi gereken konulardan biri de ildir? a. Bir perdeye yans t larak izleyicilere sunulan görsel materyallerde olabildi ince tek yaz türü kul- lan lmal d r. Yabanc Dil Ö retimine Bir Örnek: b. Yaz boyutu tüm ö renciler taraf ndan görülebilir büyüklükte olmal d r. Amerika da Bir lkokulda Dil Ö retimi Uygulamalar c. Yaz biçimleri (kal n, italik, alt çizili) metinlerde Nesrin BiLKAN* özellikle vurgulanmak istenen bölümlerde kullanmal d r. Son y llarda dünyada dil ö retimiyle ilgili pek çok me- Türk Dili ve Edebiyat Ö retmeni d. Her görsel için farkl yaz tipi seçilmeli ve yaz tipi seçimi görsel ö elerden ba ms z olarak ya- Türkçe ö retilmesi konusunda artan talep üzerine bu tot ve uygulama denenmifl olup, özellikle yabanc lara p lmal d r. uygulamalar n bir k sm na ülkemizde de yer verilmifltir. e. E er iki farkl yaz karakteri kullan lacaksa ayn Dil ö retiminin küçük yafllarda bafllanan bir ö renme ifllevi görmek için yan yana kullan lmamal d r. süreci oldu u ve küçük yafllardaki ö renmenin daha kal c olarak de erlendirildi i bir gerçektir. Baz ülkelerin kendi dillerini ö retmede çok daha baflar l oldu u 10. Afla dakilerden hangisi, görsel materyaller haz rlama ilkelerinden biri de ildir? ve dille birlikte kültürün de ö retildi i s k s k söz konusu edilmektedir. Ancak bunun sebepleri ve dil ö reti- a. Materyalde k s tl say da görsel kullan lmal d r. b. Her görselde olabildi ince çok renkler kullan lmal d rfl mlar d fl nda pek de ele al nmam flt r. Bu çal flmam zmindeki baflar n n nas l elde edildi i baz teorik yakla- c. Mesajlar olabildi ince görsellefltirmeli, metin da teorik bilgilerden ziyade bir Amerikan ilkokulundaki yabanc ö rencilerin ngilizce ö renmelerine bir ör- kullanmaktan olabildi ince kaç n lmal d r. d. Her görselde yaln zca bir düflünce vurgulanmal d r. Amerika da yabanc ö renciler ilkokula bafllad klar nnek verece iz. e. Görülmesi kolay resim ve çizimler tercih etmelidir. da ESL ad verilen programlara kat l rlar. ESL (English as a second language / ikinci dil olarak ngilizce) ö rencilerin derslerine ngilizce olarak devam edebilmeleri için gerekli alt yap y sa lamay amaçlamaktad r e itim y l nda Wisconsin eyaletinde bulunan Madison flehrinde Shorewood ilkokuluna gönüllü olarak devam etti im s rada ö rencilerin nas l olup da daha önce tek kelime bilmedikleri bir yabanc dili oldukça k sa bir sürede ö rendiklerini örnekleriyle gördüm.1 Burada yap lan uygulamalar asl nda e itim alt yap s n n kütüphane, ders araç gereçleri, ö retmenin yetiflme tarz, okul yönetimi, velinin ve çevrenin ö renme sürecine katk lar gibi her biri bir yap bozun parças gibi birbirini tamamlayan etkenlerden oluflmaktad r. Amerika daki okullarda dikkati çeken en önemli özellik okul kütüphanelerinin zenginli i ve okuma al flkanl n n genifl materyalle desteklenmesi hususudur.

118 108 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Ö rencilerin ngilizce konuflulan bir ortamda bulunmalar elbette kelime bilgisi, telaffuz ve konuflma becerilerinin geliflmesine katk da bulunmaktad r. Ancak bizim dikkatimizi çeken ve burada esas olarak üzerinde duraca m z konu tematik bir yaklafl mla dil ö retilmesi hususudur. Bu uygulamada çocuklar n ilgisini çeken konular n belirlenmesi, onlar n derse adapte olmas nda önemli bir sebep teflkil etmektedir. Özellikle müfredatlara paralel olarak haz rlanm fl kitap, doküman ve görsel yay nlar daha bilinçli bir ö retim imkân sa lamaktad r. Söz gelimi dil ö retiminde ö retmen; sincaplar, flükran günü, k fl, tohumlar, t rt llar ve köpek bal klar gibi çocu un yafl seviyesine göre ilgi gösterece i konular seçmektedir. Elbette bu konularla ilgili onlarca kitap, doküman, resim ve video kasetleri de e itim sürecinde önemli bir rol oynamaktad r. Ö retmen sincaplarla ilgili bir konu iflledi inde, s n fa bir sincab n günlük ne kadar yemek yedi ini göstermek için bir torba f st k getiriyor, denge kelimesini ö retmek için yere yap flt rd bir bant üzerinde çocuklar sanki metrelerce yukar da bir telin üzerinde yürüyormufl gibi yürütüyor ve ö rencilere konuyla ilgili (kamuflaj kelimesi gibi) de iflik kelimeler ö reterek kelime hazinelerinin geliflmesini sa l yordu. Okuma, yazma, konuflma ve dinlemeden oluflan dört temel becerinin kazand r ld derslerde ö retmen, her sabah ö rencilere konuyla ilgili bir kitap okuyarak onlar n dinleme becerilerini gelifltirmektedir. Ayr ca her sabah okunan kitaplar çocuklar n ufkunu açmakta ve onlara kelimelerin do ru telâffuzu konusunda yard mc olmaktad r. Bütün bu uygulamalar sonunda ö renciler elde ettikleri bilgi ve becerilerle her bir ünitenin sonunda bir küçük kitap haz rlayarak yazma becerilerini gelifltirmektedir. Amerikan ilkokul sisteminde s n flarda yap lan etkinliklerden önce ö retmen taraf ndan bir örnek çal flma gösterilir. Böylece ö rencilerden istenen uygulama somutlaflt r l r. Ö retmen, köpekbal klar konusu ile ilgili tema destekli dil ö retimi s ras nda s n fa konuyla ilgili fliirler getirir. Bu aflamadan sonra ö rencilerden benzer fliirler yazmalar istenir. Yönlendirilmifl yazma çal flmalar (guided writing) ile fliir yazan çocuklar hem kafiye, ölçü, m sra gibi fliire ait kavramlar ö renmifl olurlar hem de köpekbal klar ile ilgili ö rendikleri bilgileri daha e lenceli bir yoldan tekrar etmifl olurlar. Köpekbal klar örne inde oldu u gibi konu bitiminde çocuklara seçecekleri di er hayvan, canl veya nesnelerle ilgili örnek bir kitap çal flmas yapt r l r. ki haftal k ünite sonunda ö renciler hem merak ettikleri hayvanlar hakk nda bilgi edinirler hem de okuma, yazma, dinleme ve konuflma becerilerini kullanarak daha etkin ve kal c bir flekilde ö renirler. Burada bütün bir ünite boyunca ö rencilere yapt r lan aktiviteler, kitap çal flmalar, resim yapma, fliir yazma yoluyla yap lan uygulamalar yoluyla kelimelerin hayat içersindeki de eri ve kullan m yerleri de tan t lmaktad r. Bilindi i gibi etkin ve kal c ö renmeyi sa layan unsur beynin tabiî bir ö renme sürecine kat lmas d r. Ö rencileri teoriye bo madan, gramer kurallar n anlatmadan sadece dili kullanarak, ilgi çekici ortamlar ve konularla yabanc bir dil ö retmek anadili ö renme sürecindeki tabiî ortam ça r flt rmaktad r. Çocuklar anadillerini ö renirken tamamen tabiî bir ortamda teorik bilgilerden ve gramer kurallar ndan habersiz, dili hayat n bir parças olarak alg larlar. Dil büyük ölçüde bir taklit hadisesi oldu u için yabanc dil ö retiminde de do al ortamlar n oluflturulmas ve çocuklar n bu do al ortamda ö renme sürecine kat lmas günümüzde dil ö retiminde en geçerli yoldur. Kaynak: Bilim ve Ak l n Ayd nl nda E itim Dergisi, A ustos-eylül 2004, Y l: 5.

119 4. Ünite - Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Sunum Materyalleri 109 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar 1. b Yan t n z yanl fl ise Ö renme-ö retme Sürecinde Görsel Materyallerin Kullan m bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 2. e Yan t n z yanl fl ise Görsel Tasar m lkeleri bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 3. a Yan t n z yanl fl ise Görsel Tasar m lkeleri bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 4. c Yan t n z yanl fl ise Sunum Materyallerini Tan yal m bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 5. e Yan t n z yanl fl ise Sunum Materyallerini Haz rlama lkeleri bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 6. d Yan t n z yanl fl ise Ö renme-ö retme Sürecinde Görsel Materyallerin Kullan m bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 7. c Yan t n z yanl fl ise Görsel ve Görsel Okuryazarl k Kavram bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 8. a Yan t n z yanl fl ise Görsel Tasar m lkeleri bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 9. d Yan t n z yanl fl ise Görsel Tasar m lkeleri bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 10. b Yan t n z yanl fl ise Sunum Materyallerini Haz rlama lkeleri bölümünü yeniden gözden geçiriniz. S ra Sizde Yan t Anahtar S ra Sizde 1 nsanlar çeflitli faktörlere ba l olarak görselleri farkl yorumlamakta ve görsellere iliflkin tercihleri de iflmektedir. Tüm bu faktörler, ö rencilerin görselleri nas l yorumlayabileceklerine iliflkin ipuçlar vermektedir. Bu nedenle görsellerin yarat lmas nda ö retmenlerin göz önünde bulundurmam z gereken görsel tasar m ilkeleri vard r. S ra Sizde 2 Sunum öncesinde ya da sunum s ras nda ö rencilere aktarmak istediklerimizi, çeflitli özel mürekkepli kalemleri kullanarak elle saydam üzerine çizebilir ya da yazabiliriz. Saydamlar k rtasiye malzemeleri satan yerlerden temin edebiliriz. Genelde A4 (2.10 cm x 2.97 cm) boyutunda ve mm aras nda de iflen kal nl ktad r. Zorunlu kal nd nda herhangi bir saydam materyal (dosya kapa, fleffaf ambalaj ka tlar, vb.) de tepegöz de kullan labilir. Ancak bu materyallerin s ya dayan kl olmas gerekir. Saydamlar üzerine mumlu, keçeli ve tüplü kalemleri kullanarak istedi imiz yaz ve flekilleri çizebiliriz. Ancak, saydamlar m z uzun süre kullanmak istiyorsak, üzerinde tepegöz projektör kalemi yazan türde kalemleri kullanmam z gerekir. Aksi hâlde yaz lar ya da flekiller silinebilir, solabilir. S ra Sizde 3 Sunu programlar n kullanarak basit bir sunum haz rlamak için flu ad mlar izlemek gerekmektedir. Birinci ad m görsel ö elerin materyal üzerindeki yerlerine, zeminde yer alacak ö elere karar vermek, ikinci ad m metin, grafik, flekil, foto raf, hareketli görüntü gibi ö eleri materyalde yaratmak ya da materyale eklemek, üçüncü ad m haz rlanan elektronik görüntülerin s ras n düzenlemek, gereksiz ekranlar silmek, dördüncü ad m ekranlar üzerindeki ö elerin ve ekranlar n özel efektlerle ekranda görünmesini sa lamak, beflinci ad m ses, çizgi ya da gerçek hareketli görüntü gibi çoklu ortam ö elerini eklemek, alt nc ad m program n menüleri, ikonlar, pencereleri olmadan tam ekran görünmesini sa lamak, son ad m ise elektronik görüntülerin yaz c dan ç kt s n almakt r.

120 110 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar Ayd n, C. H. (1999). E itim iletifliminin alan kimli inin belirlenmesi. Yay nlanmam fl Doktora Tezi. Eskiflehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Bateson, G. & Depoe, M.(2003) Uses of PowerPoint for the EFL classroom. tarihinde < (19 May s 2003). Dale, E. (1969). Audiovisual Methods In Teaching (3 rd Ed.). New York: Holt, Rinehart and Winston. Frank, D. (1996). Traffic Training Materials: High Impact Graphic Design. Amherst, MA: HRD Press Hanclosky, W.V. (1995). Principles of Media Development. White Plains, NY: Knowledge Industry Publications. Halis,. (2002). Ö retim Teknolojileri ve Materyal Gelifltirme. Ankara: Nobel. Heinich,, R., Molenda, M., Russell, J. D., & Smaldino, S. E. (1999). Instructional Media and Technologies for Learning (6th Ed.). Upper Saddle River, NJ: Merrill, s Hoban, C. F., Hoban, C. F. Jr., & Zisman, S. B. (1937). Visualizing the Curriculum. New York: The Cordon. Newby, T. J., Stepich, D. A., Lehman, J. D., & Russell, J. D. (2000). Instructional Technology For Teaching And Learning: Designing Instruction, Integrating Computers And Using Media. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall. Roblyer, M.D. & Edwards, J. (2000). Integrating Technology into Teaching (2nd Ed.). Upper Saddle River, NJ: Merrill. Sammons, M. (1997) Using Powerpoint Presentations In Writing Classes. < (19 May s 2003). Saettler, P. (1990). The Evolution of American Educational Technology. Englewood, CO: Libraries Unlimited. Schcolnik, M. & Kol, S. (1999). Using presentation software to enhance language learning The Internet TESL Journal (3), < (19 May s 2003). Williams, R. (1994). Non-Designers Design Book. Peachpit Pres. Yal n, H.. (2002). Ö retim Teknolojileri ve Materyal Gelifltirme (6. Bask ). Ankara: Nobel.

121 5 Yabanc Dil E itiminde Kullan lan Materyallerin Etkinlik Durumuna liflkin Araflt rmalar 111 Bu ünitede yabanc dil e itiminde kullan lan materyallerin etkinlik durumlar na iliflkin gerçeklefltirilmifl baz güncel çal flmalardan yola ç k larak bu çal flmalar n yabanc dil e itimi ortamlar nda ne tür uygulamalar gerektirece ine yönelik önerilere yer verilmifltir. Sistematik bir inceleme yapabilmek için materyaller görsel, iflitsel ve görsel-iflitsel gibi bafll klar alt nda toplanm flt r. Okuma, yazma, dinleme ve konuflma yetilerini gelifltirme ba lam nda her materyalin ayr ayr de erlendirilmesi, materyallerin güçlü ve zay f yönlerinin belirlenmesi, materyallerin ö renme ortam ve ö renci gereksinimlerine uygun biçimde kullan lmas gerekmektedir. Amaçlar m z Bu üniteyi çal flt ktan sonra; ö retmenlerin ders kitab kullanmalar n etkileyen faktörleri tart flabilecek, ders kitaplar n n yabanc dil ö retimindeki kullan l fl biçimlerini özetleyebilecek, derecelendirilmifl okuma kitaplar n n yararlar n aç klayabilecek, ö retimde resim kullan m ile ilgili temel ilkeleri s ralayabilecek, yabanc dil ö retiminde resim kullanman n yararlar n belirtebilecek, gerçek nesne ve modellerin yabanc dil ö retiminde kullan l fl biçimlerine örnekler verebilecek, iflitsel materyallerin kullan lmas nda dikkat edilecek noktalar tart flabilecek, yabanc dil ö retiminde müzi in yerini aç klayabilecek, alt yaz l ve alt yaz s z ngilizce videolar n yararlar n karfl laflt rabilecek, bilgisayar destekli dil ö retiminin yararlar n s ralayabilecek, çevrimiçi ö renmenin yararlar n belirtebilecek bilgi ve becerilere sahip olabileceksiniz.

122 112 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Örnek Olay S n fa ilk kez bilgisayar al nm fl ve derste de kullan lan baz okuma kitaplar n n CD leri bilgisayara yüklenmifltir. Bilgisayar kuran teknisyen, denemek için bir kitab n CD sini açar ve kitap sesli olarak bilgisayardan okunmaya bafllar. Ayla, hemen o kitab raf ndan al r, bilgisayar n önüne oturur ve bilgisayar n sesinden kitab takip etmeye bafllar. Bunu gören birkaç arkadafl daha kitaplar n alarak bilgisayar n önüne geçerler ve bilgisayar takip etmeye bafllarlar. Ö retmen bu duruma oldukça flafl r r ve teknisyene dönerek: Ben okuma yaparken bu kadar ilgili de illerdi der. Anahtar Kavramlar Görsel materyaller Ders kitaplar Derecelendirilmifl okuma kitaplar Sözcük defterleri Yaz ve gösterim tahtalar Resimler Tepegöz saydamlar Gerçek nesne ve modeller flitsel materyaller Ses Kasetleri Yabanc dil laboratuvar Dil ö retiminde müzik Görsel-iflitsel materyaller Video ve televizyon Oyun ve oyun materyalleri Video konferans Bilgisayar Çevrimiçi ö renme Bireysel geliflim dosyalar çindekiler YABANCI D L Ö RET M NDE Ö RET M MATERYALLER GÖRSEL MATERYALLER Ders Kitaplar Sözcük Defterleri Yaz ve Gösterim Tahtalar Resimler Tepegöz Saydamlar Gerçek Nesne ve Modeller fi TSEL MATERYALLER Ses Kasetleri Yabanc Dil Laboratuvar Yabanc Dil Ö retiminde Müzik GÖRSEL- fi TSEL MATERYALLER Video ve Televizyon Oyun ve Oyun Materyalleri Video Konferans Bilgisayar Çevrimiçi Ö renme Bireysel Geliflim Dosyalar BAZI ULUSLARARASI SÜREL YAYINLAR

123 5. Ünite - Yabanc Dil E itiminde Kullan lan Materyallerin Etkinlik Durumuna liflkin Araflt rmalar YABANCI D L Ö RET M NDE Ö RET M MATERYALLER Yabanc dil ö retiminde kullan lacak materyallerin belirlenmesinde, ö retim program ve ö renci gereksinimleri çerçevesinde haz rlanan özgül ö retim amaçlar n n yan s ra ö retim ortam önemli bir yere sahiptir. Genellikle bir ö retim gereksinimi ya da ö retim problemi çerçevesinde belirlenebilecek ö retim amaçlar n n ülke geneli için, belli bir yafl grubu için, belli bir okul ya da s n f için ya da belli bir alan için farkl flekillerde betimlenmesi olanakl d r. Bu amaçlara paralel olarak gelifltirilen ö retim stratejilerinin elde bulunan kaynaklar n n en iyi flekilde kullan larak uygulanmas, en iyi sonuçlar n al nmas ve farkl ö renme biçimlerine sahip ö renci gereksinimlerinin karfl lanabilmesi için, materyallerin yerinde ve do ru kullan m büyük önem tafl maktad r. Son y llarda yabanc dil ö retiminde kullan - lan materyal ve yöntemler üzerine önemli çal flmalar yapan McDonough ve Shaw (2003) taraf ndan da belirtildi i gibi materyal ve yöntem birbiriyle do rudan ilgili iki olgudur. Yabanc dil ö retimi sürecinin kaba bir tasla oluflturuldu unda materyaller ve yöntemler fiekil 5.1 de de görülece i üzere fleman n taban nda beraberce yer almaktad rlar. Yabanc dil ö retiminde kullan lan materyal ve yöntemleri belirlemede ö renci gereksinimleri, ö retim ortam, ö retim amaçlar ve bu amaçlar gerçeklefltirmek için haz rlanan ders plan dikkate al nmal d r. 113 fiekil 5.1 BA LAM Yabanc Dil Ö retimi Tasla Ö renciler Amaçlar n hayata geçirilmesi Ders plan Materyal ve yöntemler Ö retim ortam Kaynak: McDonough, J. ve Shaw, C. Materials and Methods in ELT: A Teacher s Guide. Oxford: Blackwell Publishers, 2003, s.52 den uyarlanm flt r. fiekil 5.1 de de görüldü ü üzere materyal ve yöntem, sürecin en bafl ndan belirlenebilecek birer ö esi de illerdir. Materyalleri etkin olarak kullanmak; ö retim problemini, ö renme ortam n ve ö renci gereksinimlerini en iyi flekilde de erlendirerek, bu de erlendirmeler fl nda uygun olan destek materyallerini seçmekle gerçeklefltirilebilir. Yeni materyallerin örnek olayda anlat ld gibi al fl lagelmifl etkinlikleri daha kolay bir flekilde yerine getirmek için kullan lmas, materyal kullan m n n çok küçük bir boyutudur. Önemli olan, ö retmenin o materyali güncel araflt rmalar fl nda, en etkin biçimde ve materyalin do as na özgü özgün özelliklerinden yararlanarak s n f ortam ve ö renci gereksinimleri ile bütünlefltirmesidir. Her ö retim materyalinin avantaj ve dezavantaj olabilir. Önemli olan bu materyallerin do as na uygun biçimde ve materyallerin kendine özgü yeterliklerinin ö rencilerin dil geliflimini olumlu yönde destekleyecek flekilde kullan lmas d r. Örnek olay k sm nda bahsedilen ö renciler, s n fa ilk kez getirilen bilgisayar oldukça ilgi çekici bulmufl ve bilgisayar n sesli kitap okuma özelli inden yararlanm fllard r. Böylece ö retmenlerinin bundan sonra kitaplar sesli olarak okuyarak ö rencilerin kendisini takip etmelerini istemesine belki de daha az gerek duyulacakt r.

124 114 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Ö retmenin tepkisi ise oldukça normaldir. Yeni ve ilgi çekici bir ö retim materyali, oldukça rutin olan bir etkinli i ö rencilerin gönüllü olarak yapmalar n sa lam flt r. Ö retmen, ayn okumay yaparken ö rencilerin ayn derecede ilgili olmamalar, ö retmenin etkinli i her defas nda ilgi çekici k labilecek yollara baflvurmakta yetersiz kalmas ndan kaynaklan yor olabilir. Elbette birçok etkinlikte materyalin ö retmenin yerini doldurabilmesi örnek olayda belirtilen etkinlikteki kadar kolay de ildir. Belirtilen basit kullan m n yan s ra, Bilgisayar ve Bilgisayar Destekli Yabanc Dil Ö renimi ünitesinde de tart fl ld üzere, bilgisayar n dil ö renimi etkinliklerde yarat c l artt rabilmek için kullan labilece i pek çok alan vard r. Bu ba lamda, ö renci ve ortam özelliklerini do ru çözümleyerek uygun materyale karar vermek, ö retmenler için kritik bir görevdir. Afla da özellikle 2000 y l ve sonras nda yap lm fl baz çal flmalardan yola ç k - larak bu çal flmalar n yabanc dil e itimi uygulamalar na yönelik önerilerinden bahsedilmifltir. Her materyalin okuma, yazma, konuflma ve dinleme etkinliklerine yönelik farkl avantajlar ve dezavantajlar olabilir. Ünite sonunda da belirtildi i gibi sadece yabanc dil e itimine yönelik araflt rmalar n yay nland onlarca uluslararas süreli yay n vard r. Bu ünite kapsam nda yararlan lan araflt rmalar n yap lan araflt rmalar n çok küçük bir bölümünü ve belli ö retim materyallerini kapsad gözden kaç r lmamal d r. Bu ünitede materyalleri s n fland r rken dil e itiminde s kl kla yap ld gibi okuma, yazma, konuflma ve dinleme etkinliklerine özel materyallerin ayn çat alt nda toplanmas olanakl de ildir. Çünkü amaç belli materyal türlerine özgü yap lan araflt rmalar n do rulu unu ortaya koymakt r. Bu ba lamda, Mayer (2001) in çoklu ortam mesajlar n s n fland rmak için kulland yollardan biri olan duyumsal özelliklerden yola ç k larak materyaller görsel, iflitsel ve görsel-iflitsel olarak s n fland r lm flt r. GÖRSEL MATERYALLER Bu bölümde görsel materyaller ile ilgili yap lan güncel araflt rma sonuçlar na yer verilecektir. Görsel materyaller bafll alt nda, yabanc dil ö rencilerinin görme duyusunu kullanarak iflledi i ders kitaplar, derecelendirilmifl okuma kitaplar, sözcük defterleri, yaz ve gösterim tahtalar, resimler, tepegöz saydamlar, gerçek nesneler ve modeller incelenebilir. Dil ö retiminin üstesinden gelmek tek bir kaynak ile olanakl de ildir. Ders Kitaplar Günümüzde yabanc dil e itiminde kullan lan ders kitaplar, yaz n n yan s ra çok say da resim ve çizim içermekte, iflitsel yönden de katk sa layabilmek amac yla ses kasetleri ile de desteklenmektedir. Son y llarda ders kitaplar ile ilgili araflt rmalar, ö retmenlerin ders kitab kullanmalar n etkileyen dört faktöre odaklanmaktad r: Ö retmenler, deneyimleri artt kça ders kitaplar na daha az ba ml hale gelmektedirler. fl yükü a r olan ö retmenler, derse haz rl k ve planlamaya daha az zaman bulabildikleri için ders kitaplar na yönelmektedirler. Ö retim kurumlar belli ders kitaplar n n yay nevleri ile anlaflma yapt zaman, ö retmenler ister istemez o ders kitaplar n tüm etkinliklerde kullanmak zorunda kalmaktad rlar. Ö retmenler, ifllerini kolaylaflt ran ve ders anlatmay e lenceli hâle getiren ders kitaplar n daha çok sevmekte, sevdikleri kitaplar da güncelli ine bakmaks z n daha s k kullanmaktad rlar.

125 5. Ünite - Yabanc Dil E itiminde Kullan lan Materyallerin Etkinlik Durumuna liflkin Araflt rmalar 115 Yabanc dil ders kitaplar n n bir dersin tamam n oluflturacak flekilde kullan ld - durumlar vard r. Böyle durumlarda ne ö retilece ine, nas l ö retilece ine ve hangi yöntemlerin kullan laca na tamamen ders kitab çerçevesinde karar verilmektedir. Bir ders kitab n n bir ö renme ortam na ve o ortamdaki eflsiz ö rencilere tek bafl na en iyi ö retimi sa lamas düflünülemez. Dil ö retimi ifli, önceden kararlaflt r lm fl ve tek bir paket halinde ö renciye sunulmufl bir materyal setinin üstesinden gelemeyece i kadar karmafl k bir süreçtir (Allwright, 1981, s. 9). Bu ba lamda bu yaklafl m genellikle önerilmemektedir. Ders kitaplar n n ders ile ilgili yap lan etkinliklerin en önemli kayna n oluflturdu u durumlar da bulunmaktad r. Böyle durumlarda ö retmen, gerekli gördü ü yerlerde etkinliklerde de ifliklikler yapmakta, destek materyalleri ile ö retim etkinli ini artt rmaya çal flmaktad rlar. Ders kitab n n dersin çok önemsiz bir parças n oluflturdu u, etkinliklerin ço unlukla e itim kurumunun altyap s na ba l olarak sa lanan video, çoklu ortam, bilgisayar destekli dil ö retimi yaz l mlar, ses kasetleri, farkl etkinlik ve ö retim yöntemleri ile yürütüldü ü durumlar da vard r. Böyle durumlarda ders kitab, sadece ev ödevi ya da ö renci için bireysel çal flma materyali konumundad r. Bu tür bir yaklafl m, ö retmenlerin çok iyi planlama yapmalar n ve iflbirli i içerisinde olmalar n gerektirmektedir. Ancak ders kitab n n az kullan ld birçok e itim kurumunda, dersin önemli bir k sm n çal flma ka tlar n n oluflturdu u gözlenmektedir. Yabanc dil ö retiminde kullan lan ders kitaplar n n içerikleri hakk nda ne düflünüyorsunuz? Sizce ders kitaplar, ö rendi iniz yabanc dil ö retim yöntemlerine uygun biçimde haz rlan yor mu? 1 SIRA S ZDE Ders kitaplar n n içeriklerine yönelik yap lan araflt rmalarda, günümüzde kullan lan ders kitaplar nda ço unlukla gençlerin veya çocuklar n rol ald, orta yafll veya daha yafll insanlar n ders kitaplar nda yeterince temsil edilmedi i görülmektedir. ncelenen birçok ders kitab nda erkeklerin k zlardan daha fazla temsil edildikleri, ders kitab kahramanlar n n ço unlukla belli bir sosyo-ekonomik s n fa ait de ilmifl gibi görünseler de orta ve üzeri bir s n f temsil ettikleri görülmektedir. Ders kitaplar nda düflük gelirli insanlar n neredeyse hiç görülmedikleri, ünlü insanlar n hayatlar n n ise daha çok baflar öyküsü gibi lanse edildi i görülmektedir (Ar kan, 2005). K saca ders kitaplar nda kullan lan materyallerin ço unlukla belli bir politik, kültürel ya da sosyal ba lama yönelik haz rland anlafl lmaktad r. Gilmore (2004) taraf ndan gerçeklefltirilen bir araflt rmada, ders kitaplar nda yer alan baz diyaloglarla bu diyaloglar n gerçek hayatta gerçekleflme biçimleri karfl - laflt r lm flt r. Güncel dil ö retim yöntemlerinde gerçek hayattan kesitlerin kullan lmas na oldukça fazla önem verilmesine ra men, ders kitaplar nda kullan lan diyaloglar n gerçek hayatta gerçekleflen diyaloglardan birçok aç dan farkl oldu unu ortaya koymufltur. Çal flmada aras nda yay nlanan ders kitaplar ile daha güncel ders kitaplar karfl laflt r lm fl, güncel kitaplardaki diyaloglar n daha gerçekçi olmaya bafllad klar vurgulanm flt r. Yani materyal gelifltirenler, son y llarda gerçek diyaloglar yavafl yavafl ders kitaplar na entegre etmeye bafllam fllard r. Güncel dil ö renimi teorileri, ö rencinin bilincini artt rmas na ve dili kullanarak ö renmesine yard mc olacak etkinliklere a rl k verilmesi gerekti ini belirtirken, ders kitaplar n n önemli bir k sm n n hâlâ davran flç ekole yönelik ö retim tekniklerine ve al flt rmalara devam etti i görülmektedir. Bunun önemli nedenlerinden biri, ö rencilerin bu tür al flt rmalar yapmad kça gerçekten ö rendiklerine

126 116 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Derecelendirilmifl okuma kitaplar genellikle kütüphanelerde okunmay beklemektedir. Oysa mutlaka derslere entegre edilmeleri gerekir. inanmamalar d r. Örne in, Nitta ve Gardner (2005), 9 farkl ders kitab n inceledikten sonra hepsinin gramer ö retimi ve gramer prati ine a rl k verdi ini; bilinç artt r c etkinliklere az da olsa rastland n ; gramer ö retilirken ço unlukla önce bilgi sunumu, sonra da bol miktarda al flt rma yap ld n ; hatta ö rencilerin daha çok al flt rma yapabilmeleri için yard mc kitaba baflvurmalar n n önerildi ini ortaya koymufltur. Ders kitaplar hakk ndaki ö renci ve ö retmen görüfllerini de erlendiren bir araflt rmada, ö retmenlerin ders kitaplar na, ö rencilere nazaran daha olumlu yaklaflt klar ortaya konmufltur. Ö renciler ise ders kitab ndan baflka yabanc dil ö retimi materyali bulamad klar durumlarda ders kitaplar na güvenmekte ve onlar önemli bir bilgi kayna olarak görmektedirler. Özellikle ö rencilerin ders kitaplar ile ilgili yaratt klar olumsuz metaforlar n, ö retmenlere materyal kullan m yöntemleri hakk nda de erli bilgiler verebilece i, ö rencilerin ders kitaplar n sevmesinin do ru materyal seçilip seçilmedi i konusunda ö retmeni ayd nlatabilece i vurgulanm flt r (McGrath, 2006). Ders kitaplar n n yan s ra yabanc dil ö retiminde önemli bir yere sahip olan ve farkl düzeydeki ö rencilere göre haz rlanm fl olan derecelendirilmifl okuma kitaplar üzerine de kapsaml araflt rmalar yap lmaktad r. Bu kitaplar n araflt rma sonuçlar ile ortaya konmufl olan faydalar afla da birkaç bafll k alt nda özetlenmifltir: Yabanc dil dersinin s k c yönlerini azalt r ve ö rencileri motive ederler. Ak c okuma yetisini gelifltirirler. Ö rencinin dili bir ba lam içerisinde ö renmesini sa layarak daha genifl bir sözcük da arc oluflturulmas na ve daha güçlü bir sözdizim bilgisine sahip olunmas na katk da bulunurlar. Gerçek dil kullan m örneklerine ulaflman n en kolay ve en ucuz biçimidirler. Kültürel farkl l klar alg lamay kolaylaflt r rlar. Yabanc bir dil ile hissetmeyi, o dile özgü biçimde düflünebilmeyi kolaylaflt r rlar. Grameri s k c olmaktan ç kart p gerekli gramer kurallar n n e lenceli bir ba lam içerisinde sunulmas n kolaylaflt r rlar. Okuma ve yazma yetilerinin yan s ra iflitsel materyal olarak kullan ld klar nda dinleme ve konuflma yetilerinin de geliflmesinde yard mc olurlar. Güncel araflt rmalar, mevcut yabanc dil ö retimi etkinliklerinin ö rencilere dili gerçek hayatta kullanma becerilerini yeterince kazand ramad n göstermektedir. Mevcut yönelim, bu becerileri kazand rmada ö rencilere yard mc olabilecek derecelendirilmifl okuma kitaplar gibi orijinal ya da orijinale yak n dil kullan m örneklerinin bulundu u materyalleri kullanmak yerine, sadece yap lar n ö retildi- i ders kitaplar ile yetinme fleklinde gerçekleflmektedir. Ders kitaplar nda ya da ders içerisinde kullan lan temel bas l materyallerde literatüre a rl k verilmesi gerekti ine dair çok say da çal flma bulunmaktad r. Derecelendirilmifl okuma kitaplar na benzer biçimde literatür a rl kl materyallerin motivasyonu artt rd, do al bir dil içerdi i için amaçlanan dil ö renimini pekifltirdi- i, akademik okur-yazarl k ve düflünme becerilerine katk da bulundu u, ö rencilerin sosyal ve duygusal kifliliklerini gelifltirdi i belirtilmektedir. Literatür ba lam nda ise genellikle hikayelere yer verilmifl, özellikle erken yafllarda dil ö retimi etkinliklerine entegre edilen hikayelerin dili daha etkin ve amaçlara uygun biçimde ö renmeye yard mc oldu u ortaya konmufltur.

127 5. Ünite - Yabanc Dil E itiminde Kullan lan Materyallerin Etkinlik Durumuna liflkin Araflt rmalar 117 Sözcük Defterleri Sözcük ö retimi ile ilgili birçok çal flmada ö rencilerin sözcük defteri tutmalar önerilmektedir. Öte yandan yabanc dil ö renimi s ras nda ö renciler taraf ndan tutulan sözcük defterleri hakk nda oldukça az çal flma bulunmaktad r. Sözcük defteri tutman n ö renmedeki etkinli i artt raca na dair son y llarda Japonya da ve Tayland da yap lm fl iki kapsaml uygulamaya rastlanm flt r. Tayland da gerçeklefltirilen uygulamada sözcük defterlerinin yeni ö renilen sözcükleri kaydetmede ve pekifltirmede önemli rol oynad ; ö rencilerin sözcükleri sözcük defterlerine do ru ifllemek amac yla keflfetme stratejilerine daha s k baflvurduklar ; sözlüklerden, ö retmenlerden, sözcü ün bulundu u ba lamdan ya da arkadafllar ndan yararlanarak mutlaka sözcü ün do ru karfl l n bulmaya çal flt klar ortaya konmufltur. Sözcük defterlerinde sözcüklerin efl anlaml ve z t anlaml lar n n bulundurulmas, sözcüklerin s n fland r lmas, grafiklerle çeflitli s fatlar aras nda derecelendirme yap lmas, yeni sözcüklerin örnek cümlelerde kullan lmas ve sözcü ün anlam n n ö rencinin anlad biçimde kaydedilmesi gibi etkinlikler, ö rencilerin biliflsel olarak sözcüklere daha çok odaklanmalar na ve sözcük ö renmede etkin olmalar na yard mc olmaktad r. Öte yandan sözcük defteri kullanman n ö rencinin kendi kendine ö renmesini, ö renci sorumlulu unu ve ö renilen sözcüklerin yeni ortamlarda kullan m n pekifltirdi i, ö rencilerin sözcük ö renmeye karfl olumlu tutumlar sergilemesine yard mc oldu u öne sürülmektedir (Fowle, 2002). Japonya da gerçeklefltirilen uygulamada ise ngilizce ö renmekte olan 124 birinci s n f ö rencisinin sözcük defterleri incelenmifltir. ncelemede ö rencilerin sözcük listelerini haz rlarken en çok hangi kaynaklardan yararland klar n, hangi tür sözcükleri ne s kl kta seçtiklerini ve sözcük seçiminin ard ndaki nedenleri belirlemek amaçlanm flt r. Bulgular, ö rencilerin seçtikleri sözcüklerin yüzde 82 sinin ders kitaplar ndan ya da s n fta kullan lan çal flma ka tlar ndan geldi ini, bunu s - ras yla di er yaz l materyallerin (% 6.5), elektronik çoklu ortam araçlar n n (%5), konuflmalar n (% 2) ve di er etkinliklerin (% 4.5) takip etti ini göstermifltir. Ö rencilerin sözcük defterlerindeki sözcüklerin önemli bir bölümünü isimler oluflturmufl, bunu s ras yla fiiller, s fatlar ve zarflar takip etmifltir. Ö renciler ço unlukla yeni karfl laflt klar ve anlam n bilmedikleri sözcükleri defterlerine kaydetmifller, bunu s ras yla kullan fll oldu una inan lan sözcükler, s k görülen ancak anlam bilinmeyen sözcükler, önceden bilinip zamanla unutulan sözcükler ve kula a hofl gelen sözcükler takip etmifltir. Bulgular, ayr ca ö rencilerin s k kullan lan önemli sözcükleri ay rt etmede güçlük çektiklerini ve bilmedikleri tüm sözcükleri eflit derecede önemli kabul ettiklerini ortaya koymufltur (McCrostie, 2007). Yaz ve Gösterim Tahtalar Yaz ve gösterim tahtalar, s n fta kullan lan en temel materyaller aras nda yer almaktad r. Görsel ve yaz l materyallerin nas l organize edilmesi gerekti ine yönelik araflt rmalar n ö retim tasar m na yans malar sonucu yaz ve gösterim tahtalar - n n kullan m konusunda çeflitli öneriler ortaya konmufltur. Özellikle yaz tahtalar n kullan rken baz kurallara uyulmas önerilmektedir. Örne in, tahtadan silinmeyecek olan fleylerin tahtan n ayr bir köflesinde düzenli bir flekilde tutulmas ; yeniden önemli bir fley yazmadan önce, daha önce verilmifl olan ve art k gerekli olmayan bilgilerin tahtadan silinmesi; ö rencilerin defterlerine aktarmalar gereken örnek ya da önemli bilgilerin di er bilgilerle kar flmamas için temiz ve farkl bir yere yaz lmas ; ders boyunca tahtan n düzenli olarak kontrol edilmesi ve tahtadaki

128 118 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II bilgilerin ö rencinin kafas n kar flt rmayacak flekilde düzenlenmifl oldu undan emin olunmas bu kurallar aras ndad r. Bunun d fl nda e er ö renciyi uzun ve soyut aç klamalardan kurtarabiliyorsa yaz tahtas nda gerekti i yerlerde çizimler verilmeli; tahtada yap lacak olan çizimler mümkün oldu unca basit ve anlafl l r olmal ; çok önemli ancak ayr nt l bir çizime gereksinim duyuluyorsa bu çizim dersten önce haz rlanmal d r. Ayr ca, ö retmen tahtay kullan rken ö rencilerin bu bilgileri defterlerine yazmalar beklenmiyorsa, bu s rada meflgul olmalar ve dili kullanmalar n sa layacak bir etkinlikle u raflmalar sa lanmal d r. Ö rencilerde tahtaya yaz lan bilgileri düzenli olarak defterlerine geçirme e ilimi bulunmaktad r. Bu ba lamda tahtaya yaz lacak bilgilerin referans kaynaklardan kontrol edilmesi ve yanl fl ö renmeye neden olacak hatalardan kaç n lmas gereklidir. Tahta, tüm s n f n ayn anda bir noktaya odakland, ayn anda ayn iflle meflgul olduklar etkinliklerin merkezinde yer almaktad r. Tahta, yabanc dil s n f nda ders s ras nda karfl lafl lan önemli yap ve bilgilerin dökümünün yap ld bir not defteri, karfl lafl lan problemlerin çözüldü ü bir aç klama arac, ö retmenin sanatsal yetilerine ba l olarak görsel anlat mlar n aktar ld bir tuval, tüm ö rencilerin ayn anda al flt rma yapt klar bir al flt rma sahas, çeflitli s n f içi oyunlar n yönetilebilece i ya da gerçeklefltirilebilece i bir ortam ya da önemli duyurular n yap ld bir araç olarak kullan labilmektedir. Özellikle kalabal k s n flarda ö rencilerin tahtay kolayl kla görmelerini sa layan oturma düzenlerinin oluflturulmas ve tahtadan tüm ö rencilerin eflit yeterlikte yararlanmas n n sa lanmas gerekmektedir. Bu bölümde yer alan öneriler, sadece tahtan n kullan m na odaklanan araflt rma pek bulunmad için tahta kullan m ile ilgili deneyimlerin aktar ld üç farkl yans tmac çal flman n sonuçlar ndan derlenmifltir. Yaz ve gösterim tahtalar n n türleri ve kullan m biçimleri ile ilgili olarak Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Görsel- flitsel Araçlar ünitesine baflvurabilirsiniz. Resimler Resimlerin ö retimde kullan m na yönelik araflt rmalar, Thorndike n (1912) resimlerin ö retimde etkin materyaller oldu una yönelik ç kar mlar ndan beri bu çal flmalar s kl kla yap lmaktad r. Son y llarda yap lan çok say da deneysel çal flma, sözel bilginin yan s ra resim kullan lmas n n ö renmeyi ve bilgilerin yeni ortamlara transferini kolaylaflt rd n ortaya koymufltur. Araflt rma sonuçlar, resimlerin kendileri ile ilgili metin ile arka arkaya konulmas gerekti ini, resim ve resimle ilgili bilginin gerek zamansal gerekse uzamsal olarak birbirlerine yak n olmas gerekti ini ortaya koymaktad r. Öte yandan çok say da resim kullanman n ve gerekmeyen yerlerde ö retimi resimle desteklemenin bazen yarardan çok zarar getirebilece i, ö rencinin dikkatinin da lmas na ve konudan uzaklaflmas na neden olabilece i ortaya konmufltur. Ö retimde resim kullan rken karmafl k resimlerden kaç n lmal, konunun ana fikrini yans tan ve özünü veren resimler kullan lmal d r. Resimdeki ayr nt lar izole edilemiyorsa, ö retim ile alakal olan k s mlar ö rencinin dikkatini çekecek biçimde iflaretlenmelidir. Konuyla ilgili olmayan resimler, ö retime renk katacak düflüncesiyle kesinlikle kullan lmamal, ö rencinin hakk nda hiçbir fikrinin olmad resimlerden kaç n lmal d r. SIRA S ZDE 2 Sizce yabanc dil ö retiminde resimler hangi amaçla kullan labilir? Yabanc dil ö retiminde resimler, özellikle düflük düzeydeki ö renciler ile yap lan al flt rma etkinliklerinde s kl kla kullan lmaktad r. Bunun d fl nda gruplar ya

129 5. Ünite - Yabanc Dil E itiminde Kullan lan Materyallerin Etkinlik Durumuna liflkin Araflt rmalar 119 da akranlar aras nda iletiflimi tetikleyecek oyunlarda ipucu vermek, konuyu anlamay kolaylaflt rmak, s k c bir materyalin daha güzel ve ilgi çekici görünmesini sa lamak, resim serilerinde belli resimlerin seriden ç kart larak ö rencilerin tahminde bulunmalar sonucu dil kullan m n tetiklemek, belli bir derse ya da konuya giriflte ön düzenleyici olarak kullanmak, ya da tart flma veya beyin f rt nalar n tetikleyici ö renme ortamlar yaratmak amac yla kullan labilirler. Ancak dil ö retiminde resim kullan rken dikkat edilecek üç nokta bulunmaktad r: Birincisi, resimler ö rencilerin düzeylerine ve kültürel yap lar na uygun olmal d r. Afl r basit, afl - r karmafl k, kültürel olarak tuhaf ya da afla lay c resimlerin ö retime yarardan çok zarar olacakt r. kincisi, resimler tüm ö rencilerin görebilece i ve alg layabilece i formatta haz rlanmal d r. Son olarak resimler tek kullan ml k de il, farkl etkinliklerde tekrar tekrar kullan labilecek flekilde seçilmelidir y l nda gerçeklefltirilen bir araflt rmada yabanc dil ö retiminde resimlerin yararlar befl bafll k alt nda özetlenmifltir (Kang, 2004). Dil ö retiminde resimler arac l yla; sözcüklerin bazen anlatamad bütüncül bir anlamaya olanak tan n r, ö rencilere düflünmeyi ve örgütlemeyi kolaylaflt ran, görsellefltiren araçlar sa lan r, karmafl k olgular n basit ve anlaml hale getirilmesi kolaylaflt r l r, görüfl ve bilgileri iflleyerek yeniden yap land rmaya yard mc olunur, bilgileri hat rlamak ve uzun süre korumak kolaylafl r, analiz ve sentez yetileri desteklenir. Gerek birinci dil gerekse ikinci dil ö renimi üzerine yap lan araflt rmalar, resimlerin anlamay ve sözcüklerle anlat m n güç oldu u ya da uzun sürece i durumlarda bilgi aktarmay kolaylaflt rd n ortaya koymaktad r. Güncel araflt rmalar, resimlerle yap lan dil e itimi süresinin, ö renci düzeyinin ve ö rencilerin bireysel ö renme biçimlerinin resimlerden kaynaklanan ö renme katk lar nda etkili oldu unu göstermektedir. Özellikle üzerinde durulan bir nokta, bir resmin eksik parçalar n n ya da bir resim serisindeki eksik resimlerin ö renciler taraf ndan tamamlanmas n istemenin, tamamen haz r bir resmin ö retimde kullan m na göre çok daha yüksek ö renim ç kt lar na yol açt d r. Araflt rmalar, ayr ca dil ö retiminde konular örneklendirmek amac yla kullan lan resimlerin, konuya girifl yapmak amac yla kullan lan ön düzenleyici resimlere göre çok daha yararl ve ö retici olduklar n ortaya koymaktad r. Tepegöz Saydamlar Tepegöz saydamlar arac l yla gerek yaz l gerekse resimli materyallerin ö renciye sunumu olanakl oldu undan, bu materyallerden bahseden ve genellikle bireysel örnek ve yans tmalar içeren çal flmalar, daha önce resimlerin ve yaz lar n birlikte kullan m ile ilgili verilmifl olan ilkelerle benzerlik gösteren do rular sunmaktad r. Bunun yan nda tepegöz saydamlar ile süreçlerin anlat m na yönelik öneriler bulunmaktad r. fiöyle ki, tamamlanmam fl bir saydam konularak ö rencilerin bir sonraki aflama hakk nda tahmin yürütmeleri istenebilir, bir sonraki saydam yerlefltirilerek tahminlerinin ne kadar do ru ç kt gösterildikten sonra yeni saydamlar yerlefltirmeden önce sonraki aflamalar tahmin etmeleri istenebilir. Tepegöz saydamlar ile boflluk doldurma etkinliklerinde oldu u gibi s n fça toplu al flt rmalar yapmak, saydamlar yaz tahtas gibi kullanmak, saydamlar n sadece gerekli k s mlar n ö renciye göstererek gerekmeyen k s mlar kapatmak olanakl d r. Tepegöz saydamlar n kullan rken yaz ve flekillerin tüm s n f taraf ndan görüldü ünden

130 120 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II emin olunmal, bir saydam n üzerine çok fazla bilgi ve ayr nt yerlefltirilmemelidir (Harmer, 2001). Gerçek Nesne ve Modeller Gerçek nesne ve modeller, dil s n f na getirilerek somut olarak ö rencilere gösterilebilece i gibi ö rencilerin zihinlerinde bu nesneleri canland rmas da beklenebilir. Yap lan araflt rmalar, gerçek nesne ve modellerin dil s n flar nda kullan mlar - n n yayg n oldu unu; ancak özellikle her s n fta bulunan tipik materyallerin s k c bir flekilde ve afl r biçimde kullan ld klar n ortaya koymaktad r. This is my pen, I have got three pencils, What colour is your book? gibi kullan mlardaki afl r - l k, gerçek nesne ve model kullan m n s k c bir hal almas na neden olmufltur. Araflt rmalar sonucu önerilenler ise her materyalde oldu u gibi gerçek nesne ve modellerde de rutinden kurtulup çeflitlili e yönelmek, mümkün oldu u kadar farkl nesne ve modelden yararlanmak, do as gere i çok ilginç bir yap ya sahip ya da çok ilginç görünen nesneleri s n fa getirerek ön düzenleyici olarak kullanmak, ö rencileri birbiriyle çok yak ndan iliflkili olmayan farkl nesne ve modeller aras nda iliflki kurmaya teflvik etmek, zaman zaman ö rencilerden de etkinlikleri desteklemek amac yla çeflitli materyaller getirmelerini istemek, elde bulunan tüm modellerin ö renciler taraf ndan bilindi inden emin olunduktan sonra ö rencilerin sözcük da arc klar n geniflletmek amac yla yeni nesne ve modellere yönelmek, mevcut nesne ve modelleri hayal gücünü kullanarak farkl amaçlarla kullanmak, sürekli ayn fleyi ayn nesne ve modelle anlatmaktan ve s k c bir ö retim ortam yaratmaktan kaç nmak amac yla bazen nesne ve modelleri mimik ve jestlerle anlatmaya çal flmakt r. Ö retmenin veya ö rencilerin kiflisel eflyalar ndan oluflan gerçek nesne ve modellerin bireysel biyografiler yaratmada ve aktarmada etkin olarak kullan labilece- ine yönelik araflt rmalar bulunmaktad r. Örne in, ö renci ve ö retmenlere ait foto raflar, resmi evraklar, hediyelik eflyalar ve benzeri materyaller bireysel deneyimleri yans tmak amac yla kullan labilir. Davies (2002) taraf ndan gerçeklefltirilen bir araflt rmada, özellikle ö retmenlerin gerçek nesne ve modelleri kullanarak yaratacaklar biyografilerini, ifllenilen kültürün belirli sosyokültürel özelliklerini betimlemek amac yla etkin biçimde kullanabilecekleri, kültürler aras farkl l klar n ifllenmesinde bu yöntemin etkili olabilece i ortaya konmufltur. SIRA S ZDE 3 Çocuklarla gerçeklefltirilen etkinliklerde kukla kullanman n ne tür yararlar olabilir? Özellikle çocuklarla gerçeklefltirilen etkinliklerde kukla kullanman n rolüne yönelik araflt rmalar bulunmaktad r. Bu araflt rmalara göre kuklalar gerek oyunlarda, gerek rol oynama ve drama etkinliklerinde çocuklara güvenli ve yarat c bir ö renme ortam sunmakta, çocuklar n görüfllerini ifade etmelerini kolaylaflt rmakta, dili kullanmaya teflvik etmekte, hikâyeleri canland rmada yard mc olmakta ve okuma etkinliklerine geçifli daha zevkli hâle getirmektedir. fi TSEL MATERYALLER Bu bölümde do as gere i iflitsel olarak sunulan materyallere yer verilecektir. Ancak baz materyallerin hem görsel hem de iflitsel olarak kullan lmas olanakl d r. Örne in, okuma kitaplar görsel materyaller aras nda s ralanm flt r. Ancak ö retmenin bir kitab s n fa okumas onu iflitsel bir materyal hâline getirecektir. Gibson (2008) a göre yabanc dil ö retim yöntemleri ile ilgili literatürde sesli kitap okuma

131 5. Ünite - Yabanc Dil E itiminde Kullan lan Materyallerin Etkinlik Durumuna liflkin Araflt rmalar 121 etkinlikleri önerilmemektedir. Ancak son y llarda yap lan baz araflt rmalar ve dil ö retim uzmanlar n n tecrübeleri, sesli okuma etkinliklerinin etkin kullan m n n avantajlar n n dezavantajlar ndan daha fazla oldu unu ortaya koymaktad r. Örne- in, sesli okuma s ras nda ö rencilerin okunan metni kendi kitaplar ndan takip etmeleri, sesler ile harfler aras nda iliflki kurma yetisini ve telaffuzunu gelifltirecektir. Gerçi böyle bir uygulama, materyali sadece iflitsel de il, görsel-iflitsel s n f na sokmaktad r. Sesli kitap okuma etkinlikleri, profesyonel biri taraf ndan gerçeklefltirildi inde ö rencilerin dilin veznine, vurgu ve tonlama ile ilgili di er özelliklerine hakim olmalar n kolaylaflt racakt r. Ayr ca dinleyerek yazma etkinliklerinde bu yöntem etkin biçimde kullan labilir. Sesli kitap okuma, ayn zamanda s n f içinde konuflmaktan çekinen ö renciler için bireysel bir çal flma flekli oluflturabilir. Bu ba lamda ö rencinin konuflma etkinliklerini kendi kendine gerçeklefltirmesini, okumas n ses kay t cihaz na kaydederek kendi sesini dinlemesini ve dil ile yararl pratikler yapmas n sa layan bir yöntemdir. Sizce iflitsel materyallerin yaz l materyallerden fark nedir? flitsel materyallerde, yaz l materyallerde oldu u gibi cümleleri parçalara bölerek anlamaya çal flmak, bilinmeyen sözcüklerin anlamlar na sözlükten bakmak ya da bir sözcü ün anlam n içinde geçti i cümle veya paragraftan tahmin edebilmek zor ya da olanaks zd r. Ö renci, anlad ndan emin olmak için bir önceki cümle ya da paragrafa kolay kolay dönemeyece i için iflitsel materyaller, ö renci üzerinde yaz l ve di er görsel materyallere göre çok daha fazla biliflsel yük yaratmaktad r. Bu ba lamda iflitsel materyalleri kullanmada yabanc dil ö retmenlerine baz önerilerde bulunulmaktad r (Ridgway, 2000): Yabanc dilde dinleme yapabilme yetisinin gelifltirilmesi için pratik oldukça önemlidir. Ö renciler ne kadar çok dinleme yaparlarsa, dinleme ile ilgili yeti ve alt yetiler o kadar h zl bir biçimde otomatikleflecektir. Ö rencilerin anlayabildikleri parçalarla bafllan p ilerleme sa land kça daha zor dinleme parçalar na geçifl yap lmal d r. Dinleme etkinliklerinde gramere ve söz dizimine afl r odaklanmaya gerek yoktur. Zaten orijinal konuflma dili, ö renilen gramer kurallar n bire bir yans tmamaktad r. Bu ba lamda dinleme etkinliklerinde anlamsal ipuçlar, gramer ve sözdizimi ile ilgili ipuçlar na göre daha önceliklidir. Düflük düzeyli ö rencilerle yap lan dinleme etkinliklerinde ö rencilerden analiz, sentez, ç kar m yapma gibi beklentilerde bulunulmamal d r. Çünkü dinleme ve anlamaya çal flma ö rencilerde yeterince biliflsel güçlük yaratmaktad r. Nas l yo un okuma etkinlikleri yazma yetilerini olumlu yönde etkiliyorsa, yo- un dinleme etkinlikleri de konuflma yetilerini olumlu yönde etkilemektedir. Gerçek hayatta görsel mimik, jest ve dudak okuma gibi ipuçlar ndan yararlan lmayan dinleme etkinlikleri, engelli ö rencilerin deneyimleri d fl nda yok denecek kadar azd r. Bu ba lamda ö rencinin konuflmac y görebilece- i materyallere yönelmek do ru olacakt r. Konuflma ve etkileflim gerektiren di er etkinlikler, dinleme etkinliklerini desteklemek için kullan lmal d r. Bir dilde vurgu ve tonlamay ö renmek oldukça önemlidir. Hatta baz dillerde vurgu ve tonlama ile sözcüklerin anlamlar tamamen de iflir. Bu ba lamda dinleme etkinliklerinde vurgu ve tonlamaya dikkat çekilmelidir. 4 SIRA S ZDE

132 122 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Ö retmenin dinleme etkinli ine yaklafl m en az materyalin kendisi kadar önemlidir. Ses Kasetleri Sadece iflitsel materyaller baz al nd nda akla ilk gelen fley kasetlerdir. Dinleme etkinliklerinde kullan lan kasetlerin önemli bir k sm ders kitab ile birlikte sunulan, ders kitab ndaki baz metinlerin kaydedilmifl hâlleridir. Bu kasetlerin ses kay tlar n n kaliteli olmas ve mümkünse gerçek konuflmalardan kay tlar n yer almas tek bafl na yeterli de ildir. Yukar daki maddelerde de özetlendi i üzere ö retmenin dinleme etkinli ine nas l yaklaflt ve kasetleri nas l kulland en az dinleme materyali kadar önem tafl maktad r. Sadece gramer ö retmeye odaklanan kasetlerin oldukça s k c oldu u literatürde s kl kla vurgulanmaktad r. Öte yandan zaten okunmufl olan hikâye kitaplar n n ses kasetlerini dinlemek, ö rencinin dinlemeanlama etkinliklerini kolaylaflt rmakta ve dinleme yetisinin geliflmesine önemli ölçüde katk da bulunmaktad r. Son y llarda gerek geliflmifl çoklu ortamlar n kolayl kla kullan labilmesi, gerekse güncel teori ve deneysel çal flmalar n ses ile birlikte farkl çoklu ortamlar kullanmay önermesi, yabanc dil ö retimi literatüründe ses kaset ve disklerine olan ilgiyi azaltmaktad r. Bu ba lamda, sadece ses üzerine odaklanan araflt rmalar yerine, ses ile birlikte di er çoklu ortam türlerinin beraberce etkin biçimde kullan ld araflt rmalara daha çok rastlanmaktad r. Yabanc Dil Laboratuvar SIRA S ZDE 5 Yabanc dil laboratuvar n n s n fta yap lan dinleme etkinliklerine göre üstün yanlar nelerdir? Yabanc dil laboratuvarlar, ö rencilerin bireysel olarak sesli materyalleri çal flmalar n kolaylaflt ran, ö retmenlerin ö rencilerle sesli materyalleri paylafl m kalitesini artt ran, belli ö rencilere bir iflitsel materyali sunarken di er ö rencilerin baflka bir iflitsel materyalle ilgilenebilmelerine olanak tan yan, ö rencilerin birbirleriyle etkileflimine izin veren, dinleme etkinliklerinde kalitenin artt r lmas na yard mc olan ortamlard r. Yap lan uygulama ve araflt rmalara göre yabanc dil laboratuvar, s n ftaki ola an dinleme etkinlikleri ile karfl laflt r ld nda birçok avantaja sahiptir (Harmer, 2001). Ö rencilerin kendi söylediklerini kaydedip dinlemelerine, ayn zamanda orijinal ses kay tlar n dinlemelerine izin verildi i için, orijinal kay t ile bireysel kayd n karfl laflt r lmas na ve ö rencinin orijinale yaklaflmak için çaba göstermesine olanak tan n r. Ö renciler, dinleme etkinli i s ras nda di er arkadafllar n n dikkatini da tmadan kay tlar tekrar dinleyebilirler, geri veya ileri sarabilirler, s n f ortam nda dinleme s ras nda oluflabilecek gürültü ve benzeri dikkat da t c fleylerden kendilerini koruyabilirler. Ö retmenlerin dinleme etkinlikleri s ras nda ö rencilerle bireysel olarak ilgilenmesi kolaylafl r. Ö rencilerin bireysel olarak daha etkin biçimde çal flmas ve telaffuzlar n gelifltirmesi sa lan r. Dinleme etkinliklerinde bireysel ö renme sorumlulu u ve güdülenme artar.

133 5. Ünite - Yabanc Dil E itiminde Kullan lan Materyallerin Etkinlik Durumuna liflkin Araflt rmalar 123 Yabanc Dil Ö retiminde Müzik Kültürün ve etkileflimin önemli bir parças olan müzikten yabanc dil ö retiminde s kl kla yararlan lmaktad r. Genellikle rahatlaman n ve e lencenin sembolü olan müzik, dil ö retiminde ö rencileri sakinlefltirmek, rahatlatmak veya hareketlendirmek için kullan lmaktad r. Melodi ile ö retilen bilgilerin daha uzun süre ak lda kald na yönelik birçok araflt rma bulunmaktad r. fiark lardaki nakaratlar, dinleme etkinliklerinin daha anlafl l r olmas na yard mc olmakta, birçok flark da güncel ve gerçek bir dil kullan ld için ö rencilerin gerçek dil örneklerine yönlendirilmeleri kolaylaflmaktad r. fiark lar, sözcük ö retimi için de çok kullan fll bir ba lam sunmakta, soyut kavramlarla ilgili sözcüklerin ö retimini kolaylaflt rmaktad r. Ayr ca müzik kullan lan etkinliklerin her yafltan ö renciye uyarlanabildi ini, flark lar n ö rencilerin dil geliflimlerine katk da bulundu unu ve farkl dil ö retimi programlar - na kolayl kla entegre edilebildi ini gösteren çal flmalar bulunmaktad r. fiark seçiminde flark n n zorlu u; flark da geçen sözcük ve deyimlerin ö rencilerin dil, kültür ve yafllar na uygunlu u; flark da geçen yap lar n dersin amaçlar na uygunlu u; flark n n dersin ifllenifl h z na uygunlu u ve ö rencilerin seçilen müzik türüne ilgisi gibi faktörler göz önünde bulundurulmal d r (Abbott, 2002). GÖRSEL- fi TSEL MATERYALLER Görme ve iflitme duyular na ayn anda hitap eden materyallerin çok daha iyi ö renildi ine ve kal c oldu una inan lmaktad r. Ancak bu materyallerin kullan lmas nda belli ilkelere dikkat edilmesi gerekmektedir. Bu ilkeler, çeflitli kaynaklardan afla daki flekilde derlenmifltir (Clark ve Mayer, 2003; Mayer, 2001, 2003 ve 2005): Materyaller, bir bütün olarak de il ö rencinin alg layabilece i parçalar halinde sunulmal d r. Ö rencilerin materyalde geçen temel kavram ve isimleri önceden bilmeleri, ö renmeyi kolaylaflt r r. Görsel materyalin sesli anlat m ile birlikte verilmesi, görsel materyal ile birlikte altyaz verilmesinden daha etkilidir. Gerekmeyen yaz, resim ve seslerin materyalden kald r lmas, ö renmeyi daha etkin k lar. Görsel materyal ve sesli anlat m; görsel materyal-sesli anlat m-altyaz üçlemesinden daha etkin sonuçlar verir. Ancak bilgisayar destekli dil araflt rmalar nda bu ilkenin geçerli olmad durumlarla karfl lafl lm flt r (King, 2002). Materyaldeki sözcükler, sunumun genel yap s ile ilgili ipuçlar verdi inde ö renme daha da kolaylafl r. Ayn anda görüntü ve yaz gibi birden fazla medya türü kullan ld nda bunlar n birbirlerine zamansal ve uzamsal olarak yak n sunulmas ö renmeyi daha etkin k lar. Materyalde geçen günlük konuflma dilindeki yap ve anlat mlar, resmi bir dile göre daha kolay anlafl l r. Standart bir konuflmac n n aksan, makine veya yabanc dil ö renen birinin aksan ndan daha kolay anlafl l r. Bir konuflma s ras nda sadece konuflmac n n resminin ekrana konmas n n daha iyi ö renmeye yol açaca na dair bulgulara rastlanmam flt r. Materyallerin etkisi ö rencilerin bireysel farkl l klar na göre de iflir. Materyal tasar m n n etkileri, yüksek düzeyli ö rencilerden çok, düflük düzeyli ö rencilerde görülür. Ayr ca görsel ö renme yönü a r basan ö renciler, materyal tasar m ndan daha çok etkilenirler.

134 124 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Video veya televizyonu açt ktan sonra s n f n bir köflesine çekilmek ve ö renci ile materyali bafl bafla b rakmak, s kl kla karfl m za ç kan yanl fl bir e ilimdir. Video ve Televizyon Yabanc dil ö retiminde video ve televizyondan s kl kla yararlan lmaktad r. Ancak yap lan çal flmalar, bu materyalleri kullanan ö retmenlerin materyal kullan m s ras nda oldukça pasif olduklar n göstermektedir. fiöyle ki, ö retmenlerde video veya televizyonu açt ktan sonra s n f n bir köflesine çekilme ve ö renci ile materyali bafl bafla b rakma e ilimi görülmektedir. Özellikle materyalin ö renci düzeyinin üstünde olmas durumunda, bu tür etkinlikler e lenceli ve etkili olmak bir yana; s k c, etkin ö renmeyi engelleyici ve güdülenmeyi azalt c olabilirler. Orijinal film ve programlar n bütünü genellikle ö renciler için uygun de ildir. Bu ba lamda ö retmen amaçlar na uygun olarak bir filmin bütününü kullanabilece i gibi videolar n ilgili bölümlerini seçerek ders içeri ine entegre edebilir. Özellikle son y llarda yayg nlaflan DVDler yard m yla farkl film formatlar n n kullan lmas, istenildi inde altyaz, dil ve görüntü seçeneklerinin de ifltirilmesi, filmin istenilen bölümlerinin kolayl kla ö renciye gösterilmesi olanakl hâle gelmifltir. Yap lan araflt rmalar, orijinal filmlerin orijinal altyaz ile izlenmesinin güdülenmeyi artt rd n, dinleme ve konuflma yetilerini gelifltirdi ini, sözcük da arc n geniflletti ini ve anlamay olumlu yönde etkiledi ini ortaya koymaktad r (King, 2002). Ancak altyaz s z film kullanman n da birtak m yararlar vard r. Altyaz s z izlenen programlar, ö rencilerin ba lamdan yararlanarak konuyu anlama yetilerini gelifltirmekte, görsel ipuçlar ndan daha iyi yararlanmalar n sa lamakta, ana fikri anlama gerçekleflti inde ö rencilerde daha yüksek bir baflar l olma hissi uyand rmakta ve ö rencileri orijinal materyalleri kullanmaya teflvik etmektedir. Oyun ve Oyun Materyalleri Bireyler birbirleriyle oyun oynarken bir yandan dünya hakk ndaki bilgilerini artt - r r, bir yandan da dil kullan mlar n rafine ederek zamanla daha saf ve düzgün bir dil kullanmaya bafllarlar. Oyun ve oyun materyallerinin dil geliflimine hizmet edebilecek flekilde seçilmesi, kitaplar n, posterlerin, pankartlar n, etiket ve iflaretlerin kullan lmas, dil geliflimini olumlu biçimde etkilemektedir. Özellikle hikâye kullan lan etkinliklerde ö rencilerin bu hikâyeleri canland rmalar n n istenmesi, hikâyeler fl nda dramatizasyon ve rol oynama etkinliklerinin gerçeklefltirilmesi, dil geliflimine önemli katk da bulunmaktad r. Rol oynama etkinlikleri s ras nda ö renciler bir yandan kendi rollerine odaklanarak rollerinin baflkalar taraf ndan uygun biçimde alg lanmas için çaba gösterirken, di er yandan arkadafllar n n da üzerine düflen rolü yerine getirip getirmedi ini gözlemlemekte, böylece hem dili üretme hem de alg lama düzeylerini gelifltirmektedirler. Ö rencilerin dili kullanarak oyun oynamalar, oyun s ras nda arkadafllar ile etkileflimde bulunmalar, rol oynama ve dramatizasyon etkinliklerinde farkl bireylerin rollerine bürünerek dili kullanmalar gibi etmenler, dil geliflimlerine önemli katk da bulunmaktad r. Dili kullanmay gerektiren oyunlar, ö rencilerin söz dizim bilgilerini önemli ölçüde artt rmaktad r. Bu ba lamda ö rencilerin hayal güçlerini kullanmalar na izin vermek ve hikâyeleri canland rmalar istenirken tamamen yap land r lm fl bir etkinlik tasarlamak yerine hayal güçleri ile karakterleri zenginlefltirmelerini teflvik etmek, dil geliflimine de önemli katk da bulunacakt r. Oyunlar, sadece çocuklar için de il gençler ve yetiflkinler için de önemli bir yere sahiptir. Gerçi özellikle son y llarda gelifltirilen baz bilgisayar oyunlar, birçok bireyde ba ml l k yapmaya, sosyal ve duygusal ba lamda olumsuz etkiler yaratmaya bafllam flt r. Olumsuz etkileri bulunan bu oyunlar n yan s ra, dil ö retimi et-

135 5. Ünite - Yabanc Dil E itiminde Kullan lan Materyallerin Etkinlik Durumuna liflkin Araflt rmalar 125 kinliklerinde verimli biçimde kullan labilen çok say da bilgisayar oyunu bulunmaktad r. Güncel araflt rmalar, bilgisayar oyunlar n n özellikle sözcük da arc n n gelifltirilmesinde farkl s n f içi etkinliklerden daha yararl olabilece i durumlardan söz etmektedir (Yip ve Kwan, 2006). Ayr ca dil ö retimine yönelik birçok oyuna nternetten ücretsiz olarak eriflilebilmekte, sözcük ö renim etkinliklerini zenginlefltirmede bu oyunlardan yararlan larak sözcük da arc na katk da bulunulmaktad r. Video Konferans Video konferans arac l yla yabanc dil ö rencilerinin baflka kültürlerden ö rencilerle ya da ö rendikleri yabanc dili, ana dili olarak konuflan bireylerle efl zamanl etkileflim kurmalar olanakl d r. Video konferans, yaz l ya da sesli iletiflimde bulunmayan görsel ipuçlar n n ve sözsüz iletiflim araçlar n n etkin biçimde kullan lmas na yard mc olmaktad r. An nda yüz yüze ve do al etkileflimi sa lamas na karfl n video konferans, pahal olmas nedeniyle dil ö retiminde yeterince yayg nlaflamam flt r. Ancak bilgisayar destekli ö retimin yayg nlaflmas ve çevrimiçi ö retim ortamlar na yap lan yat r m n artmas ile video konferans daha ucuz ve s kl kla kullan labilen bir ö retim materyali hâline gelmektedir. Video konferans etkileflimdeki avantajlar na ra men pahal olmas nedeniyle yeterince yayg nlaflmam flt r. Bilgisayar Bilgisayar ve Bilgisayar Destekli Yabanc Dil Ö retimi ünitesinde çeflitli ö retim etkinlikleri için bilgisayar n nas l kullan laca na dair çok say da örne e yer verilmifltir. Son y llarda bilgisayar destekli ö retim ile ilgili çok say da araflt rma yap lm flt r. fiöyle ki, sadece e itim bilimleri ile ilgi makale ve bilimsel yay nlar indeksleyen bir veri taban nda (ERIC) bilgisayar destekli dil ö retimi ile ilgili 2000 y l ndan sonra bas lm fl 450 den fazla makaleye rastlanm flt r. ncelenen güncel çal flmalarda bilgisayar destekli dil ö retimi etkinliklerinin; (1) ö rencilerin kendi kendilerine ö renmelerini destekledi i, (2) ö rencilerin bilgisayar destekli ö retime karfl ço unlukla olumlu tutumlar içerisinde oldu u, (3) bireysel çal flmalar na ra men ö rencilerin birçok biliflsel ve meta-biliflsel strateji gelifltirmelerine olanak sa lad, (4) ö rencilerin bireysel yeti ve ilgilerine göre istedikleri flekilde ve istedikleri ortamda dili ö renmelerini kolaylaflt rd, (5) bireysel sorumlulu u teflvik etti i, (6) ö rencileri sürekli etkin tuttu u, (7) materyallere çeflitlilik ve ilginçlik katt ve (8) ö retmeni birtak m rutin sorumluluklardan kurtararak ö rencilerine daha fazla zaman ay rmas na flans tan d ortaya konmufltur. Bilgisayar destekli dil ö retiminin ne tür dezavantajlar olabilir? Bilgisayar destekli dil ö retiminin bir tak m dezavantajlar da bulunmaktad r (Wang, 2005): Bilgisayar destekli dil ö retimi s ras nda bilgisayar kullan m ndan kaynaklanan birtak m güvenlik ve etik problemleri yaflanacakt r. Ö retmenlerin dil ö retiminin yan s ra bu tür sorunlarla da u raflmas gerekmektedir. Yaz l m, donan m, personel e itimi ve benzeri harcamalar, bilgisayar destekli dil ö retiminin bafllang ç maliyetini oldukça yüksek k lmaktad r. Teknoloji, tüm dil türleri ve tüm ö renci düzeyleri için uygun olmayabilir. 6 SIRA S ZDE

136 126 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Baz dillerde bilgisayar ile yaz yazmak oldukça zordur. Bu nedenle bu dillerde yazma etkinliklerinde bilgisayar kullan m, kompozisyon yetilerinin geliflmesini yavafllatmaktad r. Ayr ca bilgisayarla yazmaya al fl k olmayan ö renciler için bilgisayarl yazma etkinlikleri bir dezavantaja dönüflmektedir. Bilgisayar karfl s nda çok vakit geçirmenin bireyin sosyal ve duygusal geliflimine olumsuz etkide bulundu una yönelik araflt rmalar bulunmaktad r. Bu nedenle ö rencilerin bilgisayar kullan mlar n n kontrol alt nda tutulmas gerekmektedir. Çevrimiçi Ö renme Anadolu Üniversitesi nternet Destekli E itim Sistemi sayfas nda da belirtildi i üzere çevrimiçi ö renme, nternet ya da bir bilgisayar a üzerinden, bireyin kendi kendine ö renmesi ile gerçekleflen; bilgiye ulaflmada zaman, mekân s n r tan mayan; efl-zamanl ya da efl-zamans z olarak di er ö renenler ve ö retenler ile iletiflim kurulabilen; bilgisayar teknolojisinin sa lad görsel ve iflitsel ortamlar ile etkileflim kurulabilen; sosyo-ekonomik statü engellerini ortadan kald ran; bireylere yaflam boyu e itimin üstünlü ünden yararlanma olana sa layan bir ö renme ortam d r ( Bilgisayarlar, dil ö retiminde 1960 l y llardan beri kullan lmaktad r. Ancak nternetin ortaya ç k fl ve yayg n olarak kullan lmas ile birlikte yabanc dil ö retimi etkinlikleri ça atlam flt r. Çevrimiçi ö renme ortamlar n n ö renci ve ö retmenlerin motivasyonlar n yükseltti i, ö renci ve ö retmenlere s n rs z ve orijinal ö retim materyali sa lad, ö renci kat l m n ve etkileflimi artt rd, yabanc dil kültürü ile daha derin ve sa lam bir etkileflim sa lad -, ö renmede ö renciyi daha etkin k ld çeflitli araflt rmalarla ortaya konmufltur. Ancak dünyada dil ö retiminde çevrimiçi ortamlar, henüz yeterince yayg nlaflmam flt r. Hatta nternet ba lant s bile bulunmayan birçok okul bulunmaktad r. Bunun bafll ca nedeni yöneticilerin ve politika yap c lar n çevrimiçi ö retim altyap s - n kurmada isteksiz ya da yavafl davranmalar d r. Çevrimiçi ö renme etkinliklerinin baflar yla uygulanabilmesi için, ö retmenlerin mesleki geliflimleri için de radikal kararlar n al nmas ve önemli yat r mlar n yap lmas gerekmektedir. Bireysel Geliflim Dosyalar SIRA S ZDE 7 Dil ö retiminde bireysel geliflim dosyalar kullan l rken en çok dikkat edilmesi gereken konular nelerdir? Birkaç y l öncesine kadar bireysel geliflim dosyalar sadece görsel materyaller aras nda s ralanabilecekken, elektronik çoklu ortam araçlar n n h zl geliflimi sayesinde ö rencilerin haz rlad klar dosyalara her türlü çoklu ortam yerlefltirmeleri olanakl hale gelmifltir. Uzun soluklu araflt rmalar sonucunda, bireysel geliflim dosyalar n n ö renme sorumlulu unu artt rd, kendi kendine ö renmeyi teflvik etti i, zaman içindeki ilerlemeyi sergilemesi nedeniyle güdülenmeye olumlu etkide bulundu u ortaya konmufltur. Ö renciye ö renmede ba ms zl k sunmas, ö rencinin kiflisel tercihlerini yans tmas, ö rencinin güçlü yönlerini sergilemesine izin vermesi, sonuçtan çok sürecin incelenmesi, ö renciyi yarat c l a ve keflfetmeye sevk etmesi, farkl yetilerin ayn anda ifle koflulmas gibi nedenlerden ötürü geliflim dosyalar önemli ö retim materyalleri aras nda gösterilmektedir. Ö renci geliflim dosyalar n n yabanc dil ö retiminde ifle koflulmas nda üzerinde durulan iki önemli nokta;

137 5. Ünite - Yabanc Dil E itiminde Kullan lan Materyallerin Etkinlik Durumuna liflkin Araflt rmalar (1) ö rencinin çal flmas boyunca sürekli ö retmeni ve di er arkadafllar ile etkileflim içerisinde olmas, (2) geliflim dosyas haz rlama sürecinde yapt klar ve yapacaklar üzerinde sürekli bir yans tma eylemi içerisinde bulunmas d r. Her materyalin farkl ö renme etkinliklerinde farkl yararlar vard r. Materyallerde bulunmas gereken özellikler ya da materyal kullan m nda dikkat edilmesi gereken öncelikler, ö renci gereksinimlerine, ö retim ortam na ve ö retim amaçlar - na uygunluk gibi temel flartlar n yan nda 10 alt bafll k alt nda incelenebilir. Buna göre materyallerde; (1) aç k ve net yönergeler bulunmal, (2) materyalin hangi dil düzeyi için kullan laca aç kça belirtilmeli, (3) materyal ö renciye ilginç, güzel ve yararl görünmeli, (4) pratik yapmaya olanak tan mal, (5) dönüt verebilmeli, (6) ö rencinin arad n bulabilmesine yard mc olmal, (7) bol miktarda örnek bar nd rmal, (8) en iyi nas l ö renilece i konusunda ö renciye yol göstermeli, (9) ö rencinin bireysel deneyimleri ile iliflkili olmal ve belki de en önemlisi (10) do al ve gerçek örnekleri içermeli, gerçek hayatta ö rencinin karfl s na ç - kabilecek yap lar bar nd rmal d r. Ö rencinin kendi kendine çal flabilmesine olanak tan yan bilgisayar destekli ö retim yaz l mlar, ders kitaplar ve çevrimiçi ö renme d fl nda tüm bu özellikleri bir materyalden beklemek olanakl de ildir elbette. Bu ba lamda materyallerde bulunmas gereken özelliklerin ö retmenler taraf ndan dikkate al nmas, eksik yönlerin ö retmen deste iyle uygun yöntemler kullan larak kapat lmas ve her materyalin bu özellikler fl nda ö renciye kulland r lmas yararl olacakt r. Son y llarda materyal etkinli i üzerine yap lan çal flmalarda s kl kla üzerinde durulan nokta ise gerek kullan lan materyallerin, gerekse bu materyalleri kulland rma aflamas nda ö rencilere verilen görevlerin orijinal ve gerçekçi olmas d r. Konu ve materyallerin günlük hayattan seçilmesi, ö rencilerin gerçekçi görevlere yönlendirilmesi, etkinliklerin ö renci merkezli bir ö renme ortam nda gerçeklefltirilmesi, gerçek hayattan seçilen materyallerin ö retim amaçlar na uygun biçimde uygulanabilir ya da kolayl kla uyarlanabilir olmas çal flmalar n ortak paydas n oluflturmaktad r. 127 Materyallerin ve materyal kullan m nda ö rencilere verilen görevlerin gerçekçi olmas gerekir. BAZI ULUSLARARASI SÜREL YAYINLAR American Foreign Language Teacher Applied Language Learning Applied Linguistics Applied Psycholinguistics Bilingualism: Language and Cognition Brain and Language Canadian Journal of Linguistics (The) Canadian Modern Language Review Cognitive Linguistics Computer Assisted Language Learning Current Issues in Language & Society Discourse and Society Discourse Processes

138 128 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II ELT Journal Foreign Language Annals International Journal of Bilingualism IRAL, International Review of Applied Linguistics in Language Teaching Journal of Language, Identity and Education Journal of Memory and Language Journal of Multilingual and Multicultural Development Journal of Neurolinguistics Journal of Pragmatics Journal of Psycholinguistic Research Journal of Second Language Writing Language Language (Journal of the Linguistic Society of America) Language Acquisition Language and Cognitive Processes Language and Education Language Assessment Quarterly Language in Society Language Learning and Technology Language Learning Journal Language, Society and Culture Language Teaching Language Teaching Research: LTR Language Testing (The) Modern Language Journal Reading and Writing Quarterly Reading in a Foreign Language Research on Language and Social Interaction Rhetoric Review Scientific Studies of Reading Second Language Research Studies in Second Language Acquisition System TESL Canada Journal TESL Electronic Journal TESL Reporter TESOL Journal TESOL Matters TESOL Quarterl

139 5. Ünite - Yabanc Dil E itiminde Kullan lan Materyallerin Etkinlik Durumuna liflkin Araflt rmalar 129 Özet A MAÇ 1 A MAÇ 2 Ö retmenlerin ders kitab kullanmalar n etkileyen faktörleri tart flabilmek Ö retmenler, deneyimleri artt kça ders kitaplar na daha az ba ml hâle gelmektedirler. fl yükü a r olan ö retmenler, derse haz rl k ve planlamaya daha az zaman bulabildikleri için ders kitaplar na yönelmektedirler. Ö retim kurumlar belli ders kitaplar n n yay - nevleri ile anlaflma yapt zaman, ö retmenler ister istemez o ders kitaplar n tüm etkinliklerde kullanmak zorunda kalmaktad rlar. Ö retmenler, ifllerini kolaylaflt ran ve ders anlatmay e lenceli hale getiren ders kitaplar n daha çok sevmekte, sevdikleri kitaplar da güncelli ine bakmaks z n daha s k kullanmaktad rlar. Ders kitaplar n n yabanc dil ö retimindeki kullan l fl biçimlerini özetleyebilmek Yabanc dil ders kitaplar n n bir dersin tamam n oluflturacak flekilde kullan ld durumlar vard r. Böyle durumlarda ne ö retilece ine, nas l ö retilece ine ve hangi yöntemlerin kullan laca na tamamen ders kitab çerçevesinde karar verilmektedir. Ders kitaplar n n ders ile ilgili yap lan etkinliklerin en önemli kayna n oluflturdu u durumlar da bulunmaktad r. Böyle durumlarda ö retmen, gerekli gördü ü yerlerde etkinliklerde de ifliklikler yapmakta, destek materyalleri ile ö retim etkinli ini artt rmaya çal flmaktad rlar. Ders kitab n n dersin çok önemsiz bir parças n oluflturdu u, etkinliklerin ço unlukla e itim kurumunun altyap s na ba l olarak sa lanan materyaller ile yürütüldü ü durumlar da vard r. Bu tür bir yaklafl m, ö retmenlerin çok iyi planlama yapmalar n ve iflbirli- i içerisinde olmalar n gerektirmektedir. A MAÇ 3 A MAÇ 4 Derecelendirilmifl okuma kitaplar n n yararlar - n aç klayabilmek Yabanc dil dersinin s k c yönlerini azalt r ve ö rencileri motive ederler. Ak c okuma yetisini gelifltirirler. Ö rencinin dili bir ba lam içerisinde ö renmesini sa layarak daha genifl bir sözcük da- arc oluflturulmas na ve daha güçlü bir sözdizim bilgisine sahip olunmas na katk da bulunurlar. Gerçek dil kullan m örneklerine ulaflman n en kolay ve en ucuz biçimidirler. Kültürel farkl l klar alg lamay kolaylaflt r rlar. Yabanc bir dil ile hissetmeyi, o dile özgü flekilde düflünebilmeyi kolaylaflt r rlar. Grameri s k c olmaktan ç kart p gerekli gramer kurallar n n e lenceli bir ba lam içerisinde sunulmas n kolaylaflt r rlar. Okuma ve yazma yetilerinin yan s ra iflitsel materyal olarak kullan ld klar nda dinleme ve konuflma yetilerinin de geliflmesinde yard mc olurlar. Ö retimde resim kullan m ile ilgili temel ilkeleri s ralayabilmek Resimler, kendileri ile ilgili metin ile arka arkaya konulmal, resim ve resimle ilgili bilgi gerek zamansal gerekse uzamsal olarak birbirlerine yak n olmal d r. Çok say da resim kullanmak ve gerekmeyen yerlerde ö retimi resimle desteklemek bazen yarardan çok zarar getirebilir, ö rencinin dikkatinin da lmas na ve konudan uzaklaflmas - na neden olabilir Ö retimde resim kullan rken karmafl k resimlerden kaç n lmal, konunun ana fikrini yans - tan ve özünü veren resimler kullan lmal d r. Resimdeki ayr nt lar izole edilemiyorsa, ö retim ile alakal olan k s mlar ö rencinin dikkatini çekecek biçimde iflaretlenmelidir. Konuyla ilgili olmayan resimler, ö retime renk katacak düflüncesiyle kesinlikle kullan lmamal, ö rencinin hakk nda hiçbir fikrinin olmad resimlerden kaç n lmal d r.

140 130 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II A MAÇ 5 A MAÇ 6 Yabanc dil ö retiminde resim kullanman n yararlar n belirtebilmek Dil ö retiminde resimler arac l yla; sözcüklerin bazen anlatamad bütüncül bir anlamaya olanak tan n r, ö rencilere düflünmeyi ve örgütlemeyi kolaylaflt ran, görsellefltiren araçlar sa lan r, karmafl k olgular n basit ve anlaml hale getirilmesi kolaylaflt r l r, görüfl ve bilgileri iflleyerek yeniden yap land rmaya yard mc olunur, bilgileri hat rlamak ve uzun süre korumak kolaylafl r, analiz ve sentez yetileri desteklenir. Gerçek nesne ve modellerin yabanc dil ö retiminde kullan l fl biçimlerine örnekler verebilmek Her materyalde oldu u gibi gerçek nesne ve modellerde de rutinden kurtulup çeflitlili e yönelmek, Mümkün oldu u kadar farkl nesne ve modelden yararlanmak, Do as gere i çok ilginç bir yap ya sahip ya da çok ilginç görünen nesneleri s n fa getirerek ön düzenleyici olarak kullanmak, Ö rencileri birbiriyle çok yak ndan iliflkili olmayan farkl nesne ve modeller aras nda iliflki kurmaya teflvik etmek, Zaman zaman ö rencilerden de etkinlikleri desteklemek amac yla çeflitli materyaller getirmelerini istemek, Elde bulunan tüm modellerin ö renciler taraf ndan bilindi inden emin olunduktan sonra ö rencilerin sözcük da arc klar n geniflletmek amac yla yeni nesne ve modellere yönelmek, Mevcut nesne ve modelleri hayal gücünü kullanarak farkl amaçlarla kullanmak, Sürekli ayn fleyi ayn nesne ve modelle anlatmaktan ve s k c bir ö retim ortam yaratmaktan kaç nmak amac yla bazen nesne ve modelleri mimik ve jestlerle anlatmaya çal flmak. A MAÇ 7 A MAÇ 8 flitsel materyallerin kullan lmas nda dikkat edilecek noktalar tart flabilmek Ö renciler ne kadar çok dinleme yaparlarsa, dinleme ile ilgili yeti ve alt yetiler o kadar h zl bir biçimde otomatikleflecektir. Ö rencilerin anlayabildikleri parçalarla bafllan p, ilerleme sa land kça daha zor dinleme parçalar na geçifl yap lmal d r. Dinleme etkinliklerinde gramere ve söz dizimine afl r odaklanmaya gerek yoktur. Anlamsal ipuçlar, gramer ve sözdizimi ile ilgili ipuçlar na göre daha önceliklidir. Düflük düzeyli ö rencilerle yap lan dinleme etkinliklerinde ö rencilerden analiz, sentez, ç kar m yapma gibi beklentilerde bulunulmamal d r. Yo un dinleme etkinlikleri konuflma yetilerini olumlu yönde etkilemektedir. Ö rencinin konuflmac y görebilece i materyallere yönelmekte yarar vard r. Konuflma ve etkileflim gerektiren di er etkinlikler, dinleme etkinliklerini desteklemek için kullan lmal d r. Dinleme etkinliklerinde vurgu ve tonlamaya dikkat çekilmelidir. Yabanc dil ö retiminde müzi in yerini aç klayabilmek Müzik, dil ö retiminde ö rencileri sakinlefltirmek, rahatlatmak veya hareketlendirmek için kullan lmaktad r. Melodi ile ö retilen bilgilerin daha uzun süre ak lda kald na yönelik birçok araflt rma bulunmaktad r. fiark lardaki nakaratlar, dinleme etkinliklerinin daha anlafl l r olmas na yard mc olmakta, birçok flark da güncel ve gerçek bir dil kullan ld için ö rencilerin gerçek dil örneklerine yönlendirilmeleri kolaylaflmaktad r. fiark lar, sözcük ö retimi için de çok kullan fll bir ba lam sunmakta, soyut kavramlarla ilgili sözcüklerin ö retimini kolaylaflt rmaktad r. Müzik kullan lan etkinliklerin her yafltan ö renciye uyarlanabildi ini, flark lar n ö rencilerin dil geliflimlerine katk da bulundu unu ve farkl dil ö retimi programlar na kolayl kla entegre edilebildi ini gösteren çal flmalar bulunmaktad r.

141 5. Ünite - Yabanc Dil E itiminde Kullan lan Materyallerin Etkinlik Durumuna liflkin Araflt rmalar 131 A MAÇ 9 Alt yaz l ve alt yaz s z ngilizce videolar n yararlar n karfl laflt rabilmek Yap lan araflt rmalar, orijinal filmlerin orijinal alt yaz ile izlenmesinin güdülenmeyi artt rd n, dinleme ve konuflma yetilerini gelifltirdi ini, sözcük da arc n geniflletti ini ve anlamay olumlu yönde etkiledi ini ortaya koymaktad r. Alt yaz s z izlenen programlar ise, ö rencilerin ba lamdan yararlanarak konuyu anlama yetilerini gelifltirmekte, görsel ipuçlar ndan daha iyi yararlanmalar n sa lamakta, ana fikri anlama gerçekleflti inde ö rencilerde daha yüksek bir baflar l olma hissi uyand rmakta ve ö rencileri orijinal materyalleri kullanmaya teflvik etmektedir. A MAÇ 11 Çevrimiçi ö renmenin yararlar n belirtebilmek Araflt rmalar sonucunda çevrimiçi ö renme ortamlar n n ö renci ve ö retmenlerin motivasyonlar n yükseltti i, ö renci ve ö retmenlere s n rs z ve orijinal ö retim materyali sa lad, ö renci kat l m n ve etkileflimi artt rd, yabanc dil kültürü ile daha derin ve sa lam bir etkileflim sa lad, ö renmede ö renciyi daha etkin k ld ortaya konmufltur. A MAÇ 10 Bilgisayar destekli dil ö retiminin yararlar n s ralayabilmek ncelenen güncel çal flmalarda bilgisayar destekli dil ö retimi etkinliklerinin ö rencilerin kendi kendilerine ö renmelerini destekledi i, ö rencilerin bilgisayar destekli ö retime karfl ço unlukla olumlu tutumlar içerisinde oldu u, bireysel çal flmalar na ra men ö rencilerin birçok biliflsel ve meta-biliflsel strateji gelifltirmelerine olanak sa lad, ö rencilerin bireysel yeti ve ilgilerine göre istedikleri flekilde ve istedikleri ortamda dili ö renmelerini kolaylaflt rd, bireysel sorumlulu u teflvik etti i, ö rencileri sürekli etkin tuttu u, materyallere çeflitlilik ve ilginçlik katt ö retmeni bir tak m rutin sorumluluklardan kurtararak ö rencilerine daha fazla zaman ay rmas na flans tan d ortaya konmufltur.

142 132 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Kendimizi S nayal m 1. Materyal ve ö retim yöntemi belirlemede afla dakilerden hangisi etkili de ildir? a. Ö renci gereksinimleri b. Ö retim ortam c. Ders plan d. Ö retim amaçlar e. Sene sonu s navlar 2. Afla dakilerden hangisi ö retmenlerin ders kitab kullanmalar n etkileyen faktörlerden biri de ildir? a. Deneyim b. fl yükü c. Ö renci bask s d. Kurumsal politikalar e. Ö retmenlerin tercihleri 3. Afla dakilerden hangisi ders kitaplar ile ilgili yap - lan araflt rmalar n sonuçlar ndan biri de ildir? a. Ders kitaplar nda ço unlukla siyaset yap lmaktad r. b. Kitaplarda kahramanlar ço unlukla gençlerdir. c. Erkekler k zlardan daha fazla temsil edilmektedir. d. Düflük gelirli insanlar kitaplarda neredeyse hiç görülmemektedir. e. Ünlü insanlar n hayatlar, baflar öyküsü gibi lanse edilmektedir. 4. Afla dakilerden hangisi derecelendirilmifl okuma kitaplar n n yararlar ndan biri de ildir? a. Ö rencileri motive etmesi b. Ö renciyi gruptan ba ms z çal flmaya teflvik etmesi c. Ak c okuma yetisini gelifltirmesi d. Kültürel farkl l klar alg lamay kolaylaflt rmas e. Yabanc bir dile özgü biçimde düflünebilmeyi kolaylaflt rmas 5. Afla dakilerden hangisi dil ö retiminde resim kullanman n yararlar ndan biri de ildir? a. Sözcüklerin bazen anlatamad bütüncül bir anlamaya olanak tan mas b. Ö rencilere düflünmeyi ve örgütlemeyi kolaylaflt ran, görsellefltiren araçlar sa lamas c. Karmafl k olgular n basit ve anlaml hale getirilmesini kolaylaflt rmas d. Ö renme sorumlulu unu artt rmaya yard mc olmas e. Görüfl ve bilgileri iflleyerek yeniden yap land rmaya yard mc olmas 6. Afla dakilerden hangisi çocuklarla gerçeklefltirilen etkinliklerde kukla kullanman n yararlar aras nda gösterilemez? a. Rol oynama ve drama etkinliklerinde çocuklara güvenli bir ö renme ortam sunar.. b. Çocuklar n görüfllerini ifade etmeleri kolaylaflt r r. c. Dili kullanmay daha çok teflvik eder. d. Bireysel ö renme etkinliklerinin daha sa l kl yürütülmesi sa lar. e. Hikayeleri canland rmada ö renciye yard mc olur. 7. Afla dakilerden hangisi yabanc dil laboratuvarlar - n n üstünlüklerinden biri de ildir? a. Sözcük defteri tutma ya da derecelendirilmifl okuma kitaplar ndan yararlanmaya göre ö renciye daha fazla sözcük bilgisi kazand r r. b. Ö rencilerin kendi söylediklerini kaydedip dinlemelerine olanak tan r. c. Ö renciler, dinleme etkinli i s ras nda di er arkadafllar n n dikkatini da tmadan kay tlar tekrar dinleyebilir. d. Ö retmenlerin dinleme etkinlikleri s ras nda ö rencilerle bireysel olarak ilgilenmesi kolaylaflt r r. e. Dinleme etkinliklerinde bireysel ö renme sorumlulu u ve güdülenmeyi art r r.

143 5. Ünite - Yabanc Dil E itiminde Kullan lan Materyallerin Etkinlik Durumuna liflkin Araflt rmalar Yabanc dil ö retiminde müzi in yeri ile ilgili afla daki ifadelerden hangisi yanl flt r? a. Melodi ile ö retilen bilgiler daha uzun süre ak lda kalmaktad r. b. Müzik ö rencileri sakinlefltirmek, rahatlatmak veya hareketlendirmek için kullan lmaktad r. c. Müzik kullan m, yabanc dil laboratuvarlar nda en s k baflvurulan yöntemlerden biridir. d. Ö rencilerin gerçek dil örneklerine yönlendirilmeleri müzik ile kolaylaflmaktad r. e. Müzik farkl dil ö retimi programlar na kolayl kla entegre edilmektedir. 10. Afla dakilerden hangisi bilgisayar destekli dil ö retiminin yararlar ndan biri de ildir? a. Ö rencilerin kendi kendilerine ö renmeleri desteklemesi b. Bireysel çal flmalar na ra men ö rencilerin birçok biliflsel ve meta-biliflsel strateji gelifltirmelerine olanak sa lamas c. Bireysel sorumlulu u teflvik etmesi d. Ö retmeni bir tak m rutin sorumluluklardan kurtarmas e. Ö retime bafllang ç maliyeti düflük oldu u için herkesin yararlanmas n kolaylaflt rmas 9. Afla dakilerden hangisi, sadece görsel-iflitsel materyaller içindir? a. Materyaller, bir bütün olarak de il ö rencinin alg layabilece i parçalar halinde sunulmal d r. b. Görsel materyal ve sesli anlat m; görsel materyal-sesli anlat m-altyaz üçlemesinden daha etkin sonuçlar verir. c. Ö rencilerin materyalde geçen temel kavram ve isimleri önceden bilmeleri, ö renmeyi kolaylaflt r r. d. Materyaldeki sözcükler, sunumun genel yap s ile ilgili ipuçlar verdi inde ö renme daha da kolaylafl r. e. Standart bir konuflmac n n aksan, makine veya yabanc dil ö renen birinin aksan ndan daha kolay anlafl l r.

144 134 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Yaflam n çinden Sanal Sohbetle ngilizce E itimi nternette Chat Bot olarak adland r lan yapay zekaya sahip sanal arkadafllarla Windows Messenger (MSN) üzerinden yap lan sohbetlerin gerçe ini aratmazken yabanc dil geliflimine de katk sa lad bildirildi. ngilizce dil e itimi alan çok say da kifli, son günlerde giderek yayg nlaflan ve yapay zekaya sahip bir bilgisayar program olan bot larla sohbeti tercih ediyor. ngilizce e itimi alan MSN kullan c lar n n en çok tercih etti i ve Danimarkal bir biliflim flirketi olan IMT Labs taraf ndan gelifltirilen Spleak adl sanal bot, kullan - c yla karfl s nda gerçek kifli varm fl gibi sohbet etme imkan sunuyor. fiirket taraf ndan gelifltirilen ve ABD nin New York flehrinde yaflayan, 21 yafl ndaki bir genç k z olarak tasvir edilen Spleak, gündelik yaflamdan, kad n-erkek iliflkilerine kadar her konuda sohbet ederken, kendi seçti i konularla da sohbeti zevkli hale getiriyor. ngilizce sohbet etmek isteyen MSN kullan c lar n n, kifli ekleme menüsünden arkadafl listesine ücretsiz olarak spleak@hotmail.com adresinden ekleyebildi i sanal botun, bugüne kadar dünyada yaklafl k 350 bin kifli taraf ndan kullan ld belirtiliyor. E-MA L ARKADAfiLI I Çukurova Üniversitesi (ÇÜ) E itim Fakültesi Yabanc Diller E itimi Ö retim Üyesi Yrd.Doç.Dr. Hasan Bedir, ngilizce e itiminde mutlaka bilgisayar kullan lmas gerekti ini, interaktif servisler, elektronik posta ve ngilizce sohbetlerin e itimi destekleyici unsurlar oldu unu söyledi. nternet üzerinden yap lan sohbetlerin, s n f içerisindeki e itimi destekleyici nitelikte olmas na dikkati çeken Bedir, nternet öncesinde, ö rencilerimizi yurt d fl ndaki ö rencilerle mektup arkadafll na yönlendiriyorduk, flimdi bunun yerini elektronik posta arkadafll ald dedi. Okullardaki bilgisayar laboratuvarlar n n ço unun at l durumda oldu unu ileri süren Bedir, ngilizce e itiminde bilgisayar ve nternetin önemli yer tuttu unu kaydetti. nternet üzerinden ngilizce yap lan sohbetlerin özellikle okuma ve yazmay güçlendirdi ini belirten Bedir, flunlar kaydetti: nternet kullan m çok motive edici bir ö renim flekli. Özellikle ilkö retim ça ndaki ö renciler zamanlar n n ço unu bu sohbetlerle geçiriyorlar. E er onlar düzenli bir flekilde yönlendirirsek, e itimlerine büyük katk sa lam fl oluruz. nternet art k bir gereklilik ve onu iyi, faydal kullanmam z gerek. Kaynak: Hürriyet Gazetesi, Teknonet Sayfas, 11 Kas m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar 1. e Yan t n z yanl fl ise Girifl bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 2. c Yan t n z yanl fl ise Görsel Materyaller bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 3. a Yan t n z yanl fl ise Görsel Materyaller bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 4. b Yan t n z yanl fl ise Görsel Materyaller bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 5. d Yan t n z yanl fl ise Görsel Materyaller bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 6. d Yan t n z yanl fl ise Görsel Materyaller bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 7. a Yan t n z yanl fl ise flitsel Materyaller bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 8. c Yan t n z yanl fl ise flitsel Materyaller bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 9. b Yan t n z yanl fl ise Görsel- flitsel Materyaller bölümünü yeniden gözden geçiriniz. 10. e Yan t n z yanl fl ise Görsel- flitsel Materyaller bölümünü yeniden gözden geçiriniz.

145 5. Ünite - Yabanc Dil E itiminde Kullan lan Materyallerin Etkinlik Durumuna liflkin Araflt rmalar 135 S ra Sizde Yan t Anahtar S ra Sizde 1 Ders kitaplar nda kullan lan materyallerin ço unlukla belli bir politik, kültürel ya da sosyal ba lama yönelik haz rland görülmektedir. Güncel dil ö retim yöntemlerinde gerçek hayattan kesitlerin kullan lmas na oldukça fazla önem verilmesine ra men, ders kitaplar nda kullan lan diyaloglar n gerçek hayatta gerçekleflen diyaloglardan birçok aç dan farkl oldu u görülmektedir. Ancak materyal gelifltirenler, son y llarda gerçek diyaloglar yavafl yavafl ders kitaplar na entegre etmeye bafllam fllard r. Güncel dil ö renimi teorileri, ö rencinin bilincini artt rmas na ve dili kullanarak ö renmesine yard mc olacak etkinliklere a rl k verilmesi gerekti ini belirtirken, ders kitaplar n n önemli bir k sm n n hala davran flç ekole yönelik ö retim tekniklerine ve al flt rmalara devam etti i görülmektedir. S ra Sizde 2 Yabanc dil ö retiminde resimler, özellikle düflük düzeydeki ö renciler ile yap lan al flt rma etkinliklerinde s kl kla kullan lmaktad r. Bunun d fl nda gruplar ya da akranlar aras nda iletiflimi tetikleyecek oyunlarda ipucu vermek, konuyu anlamay kolaylaflt rmak, s k c bir materyalin daha güzel ve ilgi çekici görünmesini sa lamak, resim serilerinde belli resimlerin seriden ç kart larak ö rencilerin tahminde bulunmalar sonucu dil kullan m n tetiklemek, belli bir derse ya da konuya giriflte ön düzenleyici olarak kullanmak ya da tart flma veya beyin f rt nalar n tetikleyici ö renme ortamlar yaratmak amac yla kullan labilirler. S ra Sizde 3 Kuklalar gerek oyunlarda, gerek rol oynama ve drama etkinliklerinde çocuklara güvenli ve yarat c bir ö renme ortam sunmakta, çocuklar n görüfllerini ifade etmelerini kolaylaflt rmakta, dili kullanmaya teflvik etmekte, hikayeleri canland rmada yard mc olmakta ve okuma etkinliklerine geçifli daha zevkli hale getirmektedir. S ra Sizde 4 flitsel materyallerde, yaz l materyallerde oldu u gibi cümleleri parçalara bölerek anlamaya çal flmak, bilinmeyen sözcüklerin anlamlar na sözlükten bakmak ya da bir sözcü ün anlam n içinde geçti i cümle veya paragraftan tahmin edebilmek zor ya da olanaks zd r. Ö renci anlad ndan emin olmak için bir önceki cümle ya da paragrafa kolay kolay dönemeyece i için iflitsel materyaller, ö renci üzerinde yaz l ve di er görsel materyallere göre çok daha fazla biliflsel yük yaratmaktad r. S ra Sizde 5 Yabanc dil laboratuvarlar nda ö rencilerin kendi söylediklerini kaydedip dinlemelerine, ayn zamanda orijinal ses kay tlar n dinlemelerine izin verildi i için, orijinal kay t ile bireysel kayd n karfl laflt r lmas na ve ö rencinin orijinale yaklaflmak için çaba göstermesine olanak tan n r. Ö renciler, dinleme etkinli i s ras nda di er arkadafllar n n dikkatini da tmadan kay tlar tekrar dinleyebilirler, geri veya ileri sarabilirler, s n f ortam nda dinleme s ras nda oluflabilecek gürültü ve benzeri dikkat da t c fleylerden kendilerini koruyabilirler. Ö retmenlerin dinleme etkinlikleri s ras nda ö rencilerle bireysel olarak ilgilenmesi kolaylafl r. Ö rencilerin bireysel olarak daha etkin biçimde çal flmas ve telaffuzlar n gelifltirmesi sa lan r. Dinleme etkinliklerinde bireysel ö renme sorumlulu u ve güdülenme artar. S ra Sizde 6 Bilgisayar destekli dil ö retimi s ras nda bilgisayar kullan m ndan kaynaklanan birtak m güvenlik ve etik problemleri yaflanacakt r. Ö retmenlerin dil ö retiminin yan s ra bu tür sorunlarla da u raflmas gerekmektedir. Yaz l m, donan m, personel e itimi ve benzeri harcamalar, bilgisayar destekli dil ö retiminin bafllang ç maliyetini oldukça yüksek k lmaktad r. Teknoloji, tüm dil türleri ve tüm ö renci düzeyleri için uygun olmayabilir. Son olarak, bilgisayar karfl s nda çok vakit geçirmenin bireyin sosyal ve duygusal geliflimine olumsuz etkide bulundu una yönelik araflt rmalar bulunmaktad r. S ra Sizde 7 Ö renci geliflim dosyalar n n yabanc dil ö retiminde ifle koflulmas nda üzerinde durulan iki önemli nokta, ö rencinin çal flmas boyunca sürekli ö retmeni ve di- er arkadafllar ile etkileflim içerisinde olmas ve geliflim dosyas haz rlama sürecinde yapt klar ve yapacaklar üzerinde sürekli bir yans tma eylemi içerisinde bulunmas d r.

146 136 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar Abbott, M. Using music to promote L2 learning among adult learners, TESOL Journal, 11: 10-17, Ad yaman, Z. Uzaktan e itim yoluyla yabanci dil ö retimi, TOJET, 1 (1), Allwright, R. L. What do we want teaching materials for? ELT Journal, 45: 5-18, Almekhlafi, A. G. Effectiveness of interactive multimedia environment on language acquisition skills of 6th grade students in the United Arab Emirates, International Journal of Instructional Media, 33: , Arikan, A. Age, gender and social class in ELT coursebooks: a critical study, Hacettepe Üniversitesi Egitim Fakültesi Dergisi, 28: 29-38, Banfi, C. S. Portfolios: Integrating advanced language, academic and professional skills, ELT Journal, 57: 34-42, Basturkmen, H. Descriptions of spoken language for higher level learners: The example of questioning, ELT Journal, 55: 4-13, Boston, J. S. Learner mining of pre-task and task input, ELT Journal, 62: 66-76, Brewster, J., Ellis, G., ve Girard, D. The primary English teacher s guide (New edition). Harlow: Penguin Books, Longman Pearson Education Limited, Chun, D. M. ve Plass J. L. Networked multimedia environments for second language acquisition. Network-based language teaching: Concepts and practice. Editörler: M. Warschauer ve R. Kern. Cambridge: Cambridge University Press, 2000, ss Clark, R. C. ve Mayer, R. E. E-learning and the science of instruction. San Francisco: Jossey-Bass, Crandall, E. ve Basturkmen, H. Evaluating pragmaticsfocused materials, ELT Journal, 58: 38-49, Cunningsworth, A. Choosing your coursebook. Oxford: Heinemann, Davies, A. Using teacher-generated biography as input material, ELT Journal, 56: , Davies, P. ve Pearse, E. Success in English teaching. Oxford, NY: Oxford University Press, Donley, K. Film for fluency. English Teaching Forum, 24-27, Nisan Echevarria, J., Vogt, M.E. ve Short D. J. Making content comprehensible for English learners: the SIOP model. Boston: Pearson/A and B, Egbert, J. CALL essentials: Principles and practice in CALL classrooms. TESOL, Inc, Alexandria, Ellis, R. The empirical evaluation of language teaching materials. ELT Journal, 51: 36-42, Esch, G. ve Long, E. The fabulously fun finger puppet workshop, Young Children, 57: 90-91, Figura, K. ve Jarwis, H. Computer-based materials: A study of learner autonomy and strategies, System, 35: , Fowle, C. Vocabulary notebooks: implementation and outcomes, ELT Journal, 56: , Fromberg, D. P. Play and meaning in early childhood education. Boston: Allyn ve Bacon, Gavioli, L. ve Aston, G. Enriching reality: language corpora in language pedagogy, ELT Journal, 55: , Ghosn, I. K. Four good reasons to use literature in primary school ELT, ELT Journal, 56: , Ghosn, I. K. Story as culturally appropriate content and social context for young English language learners: A look at Lebanese primary school classes, Language, Culture and Curriculum, 17: , Gibson, S. Reading aloud: A useful learning tool?, ELT Journal, 62: 29-36, Gilmore, A. A comparison of textbook and authentic interactions, ELT Journal, 58: , Guariento, W. ve Morley, J. Text and task authenticity in the EFL classroom, ELT Journal, 55: , Harmer, J. The practice of English language teaching. London: Longman, Hart, N. Intra-group autonomy and authentic materials: A di_erent approach to ELT in Japanese colleges and universities, System, 30: 33-46, Hayes, D. Helping teachers to cope with large classes. ELT Journal, 51: , Hill, D. Survey: Graded Readers. ELT Journal, 55: , 2001.

147 5. Ünite - Yabanc Dil E itiminde Kullan lan Materyallerin Etkinlik Durumuna liflkin Araflt rmalar 137 Hsiu-Chih, S. The value of English picture story books, ELT Journal, 62: 47-55, Jiang, X. ve Grabe, W. Graphic organizers in reading instruction: Research findings and issues, Reading in a Foreign Language, 19 (1), Kang, S. Using visual organizers to enhance EFL instruction, ELT Journal, 58: 58-67, King, J. Using DVD feature films in the EFL classroom, Computer Assisted Language Learning, 15: , Linse, C. Predictable books in the children s EFL classroom, ELT Journal, 61: 46-54, Martinsa, C. B. M. J., Steil, A. V. ve Todescoc, J. L. Factors in_uencing the adoption of the Internet as a teaching tool at foreign language schools, Computers & Education, 42: , Mayer, R. E. Multimedia learning. New York: Cambridge University Press, Mayer, R. E. Learning and instruction. Upper Saddle River. NJ: Prentice Hall, Mayer, R. E. (Ed.). Cambridge handbook of multimedia learning. New York: Cambridge University Press, McCrostie, J. Examining learner vocabulary notebooks, ELT Journal, 61: , McDonough, J. ve Shaw, C. Materials and methods in ELT: A teacher s guide. Oxford: Blackwell Publishers, McGrath, I. Teachers and learners images for coursebooks, ELT Journal, 60: , Miccoli, L. English through drama for oral skills development, ELT Journal, 57: , Nitta, R. ve Gardner, S. Consciousness-raising and practice in ELT coursebooks, ELT Journal, 59: 3-13, Nunes, A. Portfolios in the EFL classroom: Disclosing an informed practice, ELT Journal, 58: , O Dowd, R. Intercultural learning via videoconferencing: a pilot exchange project, ReCALL, 12: 49-61, O Dowd, R. Evaluating the outcomes of online intercultural exchange, ELT Journal, 61: , Reinders, H. ve Lewis, M. An evaluative checklist for self-access materials, ELT Journal, 60: , Ridgway, T. Listening strategies-i beg your pardon? ELT Journal, 54: , Shield, L. ve Kukulska-Hulme, A. Are language learning websites special? Towards a research agenda for discipline-specific usability, Journal of Educational Multimedia and Hypermedia, 15: , Slattery, M. ve Willis, J. English for primary teachers. Oxford: Oxford University Press, Spelleri, M. From lessons to life: Authentic materials bridge the gap, ESL Magazine, 10 Ocak Stapleton, P. Evaluating web-sources: Internet literacy and L2 academic writing, ELT Journal, 59: , Tan, M. Authentic language or language errors? Lessons from a learner corpus, ELT Journal, 59: , Taylor, M. E. Using collateral material to improve writing performance, ELT Journal, 57: , Thorndike, E. L. Education. New York: Macmillan, Timucin, M. Implementing CALL in an EFL context, ELT Journal, 60: , Wang, L. The advantages of using technology in second language education, T.H.E Journal, 32 (10), Warash, B. G. Homemade puppets creative extensions of child-dictated stories, Dimensions of Early Childhood, 23: 30-33, Warschauer, M. ve Kern, R. Network-based language teaching: Concepts and practice. Cambridge: Cambridge University Press, Yip, F. W. M. ve Kwan, A. C. M. Online vocabulary games as a tool for teaching and learning English vocabulary, Educational Media International, 43: , 2006.

148

149 6 Teknoloji Planlamas 139 Teknoloji plan, teknolojinin okullara etkili entegrasyonuna yard mc olmaktad r. Ayr ca okullar n gerek teknolojik altyap lar n n sistemli bir flekilde tamamlanmas n, gerek ö retmenlerin ve di er çal flanlar n mesleki geliflimlerindeki ihtiyaçlar n giderilmesini, gerekse ö rencilerin gelece e yönelik gereksinimlerinin belirlenerek buna uygun hedeflerin belirlenmesini sa lamaktad r. Sistemli bir flekilde haz rlanan bu planlar sayesinde okullar, hem flu anda bulunduklar yeri görebilmekte, hem de gelece e yönelik gereksinim tahminlerini kolayca yapabilmektedirler. Amaçlar m z Bu üniteyi tamamlad ktan sonra; teknoloji planlamas kavram n tan mlayabilecek, teknoloji planlamas n n hangi boyutlardan olufltu unu söyleyebilecek, teknoloji planlama sürecinde ö retmen rollerinin neler oldu unu aç klayabilecek, teknoloji planlamas sürecindeki önemli noktalar n neler oldu unu aç klayabilecek, okullarda teknoloji planlamas haz rlan rken yap lan genel hatalar n neler oldu unu söyleyebilecek bilgi ve becerilere sahip olabileceksiniz.