SAĞLIK KURUMLARINDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ

Transkript

1 SAĞLIK KURUMLARINDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ Doç. Dr. Yakup KARA A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı İşyeri Hekimliği ve İş Güvenliği Uzmanlığı Eğiticisi

2 Risk Değerlendirmesi İlgili Mevzuat Kanunun 4. Maddesinin (1). Fıkrası, işverenin iş sağlığı ve güvenliği konusunda temel yükümlülüğünün işle ilgili Risklerin Yönetimi olduğunu göstermektedir.

3 Risk Değerlendirmesi İlgili Mevzuat Kanunun 10. Maddesine göre, işyerinde bulunabilecek değişik risk faktörleri dikkate alınarak riskler değerlendirilmeli ve bu değerlendirme sonuçlarına göre işyerinde gerekli risk kontrol tedbirleri alınmalıdır.

4 Risk Değerlendirmesi İlgili Mevzuat 30/12/2014 tarihi itibariyle 6331 sayılı kanuna tabi olan tüm işyerlerinde Risk Değerlendirmesi yapılması zorunlu hale getirilmiştir.

5 Risk Değerlendirmesi Tanım Risk Düzeyi Kabul Edilebilir Kabul Edilemez İşyerimizde İstenmeyen Neler Meydana Gelebilir? Tehlikeler Hangi Olasılıkla Meydana Gelebilir? Hangi Şiddette Meydana Gelebilir? Eyleme İhtiyaç Var mı?

6 Risk Değerlendirmesi Amaç Risk Değerlendirmesi çalışmalarının temel amacı; işyerlerindeki tehlikelerin ortadan kaldırılması, ortadan kaldırılamayan tehlikelerden kaynaklanan risklerin kontrol altına alınmasıdır. İşyerlerinde kazaların ve hastalıkların önlenmesi konusunda yapılan çalışmaları başlatan, bütünleştiren ve sürekliliğini sağlayan süreçlerdir. İşyerindeki tehlikeler ve riskler konusunda yönetimde ve çalışanlarda farkındalık oluşturur. İşyerindeki mevcut İSG tedbirlerinin yeterli olup olmadığının belirlenmesini sağlar. Risk değerlendirmesinin çıktıları işyerindeki tüm İSG uygulamalarına (acil durum yönetimi, İSG eğitimleri, periyodik kontroller, sağlık gözetimi, vb.) girdi teşkil eder. İşyerlerinde kazaların ve hastalıkların ÖNLENMESİ büyük oranda etkin bir risk değerlendirmesine bağlıdır.

7 Risk Değerlendirme Ekibinin Kurulması Tehlikelerin Tanımlanması Risklerin Belirlenmesi ve Derecelendirilmesi Risk Kontrol Tedbirlerinin Belirlenmesi ve Uygulanması Kayıt ve Raporlama Güncelleme ve Yenileme

8 Risk Değerlendirme Ekibi İşveren veya Vekili (Başhekim, Sorumlu Hekim, vb.) İş Güvenliği Uzman(lar)ı İşyeri Hekim(ler)i Çalışan Temsilcileri Destek Elemanları Tecrübeli Çalışanlar (Hekimler, Hemşireler, İdari Personel, vb)

9 Tehlikelerin Tanımlanması BİYOLOJİK TEHLİKELER Kan Yolu ile Bulaşan Hastalıklar Hava Yolu ile Bulaşan Hastalıklar Tıbbi Atıklar Doğal Lastik (Latex) MRSA (Methicillin-Resistant Staphylococcus Aureus) Enfeksiyonu KİMYASAL TEHLİKELER Temizlik Ajanları (Dezenfektanlar, Asitler, Çözücüler, vb.) Etilen Oksit Formaldehit Glutaraldehit Civa (Tıbbi cihazlarda) Metil Metakrilat (MMA) Cerrahi Duman

10 Tehlikelerin Tanımlanması ERGONOMİK TEHLİKELER Ekranlı Araçlarla Çalışma El Aletleri Kullanımı Laboratuvar Ekipmanları (mikroskop, vb.) Kullanımı Laparoskopi Ekipmanı Kullanımı Hasta Hareket Ettirme ve Kaldırma Radyoloji Okuma İş Merkezi Ultrason Ekipmanı Kullanımı Takılma ve Düşmeye Sebep Olabilecek Kaynaklar (Kaygan Zemin, Merdivenler, Kablolar, vb.) TEHLİKELİ İLAÇLAR Aerosol İlaçlar Anestezik Gazlar Kemoterapik İlaçlar Nitrik Oksit İlaçlar Pentamidin Ribavirin

11 FİZİKSEL TEHLİKELER Radyasyon (X Işınları, Gama Işınları, vb.) Gürültü PSİKOSOSYAL TEHLİKELER Stres ve Tükenmişlik Çalışma Saatleri ve Vardiya Düzeni Mobbing ve Şiddet DİĞER TEHLİKELER Yanıcı ve Patlayıcı Maddeler Elektrikli Ekipmanlar ve Tesisatlar Mekanik Ekipmanlar ve Tesisatlar İşyeri Dışından Gelebilecek Tehlikeler Risk Değerlendirmesi Aşamalar Tehlikelerin Tanımlanması Sağlık kurumlarında, tüm departmanlar için yürütülen tüm görevlerde var olan tehlikeler ayrı ayrı tanımlanmalıdır.

12 Tehlikelerin Tanımlanması ÖRNEK: HASTA HAREKET ETTİRME VE KALDIRMA Sağlık çalışanlarının; % 61,8 i çok hızlı çalıştığını, % 48,7 si yorucu ve anormal postürlerde çalıştığını, % 43,4 ü hasta hareket ettirdiğini ve kaldırdığını, % 26,3 ü sırt ağrıları olduğunu, % 24,3 ü kas ağrıları yaşadığını belirtmektedir.

13 Risklerin Belirlenmesi ve Derecelendirilmesi Kaza/Hastalık Olasılığı RİSK DÜZEYİ Risk Altındakiler (Hekimler, Hemşireler, Hastalar, vb.) Kaza/Hastalık Şiddeti

14 Risklerin Belirlenmesi ve Derecelendirilmesi Matris Metotları (3 3, 4 4, 5 5) Fine & Kinney Metodu Hata Türü ve Etkileri Analizi (FMEA) Tehlike ve İşletilebilirlik Çalışması (HAZOP) Hata Ağacı Analizi (FTA) Olay Ağacı Analizi (ETA) Bow-Tie Metodu Çeklist Metodu

15 Risklerin Belirlenmesi ve Derecelendirilmesi Fine & Kinney Metodu Risk = Şiddet Olasılık Maruziyet

16 Risklerin Belirlenmesi ve Derecelendirilmesi ÖRNEK: HASTA HAREKET ETTİRME VE KALDIRMA (Devamı) Risk Faktörleri: Vücuttan uzak tutuş Ani hareketler Kavrama güçlüğü Yetersiz aydınlatma Eğilme ihtiyacı Değişik ağırlıkta hastalar Hastaya zarar verme olasılığı Uzanma ve kavrama Yön değiştirme Mevcut Önlemler: Çalışanlara doğru hareket ettirme ve kaldırma teknikleri eğitimi verilmektedir. Risk = Şiddet Olasılık Maruziyet Risk = = 126 (Önemli Risk) Risk Altındakiler: Hemşireler Hastabakıcılar Kadın Çalışanlar Gebe Çalışanlar Yaşlı Çalışanlar

17 Risk Kontrol Tedbirlerinin Belirlenmesi ve Uygulanması 1. Tercih Tehlikeyi Tamamen Ortadan Kaldırma Radyasyonlu cihazların kullanımının durdurulması 2. Tercih Daha Az Tehlikeli Olanla Değiştirme Tomografi cihazının daha düşük radyasyonlu tomografi cihazı ile değiştirilmesi 3. Tercih Teknik/Mühendislik Önlemleri Radyasyon bulunan ortamların kurşun bariyerlerle izole edilmesi 4. Tercih İdari/Yönetsel Önlemler Radyasyona maruz kalan personelin çalışma sürelerinin azaltılması 5. Tercih Kişisel Koruyucu Donanımlar Radyasyona maruz kalan çalışanların kurşunlu önlük kullanması

18 Risk Kontrol Tedbirlerinin Belirlenmesi ve Uygulanması ÖRNEK: HASTA HAREKET ETTİRME VE KALDIRMA (Devamı) Risk = Şiddet Olasılık Maruziyet Risk = = 42 (Olası Risk)

19 Kayıt ve Raporlama HASTA HAREKET ETTİRME VE KALDIRMA ÖRNEĞİ RİSK DEĞERLENDİRME FORMU

20 Kayıt ve Raporlama ÖRNEK 2: SAĞLIK ÇALIŞANLARINA YÖNELİK ŞİDDET RİSK DEĞERLENDİRME ÇEKLİSTİ

21 Güncelleme ve Yenileme Risk değerlendirmeleri, İşyerinin taşınması veya binalarda değişiklik yapılması, İşyerinde uygulanan teknoloji, kullanılan madde ve ekipmanlarda değişiklikler meydana gelmesi, Üretim yönteminde değişiklikler olması, İş kazası, meslek hastalığı veya ramak kala olay meydana gelmesi, Çalışma ortamına ait sınır değerlere ilişkin bir mevzuat değişikliği olması, Çalışma ortamı ölçümü ve sağlık gözetim sonuçlarına göre gerekli görülmesi, İşyeri dışından kaynaklanan ve işyerini etkileyebilecek yeni bir tehlikenin ortaya çıkması, durumlarında yenilenir.

22 Risk Değerlendirmesi Uygulamada Yapılan Hatalar Risk değerlendirmesinin formalite gereği yapılan bir kağıt işi olarak görülmesi ve gereken önemin verilmemesi. Risk değerlendirmesinin işyerindeki tehlikeler ve riskler hakkında tecrübeli çalışanlardan oluşan bir ekip tarafından değil, sadece bir veya birkaç kişi tarafından yapılması. Risk değerlendirmesine çalışanların katılımının sağlanmaması ve alınması gereken tedbirler konusunda görüşlerine başvurulmaması. Aynı sektördeki benzer bir işyerinin risk değerlendirmesinin olduğu gibi benimsenmesi. Bütün tehlikelerin aynı yöntemle değerlendirilmeye ve derecelendirilmeye çalışılması.

23 Risk Değerlendirmesi Uygulamada Yapılan Hatalar Risk değerlendirmesinde sadece çeklistlere bağlı kalınması. Bakım, onarım, temizlik gibi ikincil işlerde ortaya çıkabilecek risklerin göz ardı edilmesi. Özel politika gerektiren grupların (genç, yaşlı, hamile, engelliler, vb) risk değerlendiresinde ayrı olarak ele alınmaması. Geçmiş kaza, olay ve hastalık kayıtlarına ulaşılamaması veya ulaşılabilen kayıtların dikkate alınmaması. Risk kontrolünde önleme hiyerarşisine riayet edilmemesi. Risk değerlendirmesinin bir defaya mahsus yapılan bir uygulama olarak görülmesi. İşyerinde meydana gelen değişikliklerin risk değerlendirmelerine yansıtılmaması.

24 Risk Değerlendirmesi Önerilen Kaynaklar Current and Emerging Issues in the Healthcare Sector, Including Home and Community Care, European Agency for Safety and Health at Work, Controlling Health Hazards to Hospital Workers: A Reference Guide, Baywood Publishing Co., Inc., Occupational Health and Safety Risks in the Healthcare Sector: Guide to Prevention and Good Practice, European Commission, 2011.

25 T E Ş E K K Ü R L E R Doç. Dr. Yakup KARA A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı İşyeri Hekimliği ve İş Güvenliği Uzmanlığı Eğiticisi